Alþýðublaðið - 20.03.1940, Page 2

MIÐVIKUDAGUR 20. marz 1940.
ALÞfBUBIASte
Ritin „Landkönnun og landnám íslendinga í Vesturheimi44
og „Réttarstaða Grænlands, nýlendu íslands“
brevta kennslubókunum jafnóðum og þau afhjúpa ókunnar sögulegar staðreyndir,
íslendingar! Gerist áskrifendur! Ættjarðarvinir! Safnið áskrifendum! Gerið þessi alþýð-
legu fróðleiksrit að ÚTBREIDDUSTU BÓKUM LANDSINS!
Páska-egg
f þusiindatali
Ódýr —- skraratiecf — til sael
gætís, amgKBa^BBdis og
ans, frá 7 aarain sffkkid.
Alls konar
tiátíðamatur
heima eða heiman.
Páskavikan er byrjuð.
Margir helgidagar.
HVAÐ VANTAR í BÚRIÐ?
lara Mgja,
svo kemur það!
íuubIBMi

UMRÆÐUEFNI
Títuprjónar.
Skrifstofnr bæjarins og bæjarstofnananna
verða lekadar Eangar.daginn
fyrir páska9 allan daginn.
Borgarstjórliiii.
1. Þjóðviljinn segir í ritstjórnar-
grein sinni í gær: „Hið allra
svívirðilegasta form, sem auð-
valdið, herrar auðvaldsþjóðfé-
lagánna, hafa fundið upp til að
viðhalda rangsleitni hins hrynj-
andi þjóðskipulags, er nazism-
inn.“ Þessi augnabliksillyrði
um nazismann geta þó ekki
þurrkað út þá staðreynd, að
Þjóðviljinn hefir lagt og leggur
daglega blessun sína yfir vin-
áttusamning og bandalag Stal-
ins við riazismánn, þetta „allra,
svívirðilegasta form” auðvalds-
ins. ’
2. Það er öllum mönnum, sem Iesa
Þjóðviljann, kunnugt, að varla
líður svo dagur, að hann ráð-
izt ekki á England og Frakk-
land, þó að mánuðir séu liðnir
síðan hann hefir leyft sér að
narta í þýzka nazismann. Hvern
ig víkur því við, að þetta kom-
únistablað skuli hafa skipt svo
skyndilega og gersamlega um
afstöðu, ef það er þeirrar skoð-
unar, eins og áður, að nazism-
inn sé „hið allra svívirðileg-
asta form“ auðvaldsins?
3. Annaðhvort er skoðun Þjóð-
viljans á nazismanum raunveru-
lega þessi, og þá verður hann
að viðurkenna, að hans heitt-
elskaða sovétstjórn hafi gert
vináttusamning og bandalag við
„hið allra svívirðilegasta form“
auðvaldsins. Eða hann kastar
þessum illyrðum um nazismann
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
í gær fram til þess að breiða
yfir einhverja aðra afstöðu til
hans. Hvaða afstaða getur það
verið? Illyrðin skyldu þó aldrei
vera til þess ætluð, að losa
Þjóðviljann við þann grun, sem
komið hefir fram, að hann lifi
af fjárstyrk frá þýzka nazism-
anum?
x+y.
Drengjaföt, matrosföt, jakka-
föt, frakkar, skíðaföt. Sparta,
Laugavtegi 10, sími 3094.
Glæsileg frammistaða lítils
leikflokks. Ný leikkona sýnir
ótvíræða hæfileika. Hvar
finna leikstjórarnir beztu
„stjörnur“ sínar? Ósiðsemi á
götum. Eiga Reykvíkingar
ekki að fá að kjósa presta
sína framvegis? Sala á að-
göngumiðum að barnasýn-
ingum.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
G HEFI ALDREI séð jafn
vel leikinn smáleik af við-
vaningum og leikinn, sem leik-
flokkur Alþýðuflokksfélags Reykja
víkur sýndi á árshátíð félagsins á
laugardagskvöld. Hvert hlutverk
var mjög gott og enginn lék illa,
en eins og kunnugt er, er oft hin
mesta hörmung að horfa á leiki við
vaninga. sem æfðir eru innan fé-
laga og oftast hefir það verið mér
hin mesta kvöl.
