Alþýðublaðið - 30.01.1940, Blaðsíða 2

AL8»ÝÐUBLA@B0
ÞRIÐJUDAGUR 30. JAN. 1940
” n'^'3 3E 13B IÍIXI31~T*J
LI1LA HAFMEYJAN
AUrittfjvitt\
61) Þá sá hún systur sínar stíga upp úr hafinu. Þær voru fölar,
eins og hún, og þær höfðu klippt af sér hárið. — Við höfum
gefið galdranorninni hárið, en í þess stað hefir hún fengið okkur
hníf. Áður en sólin kemur upp, verðurðu að stinga prinsinn í
hjartað og þegar blóð hans drýpur á fætur þér, færðu aftur sporð
eins og við — og þú getur lifað í þrjú hundruð ár. 62) Litla haf-
meyjan leit inn í tjaldið og sá brúðina sofa með vangann á brjósti
prinsins, og hún kyssti hann á ennið. Svo kastaði hún hnífnum í
sjóinn. Svo horfði hún í síðasta sinn á prinsinn og fleygði sér svo
í hafið, því að hún fann, að hún var að verða að froðu. 63) Nú
kom sólin upp — og litla hafmeyjan sveif upp í himininn og
hún sá mörg hundruð yndislegar verur svífa fyrir ofan sig. Litla
hafmeyjan sá, að hún hafði samskonar líkama og þessar verur.
64) Og litla hafmeyjan rétti hina björtu arma sína móti sólunni.
Hún sá prinsinn horfa með döprum svip ofan í hafdjúpið, því að
állir héldu, að hún hefði dottið í sjóinn. Hún kyssti brúðina á
ennið og sveif svo upp í skýin.
til kaupenda út um land.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svö sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
Póstferðir á morgun.
Frá Reykjavík Mosfellssveitar-,
Kjalarness-, Reykjaness-, Ölfuss-
og Flóapóstar, Laugarvatn, Hafn-
arfjörður, Álftanesspóstur. Tii
Reykjavíkur Mosfellssveitar-, Kjal
arness-, Reykjaness-, Ölfuss- og
Flóapóstar, Hafnarfjöröur, Snæ-
felisnesspóstur, Breiðafjarðarpóst
ur, Akranes, Borgames, Húna-
vatnssýslupóstur, Skagafjarðar-
sýslupóstur, Daiasýslupóstur,
Austur-Barðastrandasýslupóstur
Strandasýslupóstur.
JOHN DICKSON CARR:
Morðin í vaxmyndasafniiiu.
40.
mér. Hann gekk fram og aftur um gólfið og hló annað slagið
og tautaði: — Mér þætti gaman að vita hver gimsteinasalinn
ér. Við þurfum að finna gimsteinasalann.
Svo settist hann niður. Hann var nú aftur í góðu skapi og
lék við hvern sinn fingur. Svo tó khann glas sitt og saup á því.
— Taktu nú eftir, sagði hann. — Nú drekk ég skál einhvers
sniðugasta morðingja, sem ég hefi komizt í kynni við um
dagana.
wm, v t f
XII. KAFLI.
• Á SAMKOMU SVARTGRÍMUMANNA
Ljóskerin varpa birtu á votar gangstéttirnar. Bílarnir
renna um strætin og mikil mannaþröng er á gangstéttunum.
Ég horfði rólega á mannfjöldann, enda þótt ég ætti nú fyrir
höndum hina hættulegustu för. Ég hafði silfurlykilinn í vas-
anum og grímu í brjóstvasanum.
Á síðustu stundu hafði ráðagerð Bencolins breytzt. í upphafi
hafði hann ætlast til þess, að koma hljóðnema fyrir i herbergi
nr. 18, en það gat orðið mjög hættulegt. Þá hefði orðið að
leggja víra út um gluggana og upp á þakið. Og þegar þess er
UMRÆÐUEFNI
Þjóðargrafreiturinn á Þing-
völlum. Er hann á heppileg-
um stað? Hverjum ber að
hvíla í þjóðargrafreit okkar?
Reynsla Frakka. Mennirnir,
sem lifa, og þeir, sem gleym-
ast. — Sveitakona um Pétur
Sigurðsson og ljótar myndir.
Islenzkukennsla og vel og
illa þýddar bækur.
