Alþýðublaðið - 27.02.1940, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAOIÐ
MHÐJUDAOUB T. FBBR. 19M
21) Nú fóru allir úr kirkjunni og gamla konan steig inn í bílinn
sinn. Karen ætlaði að stíga inn í vagninn, en þá sagði gamli
hermaðurinn: — En hvað þetta eru fallegir dansskór! Og Karen
varð að stíga fáein dansspor.
22) Og þegar hún
var byrjuð, þá gat
hún ekki annað en
haldið áfram. Það
var eins og skómir
hefðu fengið vald yf-
ir henni.
23) Hún kom dansandi fyrir kirkjuhornið
og ekillinn varð að hlaupa á eftir henni
og grípa hana.
24) Og hann bar hana inn í
vagninn.
25) En fæturnir hreyföust enn-
þá eftir danstaktinum og hún
sparkaði í gömlu konuna. Loks
náðust skórnir af henni og þá
kyrrðust fæturnir.
Happdrættl Háskólans
byrjar 7. starfsár sitt
----0»---
S©x fiyrsta árlii nam ágéðinn
tæprl ©inni milljón Mréna.
Happdrætti háskóla
ÍSLANDS er nú að byrja
hið sjöunda starfsár sitt. AHar
þær vonir, sem tengdar voru
við þessa starfsemi af þeim,
sem forgöngu áttu fyrir henni,
hafa ræst ágætlega. Það var
stofnsett til þess að fá fé til að
koma upp háskóla, og nú ter
hann risinn upp fagur og tígu-
legur á ágætum og tilkomu-
miklum stað.
Happdrættið hefir verið
gróðafyrirtæki eins og til var
ætlast, og það væri mjög rangt
að halda því fram, að fénu hafi
verið illa varið. Það hefði varla
verið hægt að verja því betur.
Okkar þjóð er ekki fjölmenn
og því ekki von, að happdrætti
okkar sé stórt eða tekjur þess
nokkuð á borð við það, sem er
hjá happdrættum annarra
þjóða, en þátttakan í happdrætt-
inu hefir verið ágæt, þó að sala
miðanna hafi ekki verið svo
mikil, að miðarnir hafi gengið
út.
Háskólnn hefir einkaleyfi til
happdrættis hér á landi til 1.
janúar 1944 og er nú komið
fram á Alþingi frumvarp um að
framlegja þetta einkaleyfi um
3 ár.
í greinargerð fyrir þessu
frumvarpi segir um afkomu
happdrættisins og hlutverk
þess:
Síðan happdrættið byrjaði
hafa miðar selst þannig:
1934 45080 fjórðungsmiðar.
1935 64968 —.
1936 67779 —
1937 67437 —
1938 *76064 —
1939 77200 —
Hefir happdrættið á þessum
árum gefið af sér alls 930000
kr.. þégar frá er dreginn ágóða-
hluti atvinnudeildar háskólans
(10%, ágóðinn 1939 er áætlað-
ur). Má áætla, að það gefi á
þeim 4 árum, sem eftir eru af
einkaleyfistímanum, 650000 til
700000 kr., og er þá ágóðinn alls
á einkaleyfistímanum um kr.
1580000 til 1630000 kr.
Þessi fjárhæð hefði að sjálf-
sögðu nægt til verksins, ef ekk-
ert hefði breytzt frá því, sem
var, þegar lögin voru sett. En
nú er þess að gæta, að fyrst
voru lagðar 200000 kr. í hús
fyrir rannsóknarstofnun há-
skólans, og svo hefir verðlag
farið mjög mikið hækkandi.
Eftir því sem næst verður
komizt mun kostnaðurinn við
hús og lóð verða um 2 millj. kr.
Hefir byggingarnefnd háskól-
ans þó komizt hjá stórkostlegri
verðhækkun með því að herða
á verkinu langt umfram það,
sem tekjur hafa fengizt til. Er
nú komið svo, að húsinu má
Ijúka á þessum vetri og næsta
sumri, ef nægilegt fé er hægt að
fá. Er það fullkomin nauðsyn,
því að vænta má geysilegrar
hækkunar á öllum liðum.
