Alþýðublaðið - 19.02.1940, Blaðsíða 3

MANUDAGUR 19. FEBR. 1940.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ

ALÞYÐUBLAÐIÐ
BTl’STJÓRI:
F. R. VAUJEMARSSON.
í ?íarv*rí2 him:
STEFÁN PÉT0BSSOK.
AFGREIÐSLA:
A L 8» Ý Ð U H C SIN O
(Inngangur trá Hvcrfl**ötu).
StMAR:
4900: AfgreiSsla, *uglý*lng»r.
4901: Ritstjórn (mnl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálma (heima).
4908: AlþýBuprentamiSjEn.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefén Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Hverlir reyna að
græða á_strf ðinn ?
HVAÐ ER ÞAÐ, sem blasir
við sjómannastéttinni ís-
lenzko um þessar mundir í
sambandi við Íaunakjör hemiar
og hlunnindi og það starf, sem
hún ynnir af höndum ?
i fyrsta lagi veit hún, að af-
koma þjóðarinnar veltur nú svo
að segja öll á þessu starfi henn-
ar.
í öðru lagi veit hún, að starfi
liennar fylgja zegilegar hættur.
í þriðja lagi veit hún, að út-
gerðarmenn og bankar fá nú mik-
inn gróða af sölu afurðanna, sem
þeir flytja á erlenda markaði.
I fjórða lagi finnur hún, að það
er reynt að halda kaupi hennar
og kjörúm niðri eins og mögu-
legt er, að hefðbundnar venjur
cm brotnar í þessum tilgangi og
að hún verður að sæta kjörum,
sem tæplega ern eins góð og nú
er á Norðurlöndum.
Þetta hefir vakið óánægju
meðal sjómannastéttarinnar, sem
meðal annars kom fram á fundi
þeim. sem um 80 sjómenn héldu
í erlendri höfn fyrir skömmu, og
nýiega var skýrt frá hér í blað-
inu.
Sjómennirnir vilja ekki nota sér
hina erfiðu túúa og þá aðstöðu,
sem þeir hafa til að ákveða sjálf-
ir kjör sín, ednmitt nú, þegar allt
veltur á starfi þedrra og þeir
Ifiggja líf og heilsu í sölurnar
fýrir afkomumöguleika þjóðarimv-
ar. En þeir vilja fá viðunanleg
kjör, fyrst að vel er hægt að
Játa þá fá þau. Þeir vilja ekki
sæta verrf kjörum en stéttarbræð-
ur þeirra í nágrannalöndunum.
Þeir vilja ekki, að brotnir séu á
jæim gildandi samningar, og
svifta þá hvofki aflahlutnum í
lifrinni né þeim gjaldeyri, sem
þeir hafa fengið til umráða í er-
lendúm höfnum.
Aðalblað Sjálfstæðisflokksins
heldur þvi fram,. að Alþýðuflokk-
urinn sé að æsa upp til kmfna
og dedlna út af þessum málum.
Þetta er hin gamla aðferð blaða
Sjálfstæðisflokksins, að halda þvi
fram, að hinar vinnandi stéttir
séu algei-lega ánægðar með allt,
én það séu annað hvort forystu-
menn þeirra eða blöð Alþýðu-
fJokksins, sem séu að æsa þetta
foJk upp í öánægju með kjör
sin. En þetta er alger misskiln-
ingUr hjá Morgunblaðinu. Al-
þýðttblaðið hefir ekki hafið nein-
ar æsingar út af þessum málum,
þáð getur blaðið sannfært sjálft
sijgr um, ef það nennir að snua
sér til sjómannanna sjálfra og
fá umsögn þeirra.
Sjómönnunum ftnnst, sem von-
legt er, að þeir mæti skilnings-
leysi og óþolandi stírfni, þegar
raett er um kjör þeirra og kaup.
í hvert sinn, sem samið hefir
verið um kaup og kjör á togur-
um, hefir verið tekið tillit til
verðlags á lifur og lýsi og við
það miðað, þegar ákveðinn hefir
verið lifrarhluti sjómanna. Nú
hefir verðið á lýsinu hækkað um
150—200%, en útgerðarmenn
neita að hækka aukaþöknun sjó-
ananna i hlutfalli við þessa verð-
hækkun. Þeir ætla sér að stinga
gróðanum af hækkuninni í sinn
vasa.