—o—
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
YRSTI ÍSLENDINGURINN
hefir nú verið jarðsettur í
þjóðargrafreit á helgasta stað þjóð-
arinnar, að Þingvöllum. Það sómir
sér vel, að það skyldi vera hinn
djúpvitrasti skáldspekingur þjóð-
arinnar, sem varð fyrsti maður, og
komandi kynslóðir munu staldra
við gröf hans á Þingvöllum og
rifja upp Ijóð hans. Þjóðargraf-
reitur er og sjálfsagður að mínu
áliti. Stórmenni þjóðarinnar eiga
að vísa óbornum leiðir og dæmi
þeirra eiga að hvetja þá til afreka
fyrir land sitt og þjóð.
EN ÉG VIL BENDA Á HÆTTU,
sem þessu fylgir, og sem þeir, sem
ráða þessum málum nú, ættu að
fyrirbyggja nú í upphafi. Það er
hætt við því að augnablikstilfinn-
ingar einstakra manna eða jafnvel
þjóðarinnar í heild geti gert hinn
helga þjóðargrafreit . að nokkurs
konar almenningi. Þar með yrði
grafreiturinn lítils virði og tapaði
helgi sinni og áhrifum. Það gæti
komið fyrir að hann yrði hafður í
flimtingum og að hið reykvíska
slagorð: „Allir út á völl,“ yrði
hvað þetta snertir notað um Þing-
velli og þjóðargrafreitinn þar.
FRAKKAR hafa nokkurs konar
þjóðargrafreit. Þeir kórsetja af-
burðamenn sína í Pantheon. Árið
1885, þegar Victor Hugo dó, átti
að setja hann í Pantheon, en þá
hafði enginn verið kórsettur síðan
1851. Það kom nú upp úr kafinu,
að ekkert rúm var fyrir Hugo, og
var þá farið að rifja upp hverjir
væru fyrir. Það kom upp úr kaf-
inu, að þarna voru lík manna, sem
voru svo að segja algerlega
gleymdir. Það hafði að vísu farið
mikið fyrir þeim á þeim tíma, er
þeir lifðu, en lífsstarf þeirra hafði
verið svo tímabundið, að það lifði
ekki tvo til þrjá áratugi, hvað þá
lengur. Þetta varð þess valdandi,
að Frakkar settu lög um það, að
engan mætti setja í Pantheon fyrr
en allmörgum árum, mig minnir 25
árum, eftir að þeir hefðu látizt.
Sem dæmi má geta, að Emil Zola
hvílir í Pantheon, en gröf hans og
minnisvarðinn á henni er enn í
kirkjugarðinum þar sem hann var
upphaflega jarðsettur.
EN HVERJA eigum við íslend-
ingar að láta hvíla í þjóðargraf- i
reit okkar? Þetta er vandasöm
spurning og þó ac$ ég svari henni
hér, þá segi ég alls ekki að það
svar hljóti að vera það eina rétta.
DAGSINS.
Ég tel að enga megi láta hvíla í
þjóðargrafreit nema sem eru af-
burða skáld, vísinda- eða fræði-
menn. Réttara sagt: í þjóðargraf-
rert eiga ekki aðrir að hvíla en
þeir, sem eru ótímabundnir menn,
það er menn, sem hefðu getað verið
jafnimklir afburðamenn sem þeir
voru á hvaða tíma sem þeir hefðu
lifað. Ég hefi látið hugann reika
til allra stórmenna, sem við höfum
átt síðustu öldina eða rúmlega
það, og það eru aðeins 4 menn, sem
ég tel að sjálfsagt hefði verið að
láta hvíla í þjóðargrafreit okkar:
Jónas Hallgrímsson, Bólu-Hjálm-
ar, Jón Sigurðsson og Einar Bene-
diktsson. Þeir eru ef til vill fleiri.
MARGIR MUNU SEGJA: En
hvað um stjórnmálamennina? Og
það er von. Stjórnmálamennina
ber mjög hátt meðan þeir lifa, en
stjórnmálin og stjórnmálaatburð-
irnir eru eins og öldurnar, sem rísa
og falla. Þær hverfa og aðrar öldur
rísa og hverfa. Stjórnmálamenn-
irnir marka spor í þjóðlífið, en
hvað er langt þar til önnur spor
eru höggvin vegna þess, að hin
fyrri eru orðin of þröng fyrir hina
öru þróun þjóðfélagsins? Þá munu
ýmsir ef til vill segja: En braut-
ryðjendur voldugra hreyfinga og
samtaka. Manni dettur í hug al-
þýðuhreyfingin og samvinnuhreyf-
ingih. En útlendar fyrirmyndir
hafa skapað þessar hreyfingar. Af
burða skáld og afburða listamenn
og fræðimenn framleiða sigild
verðmæti. Hvenær munu íslend-
ingar gleyma Jónasi, Einari og
Hjálmari og hvenær Jóni forseta?