Háskólaráð býst við að geta
aflað lánsfjár til þess að ljúka
verkinu, ef full trygging er fyr-
ir því, að tekjur happdrættisins
SamtiykktirLandssamband
ísienzkra ntvegsmanna.
AAÐALFUNDI Landssam-
bands íslenzbra útvegs-
imanna, sem haldinn var Í Reykja-
vík dagana 19.—22. febrúar 1940,
vom auk venjulegra aðialfunidar-
starfa samþykktar eftirfarandi á-
lyktanir um landsmái o. fl. —
Birtir Alþýðublaðið þessar sam-
þykktir hér á eftir, án þess að
taka að svo komnu nokkra af-
stöðu til þeirra:
I. GENGISMÁL:
Fundurinn skorar á alþingi að
gefa frjálsan innflutning á fiski-
skipum og heimila útgerðar-
mönnum að ráðstafa sjálfir, án
nokkurrar íhlutunar banka >og
gjaldeyrisnefndar, 10«/o af út-
flutningsverðmæti afurða þeirra,
til endurnýjunar og aukningar á
fiskiskípaflota landsins.
gangi til greiðslu lánanna, eða
með öðrum orðum, ef leyfistím-
inn er svo langur, að víst megi
telja, að hann nægi til þess að
greiða allan kostnað af verk-
inu.
Háskólaráð hefir því farið
fram á. að fá nú þegar fram-
lenging á einkaleyfistímanum,
til þess að það geti sett allan
kraft á að ljúka verkinu áður
en í óefni er komið um verðlag.
Auk þess er Alþingi orðin
mjög mikil þörf á því. að há-
skólinn fari úr alþingishúsinu,
en það myndi hann gera næsta
sumar, ef þessi framlenging
verður nú veitt.“
Þátttakan í happdrættinu
hefir svo að segja farið sífelt
vaxandi síðan það tók til
starfa. Hefir og fjöldi manna
auðgast vel á þátttöku sinni.
Almenningur vill freista
hamingjunnar — og þegar hann
gerir það í von um ágóða fyrir
sjálfan sig og í vissunni um það,
að þátttaka hans verður til að
koma upp og starfrækja æðstu
menntastofnun þjóðarinnar, þá
er ekki nema gott eitt um það
að segja.
manna skorar á ríkisstjórn og al-
þingi að haga þannig me'ðferð-
Landssamband íslenzkra útvegs
inni á gjaldeyrisverzl'uninni við
„clearing‘‘-löndin, að útflytjendur
fái ávallt andvirði útflutnings
síns yfirfært á skráðu gengi þess
tíma, sem yfirfærzla fer fram.
Aðalfundur Landssambands ís-
lenzkra útvegsmanna skorar á
gjaldeyrisnefnd að heimila út-
vegsmönnum frjáls afnot af eigin
gjaldeyri til kaupa á útgerðar-
vönum.
II. SÍLDARÚTVEGSMÁL:
Landssamband útvegsmanna
lítur svo á, að undanfarin ár
hafi verið gert of mikið að því
að kaupa bræðslusíld af erlend-
um skipum. Skorar fundurinn
því á ríkisstjómina að hlutast til
um það viö síldarverksmiðjur
landsins, að þær hafi samvinnu
sin á milli um móttöku á
bræðslusíldarafla íslenzkra skipa,
sem tryggi það, að veiðimögu-
leikar skipanna verði sem mestir,
og sé stjórn Landssambands ísl.
útvegsmanna höfð með í ráðum
um slíka samvinnu.
Landssamband íslenzkra útvegs
manna skorar á stjóm sína að
beita sér fyrir því við ríkisstjórn-
ina, að hún hlutist til um, að
landið sé jafnan byrgt af útgerö-
arvörum, svo sem salti, kolum,
olíu og veiðarfærum, og að inn-
káup þessara vara fari fram með
samkaupum útvegsmanna, eftir
því sem við verður komið.
