Alþýðublaðið - 06.03.1940, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
P IÐVIKUDAGUR 0. MARZ 1940.
ALÞYÐUBLABIB
RÍTSTJÓRI:
F. R. VAIiDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN pétursson.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSIND
(Inngangur frá Hverfiagötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiösla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
49503: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: AlþýðuprentsmiSjan.
4900: Afgreiðsla. I
5021 Stefán Pétursaon (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
0------------------*---------♦
Þakkirnar við
slómenoioa.
UM miðjan srj)asta mánuð
samþykkti landsfundur
Sjálfstæðisflokksins, þar á meðal
nokkrir þekktustu o.g áhrifamestu
fulltrúar stórútgerðarmanna, í
einu hljóði, að „votta íslenzkum
sjómönnum virðingu og þakklæti
fyrir vel unnin störf á hafinu í
þágu alþjóðar". Og í Morgun-
biaðinu var þessi samþykkt síð-
an birt undir fyrirsögninni:
„Þakkir til sjómanna“.
Skömmu áður höfðu verið
teknar up-p samningaumleitanir
milli sjómanna og stórútgerðar-
manna um hækkun áhættuþókn-
unarinnar fyrir siglingar um
stríðshætfusvæði og fleiri ágrein-'
ingsmál. Það var þá þegar vit-
að, að þær gengu treglega. Og
nú, rúmum hálfum mánuði eftir
hina hátíðlegu samþykkt lands-
fundarins, er slitnað upp úr
þeim til fulls. Stórútgerðarmenn
neita að taka nokkurt tillit til
málaleitunar sjómannanna um
hækkun stríðsáhættuþóknunarinn-
ar. Það eru þakkir þeirra til
sjómannanna í verki!
Og hvað segir Morgunbiaðið
nú? 13að segir í ritstjórnargrein
sinni í gær: „Það er leitt til
þess að ■ vita, að ekki skuli vera
hægt að ná samkomulagi við
sjómennina um kjörin, sem þeir
eiga að búa yið í siglingum
milli landa“! Það lítur helzt út
fy.rir að Morgunblaðinu finnist
sjóntennirnir ekki hafa tekið
þökkurn landsfundarins eins og
vera bæri. Maður skyldi af orð-
um þess að minnsta kosti ætla,
að það væri meiri ósanngirnirí,
sem sjómenn sýndu, að „ekki
skuli vera hægt að ná samkomu-
lagi við þá“!
En hvað er það þá, sém sjó-
menn fara fram á og stórútgerð-
armenn vilja ekki fallast á?
Frá því í haust og fram að
nýári var stríðsáhættuþóknun ís-
tenzku sjómannanna sú sarna og
stríðsáhættuþóknun danskra
stéttarbræðra þeirra, 250% fyrir
undirmenn og 200% fyrir yfir-
menn. En um nýjár var stríðs-
áhættuþóknunin í Danmörku
hækkuð upp í 350% fyrir undir-
menn og 300% fyrir yfirmenn
sökurn vaxandi hættu við sigl-
ingar. 'Það, sem sjómennirnir
okkar fara fram á, cr nú ekki
annað en það, að þeirn sé sýnd
sama sianngirni og dönskum
stéttarbræðrum þeirra hefir verið
sýnd, og stríðsáhættuþóknunin
hér verði einnig hækkuð upp i
350% fyrir undirmenn og 300°/0
fyrir yfirmenn vegna vaxandi
siglingahættu. Það er ekki annað
sjáanlegt en að það hafi gengið
greiðlega fyrir stórútgerðar-
menn í Danmörku, „að ná sam-
komulagi við sjómennina" urn
svo sanngjarna kröfu. En hér
neita stórútgerðarmenn að verða
við nákvæmlega sömu kröfu, og
Kolaverðið veldur erf iðleik-
um á fjölda heimila í bænum
-----♦ ..
Ekkert er enn vitað um það hvenær
pfipurnar til hitaveitunnar munu koma.
■ ■
Aðeins 30 verkamenn vinna
nú við hitaveituna.
