Alþýðublaðið - 28.03.1940, Blaðsíða 2

nMMTDDAGDR 28. MARZ 1848.
ALÞYÐUBLAÐIO
UMRÆÐUEFNI
„Hnupl“ Reykvíkinga og
hirðusemi forráðamanna hita
veitunnar. Vinnuskipti í veit-
unni. Útvarpsþulan og essin
hennar enn. Þeir, sem koma
of seint f bíó. Nokkur orð um
prestkosningar frá sjómaimí.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINIJ.
HitaveiturAðamennirnir
hafa einlivers staðar látið það
í Ijós, að mikið hafi verið skemmt
fyrir þeim og jafnvel stolið ein-
hverjn af efnx. í>etta getur meira
en veriff, því að allir ernm við
hreizkir bræður. En mér í'snnst að
að ýmsu leyti sé hirðuseminni ekki
fyrir aff fara hjá forsjármönnum
þessara framkvæmða, því að timb-
ur og ýmislegt annað liggur eins og
hráviði og hefir legið lengi — og
þó að það sé ekki lofsvert, þá er
ekkí nema skiljanlegt þó að menn
hafi hirt spýtu og spýtn núna í
eldiviðaráýrtíðinni.
ATVINNULEYSI er gífurlegt
meðal verkamanna og byggingar-
iðnaðarmaima um þessar mundir.
Svo vírðist nú sem meiri hraði
komist á hitaveituframkvæmdina
en verið hefir undanfarið. — Sagt
er að í haust hafi menn verið stöð-
ugt f þessari vinnu, það er að segja
að lítil eða engin skipti hafi farið
fram. En telja verður sanngjamt
að vinnunni sé eitthvað skipt, því
að þar með hjálpar hún fleirum.
Petta er auðvitað óvinsælt meðal
þelrra, sem vona að fá fasta vinnu,
en fullt réttlæti virðist þó vera í
því, að vinnunni sé skipt.
ÚTVARPSHLUSTANDI svarar
>}Aköfum útvarpshlustanda" með
eftlrfarandi: „Sem svar við spum-
ingu „Ákafs útvarpshlustanda' ‘ á
iaugardaginn: „Heyrist fleirum hið
sama?“ vil ég segja þetta: Mér
heyrist alls ekki hið sama og þess-
um útvarpshlustanda. Mér hefir
alltaf líkað hverjum deginum betur
við ungfrúna, sem nú starfar sem
þulur við útvarpið, og finnst hún
taka hinum tveimur, sem á undan
henni vom, mjög fram, að þeim
alveg ólöstuðum, blessuðum."
„SÍÐAN ER ÉG LAS aðfinnslur
hins „ákafa útvarpshlustanda ‘ ‘,
hefir ekkert orð farið svo af munni
þulsins, að ég hafi ekki vegið það
og mælt til þess að vita hvað hæft
væri í fullyrðingum hins óðfúsa
hlustanda. En ekki hefi ég getað
orðið þess var, að þær hafi við rök
að styðjast, og virðist mér því ásak-
animar óréttmætar og út í bláinn.
Og nú er það mér hin mesta kross-
gáta, hvernig hið ómengaða, ís-
l&nzka s ungfrúarinnar verður að
þ I eyra hins „ákafa útvarpshlust-
anda“.
DAGSINS,
BÍÓGESTUR skrifar: „Það hefir
vakið eftirtekt mína, og án efa
fleiri, hversu óstundvíst fólk er á
bíósýningar hér í bæ. Taki maður
betur eftir, kemst maður að þvi, að
þessir óstundvísu gestir eru flest
yngra fólk, sem mest ber á á kaffi-
húsum og göturandi á kvöldin.
Sjaldan kemur það fyrir, að þetta
fólk biðji afsökunar er það, er bíó-
sýning er byrjuð, þarf að ónáða þá,
er fyrir eru, til þess að komast í
sæti sín, heldur treðst það fram hjá
manni, japlandi á „tyggigúmmí",
og snýr að manni óæðri endanum."
„ÞAÐ HEFIR KOMIÐ FYRIR,
að ég, sem vanalega sit við gang-
inn ananhvorn, hefi neitað að
hleypa þessum gestum fram hjá
mér í sæti sín, Það hefir kostað
smá stapp, en yfirleitt ættu þeir,
sem fyrir eru og hafa komið stund-
víslega, að gera slíkt. Þá mætti ef
til vill venja þessa ókurteisu og
ónærgætnu unglinga á að koma
stundvíslega. Án efa halda sumir
þessara pilta og stúlkna að það sé
eitthvað fínt við það að koma of
seint. Menningin er nú ekki á
hærra stigi hjá f jöldanum hér. Þeg-
ar svo látbragð þessa fólks, sem í
flestum tilfellum er óþolandi, ó-
svífið og rembingslegt, bætist við,
verður það næstum til þess að
„kultiverað" fólk forðast þessi
leikhús."
