Alþýðublaðið - 07.03.1940, Blaðsíða 3

FIMMTUDAGUR 7. MARZ 1940.
ÁLÞYÐUBLADIÐ
ALÞYÐUBLAÐIÐ
HITSTJÓBI:
r R. VALDEMABSSON.
í í’jarveru taana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFQREIÐSLA;
ALÞÝÐUHÚSIND
(Irmgangur frá Hverfligötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'4905: Alþýðmprentsmiöjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Fétureson (heima).
ALÞÝÐUPSRENTSMIÐJAN
L.
é.-------------------------»
Ionílntninos og
gjaldeyrisnefnd.
SJÁLFST ÆÐISFLOKKURINN
hefir boríð fram frumvarp
til laga á alþingi um nýja skiþ-
Un á gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd. Er þar gert ráð fyrir að
nefndin verði framvegis skipuð
aðeins þremur mönnum, í stað
fimm, sem nú eiga sæti í henni,
og skuli einn þeirra tilnefndur
af .Verziunarráði íslands, annar
af Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga, og sá þriðji „með sam-
komulagi milli ráðherranna",
eins og það er orðað í frumvarp-
inu.
I greinargerð Sjálfstæðisflokks-
ins fy,rir framvarpinu er það kall-
að „má]amiðlunargrundvöllur“ í
þeim deilum, sem staðið hafa um
innflutninginn og gjaldeyrisút-
hlutunina, og komst Vísir svo
að orði í fyrradag, að „þetta sé
hverju orði sannara“. Breytingar
þær, sem í frumvarpinu felast,“
sagði hann enn fremur, „era ekki
einungis miðaðar við það, sem
Sjálfstæðisflokkurinn telur rétt-
látt í þessum efnum, heldur
engu síður við það, sem telja
verður að samstarfsflokkarnir
geti sætt sig við.“ Og í gær var
hrifning Vísis orðin svo mikil yfir
frumvarpinu, að hann kallaði það
„málamiðlun, sem hinir flokkam-
ir eigi að geta tekið fegins
héndi“!
Þaö skal hér alveg ósagt lát-
ið, Tivort viðskiptamálaráðherra
Framsóknarflokksins „tekur því
fegins hendi“, að hann verði
framvegis sviftur fulltrúa í inn-
flutnings- og gja'deyrisnefnd.
En að sjálfsögðu ætti hann engan
hilltrúa þar, þó að þriðji mað-
úrinn f né'fndinni væri skipaður
„með samkomulagi milli ráðherr-
anna“, svo að ekki sé gert ráð
fyrir því, sem verra væri, að
yfirleitt ekkert yrði úr „sam-
komulagi inilli ráðherranna" um
skipun hans!
En hvað, sem því líður, þá er
það að minnsta kosti dájítið
kynleg hugmynd, að það sé eitt-
hvað sérstaklega aðgengileg skip-
un innflutnings- og gjaldeyris-
nefndar fyrir Alþýðuflokkinn, að
hann sé éviptur þeim fulltrúa,
sem hann hefir átt í nefndinni
hingað 'tií, og raunverulega hefir
verið eini fulltrúi neytenda þar,
og innflytjendumir, það er að
segja heildsalamir og Samband
íslenzkra samvinnufélaga, séu
gerðir einráðir í henni! Það er
alger misskilningur, ef Sjálf-
stæðisflokkurinn heldur það, að
það séu aðeins „kaupmenn ann-
ars vegar og samvinnufélögin
hins vegar, sem hér eiga hlut að
máli“, eins og komizt er að orði
t greinargerð frumvarpsins. Inn-
flutnings- og gjaldeyrisnefnd er
ríkisstofnun til þess að vaka yfir
viðskiptum* og fjárhagsafkomu
þjóðarinnar út á við, en engin
sérhagwmunastofnun heildsalttnna
Tilraunir útgerðarmanna að
halda niðri kaupi sjómanna.
-— ■»-—
Dæmi um framkomu þeirra i deil-
unni um launauppbét kyndara.
AÐ er óhætt að fullyrða. að
þrátt fyrir ýmsa erfiðleika
hafi skipaútgerð ekki gefið
jafnmikinn arð í fjölda mörg ár
og hún gefur nú. Á þetta bæði
við um útgerð togara og flutn-
ingaskipa. Það, sem af er stríð-
inu, hafa útgerðarmenn grætt
álitlegar fjárfúlgur, þó að segja.
megi að a. m. k. hjá sumum
þeirra séu nógu margar holurn-
ar til að taka við því, sem áskotn
ast, ef gróðinn verður þá notað-
ur til þess að borga gamlar
skuldir.