Sjómennirnir líta hms vegar
svo á, nú eins og áður, að þeim
beri vemlegur hlutí af þeirri
verðhækkun, sem orðið hefir á
lýsinu, því á þann eina veg eru
nokkrar líkur til að sjómenn fái
tekjuauka, sem nokkru nemur
umfram það, sem var fyrir strið,
því að reikna má með að tekju-
bezta tímabil togarasjómanna,
saltfisksvertiðin, falli burt að
þessu sinni, sem þýðir að sjáTf-
sögðu lækkaðar tekjur fyrir sjó-
mennina.
íslenzku sjómennimir vita það,
að danskir sjómenn hafa alla á-
hœttuþóknunina skattfrjálsa. En
hvað fá þeir? Aðeins helmingur
áhættuþóknunarinnar er skatt-
frjáls. Um þetta mál stóðu ein-
mitt harðar dedlur á alþingi síð-
ast. Sigurjón Á. Ólafsson bar
fram tillögu um, að öll áhættu-
þóknunin væri skattfrjáls, eins og
er í Danmörku og að líkindum
nú í Noregi. En þingmenn hinna
stærri flokka felldu það. Þar með
hefir Sjálfstæðisflokkurinn þvi
enn einu sinni sýnt, hvemig hann
skilur það hugtak sitt, að hann sé'
flokkur allra stétta. Framsókn
gerir hin svegar ekki kröfu til
þess.
Það er alger misskilningur hjá
Morgunblaðinu, að allt þetta sé
bundið með lögum. Margt af
þessu er samkomulagsatriði, og
það hefir komið ápreifanlega í
ljós, að þeir, sem kaupa vinnu
sjómanna og lifoJ á jhenui, reyna
að halda réttindum ‘þeirra niðri
með öllum ráðum.
MorgunblaðiÖ er að tala um
iþað í gæ'r, að menn. sem haldi
fram kröfum sjómanna, séu að
reyna að nota 'ófriðarástandið fil
atkvæðaveiða. Þetta er ódrengi-
leg getsök. En í þessu sambandi
er rétt að spyrja: Hvea-jir reyna
að notfæra sér strlðið, ef það eru
ekki þeir, sem græða frá 25 og
Upp í 100 þúsund krónur á
hverjum túr togaranna, sitja
heima og neita að greiða sjó-
mönnum það *sem þeir geta unað
við, eða þeir, sem sigla skipunum
og vinna með hættuna vofandi
yfir sér?
Það er ekki nóg fyrir Sjáif-.
stæðisflokkinn að balda þvi fram,
að hann fylgi fram réttindUm
hins vinnandi fölks og sé flokkur
allra stétta. Hann verður að
hætta að sýna það í veridnu, að
hann geri það ekki.
Barbarar og Helleaar.
■■ . ■»..
Tímabærar hugleiðingar eftir Z. Huglund.
Harðfiskur,
Riklingur,
Bjúgu,
Egg,
Valdar Kartöfiur og
Gulrófur.
BREKKI
Ásvallagötu 1. Sími 1078.
TJARNARBÚÐIN. sími 3570.
DrengjafSt, matrosföt, jeikka-
föt, frakkar, skiðaföt. Sparta,
Laugavegi 10, sími 3094.
íltbreiðið Alþýðubiaðið!
er undarlegt, hversu
hinn gamli málsháttur
rætist, að sagan endurtaki sig.
Þegar við lesum upp aftur hin
ar dásamlegu lýsingar Hero-
dotos. f öður sagnaritunarinnar,
á mismuninum á Hellenum og
barbörum, mismuninn á hinni
grísku menningarþjóð og Asíu
mönnunum og baráttunni milli
þeirra, sem lauk með sigri Hell-
ena á hinni asiatisku harðstjórn,
þá er það eins og hinn ömurlegi
harmleikur, sem leikinn var
fyrir meir en 2000 árum, sé enn
þá á leiksviðinu fyrir augum
okkar. En um leið finnum við
aftur hinar sömu mannlegu
dygðir, allt það viljaþrek, alla
þá skyldurækni, og allt það
hugrekki, sem felst undir nafn-
inu Hellenar, og þeir, sem báru
það nafn, eru fyrirmynd allra
tíma og allra þjóða. Eric Hedén
sagði einu sinni í ræðu á tutt
ugu og fimm ára afmæli sænska
Alþýðuflokksins árið 1906:
„Heimspekingar Grikkja hugs-
uðu fyrir okkur, Spartverjar
féllu fyrir okkur við Þermopyle
og fyrir okkur dýfðu Aþenu-
menn árum í sæ við Salamis.“
Og þannig er það. Barátta
mannkynsins, sem ennþá verð
ur að heyja með vopn í hönd
gegn hersveitum barbaranna —
baráttan fyrir því að vernda
frelsið og réttlætið — er hin
sama nú sem þá, og þeir, sem í
dag falla í baráttunni fyrir því
að hindra það, að hið villimann-
lega blóðveldi Asíumannanna
nái að breiðast út yfir hinn
menntaða heim vinna sams
konar sögulega hetjudáð eins og
þá, sem einu sinni var unnin í
Þermopyle-skarðinu. Það getur
haft sitt gagn að minnast nú
hinnar misheppnuðu herferðar
Xerxes Persakonungs gegn
hinni hellensku þjóð. Margir
viðburðir, margar frásagnir um
þessar hetjur eru þess virði, að
þeim sé ekki sökkt í móðu
gleymskunnar. Það eru frásagn
irnar um hina hetjulegu bar-
áttu, sem þjóðin, sem á var ráð-
izt, háði fyrir lífi sínu, heiðri og
sjálfstæði.
