Alþýðublaðið - 23.03.1940, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUH 23. MARZ 1840.
JkLS»YÐUBLA®IO
TINDÁTINN r----
STAÐFASTI. Ua---------------C-----=-------—*
28) í sama bili gleypti stór fiskur hann. En dátinn missti ekki
byssuna sína, hvað sem á gekk. Allt í einu fór fiskurinn að
sp'rikla og svo var hann ristur á kviðinn og einhver hrópaði:
— Tindáti!
30) Síðan borinn á' torgið og
seldur.
29) Fiskurinn hafði verið veidd-
31) Það var farið með hann í
eldhúsið, eldabuskan risti hann
á kviðinn og tók dátann og bar
hann inn.
32) Og allir vildu sjá þennan
einkennilega dáta. sem hafði
ferðast um í kviði fiskjarins.
En dátinn var ekkert hrifinn af
ferðalögum sínum. Hann var
settur á borðið. Og en hvað
lífið getur verið undarlegt.
ÁfeniismðliB og lýi-
ræðið.
Lýðræði og jafnrétti
eru þau orð, sem okkar
íslenzka þjóðfélag skreytir sig
með — og er talinn hyrningar-
steinn þess.
En hvernig er nú þetta í raun-
inni?
Lög eru vitanlega sett til
verndar þessum fögru hugtök-
um, og svo hópur manna til að
gæta laganna.
Þannig voru sett lög um á-
fengissölu á íslandi, árið 1935.
í 9. grein þeirra segir svo:
„Ríkisstjórninni er heimilt að
setja á stofn nýja útsölustaði á-
fengis, en þó aðeins í kauptsöð-
um og kauptúnum. Áður en út-
sala er sett á stofn skal fara
fram atkvæðagreiðsla kosninga-
bærra manna í því sýslu- eða
bæjarfélagi, sem í hlut á, og
þarf 3/5 hluta greiddra at-
kvæða til þess að útsalan sé
leyfð.“
Hér á ísafirði fór fram at-
kvæðágreiðsla um útsölustaðinn
hér, og voru 90% greiddra at-
kvæða sem kröfðust þess. að á-
fengissölunni yrði lokað. En
hvert varð svo svar valdhafanna
við þessum einróma kröfum
bæjarbúa? Jú, svarið var á þá
lund, að með næsta skipi, sem
frá Reykjavík kom, barst hing-
að stærri sending af áfengi en
venjulegt hefir verið síðan 1935.
Það var hreinskilnislegt og
greinilegt svar.
En er nú hægt að snoppunga
jafnréttið öllu betur en gert var
með þessu? Er það jafnréttið
íslenzka að 9/10 hlutar ísfirzkra
kjósenda fá ekki jafn mikinn
rétt og 4/10 hlutar kjósenda
annarra byggðarlaga? Til al-
þingis þess er sat fyrir ára-
mótin síðustu var send krafa
um lí5 samþykkja breytingar
þær á áfengislögunum, sem fyr-
ir lágu, um héraðabönn, flutt af
þeim Pétri Ottesen, Finni Jóns-
syni o. fl. En þó merkilegt megi
virðast, sá alþingi sér ekki fært
að verða við þessum kröfum, en
Leyndardómur ^-^dryi
» gðmln taaUarinnar
V
Rétt á eftir hittum við rannsóknarlögregluna, en hún átti >
svo annríkt við verk sitt, að hún veitti okkur enga athygli.“
Allou brosti. Ef til vill hefir lögreglan ekki verið jafn ut-
an við sig og blaðamennirnir héldu.
,,Þar var yfirmaður rannsóknarlögreglunnar, Gordani saka- i
dómari, og Libot leynilögreglumaður. Við hlið þeirra stóð hár
maður, grannvaxinn og hinn knálegasti. Það var Saint-Luce
greifi sjálfur. Enn fremur var hinn þekkti húsameistari Du-
pont viðstaddur. Hann þekkti þessa höll út og inn. Hann hafði
gamla teikningu í hendinni. Það var eigandinn sjálfur, sem
hafði fengið honum teikninguna. En byggngameistarinn treysti
ekki vel þessari gömlu teikningu, svo hann rannsakar sjálfur
allt sem vendilegast. Það geta líka verið leyniklefar og leyni-
göng inni í hinum þykku veggjum.
