Alþýðublaðið - 20.03.1940, Qupperneq 3

MIÐVIKUDAGUR 20. marz 1940.

*•—--------------------♦
ALÞYÐUBLAÐIÐ
| RITSTJÓRI:
! F. n. VAU3EMARSSON.
| í fjarveru hana:
| STEFÁN pétursson.
AFGREHJSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverílsgötu).
StMAR:
4900: Aígreiösla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: AlþýÖuprentimiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Saltfisksveiðar.
ÞINGSÁLYKTUNÖilTILLAGA
þeirra Emils Jónssonar og
Finns Jónssonar þess efnis, ab
skora á rikisstjórnina að hlutast
til um það, að togaramir fari
allir á saltfisksveiðar á yfir-
standandi vertíð, að minnsta
kosti fjögra til finnn vikna tíma,
hefir ekki aðeins fengið mjög
góðar undirtektir alls hins mikla
fjölda verkafólks, sem um mörg
undanfarin ár hefir átt afkomu
sína undir saltfisksveiðum og
saltfisksverkun, heldur og vakið
sterka athygli allra þeirra, sem
af alvöru hugsa um hið ískyggi-
lega og vaxandi atvinnuleysi við
sjóinn, ekki hvað sízt hér í
Reykjavík og Hafnarfirði.
Undanfama mánuði hafa togar-
arnir eingöngu gefið sig við is-
fisksveiðum og flutningi ísfisks-
ins á erlendan markað. Það hefir
fasrt þehn flestum ágætan hagnað
og sumum vafalaust stórgróða.
En jafnfnamt hefir atvinnuleysið
sorfið að verkafólkinu i landi,
sem undanfarið hefir lifað af
saltfisksverkun, en nú hefir ekk-
ert að gera af því, að engar
saltfisksveiðar hafa verið stund-
aðar. Og það eru þúsundir
nianna, sem á þennat) hátt er
stofnað í yfirvofandi neyð.
Það er að sjálfsogðu gott, að
togararnir stundi ísfisksveiðar
með þeim ágöða, að þeir geti
grynnkað eitthvað á göimlum
skuldum, sem þeir hafa safnað á
meðan útgerðin var rekin með
tapi, én svo bezt, að ágóðanum
sé þá líka virkilega variÖ til
þess. En því má þó ekki gleyrna,
að það er lítt sæmandi siðuðu
þjöðfélagi, að láta það viðgang-
ast, að framleiðslutækin séu rek-
in með þeim hætti, að verka-
fólkið sé ofurselt atvinnuleysi og
neyð, þó að einstakir atvinnu-
rekendur þykist sjá sér hag í þvi
í bili. Og hér hjá okkur er nú
svo komið, að til vandræða horf-
ir — þrátt fyrir hina ágætu út-
líomu af ísfisksveiðunum ~ af
þvi að þær hafa tekið atvinnuna
af verkafólkinu í iandi.
Einhvér kann að segja, og það
hefir víst þegar verið sagt, að
það sé ekki mikil hagsýni í því,
að taka togarana af arðsömum
ísfisksveiðum til þess að láta þá
fara að stunda saltfisksVeiðar,
sem ef til vill yrðu reknar með
tapi. En gera þeir, sem þannig
tafa, sér það Ijóst, hvað það
muni að endingu kosta þjöðina,
að þúsundir manna í landi verði
ofursel dar áf ramhal dandi; átvinnu-
leysi með allri þeirri neyð og
úrkynjun., sem því er samfara?
Togararnir ættu að þola það eftir
hinn. óvenjulega hagnað af ísfisks
veiðunum siðan í ihaust, að fara á
saltfisksveiðar utn nokkurn tíma,
jafnvel þótt þær yrðu reknar með
eirthverju tapi. Sú atvinna, sem
það skapaði fyrir hið atvinnu-
lausa verkafólk í landi, myndi
gera meira en að bæta þjóðinni
upp þ«ð tjón. Flutningsmenn
Verðnr hSfninni i Reyhja-
vik lokað að nóttnnni?
. , ----—
Frumvarp Jónasar Jónssonar tll varnar
gegn útbreiðslu kynsjúkdóma.
