Alþýðublaðið - 16.01.1940, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGUK 16. JAN. 1940
ALÞÝÐ U BLAÐtÐ
19) Fjórða systirin var ekki jafndjörf. Hún kom ekki nærri landi,
en hún sá skip í fjarska og höfrunga og hvali. 20) Og nú var röðin
komin að fimmtu systirinni. Hún átti afmæli að vetri til. Og
hún sá stóra ísjaka, sem henni sýndist líta út eins og perlur.
21) Hún hafði setzt á einn jakann og hún sá, að skipin læddust
milli jakanna. Það voru þrumur og eldingar og sjórinn æstist.
Iðfam flHtt
ikrifstofnr ekkar á VestðrgðtB 4
(V«rzlun Björns Kristjánssonar, uppi)
FrlOrlk BeHelsen & Co.
Símar 2872 & 1858. Vesturgötu 4.
fiHiiBar M. Mapúss:
Bærinnáströnd
inni.
Gunnar m. magnúss
er löngu orðinn þekktur
rithöfundur. Hann hefir skrifað
Ijóð og sögur fyrir börn og ung-
linga, skáldsögu handa full-
orðnum og góða fræðibók.
Bók sú, sem hér verður
minnst, Bærinn á ströndinni, er
sérprentun úr barnablaðinu
Æskunni, og Æskan er útgef-
andi bókarinnar.
Gunnar M. Magnúss hefir
fyrir löngu getið sér orðstír sem
einhver bezti barnabókahöfund-
ur okkar, og koma flestir kostir j
hans sem rithöfundar fram í
þessari bók. Menn álíta máske,
þeir, sem ekki hafa reynt, að
það sé auðvelt að rita bækur
handa börnum, þau gleypi við
öllu og skorti alla gagnrýni. En
slíkt er hinn mesti misskilning-
ur. Það er einmitt mjög erfitt
að ná því tungutaki, sem er við
hæfi barnanna. En í því er ein-
mitt Gunnar M. Magnúss hinn
mesti snillingur.
Þá má ekki heldur gleyma
því, hversu lifandi persónur
hans eru og samtölin eðlileg.
Börnin kannast við Jón litla
Gugguson og Guðrúnu Lukku,
eins og leiksystkini sín. Bær-
inn á ströndinni er einhver
bezta barnabókin, sem lesend-
[ um barst í hendur fyrir jólin.
UMRÆÐUEFNI
Sigurjónskan, loftskeytin,
þýzka skipið, Þór, talstöðin
og loftskeytamaðurinn. Snjó
kast og opnar hurðir. And-
mæli gegn z-unni og frí-
merki, sem gengin eru úr
gildi.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
SIGURJÓNSKAN er oft nefnd,
síðan Magnús prófessor Jóns-
son var svo heppinn að finna þetta
orð á leið sinni í sumar til Gol-
gata. Eftir túlkun prófessorsins
þýddi orðið: Hin heimskulega bar-
átta Sigurjóns Á. Ólafssonar, for-
vígismanns sjómannastéttarinnar
fyrir bættu öryggi á sjónum, fleiri
vitum, loftskeytatækjum, talstöðv-
um og öðru, sem verða mætti sjó-
mönnum tii bjargar á hættustund-
um. , ,
FYRIR FÁUM DÖGUM kom
fyrir atburður hér við land, sem
sýndi þýðingu loftskeytanna. Hefði
þýzka skipið, sem fórst í ísnum um
60 sjómílur norðaustur af Látra-
bjargi, ekki haft nein loftskeyta-
tæki, þá hefðu 62 hraustir þýzkir
sjómenn farizt. íslenzkur togari
bjargaði þeim og nú dvelja þeir
meðal okkar heilir á húfi. Við
gerum of lítið fyrir þessa gesti
okkar, sem við höfum bjargað úr
dauðans greipum. íslenzk gestrisni
hefir enn ekki sagt til sín, eftir að
þeir komu í land.
Á LAUGARDAGINN birtist fyr-
irspurn hér í blaðinu frá sjómanni
um þdð, hvort. engin loftskeyti
yrðu í Þór, sem nú hefði verið
leigður Skúla Thorarensen. Þessi
fyrirspurn var ekki ástæðulaus, en
því skal sleppt hér að þessu sinni.