UM PRESTKOSNINGAR og ó-
samræmi í atkvæðagreiðslum skrif
ar 5,Sjómaður“ mér eftirfarandi:
„Hugleiðingar um prestkosningu í
,,Umræðuefni dagsins" í Alþýðu-
blaðinu 20. þ. m. gefa mér tilefni
til að biðja þig, Hannes minn, fyrir
eftirfarandi línur:"
„I LÖGUM um prestkosningar
eru ákvæði um að enginn geti neytt
atkvæðisréttar síns, nema þvl að-
eíns að hann mæti á kjörstað á
þeim tíma, er kosning fer fram.
Ákvæði þetta hlýtur að koma illa
við réttlætistilfinningu allra, sem
lýðræði og jafnrétti unna, því að
með þessu ákvæði er öllum þeim
gert ókleift að njóta atkvæðisrétt-
ar síns, sem atvinnu hafa að leita
til annarra staða en þeirra, sem
heimilisfesta þeirra er, nema hend-
ing leyfi. — Sér í lagi bitnar þetta
ákvæði hart á sjómannastéttinni,
og er því ver til þess að vita, þeg-
ar ekki er gleymt, hve sú þakkar-
skuld er mikil, sem þjóð okkar
stendur í gagnvart þeirri stétt, því
það er óumdeilanlegt, að engin
stétt leggur í þjóðarbúið jafndrjúg-
an skerf fjárhagslegan sem sjó-
mannastéttin."
„VÆRI HÚN því þess verð að
fá að njóta jafn skilyrðislausra
mannréttinda sem aðrar stéttir
lands vors, að ekki sé tekið dýpra
í árina. í seinustu prestskosningu,
sem fram fór á ísafirði þann 23.
apríl s.l. var þetta ákvæði til þess,
að um 150 kjósendur, allt sjómenn,
gátu ekki neytt atkvæðisréttar
síns og er slíkt óviðunandi. Að vísu
er það lögum þessum nokkur af-
sökun, að þau eru það gömul orðin,
að atvinnuhættir landsmanna hafa
gjörbreyst frá því aö lögin voru
samin."
lio „hreingeniinolnu enn
bpjnð á Sovét-Rásslandi?
----------------<,----
Potemkin aðstoðarutanríkismálaráðherra
Litvinovs og Molotovs fallinn í ónáð.
,ÆR ÞAÐ ÞVÍ frekast vegna úr-
eltra laga, að sjómenn eru slíkum
rangindum beittir. En mikið athug-
unarleysi felst þó í því, að prests-
kosningalögin skulu ekki hafa ver-
ið samrýmd alþingiskosningalögun-
um nýju, þegar þau nýverið gengu
£ gildi, Enda skapast einnig við það
ósamræmi í löggjöf landsins, svo
að segja má tvennskonar réttlætí
gildi í kosningalöggjöfinni meðan
við svo búið stendur. Á þessum tím-
um mætti ætla að það væri ekki
erfitt verk að fá Alþingi til að
breyta þessu til batnaðar. þegar
svo stór orð eru hrópuð um lýð-
ræði og jafnrétti landsins þegna,
enda yrði ávinningurinn tvöfald-
ur: Sjómenn fengju sjálfsögð rétt-
indi sln og það ósamræmi, sem
nú ríkir, hyrfi úr kosningalöggjöf-
inni. Þó að sjálfsagt sé að vona,
þá er hitt enn sjálfsagðara, að sjó-
menn séu sjálfir vakandi fyrir
hagsmuna og velferðarmálum sín-
um og fylgi þeim eftir og beri
þau fram til sigurs.“
Hannes á horninu.
átta pfls. ðsbrifend-
nr að bðkan Nenn-
ingarsjóðs.
UM átta þúsund áskrifendur
munu nú vera komnir að
bókaútgáfu Menntamálaráðs og
Þjóðvinafélagsins.
Til skrifstofu Menntamála-
ráðs eru komnir áskrífendalist-
ar með að minnsta kosti 6 þús-
und áskrifendum, en úti á landi
munu vera komnir að minnsta
kosti 2 þúsund.
