Alþýðublaðið - 08.02.1940, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLA0IÐ
PlMMTUDAGUR 8. FÉBR. 1040.
.-[.C.ANDER/'EN
/ éú Æ
Lióti andarunginn.
25) Það var vegna þess, að ég er svo ljótur, hugsaði andarunginn
26) Svo lenti hann út í stóra fenið, þar sem villiandirnar búa
27) Þarna lá hann alla nóttina,
því að hann var svo þreyttur og
sorgmæddur. Um . morguninn
flugu villiandirnar upp og
horfðu á þennan nýja félaga
sinn. — Hvers konar náungi
ert þú? spurðu þær, og andar-
unginn hneigði sig á báðar hlið-
ar svo vel sem hann gat.
28) En hvað þú ert ljótur, sögðu
villiandirnar, en okkur má
vera sama um það, ef þú gift-
ist ekki inn í fjölskyldu okkar.
En vesalings ljóta andarungan-
um hafði aldrei dottið það í
hug. Hann vildi aðeins fá að
búa um sig í sefinu.
0
0
Orðsendmg
til kaupenda út um land.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast íyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
Aöalfundur Svifflugfélagsins
fór fram súnnuS. 28. jan s. 1.
Samkvæmt skýrslum formanns
og gjaidkera hafði árangur liðna
ársins verið mjög góður, bæði
að þvi er snertir flugið, ýmsar
framkvæmdir og félagslíf allt.
Fjárhagurinn hafði og batnað
nokkuð, þó að enn sé féleysi
versti þröskuldurinn á framfara-
brauúnni. Allmiklar lagabreyting-
ar voru samþykktar og auk þess
starfsreglugerð. öll aðalstjórn
félagsins var endurkjörin 1 einu
hljóði, en í benni eru: Bendt
Bendtsen, form., Hallgr. Hall-
grímsson, varaform., Hafliði
Magnússon, ritari, Þorsteinn Þor-
björnsson gjaldkeri, og Björn
Jónsson, meðstjórnandi. Flug-
stjóri fyrir þetta ár var kjörinn
Hafliði Magnússon. Á þessu ári
verður allri starfsemi haldið á-
fram, þrátt fyrir vandkvæði þau,
er styrjöldin bakar því, og e. t. v.
hafnar nýjar smíðaframkvæmdir,
— ef efnisaðdrættir reynast færir.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
UMRÆÐUEFNI
Kvöldvaka blaðamanna. —
Skotgröfin við Hverfisgötu.
Benzínið. Tvær stökur. At-
hugasemd frá „útvarpshlust-
anda.“
—o—
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
VÖLDVAKA Blaðamannafé-
lags Jslands síðastliðið laug-
ardagskvöld var ákaflega vel sótt
og varð að neita um aðgöngumiða
að minnsta kosti 200 manns. Hafa
stjórn félagsins borizt margar á-
skoranir um að endurtaka kvöld-
vökuna, en óvíst er enn, hvort það
megi takast. Skemmtiatriðin að
þessu sinni voru síst veigaminni en
fyrsta kvöldvakan. Var þó nokkuð
annar blær yfir henni meiri alvara
og minna um létt grín. Töldu ýms-
ir að það hefði vantað að fá
skemmtiatriði á borð við dans
Lárusar og Brynjólfs á fyrstu
kvöldvökunni.
ÖLLUM ÞEJM, sem skemmtu á
þessari kvöldvöku, var tekið ákaf-
lega vel og þó virtist Soffíu Guð-
laugsdóttur vera tekið bezf, enda
var það áhrifarík stund er hún
flutti Svein Dúfu og Stúlkuna í
kotinu við létta tóna finnsks lags.
Bárust frúnni og blóm og dynjandi
lófatakinu ætlaði aldrei að linna.
Söngur Hallbjargar Bjarnadóttur
var mikil nýjung og óvenjuleg nýj-
un, ef svo mætti að orði komast.
Hún hefir ákaflega einkennilega
rödd og öll virðist ungfrúin á söng
pallinum vera sköpuð úr jazznót-
um. Það er eins og hún sé jazz-
músik. Blaðamannafélagið mun
hafa fleiri kvöldvökur í vetur og
vanda til þeirra eins og það hefir
þegar gengist fyrir. Hið versta er,
að félagið vantar nógu stórt hús-
næði.