Xerxes ætlaði að hefna hins
mikla ósigurs föður síns, sem
hann beið fyrir Aþenumönnum
við Maraþon, þegar hinar ótelj
andi hersveitir barbaranna urðu
að lúta í lægra haldi gegn hin-
um fáu, en ósigrandi aþensku
úrvalshersveitum. Xerxes lét
sem vind um eyrum þjóta varn-
aðarorð hins reynda föðurbróð
ur síns, þegar hann réði honum
frá herferðinni til Hellas. Hann
sagði meðal annars: „Guð brýt-
ur niður það, sem vill vaxa of
hátt. Á sama hátt getur lítill her
eyðilagt stóran her.“ í stað þess
fylgdi hann ráðum, sem ómerki-
legir smjaðrarar gáfu honum,
smjaðrarar, sem sögðu að hann
væri ekki einasta mestur allra
þálifandi Persa, heldur mestur
allra þeirra Persa, sem nokkru
sinni hefðu uppi verið og þeirra,
sem nokkru sinni myndu fæð
ast. Xerxes hafði dreymt að
hann væri krýndur sigurkranzi
og að greinar kransins næðu út.
yfir allan heim. Fuglsspámenn
og stjörnuskoðarar þýddu þenn-
an draum á þá leið, að veldi
hans myndi ná um allan heim
og allar þjóðir heims yrðu þegn-
ar hans.
Xerxes safnaði saman hinum
stærsta her og flota, sem fram
að þeim tíma hafði sést, frá öll
um þjóðflokkum í Asíu í því
skyni að fara eldi eyðilegging-
arinnar um land frelsisins og
menningarinnar. En byrjunin
var ekki betri en endirinn, því
að stormviðri eyðilagði brýrnar j
yfir Hellespont, sem höfðu ver-
ið byggðar með ótrúlegu erfiði.
Xerxes gaf út skipun um að
gefa hafinu þrjú hundruð vel
útilátin vandarhögg og háls-
höggva þá, sem höfðu stjórnað
brúarsmíðinni. Því næst fengu
aðrir skipun um að byggja
brúna á ný og hafa hana traust-
ari. Að því loknu var lagt af
stað yfir brúna og tók það sjö
daga og sjö nætur án minnstu
hvíldar. Herinn var neyddur á-
fram með viðnámslausum högg-
um, en það var siður barbar-
anna að fjörga herinn á þann
hátt.
Herodotos segir frá því, að
þegar herinn var allur kominn
yfir, hafi Xerxes fengið jar-
teikn, sem hann skipti sér ekki
af, enda þótt ekki væri vandi
að vita hvað það þýddi. Það var
þannig, að hryssa ól héra. Það
var auðvelt að skilja þetta. Xer-
xes fór með stóran her gegn
Hellas og lét mikið yfir sér, en
leikslokin myndu verða þau, að
hann hlypi til baka eins og héri,
til þess að bjarga lífinu. Hann
þóttist öruggur með landher
sinn, sem taldi hvorki meira né
minna en tvær milljónir og sex
hundruð þúsund manns. Hann
tók ekki heldur til greina að-
vörunarorð ráðgjafa síns Helle-
nans Demaretos, sem sagði með-
al annars: .,í Hellas er fátæktin
fylgikona þjóðarinnar, en dugn-
aðinn hafa Hellenar erft. Þeir
hafa öðlazt hann að sumu leyti
með hyggindum og að sumu
leyti með lögum og réttarfari.