Opið verður
UM PÁSKANA EINS OG HÉR SEGIR:
Miðvikud. 20. þ. m. kl. 7i/2 f. h. til kl. 10 e. h.
Fimmtud. 21. — — 8 — — 4 e. h.
Föstud. 22. — Lokað allan daginn.
Laugard. 23. — kl. 7i/2 f. h. til kl. 10 e. h.
Sunnud. 24. — Lokað allan daginn.
Mánud. 25. — kl. 8 f. h, til kl. 12i^á hád.
ATH. Miðasalan hættir 45 mínútum fyrir lokun.
Bezt að koma fyrri hluta dags, svo að komist
verði hjá bið, Börn verða að koma fyrir kl. 7.
SUNDHÖLL REYKJAVÍKUR.
Skíðabuxur,
Skfðaskór
ávalt fyrirliyg|andi.
Verksmið|uútsaian
GEFJUltf — IÐUNN.
Aðalstræti. Simi 2838.
þingsályktunartillögunnar um
saltfisksveiðamar telja, að
hver togari, sem stundaði salt-
fisksveiðar í fjórar til fimm vik-
ur, myndi skapa atvinnu í landi
fyrir 50 þúsund krónur, eða tog-
ararnir allir fyrir samtals 1 milij.
og 800 þúsundir.
Með slíkri atvinnu væri þús-
undum manna hjálpað, og þjóðin
öll firrt miklum vanda. Og
þjóðin á heimtingu á því, að tog-
araútgerðarfyrirtækin vlki sér
ekki undan þeirri þjóðfélags-
skyldu, að taka þátt í sameigln-
legum bjargráðum gegn atvinnu-
leysisbölinu. Hún hefir öll tekið
á sig þungar byrðar til þess að
styðja togaraútgerðina, þegar
þess hefir verið þörf, nú síðast
'ineð gengisiækkunin)ni í fyrra og
fullkomnu skattfrelsi togaranna.
Og ef togaraútgerðarfyrirtækin
skyldu þrátt fyrir það ekki telja
það skyldu sína, að senda skipin
á saltfisksveiðar, þó ekki væri
nema fjögra til fimm vikna tíma,
til þess að forða hinu atvinnu-
lausa verkafólki í iandi frá neyð,
þá er sannarlega ekki sjáanlegt,
hvaða ástæða væri til þess leng-
ur, að hlífa þeim við opinberum
sköttum, eftir þann ágæta hagn-
að, sem þau hafa haft af ísfisks-
veiðunum siðan í haust. Og það
er heldur ekki sjáanlegt, hvernig
þá ætti yfirleitt að bjarga því
fólki, sem nú er atvinnulaust
vegna þess, að engar saltfisks-
veiðar em stundaðar, nema
með því, að leggja beinlínis sér-
stakan skatt á hirm arösama is-
fisksútflutning í því skyni, að
afla fjár til brýnustu atvinnubóta
í landi.
Til pðskanna:
Nautakjöf,
af ungu.
Nordalsíshils
Sími 3007.
SM&afélíag Réykjavíbur
fer skíðaferðir um bœnadagana,
ef veður og færi leyfir. Bílferðir
verða farnar frá Austurvelli á
miðvikudagskvöld kl. 6, skírdags-
morgun og föstudagsmorgun kl.
9. Farmiðar seldir við bílana.
JÓNAS JÓNSSON flytur á
álþingi frumvarp til breyt-
inga á lögum um kynsjúkdóma.
í frumvarpinu segir:
„Lögreglustjóranum í Reykja-
vík er heimilt að ákveða, að að-
gangur að bryggjum Reykjavík-
urhafnar skuli óheimill kven-
mönnum frá kl. 8 síðdegis til kl.
8 árdegis, nema þeim, sem eiga
þangað brýnt erindi,“' — og
„Brot á ákvæðum laganna varða
sektum allt að 200 krónum.“
í greinargerðinni segir flutn-
ingsmaður:
Frumvarp þetta er flutt sam-
kvæmt ósk forsætisráðherra.