JARÐRASKIÐ í BÆNUM, sund-
urgröfnu göturnar setja sinn svip
á Reykjavík og hafa gert í vetur.
En mér hefir þótt harla undarlegt
að sjá sömu holuna vera í allan
vetur í gangstétt Hverfisgötu, rétt
fyrir framan Garðar Gíslason. —
Þetta er heil skotgöf og hefir verið
hreinasta mildi, að menn skuli ekki
hafa slasast í vetur í þessari gryfju.
Væri nú ekká ráðlegt að fara að
gera við hana?
„BENSÍNVERÐIÐ er enn hækk-
að í verði, nú um 2 aura,” segja
óánægðir bifreiðastjórar í bréfi til
mín og þeir halda áfram: „Heyrst
hefir, að eðlisþyngd þess sé svo
mikil, að það verð, sem það var
sett á, hafi reynst of lágt. Olíufé-
lögin kaupa vöru sína eftir vigt.
Nú langar okkur til að vita hvort
benzín sé ekki verra eftir því, sem
það er þyngra, því ef svo er, þá
finnst okkur það einkennileg ráð-
stöfun, að hækka í verði verri
vöru en hingað til hefir fengizt.”
ÞAÐ ER VÍST alveg rétt, að
benzínið er því verra því þyngra
sem það er. En hvort benzín það,
sem olíuverzlanirnar selja núna er
DAGSINS.
þyngra en áður hefir verið, veit
ég ekki. í þessu sambandi vil ég
benda á þá niðurstöðu um gæði
benzínsins, sem Rannsóknarstofa
háskólans komst að nýlega.
TVÆR STÖKUR sendi Jón frá
Hvoli mér nýlega, þær eru svona:
„Mikið getur maðurinn
máls í hretum frekur:
hækkar ketið, heiðurinn
háa setið tekur.
Nægta götur nefndin fer
nýtum fötum knúin;
hækkar kjötið, hugsun er
hreinum fötum búin.”
ÚTVARPSHLUSTANDI skrifar
mér langt bréf um aðfinnsl-
ur, sem ég hefi nýlega birt hér í
dálkum mínurri:
„ÉG STAKK niður penna vegna
aðfinnslna einhvers, sem þykist
vera „pólitíkus" í dálkum þínum.
Pólitíkus þessi skrifar þannig, að
maður getur ekki varizt þeirri
hugsun, að það hlakki í honum, ef
eitthvað kemur aðfinnsluvert, svo
sem orð hans um „brezka sendi-
herrann í London“ benda til. Það
liggur í augum uppi, að hér hlýt-
ur að hafa verið um misritun að
ræða í handriti (eða mismæli) að
ræða og er vitanlega alltaf leitt
ef slíkt kemur fyrir, en skiljanlegt
er, að við hraða afgreiðslu geti slík
mistök komið fyrir. Póiltíkus mun
vita, að oft koma fyrir prentvill
ur í blöðum, sem eru háskalegar,
en ekki hefi ég vitað, að hann
stykki upp á nef sér þess vegna.
Nú mun oft vera meiri tími til þess
að ganga frá fréttum og öðru, sem
í blöðum er birt en útvarpsfrétt-
um, serA mér hefir skilist að oft
þurfi að skila til þuls tafarlaust.
Og koma þó fyrir miklu háskalegri
villur í blöðum en þetta sem
pólitíkus nefnir.”
„EN ÞAÐ VAR RAUNAR um
aðalefni bréfs „pólitíkusar", sem
ég ætlaði að ræð» jítilsháttar. —
Hann telur það, að mér skilst, ó-
hæfu mikla, að tala um „ameríska
sendiherrann,“ „amerísk skip“ o.
s. frv., þegar átt er við sendiherra
Bandaríkjanna eða Bandaríkjaskip.
Ég segi fyrir mitt leyti, hvað sem
landafræðinni líður, sem „pólitík-
us“ hefir á borðinu hjá sér, að ég
get ekki talið þetta aðfinnsluvert.
