Alþýðublaðið - 26.03.1940, Blaðsíða 3

MIBJUDAQUH 26. MABZ 1940.
MMewune
í ófriðarástandi.
---•---
Fréttabréf frá ungum íslendingi
Reiknlngnr
Sparisjóðs Reykjavfknr
og nágrennis
1939.
RekstBrsreihnlnfliir pr. 31. úesember 1939.
Tekjur: kr. au.
1. Vextir af lánum, verðbréfum og forvextir af víxlum 269.963.88
2. Ýmsar aðrar tekjur .............. 362.00
kr. 270.325.88
Gjöld: kr. au. kr. au.
1. Reksturskostnaður:
a. Þóknun stjórnar ..................... 3.750.00
b. Þóknun endurskoðenda ................ 1.200.00
c. Laun starfsmanna ............... 17.700.00
d. Önnur gjöld (húsal.. hiti, ritföng o.fl.) 7.860.18
---------- 30.510.18
2. Vextir af sparisjóðsinnstæðu ................... 158.015.08
3. Afskrifað af skrifstofugögnum ■.................... 1.090.01
4. Tekjuafgangur lagður í varasjóð .................. 80.710.61
kr. 270.325.88
Efnabagsreikninanr pr. 31. desember 1939.
Eignir: kr. au. kr. au.
1. Skuldabréf fyrir lánum:
a. Handhafaskuldabréf tryggð með
veði í fasteignum .............. ,231.038.76
b. Skuldabréf með handveði og ann-
ari tryggingu ...................... 6.679.00
c. Reikningslán tryggð með handveði
og fasteignum ..................... 46.361.67
-—------- 284.079.43
2. Óinnleystir víxlar trygðir með handveði og fasteign 2.879.657.05
3. Veðdeildarbréf, nafnverð kr. 302.100.00 ........ 226.575.00
4. Bæjarskuldabréf, nafnverð kr. 500.00 ........ 480.00
5. Inneignir í bönkum....................... 507.547.13
6. Skrifstofugögn ........................ 6.256.31
Þar af afskrifað ...................... 1.090.01
----—— 5.166.30
7. Ógreiddir vextir .................................. 8.270.51
8. Sjóðseign 34.928.99
Skuldir:
1. Innstæða sparifjáreigenda:
a. á viðskiptabókum ................ 2.612.224.89
b. á viðtökuskírteinum ............. 950.034.78
kr. 3.946.704.41
kr. au. kr. au,
2. Fyrirfram greiddir vextir . .
3. Stofnfé 64 ábyrgðarmanna •.
4. Varasjóður ..............
3.562.259.67
52.37763
16.000,00
. 316.067.11
kr. 3.946.704.41
Reykjavík, þann 6. janúar 1940.
í stjórn Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis.
Guðm. Ásbjörnsson. Jón Halldórsson. H. H. Eiríksson;
Kjartan Ólafsson. Jón Ásbjörnsson.
Við höfum endurskoðað reikning þennan fyrir árið 1939 og
vottum, að efnahagsreikningur þessi er í fullu sámræmi við bibek-
ur sjóðsins.
Við höfum einnig fullvissað okkur um. að birgðir sjóðsins
af víxlum, verðbréfum, sjóðseign, og aðrar eignir samkvæmt
reikningi þessum eru fyrir hendi.
Reykjavík, þann 28. febrúar 1940.
Oddur Ólafsson. Björn Steffensen.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RlTSTJÓBl:
F. B. VALDEMAESSON.
í fjarveru biuu:
STEFÁN FÉTURSSON.
AFQRinPSLA:
ALÞ Ý Ð U H ÚSIND
(Inngangur ÉrA Hverflsfötu).
SÍMAK:
4900: ÁfgreiÖBla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4906: Alþýöuprentsmiöjan.
Í906: Afgreiösla.
021 Stefán Pétursson (heima).
AIJÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
é---—-------------------*
Klögumálin
ganga á víxl.