Og með dugnaði sínum verja
Héllenar sig gegn hvers konar
erlendri áþján.“ Og hann sagði
enn fremur við Xerxes, að þeir
myndu aldrei hlusta á mál hans.
ef hann kæmi til þeirra í því
skyni að hneppa þá í þrældóm.
Þeir myndu mæta honum á víg-
vellinum, hversu fáir, sem þeir
væru. Og þegar Xerxes hló að
þessum aðvörunarorðum, sagði
Demaretos: „Enda þótt Hellen-
ar séu frjálsir, eru þeir þó ekki
alfrjálsir. Þeir hafa herra.
nefnilega lögin, sem þeir bera
meiri virðingu fyrir en þegnar
þínir fyrir þér. Þeir gera allt,
sem lögin skipa þeim. Og lögin
skipa þeim fyrst og fremst að
flýja aldrei úr styrjöld, hversu
margir, sem fjandmennirnir
eru, heldur sigra eða falla.“
Hinn persneski milljónaher
barbarakonungsins var stöðv-
aður við hið þrönga skarð
Þermopyle, þar sem nokkrar
þúsundir Hellena stóðu vörð.
Meðal þeirra þrji'i hundruð
Spartverja undir stjórn Leon-
idas konungs, Xerxes skipaði
mönnum sínum að hefja árás án
tillits til þess, hversu margir
féllu, en mergð þeirra var mik-
il. En þeim tókst ekki að hrekja
Hellena á flótta, Jafnvel tókst
ekki beztu hersveitum Xerxes.
sem kallaðar voru hinar ódauð-
legu að ná nokkrum árangri.
Það var ekki fyrr en svikari
nokkur vísaði þeim veginn yfir
fjallið til Þermopyle, að þeir
gátu neytt ofurefli síns. Það
varð bardagi og barbararnir
féllu hópum saman. Foringjar
herdeilda barbaranna stóðu á
bak við herdeildir sínar með
svipur í höndum og börðu þá
áfram. Margir þeirra féllu niður
í hafið og drukknuðu þar, en
fleiri tróðust undir og létu þar
lífið. í þessum bardaga féll Le-
onidas, sem hetja og menn hans
börðust meðan nokkur var uppi
standandi — fyrst með spjótum
og sverðum, þar næst með hníf-
um og loks með hnúum og hnef-
um. Þeir liggja grafnir þar sem
þeir féllu og á minnismerki
þeirra standa þessar ódauðlegu
Ijóðlínur:
„Vegfari! Ber frá oss boð og
borglýðum seg það í Spörtu
fallnir að hvílum við hér
hlýðnir við ættjarðar lög.“ ,
Þannig börðust Hellenarnir
við Þermopyle. Sigurinn sjálfur
varð hinum mikilmennskubrjál-
aða Xerxes að ósigri. Hann
spurði ráðgjafa sinn Demaretos
að því hvort hinir íbúar lands-
ins væru jafnhraustir þeim, sem
hefðu barizt við Þermopyle og
fékk það svar að svo væri. —
Enda fékk hann að reyna það,
að vísu neyddust Aþenumenn
til þess að hörfa úr borg sinni.
Karlmennirnir fóru út á flotann
undir stjórn Þemístokles, en
konurnar og börnin flýðu út á
eyjuna Salamis. Við þessa ey
varð hin mikla sjóorusta, sem
gerði út um örlög Xerxes og
leiddi til þess að floti barbar-
anna var eyðilagður vegna hinn-
ar miklu herkænsku Þemisto-
klesar. Xerxes flýði nú með
meirihluta liðs síns til Helles-
pont og kom þangað eftir 45
daga. Þegar þangað kom, var
meiri hluti liðsins fallinn. Um
þetta segir Herodotos svo:
„Hvar sem hermennirnir komu,
átu þeir ávextina og blöðin af
trjánum og fyndu þeir ekkert
slíkt, átu þeir grasið af jörð-
unni. Svo hungraðir voru þeir.
5 Auk þess geisuðu veikindi í
I hernum“. Þær herdeildir sem
Xerxes skildi eftir í Hellas voru
stráfelldar á skömmum tíma.
Heimsveldið Persaland gat
aldrei náð sér eftir þetta áfall.
heldur fór stöðugt hnignandi.