Eitt aðalviðfangsefni verka-
lýðssamtakanna í öllum löndum
nú er að koma í veg fyrir óhæfi-
legan stríðsgróða, það er að
koma í veg fyrir það, að ein-
stakir atvinnurekendur og auð-
menn hagnist gífurlega á því að
láta hinar vinnandi stéttir vinna
fyrir sig, taka á sig áhættuna,
sem stafar af ófriðnum, en hirði
síðan sjálfir gróðann, sem þessi
vinna skapar.
Margir töldu alveg víst, að
hér á landi yrði hægur vandi að
koma í veg fyrir þetta. Víða
tekur ríkisvaldið þátt í þessari
viðleitni verkalýðssamtakanna
og þó sérstaklega á Norðurlönd-
um. Menn töldu líka líklegt að
ríkisvaldið hér myndi telja það
affarasælast fyrir alla þjóðina
að komið. yrði í veg fyrir stríðs-
gróða einstakra stétta, að það
teldi heppilegast að hið aukna
fjármagn, sem streymdi til
landsins vegna ófriðarins rynni
og samvinnufélaganna, sem þeir
aðilar geti litið á og farið nieð
sem sína eign. Neytendur eiga
því engu síður rétt til þess að
hafa fulltráa í innflutnings-
gjaldey.risnefnd en innflytjend-
ur, enda mun Alþýðuflokkurinn
ekki sætta sig við neina þá skip-
un hennar, að hann eigi þar ekki
fulltráa eins og áður.
---------♦
ekki sízt til þeirra, er afla þess
og ekki fyrst og fremst til
þeirra, er hafa atvinnutækin á
höndum, en eiga þau oft og ein-
att ekki nema að nafninu til.
Þetta virðist ætla að ganga
erfiðlega, og sést það meðal
annars af þeirri deilu, sem nú
er hafin milli útgerðarmanna og
allra starfsstétta sjómanna.
Það hefir nefnilega komið
mjög áþreifanlega í ljós, að út-
gerðarmenn hafa ekki í heilan
áratug verið jafn harðsvíraðir í
kaupkúgunartilraunum og ein-
mitt nú, og liggur beinast við
að álíta, að það stafi eingöngu
af því að þefinn af léttfengnum
gróða leggur nú að vitum
þeirra.
Það héfir líka vakið sérstaka
athygli í sambandi við þetta, að
blöðum er algerlega bannað að
skýra frá, hvernig sala togar-
anna á ísfiskinum gengur. Hafa
blöðin, a. m. k. Alþýðublaðið,
farið fram á að mega skýra frá.
því eftir hvern mánuð, hvernig
ísfisksalan hefir gengið, hve
margar ferðir hafi verið farnar,
hve mikið magn hafi verið selt
og hve miklu söluupphæðin
nemi. En Alþýðublaðið hefir
fengið þvert nei. Alþýðublaðið
hefir ekki farið fram á að skýra
frá einstökum ferðum skipanna,
en þessa neitun er ekki hægt að
virða, svo ósanngjörn er hún.
Það þýðir ekki að segja neinum
heilvita manni, að það sé hættu-
legt að skýra frá sölunum, því
að þúsundir manna bæði hér og
annars staðar vita um siglingar
skipanna. Næst liggur að álíta,
að þessi neitun stafi af því að
j verið sé að reyna áð dylja al-
menning þess, að þó að sala
j gangi stundum illa, þá er þó yf-
* irleitt selt fyrir gott verð. En
það er þó líka brosleg
viðleitni, því að sjómennirnir
vita jafn vel og útgerðarmenn-
irnir, í flestum tilfellum, fyrir
hve mikið selt hefir verið.
En hvað sem j^ví líður. þá er
hér um sömu stefnu að ræða og
undanfarið hefir gætt svo mjög
hjá útgerðarmönnum. Þessi
stefna hefir ekki sízt komið
fram í deilunni út af lifrar-
premíunni. Lýsið hefir marg-
faldast í verði, samt vilja út-
gerðarmenn ekki greiða sjó-
mönnum meira verð fyrir lifr-
ina en var fyrir stríð, og þó hefir
lifrin alltaf, eða frá 1916, verið
þóknun eða premía.