AÐ er öllum enn í fersku
minni, með hvílíku brauki
og bramli Héðinn Valdimarsson
og Moskvakommúnistar stofn-
uðu hinn svokallaða „samein-
ingarflokk11 sinn fyrir tæpu
hálfu öðru ári síðan. Með stofn-
un hans átti öll sundruhg að
vera á enda og verkalýðurinn
loksins að vera sameinaður í
,.einn stóran sósíalistiskan lýð-
ræðisflokk", „á svipuðum
grundvelli og norski Alþýðu-
flokkurinn“, eins og Héðinn
sagði, og „engum háður nema
meðlimum sínum, íslenzkri al-
þýðu“, eins og Moskvakommún-
istarnir orðuðu það, þegar verið
var að semja um stefnuskrá hins
nýja flokks. Það átti nú að verða
eitthvað annað en „Skjaldborg-
in“, enda var henni ekki spáð
löngum lífdögum af þeim „sam-
einuðu“.
En margt fer öðruvísi en ætl-
að er. Eftir eitt ár var „samein-
ingarflokkurinn“ sundraður, og
nú keppast sameiningarpostul-
arnir við að svívirða hverir
aðra. Héðinn segir í blaði sínu,
„Nýtt land“, að ,,Þjóðviljinn“
lifi á fjárstyrk frá þýzkum naz-
istum. Og „Þjóðviljinn" segir,
að Héðinn sé agent brezka auð-
valdsins. Þannig lýsa nú þeir
menn hvorir öðrum, sem fyrir
tæpu hálfu öðru ári þóttust
vera sameiginlega til þess kall-
aðir, að sameina íslenzka verka-
menn í einn „stóran, sósíalist-
iskan lýðræðisflokk“, sem væri
„engum háður, nema meðlimum
sínum, íslenzkri alþýðu“! Hví-
lík kaldhæðni örlaganna!
Þessi endalok ,,sameiningar-
innar“ koma Alþýðuflokknum
að vísu ekki á óvart. Hann
vissi, af hvaða heilindum, eða
hitt þó heldúr, til hennar var
stofnað. Eitt skilyrðið, sem
Moskvakommúnistarnir settu
fyrir henni, var eins og kunn-
ugt er það, að „sameiningar-
flokkurinn" tæki „skiíyrðis-
lausa afstöðu með Sovét-Rúss-
landi“. Á því gátu þegar allir
séð, hve alvarlega sú yfirlýsing
var takandij að sá flokkur yrði
„engum háður, nema meðlimum
sínum, íslenzkri alþýðu“, enda
vita állir, að í skjóli þessa skil-
yrðis hefir ,.Þjóðviljinn“ ekki
aðeíns tekið „skilyrðislausa af-
stöðu“ með árás Sovét-Rúss-
lands á Finnland, heldur og
með vináttúsamningi og banda-
lagi Stalins; við Hitler. Og það
ér ékki nema eðlileg afleiðing
þeihrar afstöðu, að „Þjóðvilj-
inn“ er nú: orðinn þægt mál-
gagn þýzka’’ nazismans. þar sem
ekkert styggðaryrði er lengur
finnahlégt um Hitler, en þeim
mun dólgslegri árásir á Eng-
land, sem hann þó einu sinni
vildi eiga vingott við 1 „barátt-
KAUPMANNAHÖFN í marz.
ÍSTANDI vetrarnæðingur
hvín um hornið á Kon-
unglega leikhúsinu. Á konungs-
ins Nýjatorgi híma nokkrar
hræður, sem bíða eftir spor-
vagni og aka sér í kuldanum.
Götuljósin varpa draugalegri
glætu yfir skaflana. og vindur-
inn þyrlar lausamjöllinni inn í
skot öll og afkima. Frá Nýhöfn-
inni berst ómurinn af dragspili
og hlátrasköllum út í ískalda
vetrarnóttina.
Allt í einu skera hnífskörp
leitarljós gegnum næturmyrkr-
ið. Þau sundrast, leita fyrir sér
að einhverju ósýnilegu úti í
himingeimnum, og sameinast að
lokum um örlitla silfurglitrandi
Qgn. Og nú hanga geislaböndin
eins og límd við flugvélina. Ein-
hvers staðar úti á Amager byrj-
ar loftvarnabyssa að drýnja.
