Alþýðublaðið - 02.03.1940, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 2. MARZ 1940
IgM ií JÖENj
% 3
RAUÖU SKÖRNIR.
41) Og böðullinn sagði: — Þú veizt víst ekki, hver ég er? Ég
hegg höfuðið af vondum mönnum.
42) Höggðu ekki höfuðið af mér, sagði
Karen, — því að þá get ég ekki iðrast
synda minna. En högðu af mér fæturna.
Og böðulíinn hjó af henni fæturna.
En skórnir héldu
áfram að dansa yfir
heiðina og inn í
skóginn.
En böðullinn bjó til tréfætur og
hækjur handa litlu stúlkunni
og kenndi henni sálma.
45) Svo fór hún yfir heiðina.
UMRÆÐUEFNI
Tímaritið„Jorð“
IMARITIÐ „Jörð“ hefir nú
verið gert að mánaðarriti,
og er 1. heftið komið út sem
sýnishorn. Hvert hefti á að kosta
aðeins eina krónu, en til þess að
svo geti orðið, þarf marga áskrif-
endur. Þetta hefti er 64 blaðsíð-
ur, en éf nægilegur áskrifenda-
fjöldi fæsí verður ritið stækkað
Úqo í 100 síður.
Nokkrir ágætir rithöfundar
skrifa í þetta hefti, svo sem
Gunnar Gunnarsson, Sigurður
Nordal og Guðbrandur Jónsson;
enn fremur er þar kvæði effir
Tómas Guðmundsson. Grein
Gunnars Gunnarssonar: „Landið
okkar“, er hin ágætasta í alla
•staði. Quðraundur Einarsson frá
Miðdal rifar um ferð á Goða-
landsjökul, ritstjórinn, Björn O.
BjömsSon, skrifar grein, sem
hann nefnir: Heimsókn til Einars
Jónsso'nar. Fyjgja greininni þrjár
myndir af líkneski Einars af Jón-
asi Hallgrimssyni. Sigurður Nor-
dal skrifar þarfa hugvekju um
þióðmenningu og stjómmál. Þá
er grein um Finnland. Sigfús
Halldórs frá Höfnum ritar um
það, sem er aðalumræðuefnið
þessa dagana, hina vofeiflegu at-
burði úti i löndum. Guðbrandur
Jónsson skrifar um bækur, og
loks er framhaldssaga eftir .Som-
merset Maugham. Enn fremur eru
greinar um líkamsmenningu, garð
rækt og fleira.
í ávarpi sínu til lesenda kveðst
rltstjórinn munu birta greinar um
íslenzka þjóðmenningu, bækur
og listir, uppeldi, heimilismenn-
ingu, hjúskap og trúmál.
Þetta fy.rsta hefti, sem út er
komið, er fjölbreytt að efni og
lofar góðu um áframhaldið.
Dönsku blöðin
birtá langar greinar og viðtöl
við bókaútgefandann Ejnar
Munksgaard í tilefni af 50 ára
afrnæli hans. Við tíðindamann
„Berlingske Tidende“ sagði
Munksgaard: Ég lít á íslendinga
sem sérstæðustu og gáfuðustu
þjöð Norðurlanda. Það sanna
þau stórvirki, sem þeir hafa
iskapað í fortíð og sameina Norð-
Urlöndin í núííð. — Munksgaard
hefir fengið heillaóskaskeyti frá
fjölmörgum löndum. Einnig hefir
honum verið afhent hátiðarit á
áíta málum, þar á meðal ís-
lenzku. (FO.)
Skíðaslóðir, nýja bókin um
skíðaíþróttina. Slefsögurnar.
Drepið á dæmi. Þulan og er-
lendi fréttalesturinn. Oper-
ettan og söngvarnir. H. og S.
svara hagstofustjóra og
koma með nýjar spurningar.
—o—-
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
ÉG SPÁI ÞVÍ að „Skíðaslóðir"
eftir Sigmund Ruud verði
vinsæl bók og víðlesin af ungu
fólki hér á landi. ívar Guðmunds-
son blaðamaður hefir þýtt þessa
bók. en ísafoldarprentsmiðja gefið
hana út og er frágangurinn allur
hinn vandaðasti. Bókin er spenn-
andi frásaga um skíðaferðir og
skiðauppeldi og auk þess er hún
prýdd fjölda mynda. Meðal þeirra
er til dæmis mynd af Ruud gamla
föður hinna fimm sona, sem
flestir eða allir eru kunnir skíða-
menn og sumir heimsfrægir.
