Tíminn - 25.10.1962, Blaðsíða 9

Ráðherra fullyrðir, að mikill
sparnaður verði fyrir ríkissjóð af
því að fela nýrri innheimtustofn-
un innheimtu ríkisskattanna og
nefndi tölur í því sambandi. Eg
fullyrði, að engin reynsla er kom-
in á það' hvað hin nýja stofnun
kostar ríkissjóð og því engar töl-
ur hægt að nefna í því sambandi.
Ráðherra gaf á sínum tíma fyr-
irheit um mikinn sparnað á kostn-
aði við álagningu beinna skatta
með því að leggja niður margar
skattanefndir. Nú er ráðherra að'
koma á þessu nýja kerfi og eng-
in sem til þekkir dregur í efa,
að það stórhækkar þennan kostn-
að, þegar það er komið í fulla
íramkvæmd. Það er kominn ríkis-
skattstjóri. Skattstjórar í hverju
kjördæmi, sem í reyndinni eiga
að vera yfirskattstjórar og undir-
skattstjórar í hverjum kaupstað
og mun víða fá skrifstofur og að-
stoðarfólk og svo vei'ða umboðs-
menn í öllum sveitum lika, sem
taki við störfum af skattanefnd-
um.
Úr þessu verður feikna skrif-
stofubákn og stóraukinn kostn-
aður, áður en varir í stað sparnað-
ar.
Fyrirkomulagsbreytingar þessar
hefur ráðherra svo notað til að
hrekja úrvalsmenn úr starfi með
ruddalegum hætti, til að setja
óvana menn í staðinn.
Hagsýslu og ráðdeildartal hæstv.
ráðherra gefur mér tilefni til að
niinnast á nokkur sýnishorn í því
sambandi sem ráðherra ekki hefur
séð ástæðu til að nefna og styðst
ég þar m. a. við landsreikning fyr-
ir 1961.
Þa$, sem ekki mé
nefna rétfu nafni
Ráðherra hefur margheitið að
fækka mjög nefndum og spara
með því. En 1960 brá svo við að
nefndir á 19. gr. voru taldar helm
ingi fleiri en 1958 og höfðu kostað
tvöfalt. Nú hefur ráðherra aftur
á móti fundið ráðið, sem dugar til
að fækka nefndum á 19. gr. Þær
eru komnar niður í 20 svona allt
i einu á 19. gr. En sé nánar að gáð
er maðkur í mysunni og hér á
ferðinni sparnaðarráðstafanir mjög
einkennandi, fyrir þennan hæstv.
ráðherra. Nefndir heita ekki nefnd
ir lengur, nema fáar útvaldar.
Margar slíkar, sem í fyrra báru
nefnda nafn með réttu, heita nú
kostnaður við athugun á skipan
mála og kostnaður við undirbún-
ing þessa eða hins. Nefndarnöfn-
in eru horfin en ekki nefndirnar
og nýjar nefndir hafa fæðst, en
þær eru ekki nefndar á reikning-
unum þeim nöfnum. Þetta er orð-
ið eins og þegar ekki mátti nefna
búrhval á sjó. Það er kannski
hægt að komast eitthvað með
svona sjónhverfingum. En þetta
vekur ekki t.raust. Hver er svo út-
koman?
Kostnaður við nefndir og athug
anir á 19. gr. varð í fyrra nær-
fellt einni milljón hæiTi en 1958.
Kostnaður við undirbúning laga
og reglugerða hefur þar að auki
hækkað úr 318 þúsundum kr. í
661 þúsundir króna. Ýmislegur
kostnaður á 19. gr. hefur hækkað
úr 135 þús. í 681 þús. Ferðakostn-
aður erlendis á 19. gr. hefur hækk
sð úr 41. þús. í 756 þús. Kostnað-
ur við hagsýslu ráðherra er dreifð
ur víða en 5 liðir á 19. gr. nema
730 þús. samtals. Annar kostnaður
Stjórnarráðsins hefur hækkað úr
2,3 milljónum í 3,5 milljónir, þetta
er allt miðað við 1958 annars veg-
ar.
Ótal fleiri dæmi mætti nefna
^ um hagsýslu stjórnarinnar, sem
! hæstv. i'áðherra sleppir.
Alþingismónnum var t. d. fjölg-
að um 8, tveimur bankastjórum
bætt við, fjórum mönnum í banka-
' ráð ríkisbankanna, tveimur í
! Sementsvierksmiðjustjórn, tveim-
ui í síldarútvegsnefnd. Sakadóm-
aiaembætti stofnað með nýju
starfsliði. Efnahagsmálaráðuneyti,
sem nú er orðið að nýrri stofn-
un. Efnahagsmálastofnuninni.