Kjörlce skömtnð banda
kyndurunnm.
En þó að sérgæðingsháttur
útgerðarmanna hafi komið
nægilega skýrt fram í þessu
máli, þá hefir hann einnig kom-
ið mjög Ijóslega fram í máli,
sem snertir launakjör kyndara
og kauplagsnefnd hefir nýlega
úrskurðað með þeim árangri, að
kvndararnir lentu í 2. launa-
flokki og fengu því ekki nema
8% launahækkun. Þetta var, er
og verður mikið óánægjuefni
meðal kyndara og ekki ein-
göngu meðal þeirra. því að allir
sjómenn þykjast sjá fram á það,
að með því að fara þannig að
við kyndarana, sé stefnt að því
að einnig verði beitt sömu rang-
indunum við aðrar starfsgrein-
ar sjómanna, vélstjóra, stýri-
menn, Ioftskeytamenn og mat-
sveina.
Það lá fyrir kauplagsnefnd
að úrskurða í hvaða launaflokki
kyndarar skuli vera, en það aft-
ur á móti ákvað hve miklar
launabætur kyndarar skyldu fá
vegna dýrtíðarinnar. Nú vita
menn að því hærri sem launin
eru, því lægri verður uppbótin
og því var um að gera fyrir at-
vinnurekendurna, sem í þessu
máli voru aðallega eimskipafé-
lögin, og þá fyrst og fremst Eim-
skipafélag íslands, að reyna að
láta tímakaup kyndaranna líta
sem hæst út á pappírnum.
Fulltrúi atvinnurekenda
vegna þessa máls í kauplags-
nefnd var Kjartan Thors, en
fulltrúi kyndaranna Sigurjón Á.
Ólafsson. í kauplagsnefnd efga
að öðru leyti sæti Björn E.
Árnason lögfræðingur, skipaður
formaður af ríkisstjórninni, Jón
Blöndal hagfræðingur, tilnefnd-
ur af Alþýðusamhandi íslands,
og Eggert Claessen. tilnefndur
af Vinnuveitendafélagi íslands.
Eins og áður er sagt stóð
deilan aðallega um það, hve hátt
tímakaup kyndara skyldi talið.
Almenningur mun álíta að hæg-
ur hafi verið vandinn að deila
með vinnustundafjölda í mán-
aðarkaupupphæð kyndaranna
og fá þar með tímakaupið. En
þetta var ekki gert, enda telja
lögin um gengisskráningu, þar
sem líka eru ákvæðin um regl-
ur þær, sem fara skuli eftir um
útreikning kaupuppbóta, heim-
ilt að reikna sem kaup ýms
hlunnindi: fæði, húsnæði, afla-
verðlaun og ágóðahlut.
Af þessum ástæðum varð
deilan aðallega um það, hvern-
ig virða skyldi hlunnindin og
hvaða hlunnindi skyldi taka til
greina. Útgerðarmenn eða full-
trúar þeirra heimtuðu að auk
þeirra atriða, sem' getur að
framan og tiltekin eru í lögun-
um, skyldi reikna með sumar-
fríi, hafnarfríi, fatnaðártrygg-
ingu, veikindastyrkjum og veik-
indatryggingu, iðgjöldum til
slysatrygginga o. s. frv.
Dýrt (æði handa sjé-
möiinum.
Menn skilja að með því að
taka sumarfríin undan verður
vinnustundafjöldinn yfir árið
minni og kaupið því hverja
vinnustund hærra, eins er með
hafnarfríin. Kyndararnir hafa
fengið leyfi til að fara í land
þegar skipin eru í höfn og eyða
í-þessi frí hálfum degi tvisvar í
mánuði. Þegar skipin eru í höfn
hafa kyndararnir ekkert að
gera og er því í engu dregið frá
atvinnurekandanum með þess-
um eina frídegi í mánuði. En
þetta vildu fulltrúar útgerðar-
manna fá dregið frá og þar með
hækkaði tímakaupið einnig.
Fatatryggingin nemur í iðgjöld-
um 52 aurum á mánuði, það
vildu fulltrúar útgerðarmanna
einnig láta reikna sem kaup og
bæta við tímakaupið, Má því
segja að lítið hafi dregið vesæl-
an. Um iðgjöldin til slysatrygg-
inganna er það að segja, að þau
eru lögboðin og ómögulegt að
reikna þau sem kaup.