ÉG HEFI TVISVAR áður minnzt
á slefsögurnar í bænum. Slefsögur
ganga alltaf manna á meðal. Þær
fylgja nú einu sinni mönnunum.
Þær eru misjafnlega skaðlegar, en
alveg er það óskiljanlegt, að búnar
skuli vera til algerlega að tilefnis-
lausu sögur um það, að tiltekin
skip hafi farizt. Um síðustu helgi
gekk sú saga mjög hér um bæinn,
að eitt af flutningaskipum okkar
hefði verið skotið í kaf. Þetta var
ekki í fyrsta skipti, sem slíkar
sögur hafa komizt á kreik síðan
stríðið brauzt út, því að alltaf hafa
þær gosið upp við og við. Sem bet-
ur fer hafa þær allar reynzt rang-
ar, en það verður að teljast ein-
kennileg iðja hjá þeim, sem slíkar
sögur semja.
ÞÁ HEFIR undanfarið gengið sú
saga um bæinn, að kunnur lista-
maður hafi fundizt sekur um ö-
venjuleg afbrot og að mál hans sé
nú til rannsóknar hjá lögreglunni.
Var jafnvel sagt, að tiltekinn lög-
fræðirigur hefði mál hans til með-
ferðar. Ég hafði heyrt þessa sögu
úr allmörgum áttum og þegar ég
hitti þennan listamann fyrir nokkr-
um dögum, spurði ég hann að því,
hvað hæft væri í þessu.
VITANLEGA var sagan ósönn
frá rótum. Slíkar sögur og þessar
eru uppfundnar af einhverjum
mjög aumum mannpersónum.
Mennirnir, s.em verða fyrir þeim,
eiga erfitt með að hrekja þær og
mætti þá svo verðá að þeir lægju
undir sögunum og svo þegar al-
menningur verður ekki var við
það að viðkomandi fái neina hegn-
ingu. þá et strax sagt að yfirvöldin
hafi hlíft honum. Slíkar sögur hafa
og heyrzt. — Það væri mikill og
góður vottur um aukna menningu
Reykvíkinga ef sögur eins og þess-
ar hættu að heyrast.
ÉG MÓTMÆLI ÞVÍ alveg að
þulan í útvarpinu sé látin lesa er-
lendar fréttir. Hún getur það ekki
DAGSINS.
og henni hefir ekkert farið fram
með þetta síðan hún byrjaði. Hún
ber elend orð svo vitlaust fram, að
undru msætir. Jafnvel svo algengt
borgarnafn eins og Cuxhaven kann
hún ekki að bera fram og er það
þó nefnt oft hér í Reykjavík. Þul-
an segir „Söxhaven“ í staðinn fyr-
ir Kúkshafen. Þetta er aðeins eitt
dæmi af mörgum. Mér finnst líka
að undirbúningstíma hennar við
lestur innlendra frétta ætti nú að
fara að verða lokið. Henni verður
mjög oft á alls konar mislestur og
hygg ég að það sé af því að hún
gefi sér ekki nægan tíma, auk þess
sem handritin eru auðvitað ekki
góð. — Ég hefi ekki viljað vera að
birta aðfinnslur um þetta undan-
farið vegna þess að ég hygg, að
ekki sé hægt að fá neinn byrjanda
fullkominn. Rödd ungfúarinnar er
góð og hún verður því að vanda
sig. — En meðal annarra orða: Fer
hún ekki að ganga út eins og hinar
þulurnar?
ÓPERETTAN „Brosandi land“
: hefir nú verið sýnd 6 sinnum alltaf
i fyrir húsfylli og við vaxandi vin-
sældir. Það er líka ekki að undra,
því að hér er um mjög glæsilega
skemmtun að ræða, sem enginn
getúr svikið sig um, sem annars
hefir ráð á því að sækja skemmt-
anir um þessar mundir. Vitanlega
verður söngurinn minnisstæðastur
og get ég ekki stillt mig um að
birta hér á eftir erindin, sem Mi
(Sigrún Magúsdóttir) syngur ynd-
. islega og önnur, sem Pétur Jónsson
syngur:
Eiri er tízka allsráðandi
enn í dag í voru landi:
sú, er sýndist góð
fyrir syndaflóð.
Hattaprjál og silkisokkar
sæma ei hefðarmeyjum okkar
og hin flegnu föt
vitna um vonda hvöt.
Tscha, tschi, tschi, tschu, tschu.
Við sama búning bárum,
tscha, tschi,, tschi, tschu, tschu,
fyr’ átta þúsúnd árum.
Nakta arma eða fætur
allar forðast heimasætur,
allt skal vera. vftt
og þó einkum sítt.