Við fylgdumst í klukkutíma með þessu tafsama verki, en
svo fórum við upp á efri hæðirnar. Þar sáum við fagra konu
sitja í bókasalnum. Hún vildi ekki segja okkur neitt, en okkur
hepnaðist að fá hana til að láta í ljós álit sitt á þessu leynd-
ardómsfulla máli. Hún áleit, að enginn glæpur hefði verið
framinn, heldur hefði maðurinn aðeins farið í burtu. og að
það væri vafalaust hann, sem hefði sent þetta nafnlausa bréf.
En hvers vegna? Vegna hvers flýði hann? Og hvers vegna
hefndi hann sín á þennan hátt?
Frú Carloviteh var þreytt, eða lét að mnnsta kosti sem hún
UMRÆÐUEFNI
mun þó hafa verið talsvert á
báðum áttum, vegna þess, hve
kröfurnar voru ákveðnar og al-
ménnar.
Fátt er frekar rætt um nú í
ræðu og riti en fjárhagsörðug-
leika okkar íslendinga og mun
ekki ástæðulaust með öllu. Mér
verður því á að spyrja, eru
nokkrar líkur til þess, að aukin
áfengisnautn og áfengiskaup
þjóðarinnar geti greitt úr fjár-
hagsvandræðum okkar. Og ef
svo er, þá vildi ég vita hversu
mörgum milljónum við mund-
um þurfa að eyða í vínkaup til
þess að fjárhagnum sé algerlega
borgið?
Eða mundi sanni nær, að þetta
væru allt öfugmæli?
Mundi máske happadrýgra
fyrir þjóðina, að spara sér vín-
kaupin, að nokkru eða öllu
leyti, en auka afkomumöguleika
og öryggi atvinuveganna að
sania skapi.
Eða væri ekki eitthvað meira
vit í að eyða þessari fúlgu sem
nú fer í vitfirringsleg áfengis-
kaup til þess að auka öryggi
sjómannastéttarinnar, sem
stundar hinn hættulegasta en
um leið arðvænlegasta atvinnu-
veg þjóðarinnar, t. d: með styrk
til kaupa á talstöðvum, sem ó-
mótmælanlega er eitt hið þarf-
asta og nauðsynlegasta öryggis-
tæki.
Þá virðist mörgum það all-
torskilið, að á þeim neyðar og
hörmungartímum, sem nú eru
vegna afleiðinga stríðsins, að
þjóðarfulltrúarnir skuli geta
lokað augunum fyrir þeirri
hættu sem af áfengisnautninni
stafar, því að vitanlegt er, að
ef vel á að fara, verður hver
einstaklingur þjóðarinnar að
gera sitt bezta og leggja fram
alla krafta sína og vitsmuni, til
þess að draga úr hættum og erf-
iðleikum yfirstandandi tíma, en
lang ólíklegasta ráðið til þess að
það megi verða er, að auka á-
fengisnautnina og lama þannig
bæði andlegt og líkamlegt þrek
þeirra mörgu, sem áfengis
neyta bæði á æðri og lægri
stöðum, eins og það er kallað.
Er voftandi að mönnum fari
að skiljast þetta.
Eiríkur Einarsson, ísafirði.
Tímarit
Ve.kfræðingafélags íslands, 5.
hefti yfirstandandi árgangs er
nýkomið út. Efni: Magnús Kon-
ráðsson: Hafnargerð á Skaga-
strönd, Th. Krabbe: Hafnargerðir
á íslandi og skipun vitamála-
stjóra 1937. Finnbogi R. Þor-
valdsson: Athugasemd.
Vor í lofti. Kvæði um vor-
þrána og sumarblíðuna. Kjör
sendisveinanna eru verri en
allra annarra. Erindi Nordals
vekja deilur. Um að stytta
sér stundir. Ber þulan illa
fram íslenzkuna?