-- , ♦
ÞAÐ ER VÍST óhætt að fullyrða, að engin verðhækkun
kemur eins illa við fólk nú eins og verðhækkunin á
kolunum. Síðasta verðhækkun varð líka svo gífurleg, að
menn stóðu alveg undrandi. Verðið hækkaði úr 92 krón-
um og upp í 125 krónur tonnið, eða um 33 krónur.
síðan fellir Morgunblaðið krókó-
dílstár yfir því, „að ekki skuli
vera hægt að ná samkomulagi
við sjómennina um kjörin, sem
þeir eiga að búa við í siglingum
milli landa“!
Pað vantar ekki, að það er
nógu oft talað um það í hátíð-
legum tón, að sjómennimir okk-
ar, sem sigla um striðshættu-
svæðin, stofni lífi sínu í hættu í
hvert sinn, sem þeir fara milli
landa. En það nægir bara ekki
að tala um það lengur. Hingað
til hafa menn, þrátt fyrir allt
tal um hættuna, verið með ein-
hverjar barnalegar vonir um það,
að hún væri þó í raun og veru
ekki fyrir hendi, því að. íslenzku
skipunum og íslenzku sjömörm-
unum myndi verða hlíft. En það
geta menn þó sagt sér sjálfir
við ofurlitla íhugun, að lausu
tundurduflin, sem dreift hefir
verið á siglingaleiðunum til Eng-
lands, hiífa engu skipi, hverrar
þjóðar sem það er. Og nú vitum
við það lika, af loftárásinni á
togarann Skutul, að vonin um
hlífð vegna þess, að við erum
vopnlaus smáþjóð, er ekkert ann-
að en tálvon. Sú árás sýnir okk-
ur, að hættan, sem sjómennirnir
okkar leggja sig í, er ægilegur
vemleiki. Og þess mun lengi
verða minnst, stórútgerðarmönn-
unum hér á landi til vansæmdar, ‘
að svo að segja sama daginn og
við fáum fréttina af fyrstu loft-
árásinni á íslenzkt skip í þes&um
ófriði, skuli það hafa spurzt út
meðal þjóðarinnar, að þeir hafi
neitað að verða við málaleitun
sjómannanna okkar um sömu
hækkun stríösáhættuþóknunarinn-
ar hér og sjómönnunum í Dan-
mörku hefir verið veitt ref jalaust
fy.rir meira en tveimur mánuðum
siðan.
Það verður þungur dómur, sem
þjóðin fellir yfir slíkri framkomu
stórútgerðarmannanna. Og fyrir
utan þeirra hóp mun áreiðanléga
verða leitun á þeim manni, sem
láir sjómönnum, þótt þeir skyldu
neyðast til þess undir slíkum
kringumstæðum, að segja upp
samningum og stöðva skipin
þangað til þeim verður sýnd svo
sjálfsögð sanngimi, að hækka við
þá stríðsáhættuþóknunina á sama
hátt og gert hefir verið við stétt-
árDræður þeirra í sambandslandi
okkar, Danmörku, vegna hinnar
sívaxandi siglingahættu.
Áður en þessi verðhækkun
skall á, var kolaverðið orðið
svo hátt, að mönnum hraus
hugur við. Leigjendur þurítu
víða að borga einn þriðja af
sjálfri húsaleigunni fyrir kol
og kyndingu. Sá, sem þetta
ritar, veit til dæmis um
mann, sem leigir 2 herbergi
og eldhús og varð að borga
um 40 krónur á kol áður en
síðasta hækkun varð, en sjálf
húsaleigan var 90 krónur á
mánuði. Annað dæmi er ura
mann, sem borgar 85 krón-
ur í húsaleigu, en varð að
borga í kol 37 krónur á mán-
uði.
Hvað verður kolakostnaður
þeirra fyrir marzmánuð, ef
eyðslan verður sú sama og hún
var til dæmis í janúar? Hann
verður áreiðanlega um 55 krón-
ur eða meira, meira en helming-
ur miðað við sjálfa húsaleig-
una!
Það er bersýnilegt, að það fer
að borga sig að hita upp hýbýli
sín með rafmagni, að minnsta
kosti meðfram, því að þennan
kolakostnað getur enginn klof-
ið.