Fegurð hrífur hugann meira,
andann grunar ennþá fleira
ef hún hjúpuð er.
Þetta vitum vér.
Gaman það er ætlað yður
éitt, — að hlaða börnum niður
og að þjóna eiginmanninum.
. Eldhússtrit er ykkar vegur
og svo nýjar sængurlegur.
Það eitt varðar eiginkonurnar.
Haldið þið þá, að við höfum ei
aðrar kenndir líka? Sei, sei, nei!
Og því skulum okkur temja
ástarinnar leik að fremja; —
fleira varði okkur fráleitt um.
Siðlega sér hegða og haga,
heima sitja alla daga,
bíða eftir eiginmanninum,
sem til elli af ei lætur
útiflakki, daga og nætur.
En það varðar okkur fáleitt um.
Haldið þið þá, að við höfum ei
aðrar kenndir líka? Sei, sei, nei!
Og því skulum okkur temja
ástarinnar leik að fremja,
fleira varði okkur fráleitt um.
OG PÉTUR JÓNSSON syngur:
Þú ein ert ástin mín.
ef þú ert fjær ég föln’ og dey
sem fjallablóm í hlíð, er vetur slær
og vægir ei.
Þú veizt mitt dýsta ljóð er ort af
þránni,
sem brennir mitt blóð,
og seg mér enn að þú elskir mig. '
Ó, seg þú aftur enn: Ég elska þig. >
Og þó þú farir frá mér,
ég finn þig alltaf hjá mér.
Ó, leyf mér æðstu lífsins veiga 1
af ljúfum vörum þínum teiga,
þú ást mín ein.
Sem logaglóð er þitt lokkanna flóð,
draumblíð og bljúg af þrá
blika augun þín skær.
Rödd þín mig andar á
ásthlý, sem vorsins blær.
Þú ein — — —
H. og S. svara í eftirfarandi
bréfi hagstofustjóra og bera fram
nýjar fyrirspurnir. „Við þökkum
svar Hagstofunnar 28. febr. s.l.,
við fyrirspurn okkar frá 26. sama
mánaðar, en við erum því miður
ekki ánægðir með svarið og verð-
um því að spyrja aftur. Hagstofu-
stjórinn viðurkennir að verðhækk-
unin á kolum sé orðin 86% og á
rafmagni 16% frá því í janúar
1939, en með því að gas hafi ekki
hækkað og steinolía lítið, þá verði
hækkunin á eldsneytis- og ljósmet-
isliðnum í heild, miðað við áætlaða
notkun 5 manna fjölskyldu hér í
Reykjavík, aðeins 30%. Við spyrj-
um enn, hvernig má þetta ske?
Eftir hvaða hlutföllum er þessum
fjórum auðsynjum skipt miðað við
óætlaðar þarfir hér í Reykjavík?
EF KOLIN væru áætluð vera
helmingur af kostnaðarliðnum mið
að við janúar 1939, og er.gin yerð-
hækkun hefði orðið á rafmagni,
gasi og olíu síðan, þá væri meðal-
hækkunin samt orðin 43% í jan.
s.l. Nú hefir rafmagn einnig
hækkáð talsvert og gas og olía
eitthvað, svo að augljóst er að á-
ætlað er ríflega í þá liði sem minst
hafa hækkað og lítt skipta máli, ef
heildarhækkunin er ekki nema að
eins 30%. Ef skiptingin vaéri
þannig á eldsneytis og ljósmetis-
kostnaðinum í heild: Gas og olía
rúmur helmingur, kol ca. 14 og
rafmagn tæpur %, þá virðist okk-
ur vera hægt að fá sömu niður-
stöðu og hagstofustjórinn, en að-
eins með þessari aðferð. En þessa
aðferð getum við ekki skilið, því
að svona vitlausa áætlun um
hlutfallsskiptingu þessara nauð-
synja, gerir enginn einstaklingur,
hvað þá sjálf Hagstofani. Undir
svoleiðis áætlanir myndi ekki vera
eytt pappír nú í kreppunni. Hér
hlýtur því að vera eitthvað óupp-
lýst sem við ekki skiljum.“
„HAGSTOFUSTJÓRINN viður-
kennir réttilega að olíuverðið
skipti ekki máli í þessu sambandi,
enda olía lítið eða ekkert not-
uð af almenningi hér í Reykja-
vík. Það er því af þeirri ástæðu
augljóst að það getur efcki sam-
rýmst þörfum neinnar fjölskyldu
hér í Reykjavík að eyða meiru
fyrir gas, en kol og rafmagn til