Skrifstofan biður þá, sem
ætla að gerast áskrifendur, að
skrá sig fyrir mánaðamótin, því
að eitthvað af bókunum verður
prentað í næsta mánuði og verð-
ur upplsg bókanna miðað við á-
skrifendaf jölda.
Skíðanámskeið
stendur nú yfir hjá Skíðaféagi
Reykjavíkur í Hveradölum. Enn-
þá er hægt að komast á námskeið
ið, sem mun verða það seinasta.
'ÆR fregnir, sem nýlega
komust á flot, að varautan-
rikismálaráðherra Rússa, Potem-
ikin, hafi verið leystur frá emb-
ætti, hafa nú verið staðfestar.
Samkvæmt opinberum skeytum
frá Moskva hefir hann veriö
leystur frá störfum sem utanrikis-
málaráðherra, en verið gerður að
menntamálaráðherra Rússlands
sjálfs, en ekki sovétlýðveldanna, j
en Tyurlin menntamálaráðherra ;
leystur frá embætti samkvæmt
beiðni hans.
Af orðanna hljóðan er hægt að
ráða það, að Potemkin hefir ékki
skipt um embætti samkvæmt eíg-
in -ósk, enda væari það vægast
sagt dáiítið furðulegt, þar sem
hann fer úr mikils verðu emb-
ætti i sjálfri miðstj-óm sovétlýð-
veldanna í tiltölulega ópólitískt
eimbætti í einu lýðveldinu.
I>að verður að lita svo á, að
pólitískir viðburðiT séu orsök
þessanar breytingar. En menn
em ekki vissír um það, hverjir
þessir viðburðir eru.
Næst liggur að leita orsakanna
í þvi, að Potemkin eT einn hinn
síðasti hinna gömlu stjómmála-
manna frá tímum Tschitscherins
og Litvinovs.
Wladimir, sem er sonur aðals-
manns í Suður-Rússlandi og
upphaflega las guðfræði, varð
seinna prófesso-f i sögu í Moskva,
en fluttist þaðan til útlanda, þar
sem hann kynntist Lenin og gekk
í flokk hans. A stjömmálasviðinu
var hann þó ekki mjög þýömg-
annikil persóna, því að óhugi
hans beindist aðallega að bók-
menntum.
Þegar flokkur Lenins sigrnði í
Rússlandi 1918, varð liann innan
skamms einn af sendimönnum
Rússlands. Hann gegndi ýmsum
sendimannsstðrfum í Búlgaríu,
Tyrklandi og Grikklandi. Árið
1932 var hann gerður að sendi-
herra í Rómaborg, þar sem hann
vann að því að koma á vináttu-
sáttmálanum milli Rússa og ítala.
Árið 1934 var Potemkin sendux
POTEMKIN
tíl Frakklands, þar sem honum
vaír í fyrstu tekið mjög dræmt,
en smám saman varð harni einn
af aðalmönnunum, sem stóðu að
fransk-rússneska sáttmálanum.
Þegar hin mikla „hreingeming“
fótr fram í flokknum tveim árum
seinna, slapp Potemkin furðan-
lega gegnum hrein sunareldiann.
Hann varð jafnvel árið 1937 lát-
inn hækka í tigninni og gerður
að abstoðamtanrikismálaráðherra
Litvinovs og varð um leið hægri
hönd Litvinovs í vináttupólitík
þeirri við Frakka og Englend-
inga, sem Rússar ráku á þessu^
timum.
Þegar Litvinov var settur af
vorið 1939, hélt Potemkin stöðu
sinni. Og jafnvel fyrir fáetaum
vikum síðan, þegar Rússar áttu
viðræður við Svía vegna Finn-
landshjálpaiinnar, var það hann,
sem kom fram fyrir hönd Rússa.
Nú er spurningin sú, hvort fall
Potemkins táknar það, að verið
sé að afmó síðustu spor Litvinovs
eða hvort Potem'kin er fómað
vegna vonbrigða Stalins út af
því, að árásin á Finnlamd baa-
ekki þann ámngur, sem Stalim og
aðrir leiðtogar Rússa vonuðu í
upphafi. Það er margt. sem
bendir til þess, að síðari róðn-
ingin sé rétt, vegna þess að ein-
hvem þurfti að hafa að skot-
spænx vegna hinnar mísheppn-
laðu árásar. Það hvílir jafnaðár-
lega mikill leyndardómur yfír
embættabreytingiim i Rússlandi,
og paimig er ium þetta mál. En
það er staðreypd, að ennþá eimn
af hinum göraia fylgismönnum
Leníns er fallin \ $ ónáÖ. Af rúss-
neskiun _ stjöm jxálamönnum frá
tima Lenins, er vist aðeins eftir
sendiherra Rússa í Stokkhólmi,
Madame Alexandra Kollontay. s
Malfnndfli ðarð
yrblnfélaflsifls.