—o—
ATHU G ASEMDIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
AÐ VAR sannarlega vor í loft-
inu á miðvikudaginn. Það var
sól og hiti. jörðin slaknaði og klak-
inn hvarf. Það var glit á sjónum,
allt frá Kjalarnesi og að hafnar-
garðinum og hefi ég sjaldan séð
sjóinn svona fallegan. Menn voru
líka venjufremur brosleitir þennan
dag og gengu með hatta sína í
hendinni.
THEOBALDUR ÓLAFSSON á
Akranesi þráir vorið og sólskinið.
Hann sendi mér nýlega þessi er-
indi:
Vetrarins húm — hve lengi er það
líða?
Lund mína og geðblæ skuggans
faðmur hylur.
Hvenær mun aftur vakna vorið
blíða
vorið sem líkt og elskar mann og
skilur?
Þó að í blii húmið sigri hrósi
hugurinn skynjar er þess valdi
lýkur,
heiðarnar blána, loftið fyllist ljósi,
lifandi blærinn hlýtt um vangann
strýkur.
Sál mína dreymir gróðurríkar
grundir
grasið sem vex og þekkir engan
trega,
blómin, er svigná dýi’um döggum
undir
draga mig til sín hlýtt og yndis-
lega,
svo þegar loftið hrífst af sælum
hljómum
haganna grös að vaxtarmarki
skunda,
finn ég mig vera blóm af vorsins
blómum
borinn , til gleði og ódauðlegra
stunda.
Nálgastu vor í byggðum og á bár-
um
berðu því kraft, sem er að rísa og
vakna,
hálfvaxið blómið, hreint í fyrstu
tárum
hefir þú þroskað. Djúpt má hjartað
sakna.
þegar þú kveður. Stutt er sumar-
stundin
snögg eins og spurning gegn um
hugann líður:
-Hvar er þín iðja, hvar þinn gróði
bundinn?
Hver á þitt vor. sem eina stundu
bíður?“
JÓNATAN ■ SKRIFAR MÉR: —
. ,,Sonur' minn er sendisveinn við
verzlun hér í bænum. Flest kvöld
verður hann að vinna 1 V->—3 klst.
eftir lokunartíma sölubúða. Laun
sendisveina eru oftast óhæfi-
DAGSINS.
lega lág, 65—75 kr. á mánuði. Og
ég efast um, að fullorðnir karl-
menn vildu vinna störf drengjanna
— þótt þeim væri greitt fult verka-
mannakaup fyrir.“
„AFGREIÐSLUFÓLKI í sölubúð-
um hættir all oft við að líta á
sendisveininn eins og vélknúið
fartæki, sem geti þotið vestur á
Seltjarnarnes, suður á Grímsstaða-
holt eða inn í Kleppsholt, eins og
í næsta hús væri að fara.“
..HAFA ÞESSIR YNGSTU verka-
menn þjóðarinnar engan rétt eða
lögvernd gegn þeim óhæfilegu
störfum, sem þeim eru ætluð og
vinnutíma; sem alltaf er ótakmark-
aður? Drengirnir sjálfir vinna
þessi störf ótrúalega möglunarlítið,
en foreldrar drengjanna finna til
þess/þegar þeir koma flest kvöld
af sér gengnir af þreytu, 1—-3
tímum eftir að aðrir heimilismenn
hafa lokið störfum.“
UM KJÖR ÞESSARA ungu
verkamanna hefir þráfaldlega ver-
ið skrifað hér í blaðinu. Um skeið
var starfandi hér sendisveinafélag
og tókst því að bæta kjör sendi-
sveina, en svo tókst kommúnistum
að eyðileggja þennan félagsskap og
síðan hefir kjörum sendisveina
hrakað.