ÞESSI LEIKUR var hlægilegur
gamanleikur um ástamál, erfiði
gamals föður við að koma í veg
fyrir að dóttir hans fengi þann —
sem hún unni og búskap, fénaðar-
höld og mat á andlegum og ver
aldlegum verðmætum. Þetta tókst
allt að sýna vel og engu skeikaði
í meðferðinni. Bezta hlutverkið
var það, sem Auróra Halldórsdóttir
lék. Hún er tvímælalaust efni í
ágætis leikkonu og mun henni
fara langbezt að hafa á hendi
gleði og gamanhlutverk. Ég man
ekki til að ég hafi séð efnilegri
byrjanda og hef ég þó séð svo
að segja hvert leikrit, sem leikið
hefir verið hér í síðastliðin 14 ár.
Hygg ég og að Auróra skilaði sér-
staklega vel revíuhlutverkum, þar
sem hún yrði og að skila gletnis
söngvum, en söngrödd hefir hún
góða.
ÖNNUR HLUTVERK voru líka
ágætlega af hendi leyst. Jafnvel
fólk, sem svo að segja aldrei áður
hefir komið á „senu“ sýndi ágætan
leik — eins og til dæmis Þórdís
Snjólfsdóttir. Hún var alltaf sjálfri
sér samkvæm og oflék aldrei, eins
og viðvaningum er þó svo hætt við.
Það er alveg eins og maður hefði
fyrir sér ráðsetta en tilfinninga-
næma og trygglynda ráðskonu á
sveitabæ. Önnur hlutverk léku: —
Jón Leós, Gunnar Stefánsson, sem
ekki er að vísu hægt að segja að
séu viðvaningar og verður líka að
gera meiri kröfur til þeirra, Helgi
Guðmundsson, Steinunn Péturs-
dóttir og Hólmfríður Ingjaldsdótt-
ir. Mér finnst sérstök ástæða til
að geta þessa vegna þess hve
frammistaða leikflokksins var góð,
en það er svo afar sjaldgæft hjá
viðvaningum. — Margir leikstjór-
ar hinna stóru leikhúsa hafa og
fundið skærustu stjörnur sínar í
slíkum leikhópum sem þessum.
„EINN AF MÖRGUM“ skrifar
DAGSINS.
mér um Guðbrand Jónsson og út-
varpið. Hefi ég áður skrifað um
þetta efni. Höfundur bréfsins seg-
ir: „Ég sá í dálki þínum, Hannes
minn, fyrir nokkru síðan, klausu
um útvapið og dagskrá þess, Ýmsu,
sem þar var sagt, er ég ekki sam-
mála, en ég man eftir einu atriði
þessarar klausu, sem ég vil strika
undir með feitu striki. En það er
það, sem sagt er þar um Guðbrand
Jónsson. Mér er óskiljanlegt,
hvernig útvarpið getur verið án
Guðbrandar Jónssonar. Hann er af
öllum talinn einhver snjallasti fyr-
irlesari, sem völ er á hér á landi,
margfróður maður, hefir farið víða
um lönd, mörgu kynnzt af eigin
sjón og raun og kann frá mörgu
að segja. Og ekki skemmir það, að
hann kann að bera fróðleik sinn
svo lystilega á borð bæði í ræðu og
riti, að unun er á að hlýða. Ekki
hefi ég heldur ennþá heyrt við-
kunnanlegri og snjallari útvarps-
rödd en rödd Guðbrandar. Má því
segja að hann sé að öllu leyti
mánna bezt fallinn til þess að tala
í útvarp. Hvað veldur því, að slík-
ir menn sem hann fá ekki að koma
að hljóðnemanum? Mega „háttvirt-
ir hlustendur“ engu fá að ráða um
það, hverja þeir fái að hlusta á?“
VESTURBÆINGUR skrifar: „í
grein um nýju kirkjusóknirnar í
Alþbl. 16. þ. mán. stendur eftir-
farandi klausa: „Að vísu er heim-
ild fyrir 4. prestinum (aukapresti),
og er að sjálfsögðu ætlunin, að það
embætti verði skipað í náinni
framtíð. Séra Sigurjón Árnason frá
Vestmannaeyjum, sem gegnt hefir
þessu embætti, hefir nú sagt því
lausu fyrir skömmu, og hefir sókn-
arnefnd dómkirkjusafnaðarins
þegar gert tillögur um að kalla
mann í hans stað, eins og hinu háa
ráðuneyti er kunugt um.“
„MÁ ÉG SPYRJA: Gilda önnur
lög fyrir Reykjavík í þessu efni
en aðrar sóknir á landi voru, þar
sem sóknarmenn kjósa sjálfir þá
presta, sem þeir óska að hafi á
hendi prestsþjónustu? Hvaða á-
kvæði gefa sóknarnefndinni vald
til að skipa þessa 2 presta, án þess
að leita um það samþykkis sókn-
armanna, og án þess að auglýsa
þessi störf til umsóknar? Ef ég hefi
rétt tii að kjósa mér prest, þá vil
ég ekki láta taka þann rétt af mér.