Þetta eru þó aðeins örfá dæmi.
En það eru engin stóryrði, þótt
sagt sé að ráðdeildin sé með
niinnsta móti og standi í öfugu
hlutfalli við yfirlýsingar hæstv.
ráðherra. Menn beri þetta svo sam
ar. við verklegu framkvæmdirnar.
Keflavíkurvegurinn
Það vekur sérstaka athygli, að
ekki er minnzt á Keflavíkurveginn
1 þessu fjárlagafrumvarpi. En
þennan veg er verið að byggja
fyrir rikisfé og tekið hefur verið
ríkislán til hans, án þess að láns-
heimildar hafi verið leitað frá
4'þingi eins og skylt er að gera
skv. stjórnarskránni. Vegurinn er
sem sé byggður án fjárveitingar
og án lánsheimildar og hvorugur
liður er í þessu fjárlagafrumvarpi
og ekki fjárveiting til að standa
undir því ríkisláni, sem þegar hef-
ur verið tekið til vegarins. Hvað á
þetta að' þýða — spyrja menn hver
annan hér á Alþingi? Ekki getur
’-íkisstjórnin gert þetta af ótta við
nndstöðu við Keflavíkurveginn, því
til hennar spyrst ekki hér á Al-
þingi. Hvers vegna er þá traðkað
á þingræði og lög brotin til að
ganga fram hjá Alþingi i þessu
máli. Það er ekki tii nema ein
skýring á því. Ríkisstjórnin hefur
á Alþingi verið önnum kafin við
að koma fyrir kattarnef tillög-
um þingmanna um að fá láns-
fé í vegi, t.d. austanlands og vest-
an, Siglufjarðargöngin svo dæmi
séu nefnd. Öllu slíku hefur verið
synjað og út af því sýnist sam-
vizkan svo mórauð, að gripið er
til þess að t.aka lán í Keflavíkur-
veginn heimildarlaust í kyrrþey
og fara á bak við Alþingi með mál-
ið, af ótta við að ríkisstjórnin ráði
ekki við að láta fella sem fyrr
lántöku í aðra vegi, ef lántaka í
Keflavíkurveginn fær þinglega
meðferð.
Svona er framkvæmd þingræð-
isins í höndum núver. ríkisstjórn-
ar. Svona eru málin dregin úr
höndum Alþingis til þess að „þrýst
;r.gur“ frá þingmönnunum vegna
framfaramálanna verði stjórnar-
herrunum ekki of þungur í skauti.
En hvað segja menn um þvílík
vinnubrögð — hvar í flokki sem
þeir standa?
Þökki í álinn
Þetta fjárlagafrumvarp ráðger-
ir rúmlega 2ja milljaiða útgjöld
og tekjur á næsta ári. Enn ekki
er það öll sagan og er sannarlega
dökkt í álinn framundan.
Nú er svo komið að ekki einu
sinni þessir rúmlega 2 milljarðar
hrökkva til að hægt sé að áætla
grænan eyri fyrir stórfelldum
kauphækkunum opinberra starfs-
manna, sem koma til á miðju
næsta árj — því launakerfi opin-
berra s-tarfsmanna er algerlega
brostið eins og allir vita.
Ekki hrökkva þessir 2 milljarð-
ar heldur til að haldið sé í horf-
inu með verklegar framkvæmdir
og gera verður í vaxandi mæli ár
frá ári ráð fvrir lántökum til skóla
bygginga ríkisins t. d. og nú til
lögreglustöðvar og annarra hlið-
stæðra framkvæmda, sem engar
tekjur gefa til að' standa undir
lánum. Er það táknrænt, að slik-
ar byggingar hafa yfirleitt áður
verið greiddar af ríkistekjum en
ekki velt á framtíðina til viðbót-
ar þeim verkefnum, sem þá þarf
að leysa. Þetta eru ömurlegar
staðreyndir og vottur þess. hvern-
ig stjórnarstefnan hefur leikið rík
| isbúskapinn og í hvílíka sjálfheldu
komið er. Að svona skuli horfa um
framkvæmdir ríkisins þrátt fyrir
tveggja milljarða króna álögur.
Það gefur auga leið um öng-
j.veitið, að heildarfjárveitingar til
samgöngumála og atvinnumála
þyrftu að hækka um 180 milljónir,
til þess að bau mál fengju jafn-
iuikið af ríkistekjunum og til
þeirra fór 1958.
