Tíminn - 24.10.1962, Blaðsíða 9

EIli- og hpkrunarheimiM
Árið 1913 skipaði stjórn Um
dæmisstúku Góðtemplararegl-
unnar í Reykjavík nefnd manna
til þess að gangast fyrir fjár-
söfnun í þeim tilgangi að koma
á hjálpars-tarfsemi meðal fá-
tækra. í nefndinni voru Sigur-
bjöm Á. Gíslason, cand. theol,
Flosi Sigurðsson trésmiðameist
ari og Páll Jónsson, verzlunar-
maður frá Hjarðarholti. Nefnd-
in kallaði þetta starf „Samverj-
ann“, og starfaði hún að því
að gefa fátækum börnum og
Um þessar mundir eru 40 ár
liðin frá stofnun EUi- og hjúkr-
unarheimilisins Grund. Afmæl
isins verður minnzt á mánudag
inn, en hér á síðunnj er yfir-
Iitsgrein um aðdraganda að
stofnun heimilisins, og stiklað
á stóru um starfsemi þess und
anfarin fjörutíu ár.
gamalmennum miðdegisverð
um tveggja eða þriggja mán-
aði skeið á veturna. Þessari
starfsemi var haldið áfram sex
ár, og varð mörgum til hjálpar
á þeim árum fátæktar og um-
komuleysis. Sigurbjörn Á. Gísla
son vann ötullega að þessu
starfi og enn fremur kona hans
frú Guðrún Lárusdóttir, auk
hinna nefndarmannanna. í
þessu starfi kynntust nefndar-
menn mjög náið umkomuleysi
og vandræðum gamals fólks í
borginni og þeim varð ljósara
en áður, hve brýn nauðsyn var
á því, að komið væri því til
hjálpar. Sigurbjörn hafði áður
kynnzt elliheimilum, fyrst árið
1909 í Danmörku, og síðar elli-
heimilinu að Gimli, sem Vestur
íslendingar höfðu stofnsett.
Þegar hann hafði kynnt sér
starfsemina að Gimli, hugsaði
hann með sjálfum sér: „Ég
vildi að Guð gæfi að ég gæti
hjálpað til að stofna svona elli
heimili á íslandi." — Sigur-
björn reit grein í da.gblaðið
Vísi um þessi mál 21.6 1922, en
bjóst ekki við miklum undir-
tektum. Honum varð þvi bylt
við daginn eftir, þegar Jón Jóns
son beykir símaði til hans og
sagði: „Ef stjórn Samverjans
íofar að stofna elliheimili í
haust, skal ég gefa 1500 krón-
ur í stofnsjóðinn og safna fé
hér í bænum ,en þér verðið að
senda mér söfnunarlista og
skrifa um málið í blöðin."
Þannig var upphafið að stofn
un elliheimilisins. Fjársöfnun-
in tókst ótrúlega vel, og eftir
rúman mánuð frá því að hún
hófst var keypt steinhús „handa
gamla fólkinu“ rétt fyrir vest-
an Sauðagerðistúnið. Það hafði
verið kallað Grund, og hélt Því
nafni áfram. Margs konar um-
bætur þurfti að gera á húsinu,
en forgöngumenn hröðuðu
þeim, sem mest þeir máttu, og
í lok októbermánaðar fluttu
fyrstu vistmennirnir í húsið, en
29. var Það vígt og tekið opin-
berlega til afnota. í húsinu voru
6 svefnstofur fyrir 23 vistmenn,
6 vistmenn voru komnir á
vígsludegi.
í stjórn Elliheimilisins voru
Sigurbjörn Á. Gíslason, formað
ur; Haraldur Sigurðsson verzl-
unarmaður; Júlíus Árnason,
kaupmaður; Páll Jónsson verzl-
unarmaður og Flosi Sigurðsson
trésmíðameistari, allir frá Sam
verjanum. Þremur árum eftir
stofnun heimilisins var það gert
að sjálfseignarstofnun. Stjórnar
nefndin starfar kauplaust.
Það er óþarfi að fjölyrða um
þörfina fyrir elliheimili. Gam-
alt fólk var þá allslaust á hrakn
ingi. Þá voru engar, eða sama
og engar tryggingar, og fólk,
sem ekki átti sæmilega stæða
aðstandendur var á gaddinum.
Þörfin var brýn og hún mæddi
á stjórnendum hins nýja heim-
ilis.
Árið 1928 veitti bæjarstjórn
elilheimilinu mikla lóð við
Hringbraut, eða alls 6192 fer-
metrar. Var um leið hafizt
handa um teikningu og síðan
útboð á byggingu nýs heimilis.
Hin nýja bygging var vígð
haustið 1930, og var þá þegar
hægt að veita fleiri vistmönn-
um viðtöku, enda var nýja bygg
ingin tæplega 9000 rúmmetrar
að stærð. Síðan má segja að
elliheimilið hafi farið vaxandi
ár frá ári og byggingarfram-
kvæmdir verið miklar.