Aldrei. Það er alveg óhugsandi,
hvað svo sem menning lándsins
myndi breytast. Þó að þjóðin öll
velti sér í auði, allsnægtum og
glæsilegri hámenningu, þá myndu
allir þessir menn verða daglega á
vörum þjóðarinnar. og þó að þjóð-
in missti allt sjálfsforræði sítt og
yfir hana steyptist ægiflóð örbirgð-
ar og þjáninga, þá myndi enginn
gleyma neinum þessara manna,
meðan nokkur íslendingur stæði
uppi.
EN HVERJA AÐRA af íslend-
ingum myndu íslendingar. muna
hvernig svo sem viðhorfin breytt-
ust? Ef Vilhjálmur Stefánsson
væri íslendingur raunverulega, þá
ætti hann að grafast í þjóðargraf-
reit okkar. Æfistarf hans gleymist
aldrei. Ef Thorvaldsen og Niels
Finsen hefðu raunverulega verið
íslendingar, þá ætti að flytja bein
þeirra í þjóðargrafreit vorn.
Hverjir eru eftir? Ég er í vafa um
að rétt hafi verið að velja þjóðar-
grafreitnum stað á Þingvöllum.
Þeir eru að vísu hjarta þjóðarinn-
ar, en þeir eru, eins og gáfaður
maður sagði við mig í gær, minn-
i isvarði yfir sjálfa sig og söguríka
fortíð. Með því að setja þar þjóð-
argrafreit grípum við sjálfir inn í
söguna, skrifum nýtt blað í sögu
þessa helga staðar. Batnar sagan
við það eða spillist? Var ekki
heppilegra að byggja grafhýsi yfir
stórmenni okkar á öðrum fögrum
og tilkomumiklum stað?
SVEITÁKONA skrifar mér og
er fúl út í Pétur Sigurðsson. Ræð
ég af bréfi hennar, að Pétur hafi
vítt sveitakonur fyrir sóðaskap.
Ég trúi því ekki, að P. S. hafi far-
ið með neitt fleipur eða staðlausa
stafi, og sízt af öllu trúi ég því, að
P. S. hafi talað um sóðaskap hús-
freyja í sveitum landsins svo und-
antekningarlaust og þessi kona vill
vera láta. Pétur er umbótasinnaður
maður og ræðst oft á það, sem mið-
ur fer. Það er alltaf erfitt verk og
vanþakklátt. Sama kona skrifar
mér og segist hafa ætlað að gefa
barnabarni sínu bókina Sumardag-
ar eftir Sigurð Thorlacius í jóla-
gjöf, en myndirnar í bókinni séu
svo hraksmánarlegar, að skömm
sé að. Ég verð að játa það, að þess-
ar myndir eru ekki neitt sérstak-
lega fagrar.
SIGURÐUR KRISTJÁNSSON á
Húsavík skrifar mér eftirfarandi
bréf: ,,í útvarpserindi hr. Björns
Guðfinnssonar, er prentuð er í Al-
þýðubl. 8. þ. m., telur hann, að til
þess að hægt sé að skera úr um
hvaða framburður íslenzku sé rétt-
astur, þar sem á greinir milli
landshluta, þurfi ýtarlegar rann-
sóknir. Frá mínu leikmanns-sjón-
arfiði get ég þó ekki betur séð en
að um a. m. k. tvö atriði megi þeg-
ar ákveða. Og sé ástæða til að
vinna að samræmingu framburðar
í landinu, þá sé fyllilega tímabært
að byrja á þéim. Þessi atriði eru:
1. Linmælska Sunnlendinga o. fl.,
er þeir segja t. d. taga í stað taka,
taba í stað tapa, sedja — eða jafn-
vel seda í stað setja o. s. frv. Mér
finnst allir hljóti að verða sam-
mála um það, að þarna sé fram-
burður Norðlendinga réttari, og
beri því að vinna að því að koma
honum á. 2. Harðmælska Norð-
lendinga, er þeir segja kvalur í
stað hvalur, kver í stað hver o. s.