Pundurinn felur stjórn sam-
bandsins að vinna að því við
Vinnuveitendafélag Islands, að
lagður verði gmndvöllur að
sanngjörnu hlutaskiptafyrirkomu-
Iagi á fiskiskipum hvar sem er
á landinu.
Fundurinn skorar á stjóm
Landssambands fslenzkra útvegs-
manna að beita sér fyrir því við
stjórnarvöld, að leyft verði að
taka öll sJysatryggingargjöld af
óskiptum afla, þar sem um hluta-
skipti er að ræða.
Fundurinn skorar á stjórn
Landssambands íslenzkra útvegs-
manna að vinna að því, að létt
sé af útgerðinni skyldum til þess
að kaupa og útfylla viðskiptabók
fyrir hvem skipverja á fiskiskip-
um, í hvert skipti sem lögskráð
er á slripin, og að fá létt af út-
gerðinni öðrum slíkum kostnaði,
sem að engu gagni kemur.
Fundurinn skorar á stjórn
Landssambands íslenzkra útvegs-
manria að gangast fyrir því, að
hið óhóflega afnotagjiald af tai-
stöðvum í bátum og skipum
verði tafarlaust fært niður í kr.
50,00. Enn fremur að Ríkisútvarp-
ið felli niður afnotagjald útvarps
i fiskiskipum.
Landssamband íslenzkra útvegs
manna skorar á alþingi og ríkis-
stjóm að hlutast til um að Út-
vegsbanka íslards h.f. verðí út-
vegað nægilegt starfsfé með svo
góðum kjörum sem þarf til þess,
að hann geti veitt reksurslán til
útvegsins með sömu kjömm og
Landsbanki Islands, enda styðji
bankinn meira en verið hefir
hagsmuni útvegsins.
Varðandi starfsemi Landssam-
bands íslenzkra útvegsmanna
var samþykkt eftirfarandi tillaga:
Fundurinn felur stjóminní að
ráða sem fyrst fastan starfsmann
fyrir félagið, enda hafi það þá
opna skrlfstofu hér f Reykjavík.
I stjórn sambandsins vom
kosnir: Kjartan Thors, Ásgrímur
Sigfússon, Hafsteinn Bergþórs-
son, Elías Þorsteinsson, Ásgeir
Stefánsson, Sigurður Baldvinsson,
Jón J. Fannberg, Sigurður Gunn-
arsson og Þórður Einarsson.
Jón Gíslason múrarameistari
frá Reykjavík er um þessar
mundir að láta rannsóknarstofu
danska ríkisins rannsaka ein-
angrunarhæíni nýs íslenzks
byggingarefnis, sem hann ætlar
að einkum muni koma að not-
um við byggingar í sveitum.
Gerir hann sér von um, að efni
þetta reynist svo vel, að hægt
verði að hefja framleiðslu þess
1 stórum stíl. (FÚ.)
Brantings minnzt.
Á laugardaginn voru 15 ár
liðin frá því er sænski jafnað-
armannaforinginn Hjalmar
Branting dó. í því tilefni lögðu
jafnaðarmenn kransa á gröf
hans og var hans minnzt á
margvíslegan annan hátt í Sví-
þjóð í fyrradag. (FÚ.)