Mjög víða í bænum hefir
mikið verið dregið úr upphitun
húsa og er mjög kvartað undan
þessu, þó að lítið sé hægt að
gera til að bæta úr því. Dæmi
eru til þess, að í sumum stórum
leiguhúsum hér í bænum er
ekki kveikt upp fyrr en kl. 11
á morgnana og jafnvel ekki fyrr
en klukkan 12 og 1. Svo er upp-
hitun hætt kl. 5, 6 eða 7. Þetta
hlýtur að breyta 'mjög lifnað-
arháttum fólks, enda hefir sú
orðið raunin. Það er líka auðsætt
að fjöldi leigjenda getur ekki
staðizt þennan kostnað og þá er
ekki annað að gera, þar sem ein
miðstöð er fyrir allt húsið, en að
hætta kyndingu alveg. Það gera
menn þó ekki fyrr en í fulla
hnefana.
Rafmagnsnotkun hefir tölu-
vert aukizt síðustu tvo mánuð-
ina, einmitt af þessum ástæðum
og hún mun enn aukast mjög
mikið, ef veður verður kalt. Það,
sem bjargar okkur úr þessu
öngþveiti, er hve ákaflega vet-
urinn er mildur og veður hlýtt,
það er raunverulega ekki hægt
að segja að vetur sé enn kominn
hér og vonandi kemur ekki
vetrarharka úr þessu, því að nú
fara þáskar að nálgast.
Það er ekki nema eðlilegt, að
menn hugsi mikið um fram-
kvæmd hitaveitunnar. þegar
svona er ástatt. Mönnum finnst,
sem vonlegt er, að aðalatriðið sé
að þrauka af þennan vetur, því
að næsta vetur þurfi engin kol,
þá streymi heita vatnið um hita-
leiðslur húsanna nótt sem dag,
jafnt og þétt, og aðaláhyggju-
efnið verði að muna að skrúfa
fyrir ofnana, svo að hitinn verði
ekki.of mikill. Vonandi væri, að
þetta yrði eina áhyggjuefnið út
af hitaþörfinni, en hætt er við
að þau verði fleiri. Vonandi
verður verðið á heita vatninu
þó allmiklu lægra en kolaverðið.
í haust leit illa út með það að
við myndum fá hingað efni til
veitunnar. Sérstaklega varð út-
litið ískyggilegt eftir að Bretar
ákváðu að hertaka allar vörur,
sem kæmu frá Þýzkalandi, en
pípurnar til hitaveitunnar koma
einmitt þaðan. Útlitið batnaði
hins vegar þegar við gátum
fengið leyfi til flutnings á píp-
unum, en síðan hefir ekkert
heyrst um pípurnar og' vita
menn ekkert um hvenær þær
koma. Má þó vera að þessi ó-
vissa spái ekki neinu illu, held-
ur komi pípurnar þá og þegar.
En meðan svona er, er raunveru
lega ekki hægt að halda'vinn-
unni áfram, nema að litlu leyti.
Mikinn meirihluta gatnanna er
nú búið að grafa sundur og bíða
nú opnir skurðirnir eftir steypu-
rennum og pípunum. Steypunni
hefir miðað seint áfram, því að
þó áð frost hafi verið lítil í vet-
ur, þá hafa þau þó verið það
mikil, að ekki hefir verið hægt
að steypa nema í hálfgerðum í-
gripum. Sums staðar er þó búið
að steypa, en ekki nema lítinn
hlyita af því, sem þarf. Ef píp-
urnar fara að koma og frostleysi
verður, þá er hægt að byrja af
fullum krafti á framkvæmdun-
um.
Nú vinna aðeins 30 manns við
hitaveituna, og vinna þeir aðal-
lega að viðgerðum. Það má því
segja, að öll vinna sé sem stend-
ur stöðvuð við hana. En gera
má ráð íyrir að mörg hundruð
manna komist að, þegar frostin
minnka og pípurnar koma.
Þannig þyrfti þetta líka að
ganga, því að allir vona að hita-
veitan komist í framkvæmd
fyrir haustið og kolin verði ó-
þörf í kuldunum næsta vetur.
En með fyrirhyggju og vitur-
legri framkomu gat hitaveitunni
verið lokið áður en stríðið
brauzt út og kolin hækkuðu —
og þá hefði hún kostað okkur
nokkrum milljónum króna
minna en nú er áætlað og þar
með hefði heita vatnið komið
eins og guðsgjöf úr íslenzkri
náttúru.