Framkvæpítaáf*rt?u!?i!i
Ríkisstjómin hefur sagt upp á
síðkastið, að allra meina bót
mundi verða að svokallaðri 5 ára
íramkvæmdaáætlun, sem ætti að
koma út í vetur — en upphaflega
raunar í fyr-avetur.
Með henni ætti að koma sáaukn-
ar framkvæmdir og framfarir á
öllum sviðitm Skils manni að
hún ætti að byrja að koma til
framkvæmda á næsta ári.
Mörgum brá undarlega við þeg-
ar þeir sáu þetta fjárlagafrumvarp
og minntust þess. sem tilkynnt hef
ur verið um þessa áætlun. Menn
höfðu búizt við að í fjárlagafrum-
varpinu væru ákvæði um framlög
ríkisbúskaparins tii þeirrar stór-
íóknar í framkvæmdum, sem boð-
uð hafði veri.ð og sett yrði fram
kvæmdaáætlun.
En það vottar ekki fyrir slíku,
j.vert á móti, það sígur enn á
ógæfuhlið með þátttöku ríkissrjóðs
í lífsnauðsynlegri uppbyggingu og
framkvæmdum. Hvernig samrým-
;st þetta hinni nvju áætlun. Ráð-
herra minntist ekki á þetta mál.
Ei kannski ætlunin að umsteypa
fjárlagafrumvarpinu f vetur til
ssmræmis við framkvæmdaáætl-
vnina nýju. Eða á hún bara að
verða ný blá bók. Æskilegt væri,
að ráðherra gerði grein fyrir þessu
hér strax á eftir.
HM a$ fara svona
Það er ekki hægt að ræða fjár-
lögin eða ríkisbúskapinn án þess
r.ð skoða samhengið við þjóðarbú-
skapinn pg efnahagsmálastefnuna.
Þetta fjárlagafrumvarp mótast
af efnahagsmálrvtefnu stjórnar-
í byrjun árs 1960 hófst þing-
rueirihlutinn handa og lagði grund
völlinn að því nýja efnahags-kerfi.
Markmiðið var m. a. jafnvægi í
efnahagsmálum. Þessu jafnvægi
átti að ná með gengislækkun, stór
felldri álagningu nýrra tolla og
söluskatta — en jafnhliða skyldi
kaupgjald og afurðaverð standa ó-
breytt. Samtímis voru gerðar ráð-
stafanir til að draga úr peninga-
umferð með því að loka inni og
trysfa hluta af sparifénu og
minnka lán út á afurðir og með
öllu móti gert sem torveldast að
ná _í peninga til fjárfestingar.
Átti með þessu eftir leið sam-
dráttar og kjaraskerðingar að
tryggja jafnvægi og stöðugt verð-
lag. Framsóknarmenn bentu á
það strax, að af þessum ráðstöfun-
um leiddi svo gífurlegan vöxt dýr-
! tiðarinnar, að þær fengju með
| engu móti staðist. Hlytu þær að
verða upphaf að óstöðvandi dýr-
tíðarflóði og ölduróti í efnahags-
lffi landsins, sem enginn sæi fyrir
endann á. Var bennt á, að verð-
hækkunaráhrif þessara ráð'stafana
námu sýnilega ríflega einurn millj-
arði í fyrstu umferð og það í
þióðarbúi. þar sem þjóðartekjur
i voru þá taldar 5,5—6 milljarðar.
En á þetta var ekki hlustað. En
hvað hefur svo gerzt og hvernig
er ástatt?
Tókst ekki
Efnahagsráðstafanir rík-
isstjórnarinnar áttu m.a. og ekki
sízt að mi'nnka eftirspurnina eftir
vinnuafli, til að hægara væri að
halda niðri kaupinu og lá.ta menn
taka á sig kjaraskerðinguna. Þessi
liður í samdráttarplaninu mistókst
að vísu, og þar með brast stór
hlekkur í kerfinu. Atvinna minnk
aði fyrst, en hefur verið mikil
upp á síðkastið, þrátt fyrir marg
vísiegar samdráttarráðstafanir
ríkisstjórnarinnar.
Það liggur því fyrir, að ríkis-
stjórninni hefur ekki tekizt að
draga svo úr eftirspurn eftir
vinnu, sem hún vildi og lagði
grundvöll að, enda þótt margar
þýðingarmestu framkvæmdir hafi
dregist stórlega saman. Hér kem
ur til óhemju framleiðsluaukning
og atvinna, sem leitt hefur
af útfærslu landhelginnar og
þeirri stórfelldu uppbyggingu, sem
búið var að koma í framkvæmd,
áður en breytt var um stefnu. Hér
við hefur bætzt bylting í síldveiði
tækni.