frv. Þarna finnst mér sjálfsagt að
vinna að þvi að koma á framburði
Sunnlendinga.“
„ÞEIR, SEM UNNA ÍSLENZKRI
TUNGU — og það munu flestir ís-
lendingar gera —, er gleðiefni öll
fræðsla, sem miðar að viðhaldi
hennar og fágun, t. d. íslenzku-
kennsla útvarpsins. En þeim er
jafnmikið rauna- og gremjuefni,
að vita árlega gefnar hér út bæk-
ur á svo skitnu máli, að þeir
skammast sín fyrir að þetta skuli
eiga að heita íslenzka. Og þessar
bækur eru mikið lesnar. Ég hefi
nýlega verið að lesa tvær þýddar
bækur. Málið á þeim er eins ólíkt
eins og svart og hvítt, þótt hvort-
tveggja eigi að heita íslenzka. Önn-
ur bókin er „Undir örlagastjörn-
um“ eftir Stefan Zweig í þýðingu
Magnúsar Ásgeirssonar, gefin út af
MFA. Ég minnist þess ekki að hafa
lesið betri íslenzku en á þeirri bók.
Yfir málinu er svipur fegurðar og
tignar, sem hvergi fatast. Ég hika
ekki við að telja M. Á. einn hinn
málhagasta mann, er nú ritar ís-
lenzku, og vonandi eignumst við
sem flestar erlendar úrvalsbækur
í hans ágætu þýðingum."
„HIN BÓKIN er skáldsagan
„Anthony Adverse“ eftir Hervey
Allan. í þýðingu Magnúsar Guð-
björnssonar, gefin út af „Vikurit-
inu‘.. Ég hefi að vísu ekki lesið
nema fyrra bindi sögunnar, en
jafnvel ein blaðsíða er hóg til þess
að sjá að þýðandinn er hvort-
tveggja í senn: alls ekki fær um að
rita á íslenzku og um leið afar-
hroðvirkur. Ég efast um að nokkur
blaðsíða bókarinnar sé svo, að ekki
sé hægt að benda þar á eina eða
fleiri málvillur, eða a. m. k. mjög
svo klaufalega íslenzku. — Slikur
maður ætti ekki að fást við þýð-
ingar — eða ritstörf yfirleitt — og
þau útgáfufélög, sem gefa slíkt út,
ættu að skyldast til að bera hand-
ritin undir menn, sem kunna ís-
lenzku, áður en þeim væri leyft að
prenta þau. — Ég nenni ekki að
taka upp tilvitnanir máli mínu til
sönnunar.“
„EN ÉG VILDI SKORA Á
MENN, sem annt er um íslenzk-
una, að bera saman málið á þess-
um bókum. Trúá ég ekki öðru en
að þeim fari sem mér, að þeim
blöskri og þyki full ástæða til þess
að taka í taumana á einhvern hátt.
Slíkur samanburður gæti verið
fullkomið erindisefni í útvarpið,
t. d. fyrir íslenzkukennarann. Vona
ég að þú, Hannes minn, mælist til
þess við hann. Getur hann þar
bæði látið menn heyra fyrirmynd
og víti til varnaðar. Og eitthvað
verður að gera til þess að koma í
veg’ fyrir svona hræðilega mis-
notkun á málinu fagra, sem við er-
um skyldugir til að halda sem
hreinustu.11
Hannes á horninu.
Jesnítar fá allar eiga
ir síaar aftar á Spáni
LONDON í gærkv. F.Ú.
TJÓRN Francos á Spáni hef-
ir fyrirskipað að allar eignir
Jesuitareglunnar á Spáni, skuli
afhentar henni á ný. Var starf-
semi reglunnar bönnuð 1932 og
allar eigur henniar gerðar upp-
tækar, en þá var lýðveldisstjórn
við völd á Spáni.
Þá hefir Franco gefið út til-
skipun þess efnis, að láta skuli
lausa alla fanga, sem leiddir
höfðu verið fyrir herrétt og
dæmdir í 12 ára fangelsi eða
minna, fyrir starfsemi gegn hinni
þjóðernislegu hreyfingu.