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Lúðvig Guðmandsson:
Stððuval imgmenna
1' SÍÐASTA hefti „Mennta-
mála“, tímarits. sem Sam-
band íslenzkra barnakennara
gefur út, er greinarkorn, sem
heitir: „Hvert beygist krókur-
inn?“ Höfundur greinarinnar er
Hannes J. Magnússon, kennari
á Akureyri. Skýrir hann þar frá
því, að fyrir nokkrum árum hafi
spurningin: „Hverjum vilt þú
helzt líkjast?“ verið lögð fyrir
406 nemendur í barnaskóla ein-
um í Danmörku. „Þegar farið
var að vinna úr svörunum,“
segir höf., „kom það í ljós, að
langflest börnin vildu líkjast
einhverjum þekktum nútíma-
mönnum, körlum eða konum, og
þó aðallega kvikmyndaleikur-
um, söngvurum, sportmönnum
o. s. frv., — m. ö. o. þessu fólki,
sem flýtur ofan á yfirborðinu og
vekur á sér athygli í hinu opin-
bera lífi. ... Mjög fáir virtust
nokkuð vera snortnir af mikil-
mennum sögunnar.“ „Tímaritið,
sem frá þessu skýrði, benti á, að
hér væri íhugunarefni fyrir alla
þá, sem láta sig uppeldi æsk-
unnar einhverju skipta. Hér
væru börnin að villast inn á
leiðir, sem myndu vera vafa-
samar þroskaleiðir. Villast inn í
heim fullan af falskri fegurð, ó-
raunhæfan og langt frá lífinu
sjálfu, — og ef filmstjörnur,
jazzspilarar og hnefaleikamenn
ættu að vera þeir vitar, sem
lýstu æskunni í gegnum skerja-
garð lífsins, þá myndu nokkuð
margir brjóta skip sín.“
S.l. vetur lagði höf. þessar
spurningar fyrir 160 börn á Ak-
ureyri: „Hverjum vilt þú helzt
líkjast?“ og „Hvað viltu helzt
verða?“ Börnin voru öll í barna-
skóla Akureyrar, flest í 6. og 7.
bekk. — Spurningum þessum
svöruðu börnin, án þess að vita
nokkuð um þær fyrr en þær
voru bornar upp, og skrifuðu
þau svör sín á miða, nafnlausa
eins og við leynilega atkvæða-
greiðslu, og „kom því,“ segir
höf., „síður en ella nokkuð til
þess, að þau miðuðu svör sín
við ímyndaðan vilja kennar-
ans.“ Niðurstaða svaranna við
fyrri spurningunni var þessi:
ísl. fornmenn 24%, ísl. seinni
tíma menn 21%. Erl. seinni
tíma menn 14%. Kristur 10%.
Erl. nútímamenn 10%. Ættingj-
ar barnanna 10%. ísl. nútíma-
menn 9%. Ýmsir aðrir 2%. „Á-
nægjulegt er það við þessi
svör,“ segir höf., „ef nokkuð er
á þeim byggjandi, hve mörg
velja sér til fyrirmyndar mikil-
menni sinnar eigin sögu að
fornu og nýju. Söguþjóðin lifir
enn.“ — En svörin við síðari
spurningunni voru þessi: Iðn-
og handverksmenn 21%. Bíl-
stjórar. flugmenn og skipstjór-
ar 17%. Embættismenn og
kennarar 17%. Skáld og lista-
menn 11%. Verzl.- og skrif-
stofumenn 8%. Vísindamenn í
ýmsum greinum 6%. Framleið-
endur (þ. e. bændur og sjómenn)
6%. Stjórnmálamenn 5%. Góð-
ir menn 5%. Húsmæður 3%.