„Amerískur" hljómar vel og er
þjált í munni, en þá er hin hliðin,
hvort það er skákt eða nokkur ó-
hæfa, að tala um „ameríska sendi-
herra“ eða amerísk skip,“ þegar
átt er við sendiberra og skip
Bandaríkjanna. Nú veit þessi póli-
tíkus sjálfsagt það, sem allir vita,
að í Vésturálfu eru Bandaríkja-
menn kallaðir „Americans“ og yf-
irleitt í enska heiminum, Suður-
Ameríkumenn „South-Americans“
og hliðstætt á öðrum málum, en
Suður-Ameríkumenn aftur, ef ekki
er talað um Suður-Ameríkumenn
almennt, Argentínumenn o. s. frv.
Hinsvegar er komin sú hefð á, að
kalla Bandaríkjamenn „Americ-
ans“ víða um lönd, og það dettur
ekki nokkrum lifandi manni í
hug, hvorki á íslandi né annars
staðar, að átt sé við kanadiskan
eða mexikanskan sendiherra. —
Kanadamenn t. d. gera ekkert til-
kall til þess að vera kallaðir „A-
mericans" né Mexicobúar. í Kan-
ada kalla menn Bandaríkjamenn
„Americans“ og mætti margt
fleira um þetta segja.“
„í ÞESSUM EFNUM finnst
mér, að við getum, þegar svo ber
undir, hagað okkur eftir því, sem
tíðkast annarsstaðar. Nú dettur
engum í hug, að við förum að
kalla Bandarkjamenn Ameríku-
menn eða Bandaríkin Ameríku, en
það fer oft betur á því, að nota
orðið „amerískur“ heldur en
Bandaríkja — t. d. amerísk skip
í stað Bandaríkjaskip, (sem mætti
skilja svo, að um skip væri að
ræða. er væri eign Bandaríkjanna)
o. s. frv. Hér er ekki um annað
að ræða, en hvort haga skuli orð-
um að nokkuru í samræmi við
það, sem hefð er k«min á annars-
staðar, eða „hengja hatt sinn á
þann snaga,“ að þetta geti valdið
misskilningi eða sé skakkt. Ég
hygg, að það sé ekki skakt. að
kalla skip Bandaíkjanna „amer-
ísk skip,“ eða tala um „ameríska
sendiherrann,“ þegar átt er við
sendiherra Bandaríkjanna, og
rökstyð það með því, að Banda-
ríkin heita ekki bará „United Stat-
es“ heldur „United States of Ame-
rica.” Þar er grundvöllurinn undir
þeirri venju, að kalla Bandaríkja-
menn „American" og það sem
Bandaríkin og Bandaríkjamenn
varðar „amerískt“.“
„ÞETTA er víðast gert nú orðið
og tel ég það enga goðgá, þótt eins
sé gert hér, hvað sem landafræði
hins ágæta manns, dr. Bjarna
Sæmundssonar, líður. Margt í þess-
um efnum er breytingum undir-
orpið og sumt til bóta og sumt
ekki, og oft má úm della, hvað
rétt sé. Góður rithöfundur íslenzk-
ur notaði t. d. orðið Lithaugaland
um LitJhauen. Nú segja menn ávalt
Lithauen. Það má líka deila um,
hvort rétt sé að nota þau borga
og staðanöfn, sem menn kannast
við úr landafræðinni, þótt fengið
hafi annað heiti. þegar áður und-
irokaðar þjóðir fengi sjálfstæði
sitt og breyttu nöfnunum. Almenn-
ingur kannast vafalaust betur við
gömlu nöfnin, svo sem Riga,
Kovno, Viborg, svo nokkur séu
nefnd, en þeir, sem halda því fram,
að rétt sé að nefna þessar borgir
þeim nöfnum, sem þær nú heita,
hafa líka mikið til síns máls. Póli-
tíkus heldur því vafalaust fram, að
það verði að fara í einu og öllu
eftir landafræðinni. sem hann
lærcji í barnaskólanum og hann enn
hefir á borðinu hjá sér, en hver
getur neitað því, að sterk rök
mæla með því, að borgir séu nefnd-
ar sömu nöfnum og þær nú heita.