„Gullfoss"
fer annað kvöld til Breiða-
fjarðar og Vestfjarða.
gætt, að mjög sennilegt var, að meðlimir félagsskaparins hefðu
menn á verði og að öllu óvenjulegu yrði veitt athygli, varð að
hætta við þessa ráðagerð. * .
Á síðustu stundu var ákveðið að ég færi og reyndi á einhvern
hátt að koma mér fyrir í herbergi nr. 18. Þetta var töluverðum
örðugleikum bundið, sakir þess að við vissum ekkert um skipu-
lág hússins. Ef ég væri tekinn, hlaut það að verða mér óþægi-
legt. Ég varð að fara vopnlaus og gat enga von gert mér um
það, að ná sambandi við umheiminn. Okkur var það ljóst, að
dyravörðurinn hlyti að leita á öllum, sem inn komu, til þess að
vita hvort þeir væru vopnaðir.
Ég sagði við sjálfan mig, að það væri heimskulegt af mér
að leggja út í þetta fyrirtæki, en æfintýralöngunin var svo
rík í mér, að engin skynsamleg hugsun komst að. Klukkan var
naumast orðin tíu, þegar ég lagði af stað í áttina til samkomu-
húss Svartgrímumanna. Við vissum það, að ungfrú Prévost
þurfti að syngja á kaffihúsinu þangað til klukkan að minnsta
kosti fjórða part gengin í tólf. Svo þurfti hún að hafa fataskipti
áður en hún færi í klúbbinn. Ég hafði því nægan tíma til þess
að komast inn í herbergi nr. 18. Við höfðum hlustað á síma-
samtal hennar og hlerað það, að engin breyting hafði orðið á
þeirri ákvörðun hennar að fara í klúbbinn um kvöldið.
Ég gekk upp rauðu tígulsteinsþrepin að Monte Rouqe, keypti
aðgöngumiða, fekk þjóninum pípuhatíinn minn og frakkann og
gekk inn. Þetta hús er ekki lengur liekhús, enda þótt leiksviðið
sé í því ennþá. Veggirnir eru allir skrautmálaðir. Ég fékk mér
sæti og bað um kampavínsflösku.
— Ég þreifaði ofan í vasa minn og leit á úrið. Hljómsveitin
lék ennþá fjörugri lög en áður og tóbaksreykurinn fyllti danz-
salinn. Þá var mér litið yfir danzgólfið og sá mann, sem ég
átti ekki von á að sjá þarna. Það var Chaumont liðsforingi.
Hann sat hreyfingarlaus og starði á leiksviðið.
Nú voru ljósin slökkt og hljómsveitin hætti að leika. Tjöld-
in voru dregin frá sviðinu.
Estelle stóð á sviðinu í hvítum klæðum með perluband um
höfuðið. Ég var of langt í burtu til þess að ég gæti greint and-
litsdrætti hennar, en augun þekkti ég. Þetta var sama stúlkán,
sem ég hafði séð á Boulevard des Invalides. Fiðlararnir léku
dreymandi undir,
Og stúlkan kunni áreiðanlega að syngja! Söngur hennar
snart alla viðstadda. Þegar söngnum var lokið, féll slæðan og
Gina Prévost kom í ljós. Ég ætlaði að komast út, méðan lófa-
klappið og fagnaðarlætin væru sem mest. Ég fann að hendur
mínar skulfu. Ég þrýsti fáeinum bankaseðlum í lófa þjónsins.
Fagnaðarlætin glumdu 1 eyrum mér, ég greip hatt minn og
frakka.
Ég var að hugsa um það, hvernig Chaumont hefði liðið undir
söngnum. Ég hefði líka undrast það mjög, hversu ótti Gina
Prévost hafði verið áberandi í söngnum. Það mátti jafnvel
greina það, að hún titraði frá hvirfli til ilja. Svalur gustur
lék um mig, þegar ég kom út á götuna, Ég sá dyravörðinn
benda bílstjóra að koma. Ég minntist skyndilega orða Bencol-
ins: — Taktu bíl og aðgættu hversu lengi þú verður á leiðinni.
Ég leit yfir strætið og kom auga á búð gimsteinasala. í
glugganum, sem var ljósum skreyttur, sá ég klukku, og var
hún fimm mínútur yfir ellefu. Eg bar úrið mitt saman við þessa
klukku um leið og ég skellti vagnhurðinni aftur á eftir mér.
— Akið hratt, sagði ég og það hafði §ín áhrif. Bílstjórinn