Lögreglan í Reykjavík hefir
nú hafið öfluga starfsemi til að
bæta ástandið við höfnina í
Reykjavík. Við þá athugun hefir
komið í ljós, að mikill kynsjúk-
dómafaraldur gengur nú um
bæinn, og er uppsprettan vitan-
lega við höfnina. Er mörgum
bæjarmönnum enn í minni van-
sæmd sú, þegar útlendir sjó-
menn köstuðu unglingstelpum
dauðadrukknum 1 land úr skipi
sínu í fyrravor eftir áflog og
ryskingar. Nú í vetur verður
lögreglan hvað eftir annað að
sækja kvenfólk úr landi út í er-
lend skip á höfninni, Þykir lög-
reglustjóra mikil nauðsyn til
bera að geta haldið þessum ó-
farnaði í skefjum með því að
banna óviðkomandi og tortryggi
legu kvenfólki aðgang að höfn-
inni um kvöldtíma og nætur.
Hirðuleysi það, sem ríkir við
höfnina, hefir vakið undrun og
eftirtekt allra sæmilegra
manna, sem til þekkja. Með
samþykkt þessa frv. gerir al-
þingi sitt til að bæta úr van-
rækslu, sem hefir orðið höf.uð-
borg landsins og þar með öllu
landinu til varanlegrar smán-
ar.“
Eitt sinn í vetur var mikið
deilt um þetta mál á fundi bæj-
arstjórnar Reykjavíkur. Þá hélt
Jónas Jónsson því fram, að það
bæri að loka höfninni algerlega
vissa tíma sólarhringsins með
bárujárnsgirðingu. Hafnarnefnd
hafði fengið tillögu J. J. um
þetta efni til athugunar og með
samhljóða atkvæðum mótmælt
efni hennar. Á bæjarstjórnar-
fundinum deildu þeir Jón Axel
Pétursson og J. J. allhart um
þetta mál. Nú virðist J. J. hafa
horfið frá bárujárnsgirðingunni
Það verður að viðurkenna, að
spilling mikil fylgir heimsókn-
um stúlkna um nætur í erlend
skip hér á höfninni og stórhætta
fyrir útbreiðslu kynsjúkdóma,
sem sannarlega eru nógu út-
breiddir fyrir.
Hins vegar munu margir á-
líta, að eftirlit þurfi lílta að vera
við hafnir utan Reykjavíkur.
Samkvæmt skýrslu landlæknis
um heilsufar í landinu fyrir ár-
ið 1937 voru þó nokkur
tilfelli um kynsjúkdóma utan
Reykjavíkur. Jónas Jónsson
virðist álíta að allt vont komi
frá Reykjavík. Vitanlega er
Reykjavík mesta hafnarborg
landsins, en samt sem áður virð-
ist allt benda til þess, að ströngu
eftirliti þurfi einnig að koma á
við aðrar helztu hafnir lands-
ins, að minnsta kosti vissa tíma
ársins, og þá fyrst og fremst um
síldveíðitímann, en þá virðist
hættan vera mest.
Af frumvarpinu er ekki gott
að sjá hvernig Jónas Jónsson
hugsar sér eftirlitið með höfn-
inni, en ef til vill kemur það
fram þegar hann flytur fram-
söguræðu fyrir frumvarpinu.
Æskan.
3. hefti yfirstandandi árgiangs
er nýkomið út. Efni: Ásta litia
lipurtá, framhaldssaiga fyrir lítil
böm eftir Stefán Júlíusson, Fær-
ið, eftir Þ. ól., Selma Lagerlöf,
eftir Aðalstein Sigmundsson o.
m. fl.
MinniQparorð nm Onð
mand Ágðst ðlafsson
¥ DAG verður hann til
moldar borinn. Nú er lok-
ið stuttum kafla af lífi, sem
hafði allt of skjótan enda. Enn-
þá_einu sinni hefir hvíti dauði
herjað með góðum árangri á
hóp okkar efnilegu æskumanna.