Svo þagnar hú naftur. ljósgeisl-
arnir dofna og slokkna. Æfing-
unni er lokið.
Og nú kemur „Lína 9“ öslandi
gegnum snjóþykknið, staldrar
eitt augnablik meðan nýir far-
þegar stíga inn og hverfur svo
með gauragangi miklum og
skarkala niður Breiðugötu.
Svona er Höfn í kvöld og
svipuð þessu hefir hún verið nú
í ótal undanfarin kvöld. Ég
minnist annars daganna rétt
fyrir og eftir friðarrofin. Nátt-
úrlega var ekki um annað rætt
en frið og ófrið. Og svo skeði
það, sem enginn vildi trúa, en
sem allir óttuðúst — ófriðurinn
brauzt út.
.... Ráðhústorgið er eitt
bylgjandi haf af fólki. Stórblöð-
in Politiken og Berlingske hafa
tekið alla hugsanlega tækni nú-
unni á móti stríði og fasisma“.
Hvort „Þjóðviljinn“ er hins
vegar styrktur með fé af þýzk-
um nazistum, eins og Héðinn
segir, skal hér alveg ósagt látið.
En ekki getur það talizt neitt
ólíklegt með tilliti til þeirrar
stefnubreytingar, sem blaðið
hefir tekið gagnvart þýzka naz-
ismanum, og það því heldur,
sem það hefir ekki verið neitt
feimið við að taka við fé frá
Sovét-Rússlandi hingað til, sem
nú er búið að gera bandalag við
Hitler-Þýzkaland. , ,Þj óðvilj inn“
rak að vísu upp mikið ramavein,
þegar Héðinn lýsti því yfir í
„Nýju landi“, að hann hefði
síðan um nýjár lifað á fjárstyrk
frá þýzkum nazistum, og til-
kynnti um leið, að miðstjórn
Kommúnistaflokksins myndi
höfða mál á móti Héðni fyrir
slíkan áburð. En hvernig sem
því er varið, hefir sú málshöfð-
un dregizt undarlega á langinn.
Nú síðast á laugardaginn skýrði
„Nýtt land“ frá því, að hún
væri ekki komin enn. Það lítur
helzt út fyrir, að ,,Þjóðviljinn“
hafi séð sig eitthvað um hönd
og kæri sig, þegar allt kemur til
alls, ekkert um það, að þessi á-
burður Héðins verði gerður að
rannsóknarefni fyrir dómstól-
unum.
En hvað þá um þá staðhæf-
ingu ,.Þjóðviljans“, að Héðinn
sé „agent brezka auðvaldsins",
sem ætli sér með útgáfu „Nýs
lands“ að ,.vinna“ hér „nýtt
land handa Bretum“?
Það hefir nú að vísu lengi
leikið grunur á því, að það hafi
ekki verið hin sósíalistiska sann-
færing ein, sem bauð Héðni að
segja skilið við „sameiningar-
flokkinn“, þegar sá flokkur tók
opinberlega afstöðu með banda-
lagi Sovét-Rússlands við Hitler-
tímans til aðstoðar til þess eins
að miðla mannfjöldanum sein-
ustu fréttunum. Hátalarar
glymja, ljóskastarar leika um
heljarstór landakort, sem sett
hafa verið upp á húshliðarnar,
og risavaxnir bókstafir öskra
bókstaflega síðustu fregnirnar
inn í meðvitund mannfjöldans:
„Strauið“ er iðandi af fólki.
Enginn nennir að fara heim og
rækja skyldu sína gagnvart lík-
amanum, að sofa. Allir vilja
vera viðstaddir og vera vitni að
þessari sögulegu stund. Hvít-
hanzkaðir umferðar-lögreglu-
þjónar reyna árangurslaust að
gæta reglu, en það er svipað og
ætla að beizla brimrót. . . .