GUÐLAUGUR skrifar mér og er
hrifinn af erindum Sigurðar Nor-
dal. Hann segir: „Ég hefi hlustað
á þau af og til og held að þau eigi
töluvert erindi til almennings. Ég
held við þurfum þess með fjöldinn,
að hlusta við og við á menn, sem
hugsa og ræða um fleira en það,
sem snertir munn og maga bein-
línis. Ég held meira að ségja, að
gott væri að fram færu hógværar
umræður í blöðum og tímaritum
um þessi efni, sem prófessor Nor-
dal ræðir um. Það er oft því
miður svo lítill gaumúr gefinn að
því; sem „alvarlega hugsandi"
menn segja. Mér detta í hug nöfn
eins og: Helgi Péturss, Pétur Sig-
urðsson o. fl. Mætti ég bæta við
og segja: Fyrir alvarleg umhugs-
unarefni eiga að víkja úr blöðun-
um glæpasögur og reyfarar."
ÞETTA SEGIR ÞÚ, Guðlaugur
minn, en aðrir vilja hafa sína ögn-
ina af hverju og ætli það sé ekki
líka bezt? Það eru ekki allir á
sama máli og þú um erindi Nor-
dals og hefi ég heyrt menn og séð
hnakkrífást út af þeim. Sjálfum
mér kom Nordal algerlega á óvart
með þessum kenningum.
ÞÁ SEGIR Guðlaugur enn: „Ég
sé og heyri að menn hneyslast eitt-
hvað á orðatiltækinu: að stytta sér
stundir, og vilja segja að það þýði
sama og að stytta sér aldur. í minni
sveit held ég að enginn ruglaði
þessu saman og t. d. skildi vísuna
þá arha: „Að fara á skíðum stytt-
ir stund“ o. s. frv. þannig, að það,
sem þar er talið til yndisauka,
miðaði að því að stytta mörinum
aldur!“
asBR:
„ÁKAFUR útvarpshlustandi“
skrifar: — „Síðan ríkisútvarpið
tók til starfa hafa 3 kvenþulir ver-
hinar íyrstu voru að flestra dómi
ið ráðnir í þjónustu þess. Tvær
mjög vel starfi sínu vaxnar. Hlust-
endur nutu radda þeirra og fram-
burðar með ánægju. Útvarpsstjóri
var ekki eins heppinn í vali sínu
með þá þriðju, sem nú starfar. Hún
hefir ekki komizt hjá aðfinnslum,
þó að lítinn árangur hafi borið. Að
vísu er það afsakanlegt hjá þul-
unni þó að hún beri ekki rétt fram
öll útlend orð og mannanöfn, en
hitt er óhæfilegt ef hún getur ekki
borið rétt fram sitt eigið móður-
mál, eins og mörgum heyrist.“
„ÞULURINN TALAR í EYRU
nálega hvers manns á landinu, oft
á dag, vikum, mánuðum og árum
saman. Hann má því ekki meiða
eyru hlustendanna með lélegum
eða skemmdum framburði. Sá, sem
ræður hann til starfans, verður að
bera ábyrgð á því.“
„SÉRSTAKLEGA er það s-ið,
sem kvenþulurinn á bágt með að
bera skýrt fram í fjölda mörgum
orðum, einkum í ' atkvæðum, sem
byrja á þessum bókstaf. Það fær
þ-hljóð á undan hljóðstöfum og
sumum samhljóðendum, og heyrist
mjög óglöggt, eða alls ekki. Skulu
hér tilfærð nokkur dæmi: Svíþjóð
er borið fram Þvíþjóð, sigling —
þigling, Súgandafjörður — Þúg-
andafjörður, sunnudagur — þunnu
dagur, sandlag —- þandlag, land-
síminn — landþíminn, sjóorusta
— þjóorusta o. fl. o. fl. Það er eins
og þulan sé að gera sér tæpitungu
við vöggubörn, sem þó væri ekki
viðeigandi. Þá hafa heyrst, fyrir
nokkru síðan, þessi bögumæli:
Þigríður Eyjafjallaþql og Vil-
hjálmur Tefánsson o. s. frv.“
„ÞÓ AÐ SEGJA MEGI, að þulan
sé ekki ráðin til þess að kenna
folki réttan framburð í íslenzku, á
hún samt að vera öllum til fyrir-
myndar, sem á hana hlusta og sem
vildu laga framburð sinn eftir
hennar. Enn er sá sjóður á lestri
hennar, að hún les of hratt. Læsi
hún hægar bæri þó enn meira á
framburðargöllunum.“
ÉG HEFI EKKI heyrt þetta, sem
bréfritarinn getur um, en þar sem
hann er ákaflega mikill smekk-
maður á slenzkt mál, kennari og
fræðaþulur, tel ég rétt að birta
bréfið, sem hann setur yíir þessa
spurningu: „Heyrist fleirum hið
sama?“ — Ég efast um það!