Þá var fæðið eitt áðal deilu-
málið. Kauplagsnefnd, eða rétt-
ara sagt meirihluti hennar, virti
fæði kyndaranna á 90 krónur á
mánuði. Nú átti vitanlega að
reikna fæðið eftir því sem fæði
kostaði um það leyti. sem lögin
voru sett. Þá var fæðið víðast
selt á 60 krónur, en meðaltal
selds fæðis var þá 73 krónur. Nú
er það vitað, að enginn kyndari
getur veitt heimili sínu meira en
40-—50 krónur í fæði á mánuði,
en útgerðarmenn vildu halda
sig fast við það, að þeim er gert
að greiða kyndurum, sem verða
að vera í landi milli túra, 3
krónur á dag. Þetta kemur þó
örsjaldan fyrir, og hafa útgerð-
arfélögin svo að segja engin út-
gjöld af þessu,
Úrslitin urðu, eins og að
framan segir, að meirihluti
kauplagsnefndar tók svo mikið
af kröfum útgerðarmanna til
greina, að kyndararnir komu í
2. flokk og fá því aðeins 8%
launauppbót. Krafa útgerðar-
manna um að draga sumarfríið
frá var ekki tekin til greina, en
hins vegar var krafa þeirra um
hafnarfríið tekin til greina og
er þó hér um að æða nákvæm-
lega sama mál. Fæðið var virt
á 90 krónur o. s. frv.
Verðnr að breyta lðg-
nnnm?
Þetta er freklegasta rangiæti,
enda greiddu þeir Jón Blöndal
hagfræðingur og Sigurjón Á.
Ólafsson atkvæða gegn þessari
niðurstöðu. Það er bersýnilegt,
að ef á að beita alþýðu manna
þessum aðferðum, þá verður að
breyta lögunum, og þó er hér
miklu fremur að ræða um óbil-
girni og beinlínis naglaskap út-
gerðarmanna og einkennilegan
skilning meirihluta kauplags-
nefndar en galla á lögunum. þó
að ákvðnari ákvæði laganna
geti hins vegar komið í veg fyr-
ir þetta.
Að lokum skal það tekið
Frh. á 4. si&u.
Baráttan gegn dauðanmn
og trær aðrar nýjar bækur
AÐ hefir dregist úr hömlu
a& geta þessarar bókar, sem
kom út rétt fyrir jólin; — ekki
vegna þess, a& hún væri a& neinu
leyti ómerkari þeim bókum, sem
voru á jólamarkaðinum, siður en
svo. Ástæ&an er blátt áfram sú,
að bókin hefir gleymzt uppi í
skáp til þessa.
Höfundur þessarar bókar, Paul
de Kruif, hefir áður verið kynnt-
ur íslenzkum lesendum. Bogi ÖI-
afsson menntaskólakennari þýddi
fyrir nokkrum árum bók hans,
Microbe Hunters, Bakteríuvei&ar,
sem kom út á ensku árið 1926,
og gerði höfundinn heimsfrægan.
Áður hafði þessi höfundur gefið
út bókina Our Medicine Men og
unnið að bókinni Arrowsmith á-
samt ameríska nóbelsverðlauna-
höfundinum Sinclair Lewis.
Paul de Kruif er læknisfræð-
ingur að menntun. Að loknu námi
starfaði hann að bakteríurann-
sóknum og varð prófessor í
þeirri vísindagrein. Þegar heims-
styrjöldin stóð sem hæst gerð-
ist hann herlæknir í Frakklandi,
en hefir nú tæp tuttugu sí&ustu
árin dregið sig í hlé frá hinum
vísindalegu rannsóknum og tekið
til ritstarfa. En köllun sinni hefir
hann verið trúr, því að ritverk
ftans eru nær emgongu um fræði-
grem hans.