Þetta skal tekið fram í sambandi
við fyrirspurnina: Talstöðin var
tekin úr skipinu, áður en það fór
til ísafjarðar. Hún var tekin til
viðgerðar og fer um borð í skipið í
dag. Loftskeytastöðin hefir verið
og verður um borð í skipinu og
einnig loftskeytamaður.
JÓN Í'KOTINU skrifar mér:
„Nú er farið að snjóa og fólki þyk-
ir það gott, en með srijónum kem-
ur í ljós ljótur siður, sem börn og
unglingar hafa hér á götunum, og
það er snjókastið. Það er oft svo
hér, að það er varla fært um götur
bæjarins fyrir þessum ófögnuði, og
svo getur þetta verið stórhættu-
legt. Það eru dæmi til þess, að
gamalt fólk hefir orðið fyrir snjó-
kúlum og meiðst. Þá hef ég líka
heyrt getið um dreng, sem hafi
fengið snjókúlu á augað og orðið
blindur af og' enginn vissi hver
valdur var að, því vanalega er
það nú svo, að unglingarnir reyna
að koma sér nógu fljótt undan.“
„ER ÞAÐ í RAUN OG VERU
svo, að ekkert sé hægt að gjöra í
þessu? Er lögreglan alveg mátt-
laus í þeim sökum, að kveða nið-
ur slíkt ósæmilegt athæfi? Ég
DAGSINS.
ÚTSVÖRIN eiga samkvæmt fjár-
hagsáætlun Reykjavíkur að
hækka um 500 þúsund krónur.
Vinur minn, Jón Halldórsson, um-
boðssali, situr núna á kvöldin og
spekúlerar. Hann er í vandræðum
með skattskýrsluna sína eins og
Þorbjörn Jónsson, ég og allir aðr-
ir. En tíminn líður og það þýðir
ekki fyrir Jón Halldórsson að
segja ”stopp“ við tímann, eins og
kóngurinn getur sagt við ráðherr-
ana. Þess vegna verður Jón að
hafa skattskýrsluna tilbúna fyrir
1. febrúar, annars leggur Halldór
skoaastjóri á hann eftir eigin geð-
þótta — og þessum geðþótta hans
geðjast mönnum yfirleitt ekki að.
horfði á það í fyrra, að nokkrir
unglingar voru að leika sér að því
að henda snjókúlum inn um opinn
glugga að kvöldi til. Ekkert ljós
var í herberginu, en vissi nokkur
hvað mikið tjón af þessu gat hlot-
izt? Það gat verið svo, að veik
manneskja lægi, þarna inni og
snjókúlan hitti hana. Gat ekki
verið þarna inni dýrt málverk, sem
, eyðilegðist undan snjókúlu? Gat
ekki verið þar dýr krystallsvasi,
sem brotnaði í mola undan snjó-
kúlunni? Gátu ekki þessir ungu
Reykvíkingar gjört þarna stórtjón
með þessu framferði sínu? Er ekki
hægt að gera ráðstafanir til þess
að þetta endurtaki sig ekki. Ég
— sem þessa línur rita, hefi orðið
fyrir því, að fá svona sókn á mitt
heimili — og er síður en svo hrif-
inn af.“
„ER EKKERT hægt að gjöra til
þess að fólk hópist ekki svona
saman á gangstéttir og standi þar
kjaftandi langtímum saman — svo
sem á horninu hjá Árna B.
Björnssyni? Það tefur opt umferð
og eykur óþægindi fyrir utan það,
sem þetta er argasti ósiður. Ég
sé að lögreglan skiptir sér aldrei
af þessu. Kannske kemur henni
þetta ekkert við, en ég veit það
eitt, að þetta mundi enska lög-
reglan ekki líða.“
„KARLA-MAGNÚS segir í
bréfi: Heldurðu ekki, að rétt væri
að minnast á við fjöldann, sem þú
talar svo oft við, hvort hann vildi
ekki sýna svo mikla mannasiði og
menningu, að láta aftur á eftir sér
hurðir, þegar hann gengur um hús.