Hannes á horninu.
aeflB
og allt í
PÁSKABAKSTURINN.
Bezt og ódýrast.
11
Ásvallagötu 1. Sími 1678.
TJARNARBÚÐIN. sími 3570.
væri þreytt. Hún vildi ekki svara spurningum okkar. Við
komumst seinna að raun um, að lögreglan hafði ekkert getað
veitt upp úr henni heldur.
—- Við höfðum deilt, sagðí hún. — Hann stóð á því fastar
en fótunum, að ég héldi við greifann. Hann vildi, að við fær-
um, en ég hlýddi honum ekki. Þegar hann fór, hótaði hann
því að hefna sín.“
Nú greip Allou fram í:
— Er það rétt, að hún hafi sagt þetta, eða eru það blaða-
mennirnir, sem hafa lagt henni þessi orð í munn?
—■ Frásögnin er alveg rétt, svaraði Pierre tlerry. Við feng-
um hana staðfesta seinna.
— En mér finnst þetta ekki koma heim við það, sem þér
sögðuð mér áður. Annaðhvort hefir Sonja sagt ósatt þessa
örlagaríku nótt, eða hún hefir leikið á lögreglumennina. Hvað
álítið þér? Vissi hún, eða vissi hún ekki, þegar þið leituðuð
að Carlovitch, að hann var flúinn?
— Ég þori ekki að segja um það með vissu. Mér virtist hún
vera hreinskilin og hrekklaus. En er hægt að treysta konum
eins og Sonju?
-— Við skulum lesa meira, sagði Allou.
„Þégar við hættum að spyrja hana, teygði hún handlegginn
yfir borðið, tók bjölluna, sem þar var og hringdi. Babtiste,
þjónninn, kom, og hún bað hann að fylgja okkur út.
Á ganginum létum við rigna yfir hann spurningum. Hinn
góðlátlegi Babtiste varð óttasleginn á svipinn. Til þess að
neyða hann til að svara sögðum við byrstir:
—- Hefir greifinn drýgt glæp? . *
Hann varð svo reiður, ,að við álitum, að hann ætlaði að
kyrkja okkur 1 greip sinni.
— Að greifinn hafi framið glæp? Nei, nú dámar mér ekki.
Eins og Carlovitch-hjónunum hefði nokkurs staðar getað liðið
betur en hjá honum?
— Hvern skollann voru þau að gera hér?
— Það kemur mér ekki við.
— Kom nokkur hingað í heimsókn nóttina sem verkfræð-
ingurinn hvarf?
— Ég er ekki skyldugur til að svara því, hverjir heimsækja
greifann.
Það þýddi ekki að spyrja hann nokkurs frekar.
Næst hittum við eldabuskuna, Cleménce. Það reyndist auð-
velt að fá hana til að tala.
— Hvort ég álíti, að hér hafi verið framinn glæpur? Það
getur maður ekki sagt um, nema maður sjái það með eigin
augum.
— Álítið þér að greifinn hafi getað framið glæp?
— Ó, eigið þér við það? Hann hefir ekki gert annað um
dagana en að drepa.
Við urðum ekki lítið undrandi, en þá bætti hún við:
— Villidýrin þar sem negrarnir búa.
— Nú, þér eigið við það!
— Ég held, að sá, sem drepur dýr, víli ekki margt fyrir sér.
Þetta var skemmtilegasti kvenmaður.
— Hafið þér aldrei soðið humar, Clemence?
— Það er dálítið annað. Humarinn hljóðar ekki.
— Satt er það. En hafið þér þá aldrei drepið kanínur?
— Jú, til að borða þær. En greifinn hefir skotið dýr, sem