Þegnar þessa hnignandi stór-
veldis gerðu uppreisn og innan-
landsóeirðir geisuðu og grófu
smám saman undan hinu tröll-
aukna stórveldi. Hin Hellenska
menningarþjóð hafði með óbil-
andi hreysti og viljaþreki sigr-
að fjandmannaher, sem var
hundrað sinnum stærri og réði
yfir þeim öflugustu vopnum.
sem til voru á þeim tíma. Herj-
um mannkynsins mun alltaf
verða, eins og Heine segir, skipt
í tvo hluta: Hellena og barbara.
Þetta er ekki ný skipting. —
Hún er nú í gildi eins og áður.
Og í hvaða stjórnmálaflokki,
sem við erum, verðum við að
standa við hlið þeirra, sem
berjast gegn barbörunum.
Hvað dvelur endurbætuni'
ar á gamla Iprðttavellinum?
Mánuðwr er uú Hðinn slðan bæjarstjérn
samþykkti fjárveitingu ti! endurbótanna
¥ ENGI hefir staðið til að
fullgera íþróttasvæðið
fyrirhugaða í Skerjafirði, en
allir virðast nu sjá fram á
það, að það geti dregizt
lengi enn. Atvinnulausir
unglingar hafa unnið þarna
mikið starf undanfarin þrjú
ár, og ber vinna þeirra þess
glögg merki, að þarna hafi
unnið góðir verkmeim, þó að
um unglinga hafi verið að
ræða, og að þeir hafi unnið
undir góðri og nákvæmri
stjóm.
Margir æskja þess, að þessi
nýi leikvangur geti orðið full-
búinn sem allra fyrst, en í-
þróttamenn okkar geta ekki
beðið eftis því von úr viti. —
Framfarir í íþróttamálum okkar
eru svo stórstígar, að íþrótta-
mennirnir geta ekki beðið eftir
því von úr viti að fá sæmilegan
völl til að stunda íþróttaæfing-
ar sínar á.
Öllum var það ljóst í fyrra-
sumar, að fieiri ár væri ekki
hægt að stunda íþróttir á gamla
íþróttavellinum, án þess að
hann yðri á einhvern hátt lag-
færður. Þá kom það í ljós, að
ekki mátti koma dropi úr lofti,
ef nokkur tök ættu að vera á
því að heyja kappleiki á vellin-
um. Minnast víst margir síð-
ustu kappleikanna í fyrrahaust,
þegar drengirnir komu af leik-
unum eins og dregnir af sundi
og verra en það, því að þeir
voru .t ataðir allir saman í for.
En þetta. var ekki hið eina
sem gerði völlinn svo að segja
óhæfan. Það hefir lengi verið
vitað, að Iítt mögulegt hefir
verið að stunda á vellinum
frjálsar íþrótti og er þar meðal
annars að leita nokkurrar kyrr-
stöðu í afrekum frjálsra 1-
þróttamanna á síðustu árum. —
Þá hafa búningsklefar og á-
horfendasvæði verið svo að
segja óhæf.
Menn hefir áf öllum þessum
ástæðum langað mjög til þess
að fá gert við gamla íþróttavöll-
inn svo hægt væri að nota hann
meðan beðið er eftir leikvang-
inum í Skerjafirði.
Stjórn íþróttavallarins hefir
rætt þetta mál allmikið og
munu hafa fyrir nokkru verið
gerðar teikningar að breyting-
um á vellinum, sem ganga fyrst
og fremst í þá átt að gera þarna
góðan völl fyrir frjálsar íþróttir
og hækka völlinn svo mikið, að
vatnselgur sitji ekki á honum
þó að skúr komi úr lofti. Þá
mun og hafa verið gert ráð fyr-
ir því, að laga búningsklefana
og áhorfendasvæðin.
Eftir að þetta hafði verið gert
var snúið sér til bæjarstjórnar
og samþykkti hún fyrir sitt leyti
að taka nokkuð af fé því, sem
í fjárhagsáætluninni var áætl-
að til leikvangsins fyrirhugaða
til breytinga á gamla vellinum.
Jafnframt var snúið sér til
nefndar atvinnulausra unglinga
og farið fram á það, að þessir
unglingar yrðu látnir vinna að
breytingunum og var því vel
tekið. Síðan þetta gerðist er nú
liðinn meira en mánuður og
síðan hefir ekkert heyrst um
þetta mál. Það er vitanlega
mikill sparnaður fólginn í því að
atvinnulausir unglingar vinni
þessi verk, og ætti því að fást
meira fyrír þá peninga sem á-
ætlaðir eru til þess. En þess
Frh. á 4. síðy.