Framleiðsluaukningin
Skoðum á hverju hin mikla at-
vinna og framleiðsluaukningin
byggist.
Á útfærslu landhelginnar, sem
búið var að gera. fsland er eins
og annað land síðan landhelgin
var færð út.
Á stórkostlegri uppbyggingu f
sjávarplássunum, sem búið var að
gera ráðstafanir til fyrir þátta-
skilin — en síðan ekki haldið í
horfinu.
Á stórfelldri uppbyggingu í land
búnaði, sem búið var að fram-
kvæma — en nú hefur verið löm
uð.,
Á nýrri tækni í síldveiðum, sem
því aðeins var hægt að notfæra
sér að búið var að afla til lands-
ins hinna glæsilegu fiskiskipa og
byggja verksmiðjur, sem taldar
voru vottur um pólitíska spill-
ingu.
Á aukningu iðnaðar í mörgum
greinum þ.á.m. nýrri sements-
'verksmiðju og nýjum raforkuafl-
stöðvum, sem búið var að koma
upp — en engar hliðstæðar fram-
kvæmdir gerðar síðan.
Það eru þessar framkvæmdir og
fleiri slíkar, sem núverandi vaid-
hafar í áróðri sínum hafa kallað
halla i viðskiptum við útlönd. Það
eru Þær sem hafa forðað frá þeim
atvinnusamdrætti, sem talinn var
og er nauðsynlegur liður í hinu
r.ýja hagkerfi.
Þátfur ríkisstjórnarinnar
og framleióslan
En ýmsar ráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar hafa á hinn bóginn
valdið rekstrarfjárskorti, stórfelld
um rekstrarstöðvunum og dregið
úr framleiðslunni með margvís-
legu móti.
Ríkisstjórnin horfði á það að-
gerðarlaus að togaraflotinn lá
mánuðum saman. Ríkisstjórnin
bannaði að semja við járnsmiðina
í vor, Þótt sýnilegt væri ,að það
hlyti að valda stórtjóni í sambandi
við síldveiðarnar, sem sannarlega
varð ,og hlaut svo að láta semja
um meiri hækkun en hún stöðv-
aði. Ríkisstjórnin hefur verið tóm
lát í framkvæmdum til að bæta
móttökuskilyrði síldarinnar og
þannig valdið tjóni. Og ríkis-
stjórnin hefur vanrækt að leysa
síldveiðideiluna sem unnt er að
leysa með auðveldu móti ef vilji
væri til þess — svo sem fram á
hefur verið sýnt. Ekki einu sinni
síldarleitinni er forsvaranlega
haldið uppi og borið við peninga
skorti. Til þess finnst ekki fé af
þeim tveim milljörðum sem inn-
heimtir eru af þjóðinni. Þannig
mætti lengi telja.
Tvö afbragðs síldarsumur hafa
nú komið í röð og þar að auki
moksíldveiði i allan fyrravetur fyr
ir Suðvesturlandi. í sumar veidd-
ust tíu sinnum fleiri mál og tunn
ur síldar en að meðaltali árin
1949—58 og fjórum sinnum fleiri
en árin 1950—58 og vetrarsíldin
þar að auki.
Ríkisstjórnin hefur gumað af
því, að eitthvað betri staða sé á
gjaldeyrisreikningum bankanna
en þau árin, sem nálega engin
síldveiði var. Ég held satt að
segja að engum þyki það stór-
fréttir, þótt svo væri við slík skil-
yrði.
Við skulum vona að svona upp
gripa góðæri við sjóinn skilji eitt
hvað eftir — en eitt er víst, að
verði svo, þá er það þrátt fyrir
það en ekki vegna þess, sem nú-
verandi þingmeirihluti hefur að-
hafst.
„Jafnvægið“
Meginmarkmið stjórnarstefn-
unnar á.tti að vera að koma á jafn
vægi, stöðugu verðlagi og peninga-
gengi.
Lítum nú á hvernig þetta hef-
Framhald á 13. síðu.
Mæta verður hækkun aröldunni með aukinni
framleiðslu, framleiðni og vélvæðingu.--
f M I N N, fimmtudagnr 25. okt. 1962. —
9
i ■ i ■ i ■ j ) i
i.,.
é • i