Erlendis taka menn tillit til vilja
hlutaðeigandi þjóða í þessum efn-
um. Virðist og stefna í sömu átt
hér og fæ ég ekki séð, að það sé
aðfinnsluvert, ef ekki er farið út
í neinar öfgar. „Pólitíkus" ætti að
gagnrýna af meiri velvild og sann-
girni en hann gerir. Gagnrýni, sem
byggist á sanngirni og velvild. er
alltaf góðra gjalda verð, hvort sem
ríkisútvarpið á í hlut eða aðrar
stofnanir, en það er ekki „diplo-
matiskt" að skrifa eins og höfund-
ur bréfsins, sem hér hefir verið
gert að umtalsefni gerir, og er
furðulegt, að jafnmikill pólitíkus
skuli ekki sjá það.“
Hannes á horninu.
Bókaðtgáfa Menning
arsjóð so gDjóðvina-
fólagsins.
MENNTAMÁLARÁÐ hefir
að undanförnu búið sig
undir að hefja umfangsmikla
bókaútgáfu í samvinnu við
Þjóðvinafélagið. V'erða gefnar
út í ár sjö bækur og fá áskrif-
endur þær fyrir 10 krónur.
Menntamálaráð gefur út fjór-
ar bækur, en Þjóðvinafélagið
þrjár.
Út munu verða gefnar bækur
um náttúruvísindi, félagsmál,
sagnfræði og skáldskap.
Bók Menntamálaráðs um
náttúrufræði verður að þessu
sinni heilsufræði með mörgum
ágætum myndum eftir Jóhann
lækni Sæmundsson. Heiti bók-
arinnar verður: „Mannslíkam-
inn og störf hans.“
Bókin um félagsmál er eftir
enska rithöfundinn Aldous
Huxley og heitir; Markmið og
leiðir. Þessi bók er íslenzkuð af
dr. Guðmundi Finnbogasyni.
Sagnfræðibókin er æfisaga
Viktoríu Englandsdrottningar
eftir Lytton Strachey í þýðingu
Kr. Albertssonar. Lytton Strac-
hey myndar nýjan stíl í æfi-
sögugerð, að sínu leyti eins og
þegar merkir rithöfundar mót-
uðu sagnir norrænna þjóða
með íslendingasögum. Það
mætti kalla þessa sagnfræði
hinar lifandi æfisögur.
Fyrsta skáldsagan, sém
Menntamálaráð gefur út, er
„Sultur'- eftir Knut Hamsun.
Jón Sigurðsson frá Kaldaðar-
nesi hefir þýtt bókina. Jón Sig-
urðsson er óvenjulega snjall
þýðandi, og hafa þýðingar hans
eftir Hamsun alveg sérstaklega
vakið aðdáun manna. í „Sulti“
er lýst átakanlega bágindum
ungs manns, sem leggur fyrir
sig andlega vinnu og á í sjálf-
um sér svo mikinn auð hug-
mynda og tilfinninga, að hörm-
ungamar fá ekki drepið niður
drengskap hans og manngildi,
Frh. á 4. síðu.
JOHN DICKSON CARR:
Morðin í vaxmynðasafninn.
46.
logáÖi undir niðri. — Þú verður að fá að vita þetta vegna
þess, að það snertir þig töluvert, og allt það bölvað hyski,
sem hér er saman komið. Ég hefi átt þetta hús í mörg ár.
Ég þekki hv.ern einasta meðlim, allt, sem hér fer fram og þekki
allar hneykslissögurnar viðvíkjandi fólkinu, sem hingað sækir.
Jæja, og notaði ég mér svo þessa vitneskju til þess að hafa fé
út úr fólki? Aðeins að hverfandi litlu leyti. Ég hafði allt ann-
að í huga. Ég hafði ætlað mér að gera það opinbert. Ég hafði
ætlað að sýna, hverskonar fólk það væri í raun og veru, sem
ræður lögum og lofum í þessu landi, hvers konar fólk það
væri, sem allur aimenningur skríður fyrir og horfir upp til,
eins og það væri skurðgoð.
Maðurinn var kolbrjálaður, það var bersýnilegt. Ég horfði
framan í hann og sá, að það var ekki um að villast. Þessi bráð-
gáfaði maður hafði fengið fyrirlitningu á samtíð sinni, hann
hafði farið að hata mennina og var nú bersýnilega orðinn
geggjaður. Kötturinn stökk ofan úr fangi hans og við það
virtist hann ranka við sér.