samans. Við biðjum afsökunar á
því, að við getum ekki séð að
nauðsynlegt sé að vigta ofan í
margar fjölskyldur í heilt ár til að
áætla þetta sæmilega rétt. Getur
ekki Hagstofan valið vso marg-
ar fjölskyldur sem henni sýnist og
fengið notkun þeirra á kolum upp-
gefna hjá einhverri kolaverzlun
hér í bænum, á gasi hjá Gasstöð-
inni og á rafmagni hjá Rafveit-
unni og áætlað notkunina eftir
því? Á svipaðan hátt, eða með enn
einfaldari aðferð, virðist okkur að
áætla mætti aðra kostnaðarliði í
venjulegum framfærslukostnaði
fjölskyldu af ákveðinni stærð hér
í Reykjavík, án þess að nokkru
verulegu skakki frá því raun-
verulega og virðist því ekki nauð-
synlegt að vigta allar nauðsynjar
(þar með gas og rafmagn) í heilt
ár til að áætla eitthvað nálægt þ\'í
rétta, en af fengnum upplýsing-
um Hagstofunnar virðist mega róða
að eftir þessum vigtarseðlum hafi
verið beðið í meir en 20 ár.“
„VIÐ SÁUM í einhverju blaði
fyrir skömmu, Tímanum, að okkur
mirinir, grein eftir hagstofustjór-
ann, þar sem hann skýrir vísitölu-
útreikning Hagstofunnar sem ein-
hvern hálf dularfullan talnaleik,
en ekki sem áætlaðar þarfir 5
manna fjölskyldu í Reykjavík. —
Þetta vakti undrun okkar og furð-
ar okkur á að þessu skuli ekki
hafa verið svarað, þar sem í hag-
tíðindunúm hefir staðið í 24 ár, að
slíkur útreikningur byggist á áætl-
aðri þörf 5 manna fjölskyldu og
okkur virðist þessi útreikningur
ekki margbrotnari en svo, að hver
óbrotinn alþýðumaður hljóti að
skilja hann og gæti jafnvel ann-
ast hann með sínum eigin penna.
En okkur, þessa venjulegu alþýðu-
menn undrar ekki þótt reynt sé að
halda okkur í þeirri trú, að við sé-
um og eigum að vera fáfróðir, ef
telja á okkur trú um að við þurf-
um ekki meira af kolum fyrir 5
manna heimili hér í Reykjavík en
tæpt eitt tonn af kolum á ári, en
það virðist okkur vera áætlað
samkvæmt framanrituðu, sem við
þó ekki trúum að sé rétt, en vænt-
um að fá skýringu á í næsta svari
hagstofustjóra.“
„AÐ SÍÐUSTU ÞETTA: Hag-
stofan áætlar ársþarfir 5 manna
fjölskyldu í Reykjavík af eldsneyti
og ljósmeti kr, 180,70, miðað við
verðlag í janúar 1939, en kr.
234,41 miðað við verðlag í janúar
s.l., þegar kolatonnið eitt kostar
kr. 92.00. Suma aðra kostnaðarliði
áætlar hún af álíka sparsemi. Þetta
getum við alls ekki skilið, og
heldur ekki hlutfallið í skipting-
unni milli hinna einstöku kostnað-
arliða. Við þessu óskum við að
fá svar, að öðrum kosti leyfum við
okkur að benda á, hvort ekki muni
rétt að hætta að prenta hinn svo-
kallaða vísitölureikning?“
Hannes á horninu.
| Útbreiðið Alþýðublaðið!
J0HN DICKSON CARR:
Norðio í vaxfflpdasafninD.
64.
Það getur ,vel verið, að það kosti mig hvorki meira né minna
en stöðuna. En ég ætla að láta auðnu ráða með hann, alveg
eins og um fjárhættuspil væri að ræða. Ungfrú, er hægt að
færa símann yðar hingað?
— Ég skil ekki við hvað þér eigið.
—- Þér þurfið ekki að skilja það. Svarið mér, er hægt að
færa símann úr klefanum og hingað inn á borðið?
Hún reís hægt á fætur, klemmdi saman varirnar og gekk
snúðugt inn 1 klefann, tók símann, kom með hann og lagði
hann á borðið.
— Vill herrann ekki segja dkkúr, hvers vegna hann gat
ekki farið ínn í klefann og hringt þaðan?
— Ég vildi gjarnan lofa ykkur ’að heyra samtalið. Jeff, viltu
lafa mer að sitja í þínum stól?