Félanið á Mti að vera félagt'
skapnr allra áhnsaiaaiiBa bib
garðrækt.
AÐALFUNDUR Hins ís-
fenzka garðyrkjufélags
var haldinn nýlega hér £ Rvik.
Á fundinum voru samþykktar
nokkrar breytingar á lögum fé-
lagsins og ný stjóm kosin. For-
maður félagsins, Niels Thyberg
garðyrkjustjóri baðst undan end
urkosningu og benti á sem eftir-
mann sinn Unnstein Ölafsson
skólastjóra,
í stjóm voru kosnir:
Unnsteinn ólafsson, Reykjum
form.
Sigurður Sveinsson, Reykjum
ritari.
ólafur Gunnlaugsson, Lauga-
bóli gjaldkeri.
Ingimar Sigurðsson. Fagra-
hvammi.
Jóhann Schröder, Fossvogi.
Á síðasta aðalfundi var kosin
nefnd, þeir Sig. Sigurðsson f.
búnaðarm. og Herbert Jónsson
kennari, Hveragerði, til að end-
urskoða lög félagsins og jafn
framt gera tillögur til úrbóta.
Voru tillögur þeirra til all ýtar-
legrar umræðu á fundinum og
voru þær samþykktar með táls-
verðum breytingum.
Félagið heitir nú „Garðyrkju-
félag íslands" og er nú sam-
kvæmt stefnuskrá sinni félags-
skapur allra þeirra, er áhuga
hafa fyrir garðrækt, bæði garð-
yrkjumanna sem garðeigenda
eða annarra áhugamanna.
Það eru því tilmæli stjórnar-
innar, að sem flestir gerist fé*
Frh. á 4. síðu.
Leyndardómur
14 gomlu baUarinnar
að við höfðum verið að leita að Carlovitch um nóttina, því að
við leituðum inni í hennar herbergi. Mér þótti einkennilegt,
að hún skyldi ekki hafa sagt lögreglunni frá því, sem hún
vissi. Þetta olli því, að ég vi3Si ekki, hvernig ég ætti að haga
mér. Ég vonaði, að ég fengi að tala vð vin minn, áður en lög-
reglan yfirheyrði mig.
En ég fékk ekki færi á því. Fyrsti lögregluþjónninn stöðv-
aði mig einn kílómeter frá höllinni. Ef ekki hefðu verið settir
verðir, hefðu allir Versalabúar ruðst inn í höllina.
Ég nefndi nafnið mitt og lögreglumaðurinn sleppti mér fram
hjá. Við garðshliðið mættí ég öðrum lögregluþjóni, og hann
fylgdi mér til Cordani sakadómara.
Það var mjög vingjarnlegur maður með Ijóst skegg og blá,
mild eugu. Mér leið vel í návist hans.
Hann þakkaði mér fyrir, að ég skyldi hafa gefið mig fram
og vissi, að ég hafði heimsótt Saint-Luce greifa.
— En leyfist mér að spyrja, hvort þér hafið tekið eftir
nokkru óvenjulegu þessa nótt?
Þetta var einmitt spurningin, sem ég hafði óttast.
(Hér tiarn Pierre Herry staðar í frásögn sinni eins og hann
vildi dylja skoðun sína, en Allou bað hann brosandi um að
halda áfram.)
— Hér er um að ræða einn starfsbróður yðar, sem ég vil
helzt ekki láta í ljós skoðun mína á.
— Ég skil yður. Þér hafið ekki orðið sérlega hrifinn af
honum, en sérhver drepur sínar flær með sínu lagi.
— Ég ákvað að skipta hlutverkum við hann. þannig að
það yrði ég, sem spyrði, en hann svaraði. í fyrstu svaraði ég:
„Ekkert," en ég sagði það brosandi eins og það gæti þýtt:
„Ekkert merkilegt.“
— Hvað segið þér? Urðuð þér ekki varir við neitt? Annað
segir þó vinur yðar.
— Ég á við að ég varð ekki var við neitt í sambandi við
glæpinn.