Eitthvað annað 1 %. — Höfund-
urinn getur þess til skýringar
svörum barnanna, að af þeim,
sem hér eru nefndir iðnaðar- og
handverksmenn (en þeir voru
21%, eða rúml. fimmti hluti
svaranna) „voru langflestir,
sem annaðhvort vildu verða
saumakonur eða hárgreiðslu-
konur“. Loks segir hann: „Ann-
ars er það ískyggilegt, hve fáir
virðast hafa áhuga fyrir fram-
leiðslustörfunum, aðeins 6%
(bændur og sjómenn) og aðeins
3% velja sér húsmóðurhlut-
skiptið, og hygg ég, að þetta
tvennt sé engin tilviljun. í
fyrsta lagi vegna þess, að fram-
leiðslustéttirnar hafa átt við ó-
venju mikla erfiðleika að stríða
að undanförnu, og í öðru lagi af
vaxandi flótta frá líkamlegri
vinnu.“
Óþarft er að bæta nokkru við
þetta. Niðurstöður þessarar at-
hugunar tala skýru máli og
benda til þess, sem raunar mátti
ætla að óreyndu, að 1 óskum sín-
um og vonum eru börnin mjög
háð almannaskoðun og tízku, og
fer val þeirra á æfistarfi eftir
því. — Þessi litla tilraun. sem
ég hefi greint svo ítarlega frá,
er ekki aðeins virðingarverð,
heldur og mjög eftirbreytnis-
verð. Af þessari einu tilraun
fæst vitanlega engin heildar-
mynd af hugum og framtíðar-
draumum íslenzkra barna og
ungmenna almennt. Höf. er það
einnig fyllilega ljóst og hvetur
til þess, að hliðstæð eftirgrensl-
an um hneigðir íslenzkra barna
og ungmenna verði framkvæmd
í stórum stíl. Tek ég undir hvöt
hans og svo munu allir gera,
sem annt er um uppeldi æsku
vorrar. Og vænti ég þess, að sú
mynd, sem þá fæst af hugar-
stefnu ungmenna vorra, fái vak-
ið til almenns skilnings á nauð-
syn þess, að vitandi vits verði
að því unnið, að sveigja hugi
þeirra frá falskri fegurð óraun-
hæfs heims inn til hins virka
lífs, — lífs veruleikans.
„Hvað vilt þú helzt verða
þegar þú ert orðinn stór?“
Þessa spyrjum vér börnin. En
hvaða skilyrði hafa börnin til
að svara þessari spurningu svo,
að fullt tillit sé þar tekið til lík-
amlegra og andlegra hæfileika
þeirra sjálf.ra annars vegar og
eðlis þess starfs, er þeim bezt
hentar, hverju um sig, hins veg-
ar. En einmitt það starfið, sem
er í beztu samræmí við andlega
og líkamlega hæfileika og getu,
hentar hverjum manni bezt.
Einmitt í því starfi. nýtur hann
sín bezt og nær mestum ár-
angri, bæöi fyrir sjálfan sig og
þjóðfélagið, sm hann er hluti
af. Og einmitt það starfið á því
að vera pskastarf hans og tak-
mark.
En hvaða skilyrði hafa þá
börn og ungmenni almennt til
að meta réttilega þetta hvort-
tveggja? — í ýmsum löndum
hafa um langt árabil verið
framkvæmdar rannsóknir á
óskum og hæíileikum ung-
menna til fjölmargra starfa.
Heildarniðurstaða þessara at-
hugana er sú, að langsamlega
flest börn og unglingar hafi
mjög óljósan eða algerlega
rangan skilning .á hæfilaikum
sínum, andlegum og líkamleg-
um. En af þessu leiðir aftur hitt,
að langflestir æskumenn fara
algerlega villir vega um þekk-
ingu sína á persónulegum hæfi-
leikum sínum til þessa eða hins
starfsins. Undantekningar eru
þó til hér eins og víðar. Eru það
þau börn og ungmenni, sem
þegar á unga aldri hafa sýnt ó-
tvíræða hæfileika, líkamlega
eða andlega, til ákveðins starfs.
En það, sem ræður vonum,
óskum og draumum alls þorra
ungmenna um val æfistarfs, er
því eitthvað annað en raunsæ
þekking á hæfni til starfsins.
Jafnvel lifandi „áhugi“ barns
eða ungmennis til ákveðins
starfs getur reynzt að vera
blekking ein. Oft er þessi „á-
hugi“ sprottinn af nýjungagirni.
Ef svo er, hjaðnar hann vana-
lega áður en langt um líður, eigi
sízt ef barnið fær tækifæri til að
reyna sig við starfið. Stundum
er þessi „áhugi'* býsna varanleg
ur, og er þó eigi ætíð víst að
hann eigi sér örugga stoð í hæfi-
leikum ungmennisins til að tak-
ast á hendur það starf, sem
hann beinist að. Orsökin getur
verið önnur, t. d. vonin um að
komast að léttu starfi eða að fá
góð laun, eða jafnvel tízkan ein
o. s. frv.
„Hvað á barnið mitt að leggja