Hvað var nú á seyði? Ég stóð á fætur og gekk fáein skref
aftur á bak og tók dagblaðið, sem hafði verið notað til þess
að skyggja lampann með. Benolin skipaði okkur öllum að
setjast umhvcrfis borðið. Chaumont laut fram og glennti upp
auguh? Márié Augustin var náföl eins og vaxmyndirnar í safni
íöður lenriar, en faðir hennar tautaði einhverja óskiljanlega
þvælu fyrir munhi'sér.
-t- Halló sagði leynilögreglumaðurinn og hallaði sér aftur
á bak í stólnum’. — Halló, tólf áttatíu og fjórir.
Hann starði hálfluktum augum 1 aringlæðurnar. Úti fyrir
heyrðum við vagn þjóta um götuna. Svo heyrðum við ýskra í
hemlum, um leið og annar vagn þaut fram hjá. Þessi hávaði
lét 1 eyrum okkar eins og váboði eða útburðarvæl.
— Það er símanúmer Martels, sagði Chaumont.
Það var þögn meðan verið var að ná í liðsforingjann í sím-
ann, Herra Augustin þurrkaði sultardropa af nefin á sér á
erminni á náttfötunum.
— Hann situr einsamall 1 bókasalnum sínum núna, býst ég
við, sagði Bencolin glottandi. — Ég sagði honum, að hann
mætti búast við því, að ég hringdi til hans bráðlega . . .
— Já, er það Martel liðsforingi? Það er Bencolin.
Hann hélt símatólinu ofurlítið frá eyranu. Það var svo þög-
ult, að glöggt heyrðust svör herra' Martels. Það var eitthvað
óviðkunnanlegt við þessa hásu, skræku rödd, en þó virtist
maðurinn rólegur.
— Já, herra minn, — ég beið eftir upphringingu yðar.
— Ég talaði við yður fyrir stundu síðan.
— Já.
— Ég sagði yður, að ég neyddist til að láta taka yður fastan.
— Það er skiljanlegt, herra minn, sagði röddin ofurlítið
óþolinmóðlega.
— Ég minntist á það hneyksli, sem af þessu myndi leiða.
Nafn yðar, dóttur yðar og konu verður nefnt með megnustu
fyrirlitningu. Þér verðið að skýra frá glæpum yðar og líferni
dóttur yðar í réttarsalnum fyrir fjÖlda áheyrenda, þar sem
menn af öllum stéttum stara á yður gapandi af undrun.
Bencolin talaði mjög rólega og af mikilli alvöru. Hása rödd-
in greip fram 1 fyrir honum.
— Ég veit þetta allt, herra minn.
— Og ég spurði yður, hvort þér settuð ekki eitur í fórum
yðar. Þér svöruðuð því, að þér ættuð saltsýru, sem er skjót-
virk, eins og þér vitið.
Hann hélt símatólinu þannig, að við gátum heyrt svarið.
—• Og ég segi yður aftur, herra Bencolin, hreytti Martel út
úr sér. — að ég er við því búinn að taka út hegningu fyrir
það, sem ég hefi gert. Ég er ekki hræddur við fallöxina.
— Það er ekki það, sem um er að ræða, herra liðsforingi,
sagði leynilögreglumaðurinn með hægð. — En setjum nú svo,
að ég leyfði yður að taka inn eitrið og málið yrði aldrei gert
opinberað ...
Marie Augustin gekk nokkrum skrefum nær. Bencolin snéri
sér að henni ygldur á svip. Hún settist aftur.
— Það er undir spilaheppni yðar komið, herra minn.
— Ég skil yður ekki.
— Ef þér drekkið saltsýruna, herra minn, þá get ég haldið
málinu leyndu. Þá yrði aldrei gert uppskátt um líferni dóttur
yðar eða þátttöku hennar í skemmtunum klúbbsins. Allt, sem
þetta ógeðfellda mál snertir, myndi verða grafið og gleymt.
Ég lofa yður því og þér vitið, að ég efni loforð mín.
Við heyrðum í símanum að gamli maðurinn dró þungt and-
ann.
— Hvað eigið þér við? spurði hása röddin.
— Þér eruð síðasti afsprengur ættarinnar, herra liðsforingi.
Ennþá er tími til að koma því svo fyrir, að Martels-naínið
verði nefnt með virðingu. En ef málið yrði uppskátt, þá getið
þér hugsað yður, hvað sagt yrði um Martelsættina í öllum
húsum, æðri jafnt sem lægri. Jafnvel skóarinn og götusóp-
arinn myndu hrækja á gröf yðar.
— í hamingjubænum, sagði Chaumont hvíslandi. — Hættið
að kvelja manninn.