•— Nú, þannig. Þér sáuð ekki framið neitt morð. En tókuð
þér eftir einhverju grunsamlegu?
Hann sagði þetta á þann hátt, að ég gat mér til, að Clé-
mence hefði sagt honum eitthvað, sem gaf honum tilefni til
spumingarinnar. Ég bætti þvi við, að við hefðum leitað að
Carlovitch, en ekki fundið, og orðið fullviss um að hann hefði
flúið.
—- Þér virðist hafa orðið undrandi yfir því, sagði Cordani.
— Nei, þvert á móti bjóst ég við því, en ég vildi ganga úr
skugga um það.
— Nú. svo að yður nægði ekki sú skýring, sem kona hans
gaf yður? Játið þér að hafa tortryggt hana?
Ég sá þegai’, að blöðin höfðu prentað skýrslu Sonju orðrétta.
— Það er ef til vill of djúpt tekið í árinni að ég hafi tor-
tryggt hana. Ég þekkti konuna sama sem ekkert og ég gat
ekki tekið hvert orð hennar sem gott og gilt.
— Þér segið það, en í raun og veru tókuð þér trúanleg ein-
mitt þau atriði í sögu hennar, sem voru mjög ósennileg.
— Ég get sagt yður það hreinskilnislega, að ég hafði ekki
gert mér grein fyrir því. Ég er barn náttúrunnar, sem læt
auðveldlega blekkjast.
Þarna hafði ég hitt á réttan streng. Cordani tók undir hand-
legg minn og sagði í trúnaði:
— Okkar á milli sagt, álítið þér, að Carlovitch hefði yfirgefið
konu sína, án þess að segja Saint-Luce sína meiningu? Álítið
þér, að hann hafi farið, án þess að tala við Saint-Luce?
Nú vissi ég, hvað Saint-Luce myndi hafa sagt og hvað hann
hafði ekki sagt. Rannsóknardómarinn hafði svarað því full-
komlega. sem ég hafði spurt hann óbeint að. Ég ræddi við
hann og fullyrti, að risinn hefði verið huglaus, og að hann
hefði heldur viljað hefna sín með nafnlausu bréfi.
Cordani hafði fengið mikið traust á mér og ég hafði fljót*
lega töluverð áhrif á hann. En jafnvel þótt hátm væri nú sann-
færður um, að ekki þýddi að leita lengur, þá fannst honum
sjálfsagt að leita allan daginn.
Hann gaf mér strax leyíi til að hitta Saini Luce greifa. Ég
hitti hann í bókasalnum ásamt Sonju. Hann 'ók vingjamlega
á móti mér, en þó var framkoma hans tölw /ert öðruvísi en
ég hafði átt að venjast. Allt í einu datt mér nýtt í hug: Hann
skyldi þó ekki gruna mig úm að hafa skriiað bréfið?
Það var mjög ósennilegt. Allt benti til þess, að það væri
Carlovitch, sem hefði skrifað bréfið til pess að hefna sín á
meðbiðli sínum. En í raun og veru þekkti Saint-Luce mig ekki
mikið, og hann hlaut að hafa veitt því efiirtekt. að ég hafði
gefið Sonju hýrt auga. Það. að Carlovitch réðist á mig, sýndi,
að hann hafði líka veitt þessu eftirtekt. Og þá var ekki nema
von, að hann héldi þetta. Ef ég kæmi grun á hann, myndi
það styrkja gruninn, ef hann hefði Sonju hjá sér.
Jú, það var bersýnilegt, að hann grunaði mig um þétta
fólskubragð. Það var áreiðanlega ástæðan til þess, að hann
gaf mér svo lítínn gaum.
Ég vildi eyða þessum grun hans, tók i handlegginn á hon-
um, vék honum afsíðis og sagði:
— Ég minntist ekki á ýlfrin.
Áhrifin voru auðsæ. Honum þótti vænt um. að ég skyldí
standa við hlið sína í þessu máli.
— Það var rétt af þér. Ég er sannfærður um, að ástæðu-
laust er að þlanda þessum draugagangi inn í þetta mál.
— Hvers vegna ekki?
—■ Vegna þess, að það kemur ekki þessu máli við. Það kem-
ur ekki við framkomu Carlovitch.
— Auðvitað ekki.
— Og í öðru lagi vegna þess, að ég hefi ákveðið að selja
höllina. Og það verður ekki auðvelt eftir allt þetta þvaður.
Það vantar ekki annað en að fólk fái líka að frétta um drauga-
ganginn.