Hann leit á hana, en hún hafði hallað sér aftur á bak í
legubekknum.
— Ég tók þig að mér, sagði hann, aðallega mér til skemmt-
ijnar. Þú varst menntunarlaus, og ég kenndi þér að meta
skáldskap og fagrar listir, einkum sönglist. Og nú vitum við
bæði, hvers virði lífið er. Við þekkjum mannfólkið.
Hann dró djúpt andann.
— í öruggri geymslu, hélt hann áfram og glotti djöfui-
lega, — eru fjöldamörg handrit, innsigluð umslög, sem bíða
aðeins eftir því að verða send víðs vegar út um París til stór-
blaðanna. Það eru sögur um —- mennina, sannar sö'gur. Og
þessar sögur verða sendar út skömmu eftir að ég hverf héð-
an á burtu. Þau ættu nú raunar að borga mér fyrir þetta, ef
þau þora þá að nota það. Og þau munu þora að nota eitthvað
af því.
— Þú ert brjálaður, sagði hún með hægð. — Drottinn minn
dýri! Ég veit ekki, hvað ég á að segja við þessu. Ég vissi, að'
þú varst þorpari, en svona hélt ég ekki að þú værir.
—- Auðvitað þykir mér fyrir því, sagði hann, — að þessi
félagsskapur skuli um leið vera liðinn undir lok. Því að hing-
að þorir enginn maður að koma framar. En ég hefi engan
áhuga á því framar vegna hins fjárhagslega hagnaðar, og ég
er hræddur um, að félagi minn verði nú að sjá um það, sem
eftir er. Jæja, vina mín, við skulum nú vera skynsöm. Það
gæti farið svo, að eitthvað stæði um þig í þessum blöðum . . .
Hún snéri sér að honum eldsnöggt.
— Ég bjóst við því, Etienne, að svona hlyti það að enda.
... Ef þú segir mér, hver myrti Claudine Martel . . .
— Læturðu þér í raun og veru detta í hug, að ég segi þér,
hver myrti Claudine Martel? Og hvers vegna langar þig svona
mikið til þess að vita þetta? Fyrst þú ætlar þér að verða æru-
verður sveitamaður.
— Af því, að ég held, að ég viti það.
— Einmitt það?
— Ég var alltaf varkár, vina mín. Einh-vern tíma 1 fram-
tíðinni kann að reka að því, að ég þarfnist peninga. Og for-
eldrar þeirrar manneskju, sem ég held, að hafi framið morð-
ið, -eru ekki einasta mjög stoltir, heldur enn fremur vellauð-
ugir. Segðu mér nú, hver það var.
Hún tók vindling upp úr vindlingaveski sínu og virtist vera
hin rólegasta. Galant rétti fram höndina og sagði: — Ég
þykist þess fullviss, að morðinginn sé Chaumont liðsforingi.
Mér var orðið klígjugjarnt þarna á bak við skápinn. Ég
sá framan í Galant og veitti þvl eftrtekt, að hann afskræmdist
allur í framan. Chaumont! Chaumont! Það er ósennilegt, að
Gína Prévost hafi getað orðið meira undrandi á þessu en ég
varð. En ég heyrði, að hún greip andann á lofti. Þaö varð
löng þögn og nú hey-rði ég, að hljómsveitin niðri var aftur
farin að spila.
— Etienne, sagði Gína að lokum, — nú veit ég að þú ert
orðinn brjálaður. Hvernig í dauðanum getur þér dottið í hug
annað eins og þetta?
— Þú hlýtur að vita það, að þetta morð er framið í hefnd-
arskyni, í hefndarskyni fyrir morðið á Odette Duchéne. Og
hver væri manna líklegastur til þess að hefna þessa ódáða-
verks? Auðvitað unnusti hennar. Hefi ég á réttu að standa
eða ekki?
Það var orðið mjö guggvænlegt hér inni. Ég lagði hlustirn-
ar við eins og ég gat, því að ég var hræddur um, að Gína
Prévost hvíslaði einhverju, sem mér væri um megn að heyra,
því að hljómsveitin var orðin allhávaðasöm niðri. Galant stóð
frammi fyrir henni og horfði ó hana ógnandi augum.