En ef búið er að svifta mig þessum
rétti, þá vil ég fá að vita það, og
hvenær það hafi verið gert.“
S. SEGIR í bréfi til mín: „Það
er tvennt, sem mér leikur hugur
á að koma að í umbótaskrifum þín-
um. í fyrsta lagi eru það götuhræk-
ingarnar. Slík brögð eru að þessum
sóðaskap, að það er með öllu ósam-
boðið því siðferðisstigi, sem íbúar
Reykjavíkur að öðru leyti eru á.
En á meðan t. d. kennarar, lög-
regluþjónar og' strætisvagnabíl-
stjórar hrækja út úr sér hvar sem
er, er tæpast von á að almenningi
finnist nokkuS athugavert við
þetta. í vetur stiklaði ég í bleytu
upp í strætisvagn, sem stóð fyrir
frarnan Stjórnarráðið. Þarna var
gatan ötuð skyrpum og notuðum
strætisvagnamiðum. Ungur og að
öðru leyti geðfelldur strætisvagn-
stjóri hrækti út úr sér fyrir framan
mig og aðra farþega, sem vorum að
stíga upp í vagninn. Lögregluþjóna
og kennara hefi ég þráfaldlega séð
gera það sama. Það verður að
brýna fyrir fólki mikið meira en
gert er, að nota götuniðurrennslin
til að hrækja í og í öllum opinber-
um stofnunum ætti að festa upp
aðvörunarspjöld þessu viðvíkjandi
og hafa hrákabakka til notkunar."
MÉR VÆRI ILLA VIÐ auglýs
ingar um þetta á opinberum stöð-
um, því að það verkar eins og
hnefahögg í andlitið. En vitanlega
verður að kenna fólki siðsemi í
þessu sem öðru. Annars veit ég
varla hvernig strætisvagnabílstjór-
ar eiga að fara að. Vinnutími þeirra
er svo hnitmiðaður, að engir starfs-
menn munu verða að vera svo
bundnir eins og þeir.
„HITT ATRIÐIÐ er. sunnudags-
aðgöngumiðasalan fyrir barnasýn-
ingar í Nýja Bíó,“ segir S. enn
fremur. „Mér er ekki persónulega
kunnugt um það, hvort ástandið er
eins í Gamla Bíó við þessi tæki-
færi, en er sagt að svo sé ekki, það
sé meira pláss þar og myndist því
ekki eins mikill troðningur og í
Nýja Bó. En þar er það svoleiðis í
þau fáu skipti, sem ég hefi keypt
þar aðgöngumiða á barnasýningar,
að ég hefi beinlínis lent í stymp-
ingum til þess að hafa mig út úr
þvögunni. Börn, sem send eru ein,
verða oft illa úti, því þar gildir
eingöngu hnefarétturinn, hvort
nokkuð hefst upp úr förinni eða
ekki. Lögreglan þarf að hafa
strangt eftirlit með þessari sölu á
sunnudögum, og í þeim tíma, sem
aðgöngumiðasala á barnasýningu
fer fram, ætti engin sala að vera
á aðgöngumiðum á seinni kvöld-
sýningar, en sú sala eykur þrengsl-
in að mun.“
NÝJA BÍÓ hafði að minnsta
kosti um tíma aðgöngumiðasölu að
barnasýningum fyrir hádegi á
sunnudögum. Ef rétt er frá skýrt í
þessu bréfi, þá virðist nauðsynlegt
að taka upp einhverja nýja aðferð.
Hannes á horninu.
og allt í
PÁSKABAKSTURINN.
Bezt og ódýrast.
BREMEA
Ásvallagötu 1. Sími 16ft.
TJARNARBÚÐIN. Sími MM.
Leyndardómur WoiS1 v-'^
n gðmln hallarlnnar
— Og þú ætlar að vera hérna? spurði ég óttasleginn. Hvers
vegna flyturðu ekki til Parísar?
— Þar væri Sonja í mikið meiri hættu en hér. Við förum
ekki fyrr en eftir nokkra daga, þegar bræði Carlovitch hefir
sjatnað og hann er farinn að óttast lögregluna,
— Jæja, ég skal vera hér svo lengi sem þú vilt, sagði ég.
— Það er ágætt, sagði hann,
Hann hafði víst búizt við því og fanst ástæðulaust að þakka
það.