Það er mjög hart, hvað fólk er
trassafengið að láta aftur á eftir
sér hurðir eins og þetta eykur
mikinn kulda í húsum og svo er
þetta reglulegur hundasiður, sem
fólki er alveg óhætt að leggja nið-
ur. Fjöldinn er afar slæmur í þess-
um efnum. Það ætti að taka þetta
stranglega fram við börn og ung-
linga í skólum, þó að það kæmi
kannske ekki undir neitt sérstakt
fag, þá má það þó fylgja með sið-
menningunni, sem allir berjast nú
fyrir.“
. J. H. skrifar: „”Z“, sem nú er
lögboðin í íslenzku ritmáli, er mér
mikill þyrnir í augum. Ég hefi
lengi vænst þess, að einhver, mér
ritfærari maður, úr hinnm fjöl-
menna andstæðingahópi z-unnar,
tæki sér penna í hönd, til þess að
andmæla henni, en við lestur fyr-
irlesturs hr. Björns Guðfinnssonar,
íslenzkukennara Útvarpsis, er birt-
ist í Alþýðublaðinu 8. þessa mán-
aðar, fæ ég loks kjark til þess að
fara af stað með hugleiðingar mín-
ar.“
„í HINU FRÓÐLEGA og
skemmtilega erindi Björns, um
mállýsku og hljóðvillu í íslenzkri
tungu, kemst hann réttilega að
þeirri niðurstöðu, að „hvernig svo
sem væntanlegur framburður kann
að verða, þá er eitt alveg nauð-
synlegt: að hann hafi skilyrði til
þess að geta orðið vinsæll. Takist
ekki að fullnægja því skilyrði, er
hætta á ferðum: Þá verður fram-
burður hinna fáu útvöldu and-
spænis framburði allrar alþýðu
manna.“
„ÞETTA er í fyllsta samdæmi
við skoðun mína á þeirri ráðstöf-
un, að taka z-una upp í ritmálið
íslenzka. Því, ef gera á ráð fyrir,
að framangreint skilyrði sé fram-
burðinum nauðsynlegt, þá liggur í
augum uppi, að það er ritmálinu
síst þýðingarminna. Hinn ”rétti“,
lögskipaði ritháttur verður aðeins
ritháttur hinna fáu útvöldu."
„ÞAÐ er staðreynd, að enda þótt
talsvert beri á flámælsku hjá
fjölda íslendinga, þá eru hinir þó
enn fleiri, sem alls ekki hafa vald
á ritmálinu. Þegar svo z-an bæt-
ist við þá erfiðleika, sem fyrir eru,
hlýtur sá hópur íslendinga að
verða æ stærri, sem ekki ritar rétt
sitt móðurmál. Kennarastétt lands-
ins veit þetta hvað helzt og ís-
lenzkukennararnir allra manna
bezt.“
„ALVEG EINS og með ríkis-
framburð, sem ætti að vera. eign
íslendinga allra jafnt, bæði hinna
útvöldu, sem allrar alþýðu manna,
er það mín skoðun, að ritháttur-
inn ætti að vera svo einfaldur, að
allur almenningur gæti ritað rétt
mál. Má í þessu sambandi benda á
það, að meðal Dana hafa komið
fram háværar raddir um að af-
nema stóran staf í upphafi nafn-
orða í dönsku, eins og nú tíðkast
þar. Er það Dönum þó minni á-
steytingarsteinn heldur en z-an oss
fslendingum.“
„ÞVÍ FER MJÖG FJARRI, að
ég með þessum línum sé að gefa í
skyn, að æskilegast væri að gera
íslenzkuna að málfræðilausu negra-
máli. Hitt er álit mitt, að forðast
beri að gera málið flóknara en
nauðsynlegt er, eins og það vissu-
lega hefir verið gert með z-unni.