Fyrstu dagarnir líða. Dag-
blöðin koraa út í milljón eintök-
um. Þau eru rifin út. Sum
þeirra koma út 6—7 sinnum
daglega. En í þeim stendur ekk-
ert eða lítið annað en risavaxn-
ar yfirskriftir. Enginn veit neitt
og allir þykjast þó vita ýmis-
legt. Rosafregnir fljúga um bæ-
inn, en enginn veit hvaðan þær
koma, né getur staðfest þær.
. . . Það er morgunn. Kaup-
mannahöfn er að vakna. Ein-
staka síðförulir næturröltarar
eru á heimleið. Fyrir hornið á
Köbmagergade kemur vörubif-
reið á hraðri ferð. Hún er hlað-
in hvítklæddum mönnum. Á
Kolatorginu stöðvar bifreiðin
Þýzkaland, heldur engu síður
og jafnvel miklu fremur þeir
hagsmunir, sem allir vita að
binda hann við hina brezku ol-
íu. Hitt hefir ekki verið kunn-
ugt fyrr en nú, að hann hefði
neinar fyrirætlanir um það, að
berjast fyrir stjórnarfarslegum
tengslum íslands við Breta-
veldi. En því verður ekki neitað,
að hann gerir sínum fyrrverandi
samherjum í „sameiningar-
flokknum“ að minnsta kosti
furðu létt fyrir, að finna á hon-
um höggstað með svo opinber-
um áróðri fyrir því, „að ísland
gangi hreinlega inn í hið mikla
þjóðasamband Bretaveldis sem
sjálfstætt sjálfstjórnarríki“,
eins og hann birti undir eigin
nafni í „Nýju landi“ s.l. laugar-
dag. Mun slíkur áróður eiga sér
fá dæmi meðal sjálfstæðrar
þjóðar á okkar tímum, og má
j það heita .furðulegt, að íslenzk-
j ur alþingismaður skuli leyfa sér
að koma með aðra eins uppá-
stungu.
Það má yfirleitt segja um
þessi gagnkvæmu klögumál og
brigzlyrði Héðins og Moskva-
kommúnista síðan upp úr slitn-
aði milli þeirra, að þau eru eink-
ar lærdómsrík fyrir íslenzka
verkamenn, sem veiða átti í
sameiningarmoldviðrinu fyrir
ári síðan. „Stóran, sameinaðan,
sósíalistiskan lýðræðisflokk“
þóttust þeir ætla að stofna, sem
væri „engum háður, nema með-
limum hans, íslenzkri alþýðu“.
En hú saka þeir hvorir aðra um
að vera styrkþegar og agentar
erlendra stórvelda, og virðast
báðir standa svo berskjaldaðir
fyrir slíkum áburði, að þeir fái
hann ekki hrakið. Það hefðu
verið efnilegir forystumenn fyr-
ir sameinaða, óháða íslenzka
verkalýðshreyf ingu!
og hvítklæddu náung|irnir
stökkva af. Allir eru þeir vopn-
aðir með gríðarlega ( stórum
málningarpensli og mikilli fötu
með hvítri málningu. Nætur-
röltararnir glápa — hvað á nú
að ske?
Klukkan 11 fýrir hádegi er
bókstaflega búið að hvítmála
kantsteinana á gangstéttunum á
öllum götuhornum og gatna-
mótum um gervalla borgina.
Fólk nemur staðar, horfir undr-
andi á aðfarirnar og spyr: Hér
er þá loksins áþreifanleg nýj-
ung á ferli. Það á nefnilega að
leggja borgina í myrkur........
Og þetta er ekki eina áþreif-
anlega nýjungin. Ónei, því nú
rekur ein aðra. Aukaherþjón-
ustu er komið á. Loftvarnir eru
skipulagðar og loftvarnaþjón-
usta er fyrirskipuð. Húsvarnir
eru gerðar að kvöðum. Aðflutn-
ingur nauðsynjavara er bannað-
ur. eldsneyti, kaffi og sykur er
skammtað og tóbak og vín er
íækkað í verði.