Aðeins hinn mikli alvaldi fær
skilið tilgang þeirra hamfara, er
sviptir svo skjótlega frá okkur
ættingjum og elskulegum vin-
um. Við vinir þínir, Guðmund-
ur rifjum upp fyrir okkur í dag
allar þær ógleymanlegu stund-
ir er við saman áttum. Þær
stundir, þegar við töluðum um
lífið og tilveruna eins og fagra
draumsjón er ætti eftir að ræt-
ast. Allt hið mikla, sem við með
guðs og góðra manna hjálp,
ættum éftir að láta eftir okkur
liggja. Við sáum líka sumar
þessara draumsjóna leysast upp
— og verða aðl þdku, þoku,
sem bar þá með sér kulda-
gjóst og næðinga brostinna
vona. Ég man hve vel brynjaður
af sálarþreki og stillingu þú
mættir næðingunum. Og nú
síðast, þegar þér sjálfum hefir
ef til vill verið bezt ljóst, hvert
ferðinni var heitið, hvað þú
horfðir rólega og æðrulaust
fram í ókomna tímann og ó-
kunnugleikann. Þó var þér ekki
að öllu hulið, hvað við mundi
taka og þú hafðir meiri trú og
sannari en almennt gerist á
þeim verðmætum, sem þú yfir-
gæfir — og þeir, sem við tækju.
Við vinir þínir bíðum því yó-
legir þangað til kallið kemur og
örlög okkar eru ákveðin. Við
komum þá, eins og þú fórst, ró-
legir gegn um skuggann, sem
skilur, í þeirri fullu vissu, að
oftast er sá, sem koma skal. að
eins vinur okkar, sem vísar okk-
ur veginn til meiri hamingju og
fullkomnunar.
Ég veit að þú ert sárt syrgð-
ur af föður þínum, systur. og
öðrum ættingjum, en ég vona,
að þau finni líka þá fullu vissu
um, að dauðinn er ekkert
hræðilegt, heldur endurlausn
frá lífi, sem okkur voldugri ó-
vinur var búinn að leggja í rúst.
Verstu sæll, kæri vinur. Við
hittumst aftur, ef til vill fyrr,
en okkur grunar.
G. S.
Guðnumdur G. Hagalin:
Kátir voru karlar.
Ný bók eftir John Stein-
becb, Karl fsfeld íslenzk-
aði, útgefandi bóbaútgáfan
Heimdallur.
BÖKMENNTA Bandaríkja-
manna gætti lengi vel eklri
ímikið í heimsbókmenntunum, en
nú er öldin önnur. Áhrifa Banda-
ríkjaskálda gætir nú ef til vill
meira í heimsbókmenntunum en
áhrifa frá nokkurri annari þjóð,
enda eru í Bandaríkjunum híig-
kvæm skilyrði til sköpunar merki
legra bókmennta og andstæður
stórbrotnar, ytra og innra, þar
sem um er að ræöa meira og
minna hálfíuilnaðan sammna ó-
líkra þjóðflokka og kynþátta, alls
konar mennxngarleg afbrigði og
hin ólíkustu lífsskilyrði og lífs-
kjör. Einkum á tveim sviðum
bókmenntanna eru Bandaríkja-
menn áhrifamiklir, á sviði leik-
4'itagerðar og sagnaskáldskapar.
Ekki hafa þó Islendingar haft
af þessu mikil bein kynni. Þö
eru til tvær ritgerðir frá seinustu
árum um Bandaríkjabókmenntir,
báðar sæmiloga fróðl«gar, önmir
JOHN STEINBECK
er’eftir þann, er þetta ritar, og
birtist hún í Iðunni. Hún fjallar
aðallega um sagnaskáldskap
Bandaríkjamanna á áratugnum
1920—1930. Hin er eftir prófessor
dr. phil. Stefán Einarssön. Hún
var prentuð fyrir nokkrum árum
í Eimreiðinni, og hún er um hið
mikla leikritaskáld Eugen 0‘Neill,
en hann hefir orðið mjög áhrifa-
ríkur á sviði leikritagerðar um
allan hinn menntaöa heim.
Þá hafa ýinsir Islendingar,
flestir án þess að vita það, orðið
fyrir meiri og minni áhrifum frá
Bandaríkjabökmenntum seni les-
endur Halldórs Laxness, því að
hann hefir í ýmsu lært af sum-
um Bandaríkjahöfundum — eink-
um í stíl og framsetningu, og
svo hefir hann' aftur á möti haft
áhrif á suma hina yngstu ís-
lenzku höfunda.