En örlögin höguðu því nú öðruvísi. Ég hafði sagt frá því í
París, hvert ég færi, og þegar leið á daginn var hringt til mín.
Bíll hafði ekið yfir systur mína, og það var ekki víst að hún
liföi það af.
Ég átti ekki nema eina systur. Foreldrar okkar dóu, þegar
við vorum börn. og hún var eini náni ættinginn, sem ég átti.
Ég varð því að fara strax.
Þegar ég kom að hliðinu. sagði ég við Babtiste:
— Hafið þér aldrei orðið var við neitt einkennilegt?
— Nei.
— Hvernig er nábúi yðar. Antoine?
— Það er ágætur náungi. Það er ekkert við hann að athuga
annað en það, að hann er ágjarn. Að vísu er hann orðinn ein-
kennílega ástfanginn í ellinni. Hann glápir á eftir frú Carlo-
vitch,"
IX.
GLÆPUR.
Allt kvöldið sat ég við sóttarsæng systur minnar og ég gat
ekki farið frá henni tvo fyrstu dagana. En þriðja daginn var
hún betri. Það var þann 20. október. Þá tók ég blað og las
það. Þér finnið það í bunkanum, og þér munið geta skilið það,
að ég varð hrærður.
Allou fann blaðið og sá stóra fyrirsögn.
„Hið leyndardómsfulla hvarf Carlovitch verkfræðings.
Nafnlaust bréf kemur upp um glæp. Lögreglan rannsakar
Saint-Luce-höllina.“
— Hafði ekkert verið skrifað um þetta mál fyrr? spurði
Allou.
— Nei, ég hefi ekkert getað fundið.
Allou leitaði í blöðunum næstu daga á undan, en þar var
ekkert.
Allou las hálf hátt:
„Að kvöldi þess 18. október kom einkennilegt bréf til lög-
reglunnar í Versölum. Það stóð ekkert nafn undir því, og höf-
undur þess virðist leggja mikla áherzlu á að hann þekkist
ekki. Eftir öllu að dæma er bréfið skrifað með vinstri hendi.
Hvers vegna vill hann ekki láta vita, hver hann er? Óttast
hann hefnd? Eða er þetta bara spaug? Það er erfitt að svara
því,
Það er að minnsta kosti mjög alvarleg ákæra. Það er hvorki
meira né minna en morð, sem um er að ræða,
Þannig hljóðaði bréfið:
„Carlovitch verkfræðingur hefir búið í Saint-Luce-höllinni.
Nóttina milli 16. og 17. október hvarf hann á leyndardóms-
fullan hátt. Líkið hefir ekki getað verið flutt burt frá höllinni.
Leitið í höllinni. Þar munuð þið vafalaust finna það, en það
er vel falið.“
Lögreglan ákvað að gera húsrannsókn um morguninn, og
einn af blaðamönum okkar kom til hallarinnar rétt á eftir
þeim. Okkur var neitað um aðgang að höllinni og notuðum
því tímann til þess að rannsaka umhverfi hallarinnar og
heimsækja geitsmala einn, sem býr þar rétt hjá. Gamli mað-
urinn var allt annað en málreifur, en samt sagði hann okkur
ýmislegt um eiganda hallarinnar. Það er Saint-Luce greifi,
maður um fertugt. Hann býr sjaldan í höllinni, en er oftast á
villidýraveiðum. í Asíu og Afríku. Hann kom heim úr síðustu
för sinni fyrir tveim mánuðum.
Fyrir 8 dögum komu leyndardómsfull hjón í heimsókn til
hans; það var Carlovitch verkfræðingur og frú hans. Frúin,
Sonja, býr ennþá í höllinni, en maður hennar hvarf á leynd-
ardómsfullan hátt aðfaranótt 17. október.
Tveim dögum áður hafði komið óþekktur maður til hall-
arinnar. Geitsmalinn hafði aldrei séð hann áður. Hann hafði
dvalizt þar í tvær nætur. Hann fór um tíu klukkutímum eftir
að Carlovitch hvarf.“
— Það var ég, greip Pierre Herry fram í.
,,Á bak við hús geitsmalans var langur stigi. Við tókum
stigann og reistum hann upp við múrinn og komumst á þann
hátt inn í garðinn, sem 'minnti einna helzt á þéttan skóg.
Okkur heppnaðist að finna dyrnar að höllinni, en lögreglan
hafði aðeins fengið skipun u*i. að sleppa engum þaðan út. Við
gengum beina l*ið inn.
i