. . . Klukkan er um það bil
22. Ég kem út á götuna. og
Dregður þá heldur en ekki í
brún. Alls staðar er fólk á
harða hlaupum. Mér detta í hug
götuóeirðir, stórslys og eldsvoði,
en slíks sér hvergi merki. Og nú
kemur skýringin: Fyrir utan
alla tóbaks-sjálfsala er ös af
fólki. Friðsamir borgarar ota sér
áfram með olbogaskotum, aldrei
þessu vanir. Útvarpið lét nefni-
lega þá frétt berast. að klukkan
12 á miðnætti yrði allri tó-
baks og vínsölu lokað um óá-
kveðinn tíma. Ekki að undra þó
bæjarmenn vilji birgja sig. . . •
Nú er að vísu fyrir löngu búið
að leyfa verzlun með tóbaks-
vörur aftur. En alt er orðið dýr-
ara. Ekki virðist fólk þó reykja
eða drekka minna.
Loftvarnir!
Þetta orð er á allra vörum, og
alls staðar rekst það í augu.
Svartur pappír, sandur, balar
og keröld, axir og önnur fyrir-
skipuð tæki eru allt í einu eftir-
spurð vara. Ný verzlunarfyrir-
tæki, sem eingöngu selja loft-
varnartæki og sérfræðingar í
þessari grein gróa upp e'ins og
gorkúlur á mykjuskán. Á einu
augnabliki virðist öllum vera
það svo augljóst, að of seint
muni vera að byrgja brunninn.
þegar krakkinn er drukknaður.
í öllum skólum og mörgum
opinberum byggingum er búið
að koma fyrir loftvarnarstöðv-
um. Þar á að taka á móti særð-
um og limlestum, ef svo ótrú-
lega skyldi fara, að Danmörk
yrði rifin með inn í hildarleik
inn. Læknum, hjúkrunarkonum
og hjálparliði af öllu tagi. sjálf-
boðaliðum og þegnskylduliðum
er hrúgað saman kvöld eftir
kvöld á stöðvunum til æfinga
og kennslu. Og það er alveg ó-
trúlegt hversu miklu má áorka,
þegar brýn nauðsyn krefur.
. . . Charlottenborg! Hjálpar-
stöð 1. Þessi stóra bygging. sem
venjulega er eitt ljósahaf, ligg-
ur nú dimm og að því er virðist
sneydd öllum lifandi verum.
Engin ljósglæta er sjáanleg,
nema tvær bláar ljóstýrur við
aðalinnganginn. En þegar inn
er komið, lítur öðruvísi út. Sýn-
ingarsalnum stóra á neðstu hæð
er búið að gerbreyta. Ljóssterk-
ir olíu gas-lampar lýsa upp sal-
inn sem bjartur dagur væri.
Allir gluggar eru byrgðir. í
miðjum salnum standa 12
skurðlækningaborð og meðfram
veggjunum er komið fyrir
skápum og hönum með sára-
bindum og öllum nauðsynlegum
lyfjum og lækningatækjum.
Og hér iðar allt af lífi. Hvít-
klæddir læknar og hjúkrunar-
um á smáborðum við höfðalag
uppskurðarborðanna. Á að gizka
50 ungir menn i látlausum blá-
um einkennisbúningi og með
gasgrímur fyrir andlitinu eru að
æfa sig í að taka upp og bera
særða og veita þeim fyrstu
hjálp.
Úti í hornunum standa ennþá
höggmyndir gamalla klassiskra
meistara. Það hefir ekki verið
tími til að flytja þær eða koma
þeim fyrir annars staðar. Nú
einblína þær köldu augnaráði á
allt, sem skeður, upphafnar yfir
allt þetta mannlega öngþveiti.
• •. Ég geng út á götuna aft-
ur. Það er sem ég komi út í hel-
myrkur. Borgin. sem fyrir
nokkrum vikum var uppljómuð.,
er nú svo undarlega dimm. í
Prk. A 4. sOk.