Fyrstu bókmenntir Bandaríkja-
manna vora skapaðar í Austur-
ríkjunum. Þá komu Miðríkin til
sögunnar, síðan Suðurrikin — og
nú loks á seinustu áram Vestur-
ríkin.
Það er einn af hinum ungu höf-
undurn Vestumkjanna, sem skrif-
að hefir Kátir voru karlar. Bók-
in heitir upprunalega Tortilla
Flat, en hefir i þýðingum fengið
ýmis konar nöfn. Á sænsku heitir
hún Riddarna kring Dannys bord,
á dönsku Dagdriverbanden og á
norsku Dagdrivergjengen. En ég
er ekki frá því, að íslenzka heitið
sé albezt.
Höfundurinn heitir John Stein-
beck. Hann hefir sitthvað aðhafzt
um dagana — en mikið hefir
hann flakkað og slæpzt, þangað
til nú á seinustu áram, að hann
hefir skrifað hverja bókina af
annarri, morandi af lífi — og
arðið heimsfrægur rithöfundur.
Seinasta bók hans, sem sá, er
þetta ritar, hefir séð, er stór-
brotið og umfangsmikið skáld-
verk, harðvítug árás, en um leið
lifandi og mannlegt eins og bezt
verður á kosið og endar á tákn-
fænu og hrífandi atviki.
Ég býst við, að í fljötu bmgði
kunni sunium að finnast Kátir
voru karlar léttvæg bók, sern ekki
hafi átt mikið erindi á íslenzku.
Hún lýsir nokkram slæpingjum,
sem drekka, hórast, stela og eyða
— án hugsunar um morgundag-
inn. En það er eins með Stein-
beck eins og Maxirn Gorki, að
hann hefir Lag á að sýna okkur,
ijafnvel í svona fólki, hinar góðu
taugar, hinn ágæta efnivið, hæfi-
leika mannanna til þess, þrátt
fyrir allt, að vera hver öðrum
góðir. 1 rauninni finnum við það
að lestri ioknum, að við höfum
þarna fengið nýja sönnun þessa:
Það er svo mikið gott og já-
Ikvætt í mönnunum,að því verður
varla tortímt, hvernig sem með
þá er farið — og hvemig sem
þeir sjálfir fara með sig.
En svo kemur fleira til greina.
Bókin er svo vel skrifuð, að ein-
stakt má heita. Frásögnin erhvort
tveggja í senn, yfirlætislaus og
sérstæð. Hún er blæbrigðarík og
hnitmiðuð, án þess að við í riaun-
inni tökum eftir því, að þarna sé
nú höfundurinn að leggja sig all-
an fnam. Og þýðing Karls ísfelds
er svo meistaraleg, að það er
vafasamt, hvort við eigurn nokkra
þýðingu betri,
Loks er þess að geta, að bökin
er með áfbrigðum fyndin og
skemmtiieg, persónulýsingarnar
lifandi og óvenjulegar. Klúr muu
sumum finnast þessi bök — þó
ekki, að ég field, fyrr en þeir
fara að setja í sig tilgerð. Þvi
þetta er allt svo blátt áfram og
umsvifalaust. Þarna er ekki verið
að lauma neinum lokuðum bréf-
þm ofan í vasann á ínanni.
Og hvað sem öðra líður:
Þrátt fyrir allt er hressilegur
og jákvæður blær yfir þessari
bök, og ef til vill á útgáfa henn-
ar á íslenzku eftir að skilja eftir
spor i íslenzkum bökmenntum.
Og eitt er vist: Þar sem Karl
ísfeld er, höfum við eignast af-
brigðasnjalian þýðanda, sem ekki
má setja sitt ljós undir mæliker.
Guðmundur G. Hagialín,
Dansskóli Rigmor Hansson.
Næsta æfing verður á þriðju-
daginn eftir páska, 26. marz. At-
hugið: Engin æfing í kvöld.
Útbreiðið Alþýðublaðið!