Nú munu málfræðingarnir segja,
að íslenzkan sé ekki rétt rituð z-
laus, þótt stafurinn hafi um skeið
verið felldur úr málinu. Því vil ég
svara, í fyrsta lagi, að vafásamt er,
hvort ritháttur eins tímabils sé
réttari en ánnars. og tel ég líklegt,
að z-notkunin sé þar ekki undan-
skilin. í öðru lagi virðist svo, sem
málfræðinga, ekki síður en aðra
fræðinga, greini á um svo margt,
að ekki sé nein goðgá, þótt leik-
maður, eins og ég, líti „endurbót“
á málinu, eins og z-una, nokkrum
tortryggnisaugum.“
„EINS OG HR, BJÖRN GUÐ-
FINNSSON ritar um framburðinn,
vil ég segja um ritmálið: Það er
alveg nauðsynlegt, að það hafi
skilyrði til þess að geta orðið vin-
sælt. Z-.an er sannarlega mjög ó-
vinsæl hjá öllum þorra manna,
sem neyðast til þess að reyna að
læra að nota hana, það er í skól-
unum. — Mér þykir það bera
vott um fordild, að hafa far-
ið að taka z-una inn í íslenzk-
una að nýju, og væri fróðlegt að
heyra, hvernig sú samþykkt er til
komin. Starf málfræðinganna er á-
reiðanlega mjög þýðingarmikið, en
þeir ættu fyrst og fremst að beita
sér fyrir því, að vér íslendingar
eignumst ritmál, sem er eign vor
allra, en ekki vinna að því, að efla
mál, sem aldrei verður annað en
eign hinna fáu útvöldu andspænis
ritmáli allrar alþýðu manna."
ÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTT-
IR, Bárugötu 17, sendir mér svo-
hljóðandi fyrirspurn: „Er póstaf-
greiðslumönnum leyfilegt að setja
frímerki, sem gengin eru úr gildi,
á vanborguð bréf?" —- Nei, það er
ekki leyfilegt.
Hannes á horninu.
Æglr
12. blað síðastliðins árs, er ný*
komii'ð út: Efni: IsfisksaLan síð-
an strí'ðið hófst, Um hættu tund-
urdufla, Ég horfi út á hafið,
An'dreas Holdö, Nýtt frystitæki,
Til athugunar fyrir matsveina,
Aflakóngur Islands á opnUm bát-
um, Útgerð Færeyinga á opnium
bátum við Grænlarid, Fjárfram-
lög rí'kissjóðs til hafnargerða 1940
o. m. fl.
Fiskbirgöir
í árs'lok 1939 nam 9838 þurr-
um 'tonnum, í ársfok 1938 nam
hann 3899 þurrum tonnum.
Leikfélagið
sýnir leikritið Dauðinn nýtur
lífsins,. annað kvöld kl. 8.
Hallgirimiur Helgason
héldur hljómleika með eigin
verkura næstkomandi fimmtudajgis
kvöld kl- 7 í Gamla Bíó. Útvarps-
kórinn, Einar Markan, Björn Ók
afsson og strokkvaríett aðstoða.
J0MN DICKSON CARR:
NorðiB í faxmf BdasafBiofl.
29.
hugað. En ég hygg, að það sé við hliðina. Já, það er alveg
áreiðanlegt.
— Eru gluggar á herbergjunum?
— Já, og það eru ofurlitlar veggsvalir við hvern glugga.
— Það er ágætt. Bencolin stakk lyklinum í vasa sinn og
hneppti að sér frakkanum. Svo leit hann föstu augnaráði á
Robiquet. — Jæja, ég ætti nú ekki að þurfa að skýra yður
frá því, að þér verðið að halda þessu algerlega leyndu.
— Ég mun aldrei segja frá því. Hver haldið þér, að ég sé?
En þér lofið því þá líka, að gera ekki uppskátt um það?
— Því lofa ég, sagði leynilögreglumaðurinn. — En ef yður
langar til að vita, hver hinn myrti er, þá lítið í kvöldblöðin.
Verið þér sælir!

IX. KAFLI.
LEYNDARDÓMSFULLA HÚSIÐ.
Þegar við komum út á götuna, var vindurinn orðinn tölu-
vert svalari. Bencolin bretti upp frakkakraga sínum og horfði
glottandi á mig.
— Ungi maðurinn var mjög vandræðalegur, sagði hann.