En fyrrihyggjunni var ekki
til að dreifa, eins og kunnugt er.
Drengjaföt, matrosföt, jakfea-
föt, frakkar, skíðaföt. Spartfl,
Laugavegi 10, sími 3094.
Þjððræknisfélag Isleidinga
SKEMMTIKVÖLD að HÓTEL BORG
fimmtudaginii 7. Mara kl. 8,30 síðdegis
Ræða: Jakob Kristinsson.
Stutt ávörp flytja:
Ásgeir Ásgeirsson, Árni Pálsson, Ágúst H.
Bjarnason, Guðm. Finnbogason, Jónas
Jónsson, Sigurður Norðdal, Thor Thors.
Tvísöngur:
Jakob Havstein, Ágúst H. Bjarnason.
Dans til kl. 2.
Gangið í Þjóðræknisfélagið. Það kostar að-
eins kr. 2,00.
Aðgöngumiðar fyrir meðlimi kr. 2,00, fyrir utanfélagsmenn
kr. 3,00 seldir á Hótel Borg og hjá Bókaverzl. Sigfúsar Ey-
mundssonar.
Guðmundur Davíðssons
VeoakerfiA á Þingvðllim.
-. ♦ ■ ■ ■—■—
Nl.
Fornar þjóðgötur liggja fyrir
ofan Almannagjá, en neðan
Brúsastaði og Svartagil. Þær
eru framhald af gamla Mosfells-
heiðarveginum norður Kalda-
dal. Þessi leið var af og til farin
fram undir síðustu aldamót. Áð-
ur fyrr var hún mest notuð af
skreiðarlestum og kaupafólki
frá Suðurnesjum til Norður-
lands. Þetta var miklu beinni og
betri leið heldur en að fara um
Þingvöll. Götuslóðirnar liggja
þarna víða um slétt hraun og
harðlenda grasbala. Akbrautar-
stæði er þarna ágætt. Eina tor-
færan er Öxará. En hún er jafn-
an svo lítil að sumrinu, að hún
veldur engum farartálma. Laust
fyrir Alþingishátíðina var byrj-
að að leggja þarna veg, sökum
þess að áformað var að hafa há-
tíðatjaldbúðirnar á flötunum
við Öxará. En frá því var horfið
og Leirurnar valdar, og' vegur
lagður þangað frá Þingvöllum.
Hafði þessi breyting sína kosti
fyrir hátíðagestina. En hér var
ekki látið staðar nema. Veginum
var haldið áfram norður fyrir
Leirurnar og upp fyrir Al-
mannagjá hjá svokölluðum
Leynistíg og tengdur við Kalda-
dalsveginn fyrir sunnán Ár-
mannsfell. Þannig opnaðist
þjóðleið gegnum Þingvelli, sem
kom í staðinn fyrir göturnar, er
áður voru nefndar. Þar af leið-
andi varð að setja voldugt og
dýrt hlið á þjóðgarðsgirðinguna
við Leynistíg. Út frá veginum,
á völlunum og Leirunum,
mynduðust sums staðar djúp
hjólför og troðningar eftir bif-
reiðar. Hefði orðið að girða
Leirurnar, eins og vellina, eða
setja upp girðingar meðfram
öllum veginum til að koma í veg
fyrir þetta, en var þó ekki gert,
enda orðið til mikilla óþæginda
og lýta. Ef rudd er akbraut fyr-
ir ofan Almannagjá, í nánd við
gömlu þjóðgöturnar, og um-
ferðinni beint þá leið norður um
Ármannsfell og Kaldadal, og
vegurinn frá Þingvöllum gegn-
um vellina, Leirur og um Leyni-
stíg lagður niður fyrir bifreiða-
umferð, er ekkert til fyrirstöðu
að taka í' burtu allar girðing-
arnar á völlunum. Jafnframt
mætti græða vegarstæðin, bæði
á völlum og Leirum. Báðir
þessir staðir voru stórskemmd-
ir þegar vegurinn var lagður
eftir þeim endilöngum. Þá má
taka Leynistígshliðið í burtu og
tengja þar girðinguna saman.