Bókin Baráttan gegn dauðan-
um er hetjusaga, eða réttara sagt
hetjusögur. Þó er þar hvergi
minnzt á þær hetjur“, sem vaða
yfir lönd með báli og brandi,
ey.ðandi og drepandi allt, sem
lífi er gætt. Þetta eru látlausar
en þó mjög lifandi og litríkar
frásagnir um hinar hljoðu hetjur
nútímans, vísindamennina, hetj-
urnar með smásjána, mennina,
sem loka sig inni og leggja lif
sitt og heilsu í hættu til þess að
reyna að yfirvinna dauðann, sem
Iæðist að hrjáðu mannkyni i líki
ósærra smávera, þektra og ó-
þekktra. Þessir menn eiga oftast
við mótblástur og misskilning að
stríða, ekki einasta frá almenn-
ingi, heldur einnig frá skamm-
sýnum og skilningssljóum stétt-
arbræðrum. Oft hefir þeim legið
við örvílnan, en því meiri var
sigurgleðin, þegar gátan var loks
ráðin og meðalið fundið gegn
hinum leyndardómsfyllstu sjúk-
dómum.
-
Finnur Einarsson hefir gefið
þessa bók út, en þýðendur eru
læknanemarnir Þórarinn Guðna-
son og Karl Strand. Bókin er á
prýðisgóðri íslenzku, málið er
látlaust, orðaval smekklegt og
fjölbreytt og setningaskipun ís-
lenzkuiegri en maður á að venj-
ast á þýddum bókum.
•m
Flestir munu kannast við
norska skíðakappann Birger
Ruud, sem kom hingað í.fyrra og
lék listir sínar uppi í Hvera-
dölum fyrir fjölda áhorfenda. En
færri munu kannast við bróður
hans, Sigmund Ruud, sem stend-
uP ekki bróður sínum langt að
baki um garpmennsku á skíðum.
Nýlega er komin út á íslenzku
bók eftir Sigmund, Skíðaslóðir,
gefin út af Isafoldarprentsmiðju
h/f., en þýðandi er ívar Guð-
mundsson.
Aðalefni bókarinnar eru frá-
sagnir nra ferðalög þeirra bræðra
til ýmissa skíðakappmóta bæði í
Evrópu og Ameriku og er mjög
spennandi á köflum, einkum þar
sem sagt er frá kappmótunum.
Hún er og mjög læsilega skrifuð
og ber höfundi sinum það ágæta
vitni, að hann sé gæddur hinum
sanna „íþróttaanda“. Hann segir
mjög yfirlætislaust frá sigram
þeirra bræðra og dregur ekki
undan ósigrana og fer mjög við-
urkennandi orðum um skæðustu
keppinauíana.
Slíkur skíðaáhugi hefir nú
gripið bæjarbúa og fleiri, .að
þessi bök mun áreiðanlega verða
keypt og lesin.
Þýðing ívars Guðmundssonar
er mjög liðleg, enda þótt hann
sé byrjandi í þessari grein bók-
menntanna.
♦
Fyrir nokkru síðan kom út
ofurlítið sönglagahefti eftir
vinsælasta og sérstæðasta tón-
skáld okkar, Sigvalda Kaldalöns.
Eru það fimm lög útsett fyrir
blandaðar raddir: Island ögrum
skorið, við vísu Eggerts Ólafsison-
ar, Sveitin mín, við kvæði Sig-
urðar frá Arnarvatni, Þótt þú
langförull legðir, við kvæði Step-
hans G. Stepbanssonar, tileinkað
bróður tónskáldsins, Guðmundi
A. Stefánssyni, Reykjavík, við
kvæði Einars Benediktssonar, og
loks Móðurmálið, við kvæði
Einars Benediktssonar, tileinkað
Páli Eggert Ólafssyni dr. phil.
Um lög Sigvalda Kaldalóns er
óþarfi að fjölyrða. Hann hefir
fyrir löngu sungið sig inn í hug
og hjarta sérhvers söngelskandi
Islendings. í lögum hans er ís-
Ienzkur stormþytur, íslenzkt brim
hljóð, yfir sumum þeirra er is-
lenzk sólbirta, önnur era þrungin
þeim ugg og ótta, sem grípur
mami yfir lestri íslenzkra þjóð-
sagna um útilegumenn í Ódáða-
hrauni. Sigvaldi Kaldalóns er
éinn hinn íslenzkasti íslenzkra
listamanna.
Ódýrt.
Matarkex 1.00 Vz kg,
Kremkex 1.25 Vz kg.
Bjúgu, ný daglega.
Úrvals harðfiskur.
Sítrónur, ostar, egg.
Munið ódýra bónið í pökkun-
um.
BBEKKA
Ásvallagötu 1. Sími 1678.
TJARNARBÚÐIN. Sími 3570.