— En ég mátti til. Þessi lykill er ómetanlegur. Alveg ómet-
anlegur, Jeff! í fyrsta skipti í þessu máli hefi ég haft heppn-
ina með mér. Það, sem ég hafði í hyggju að gera, gat ég að
vísu gert án lykilsins, en nú er það miklu auðveldara. Nú
býst ég við, að þér ætlið að fara að segja mér, að Galant hafi
stefnumót í kvöld við ungfrú Frévost. Er ekki svo?
— Þér hittið naglann á höfuðið.
— Einmitt! Datt mér ekki í hug. Þessu bjóst ég alltaf við.
En segðu mér nú nákvæmlega, hvað þau töluðust við.
Ég skýrði honum frá því svo nákvæmlega sem ég gat. Þeg-
ar ég hafði lokið frásögn minni klappaði hann saman lófun-
um: — Þetta er betra en ég gat búizt við, Jeff, miklu betra.
Galant heldur, að ungfrú Prévost viti, hver morðinginn er,
og hann er ákveðinn í að rannsaka málið. Hann komst ekki
að því í gærkveldi, en hann er ákveðinn í því að komast að
því í kvöld.
— En hvaða áhuga hafið þér á því að rannsaka Galant,
fyrst víst er, að hann hefir ekki framið.- verknaðinn?
— Ég veit. hvers vegna Galant vill komast að því, hver
morðinginn sé. Hann ætlar að neyða fé út úr morðingjanum
fyrir að þegja um glæpinn. Ég þarf því nauðsynlega að heyra
þau 'ræða um þetta mál.
— Bíðið andartak, sagði ég. Gerum ráð fyrir, að Galant
vilji ræða við ungfrú Prévost um þetta mál. Myndi hann
ekki sízt af öllu velja þennan stað til þess að ræða við hana,
þegar hann veit, að þér hafið illan bifur á klúbbhúsinu?
— Þvert á móti, Jeff, þvert á móti. Það yrði fyrsti staður-
inn, sem honum dytti í hug. Galant hefir ekki hugmynd um,
að við grunum Ginu Prévost eða nokkra aðra konu um, að
vera við þetta mál riðin. En vafalaust grunar hann, að menn
mínir séu á hælum hans. Og auðvitað eru menn mínir á hæl-
um hans. Og ef hann hittir Ginu Prévost, hvar svo sem það
er, þá verðum við að vera þar viðstaddir. Og þau hljóta að
álíta, að þau séu óhult í klúbbnum. Það eru aðeins til hundr-
að lyklar, og lögreglan getur ekki komizt inn til þess að njósna.
Auk þess fara þau inn sitt í hvoru lagi, og engum myndi détta
í hug, að þau hefðu stefnumót þar.
— En nú förum við og heimsækjum foreldra ungfrú Martels.
Við höfðum numið staðar á horni strætisins. Hann hikaði
stundarkorn og sagði svo:
— Sjáið til, ég hefi ekki mikla ánægju af því að heimsækja
taugaveiklaða foreldra. Ég vildi helzt vera laus við það.
Hann hrissti höfuðið. Þekkið þér þetta fólk, Jeff?
— Ég hefi heyrt nafnið.
— Martel-greifaættin er einhver göfugasta aðalsætt í Frakk-
landi. Og heiður ættarinnar er settur ofar öllu. Ei að síður er
greifinn hinn æstasti lýðræðissinni. En þér skulið samt ekki
titla hann greifa. Hann er miklu hreiknari af því að vera kall-
aður liðsforingi. Hann missti handlegginn í stríðinu. Kona hans
er lítil vexti og nærri því heyrnarlaus. Þau búa í gríðarstóru
húsi, og þau eyða tímanum í að spila domino.
— Domino?
— Klukkutíma eftir klukkutíma, sagði Bencolin. Gamli
maðurinn var mikill spilamaður á sínum yngri árum. En það
verður að segja þeim frá þessu með varkárni, Jeff. Ef þau
vissu, hvar dóttir þeirra var myrt .... jæja, Jeff.
— Hefir Chaumont ekki skýrt þeim frá því?
— Ég vona, að svo sé. Og ég vona, að hann hafi verið svo
gætinn, að minnast ekki á klúbbinn.
— Við vorum nú komnir inn í stóran trjágarð. Allt í einu
nam Bencolin staðar og skyggðist um. Mannkerti tötrum klætt