Leiðin frá Þingvöllum inn á
Leirur er stutt, aðeins hægur 20
mínútna gangur. Engum er því
ofraun að komast þangað gang-
andi. Við þessa breytingu
mun’du vellirnir og Leirurnar
prýkka að stórum mun og fá
sitt forna og eðlilega útlit. Fjöl-
mennar samkomur á völlunum
nytu sín miklu betur ef þar væri
losnað við allar girðingar og bif-
reiðaumferðir og óþægindi, sem
af þeim stafar.
Fyrir ofan Almannagjá. báð-
um megin við Öxará, er víðáttu-
mikið flatlendi. Jarðvegur er
þar mikill og góður. Mætti
græða þar út að minnsta kosti
100 kúa tún. Hefði verið öllu
hyggilegra að byggja þarna býli
en að lappa upp á niðurnítt
eymdarkot eins og Svartagil var
orðið. Þarna er ágætur staður
fyrir sumartjöld. Ef þarna yrði
rudd akbraut, ætti að banna ölí
tjaldstæði á friðlýsta landinu
fyrir austan Almannagjá, en
leyfa þau hins vegar fyrir ofan
gjána á flötunum við Öxará.
Hingað til hefir ekki frágangur
tjaldbúðagesta á Þingvöllum
verið staðnum yfirleitt til þess
sóma, að eftirsjón sé að leggja
þar tjaldstæði niður með öllu.
Steintröppur voru gerðar 1930
í skarði í efri gjábakkanum.
öðrum. megin við Öxarárfoss, og
bráðabirgðatrébrú lögð yfir ána
rétt fyrir neðan fossinn. Hún
var tekin burtu eftir Alþingis-
hátíðina. Mætti gera þarna
göngubrú aftur til þæginda fyr-
ir þá, sem byggju í tjöldum fyr-
ir ofan gjána. Sumir menn hafa
látið óánægju sína í ljós yfir
því að þeim sé úthlutaður á-
kveðinn tjaldstaður á Efri völl-
unum. Þeir vilja heldur dreifa
sér út um hraunið, og hafa líka
stundum gert það, og þá sums
staðar tjaldað í nýgróðursettan
trjáreit og spiilt mikiu af ung-
viði, sem ætlað var til vaxtar
og þroska, Sumir ganga enn illa
frá tjaldstæðum, og af skeyt-
ingarleysi kveikja í skóginum
og öðrum gróðri. IJefir á hverju
sumri orðið mörgum sinnum að
kæfa þannig kveiktan eld á
ÞingvÖllum.
Nú er þegar búið að leggja
volduga akbraut upp með Þing-
vallavatni að austanverðu ag
tengja hana við „Konungsveg-
inn“ við norðurenda vatnsins.
Þá hefir komið til orða að halda
veginum áfram frá Þingvöllum
suður með vatninu að vestan-
verðu, upp fyrir Almannagjá og
tengja hann við Mosfellsheiðar-
veginn, Er þá komin lítið áber-
andi þjóðleið gegnum Þingvelli.
Engum bifreiðum ætti að aka
út fyrir þessa meginbraut, þar
sem hún liggur um friðlýsta
svæðið, hvorki eftir veginum
um Almannagjá eða á Þingvöll-
um. En gangandi fólki eingöngu
ætlað að hafa þá til afnota. Væri
hins vegar fyrirsjáanlegt að
þessi nýja fyrirhugaða þjóðleið
gegnum Þingvelli hefði í för
með sér álíka skemmdir og um-
rót, er stöfuðu frá veginum eftir
Almannagjá, sem lagður var
1896. þá er betra að vera án
hennar. En ruddur vegur fyrir
bifreiðaakstur og ríðandi menn
þyrfti að koma sem fyrst fyrir
ofan Almannagjá, þá leið, sem
áður er nefnd. Vegarstæðið er
þar víðast hvar ágætt. Má
þræða slétta bala og lágar
hraunbungur. Fyrir nokkrum
árum var bifreiðum ekið þessa
leið með byggingarefni að
Svartagili, Má því ætla að ekki
þurfi að kosta miklu til að gera
þarna akfæran sumarveg, enda
yrði hann lítið notaður annan
tíma árs.
Það stendur til að krappa
bugðan við Flosagjá, frá 1907,
verði bráðlega tekin af með því
að sveigja veginn í víðari bugðu
örfáum metrum norðar, þvert
Erk. i 4. síöu.