Starfsmannahúsið var tekið
til afnota árið 1946 og við það
fengust 50 ný vistpláss fyrir
gamalt fólk. Fyrsta viðbygging
in að norðanverðu 1948 var
1070 rúmmetrar, og hafði 15
ný vistpláss. 1949 var byggt
þvottahús og á sama ári bætt-
ust við 25 vistpláss. Önnur við-
byggingin með hátíðasalnum
var fullgerð 1952 og hafði 25
ný vistpláss. Þriðja viðbygging
in var tekin til afnóta 1955 með
50 vistplássum, um leið var
rúm fyrir heilsugæzludeild, sem
stofnuð hafði verið 1948, svo
og sundlaug. Árin 1959 voru
miklar byggingarframkvæmdir
og var þá aukið húsnæði fyrir
áhaldageymslur, skrifstofu, vist
pláss og annað starfinu áhrær-
andi.
Þetta hafa verið hraðar fram
farir, en þörfin hefur alltaf ver
ið meiri en aukningin og aldrei
verið hægt að fullnægja eftir-
spurn eftir vistplássi. Allar þess
ar byggingar hafa að sjálfsögðu
kostað mikið fé. Hefur Reykja-
víkurborg lagt talsvert fé til
þeirra, sem og tekið ábyrgð á
lánum, er tekin hafa verið. —
Tryggingastofnun ríkisins, sem
og lánastofnanir hafa og veitt
mikilsverðan stuðning. Þá hefur
bæjarsjóður lagt árlega fram
nokkurt fé til styrktar reksturs
heimilisins, flest árin 8 þúsund
krónur, en hin síðari ár 50 þús-
und krónur á ári. Úr ríkissjóði
hefur heimilið oftast notið nokk
urs styrks, hin fyrstu árin 4 þús
und krónur árlega, en hin síð-
ustu ár 60 þúsund krónur. —
Fyrstu árin bárust heimilinu
gjafir víðs vegar að, enda á.tti
það í sjóði yfir 100 þúsund kr.,
þegar byrjað var á stórhýsinu
>.ið Hringbraut. Síðan hafa gjaf
irnar verið minni.
Eins og áður segir var heilsu
gæzludeildin stofnsett 1948, og
hefur starf hennar vaxið ár frá
ári, og er í mörgum greinum.
Þvottahús hefur ávallt starfað
við elliheimilið. Guðsþjónustur
eru alla helga daga, einnig á
föstunni. Morgunbænir eru alla
virka daga. Bókasafn á heimil-
ið allgott. Efnt hefur verið til
ýmissa starfa fyrir vistfólkið,
og er þar unnið að netahnýt-
ingu og ýmsu fleiru. Þá fer
fram ýmiss konar handavinnu
og kennsla í föndri á vetrum.
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um þróun heimilisins
skulu tilfærðar nokkrar tölur
um vistmánnáfjölda:
Árið 1934 voru vistmenn 124
— 1945 — — 169
— 1949 — — 254
— 1961 — — 317
Haraldur Sigurðsson var for-
stöðumaður heimilisins til dán
ardægurs 1934, en þá tók Gísli
Sigurbjörnsson við og hefur
gegnt því síðan. Séra Sigur-
björn Á. Gíslason hefur verið
formaður stjórnarinnar frá upp
hafi, en nú eiga sæti í stjórn-
inni með honum: Jón Gunn-
laugsson fyrrv._ stjórnarráðsfull
trúi, Ólafur Ólafsson kristni-
boði, Páll Árnason fulltrúi og
Þórir Baldvinsson arkitekt. —
Yfirlæknir heimilisins er Karl
Sig. Jónasson og heilsugæzlunn
ar Alfreð Gíslason. Yfirhjúkrun
arkona er frk. Steinunn Einars-
ÁRA
dóttir; matráðskona frk. Guðný
Rósants, og ráðskona í þvotta-
húsi frú Sigríður Hallgrimsdótt
ir. Skrifstofustjóri er Garðar
Sigfússon.
Árið 1942 var Sigurbjörn Á.
Gíslason vígður prestur til heim
ilisins. í stjóminni hafa átt sæti
auk þeirra sem áður getur, en
eru látnir: Frímann Ólafsson,
forstjóri og Hróbjartur Árna-
son forstjóri. Fyrsta ráðskona
heimilisins var María Péturs-
dóttir og fyrsta yfirhjúkrunar-
kona Ólafía Jónsdóttir. Frk.
Jakobína Magnúsdóttir var
lengst yfirhjúkrunarkona, en
lézt fyrir nokkrum árum.
Árið 1952 hófst rekstur Elli-
og dvalarheimilisins Áss í
Hveragerði í samvjnnu við Ár-
nessýslu. Á sýslan þar 4 hús-
eignir, en Grund 8. Vistmenn
eru Þar 28.
Á þessum tímamótum færir
stofnunin öllum velunnendum
sínum beztu þakkir fyrir aðstoð
á liðnum árum.
Elli- og hiúkrunarheimiliS GRUND (Ljósm.: Tíminn, RE)
I
T í M I N N, miðvikudagurinn 24. okt. 1962
ð