Alþýðublaðið - 03.04.1940, Blaðsíða 2

MIÐVIKUDAG 3, APRÍL 1940 ALÞÝÐUBLAÐIfó
Karlakðr Rvíkur
og sðngdömari
Norgunblaðsíus.
EG hefi haft þann sið að
bregða mér nokkrum sinn-
um á vetri til höfuðstaðarins. í
þetta sinn hafði það dregist
nokkuð fyrir mér. En er dag tók
að lengja og sól að hækka á
lofti, tók ég í mig kjark og lagði
af stað. Krakkanórurnar eru
líka farin að tánast það upp,
að þau geta, með hjálp hennar
Guddu minnar annast heimilis-
störfin.
Þegar til Reykjavíkur kom.
sá ég auglýst í dagblöðum borg-
arinnar, að Karlakór Reykja-
víkur ætlaði að halda samsöng
í fríkirkjunni þá daginn eftir.
Mér varð þegar ljóst, að þangað
skyldi ég fara. Ég á nú orgel-
skrifli heima, og þótt ólíklegt sé
hefi ég viðað að mér allmiklu
nótnasafni, sem ég bæði hefi
keypt og fengið að láni, en auð-
vitað aldrei skilað aftur. Ég
spila nú talsvert með fingrun-
um, en með fótunum get ég
ekki spilað eins og hann Páll
gerir, enda finnst mér það nú
hálfgerð apakattalæti að vera að
slíkum djöflagangi með öllum
útlimunum.
Jæja, ég fór í fríkirkjuna, þó
ég væri nú ekki vel búinn, og
auk þess bæði hjólbeinóttur og
innskeifur. Ég hlustaði og
hlustaði. Mér fannst ég þurfa að
hlusta með öllum líkamanum til
þess að missa ekki af neinu, og
þeirri stund, er ég var þar,
gleymi ég aldrei, svo hrifinn
varð ég. Á heimleiðinni lét ég í
ljós við kunningja minn, að
dómur um samsönginn sem
heild, gæti nú ekki orðið nema
á einn veg, sem sé, mjög glæsi-
legur, því að í fáfræði minni
fannst mér það. Mér var svo
tjáð, að dómari sá, er dæmdi
slíka list fyrir eitt blað bæj-
arins, Morgunblaðið, væri Emil
Thoroddsen, og hlakkaði ég
mjög til að lesa dóm hans. —
Jafnframt var mér ljóst hvílíkt
vandaverk slíkt væri, þar sem
dæma ætti listina, auðvitað
hlutdrægnislaust.
Ég keypti mér svo Morgun-
blaðið fyrir 25 aura, og þótt ég
hálf sæi nú eftir aurunum, vildi
ég samt eiga það, svo að ég gæti
lesið ritdóminn fyrir Guddu
mína. Ég kom mér svo þægilega
fyrir í stól og hóf lesturinn. En
mig rank í rogastans. Ritdómar-
inn segir: „Flest lögin, sem
sungin voru, voru af léttari end-
anum.“ Ég rendi augunum enn-
þá einu sinni yfir söngskrána:
Du bist die Ruh’ eftir Schubert,
Domine eftir Söderman, há-
kirkjulegt verk, sungið með
miklum tilþrifum, mýkt og
krafti. Hinn eilífi snær eftir
Winding, gullfagurt lag, Píla-
grímasöngurinn eftir Richard
Wagner með fjórhendum undir-
leik. Já, af léttari endanum.“
Hvaða íslenzkur kór lyftir til
hlítar þyngri endanum? Þá má
nefna Romanze eftir L. v. Beet-
hoven flutt af fiðlusnillingnum
Birni Ólafssyni og dr. von Ur-
bantschitsch kennara við Tón-
listarskólann. Þá eru í síðasta
hluta söngskrárinnar lög eins og
„Nú hnígur sól“, eftir Bortni-
ansky, sem kórinn syngur svo
vel, að vafasamt er að nokkur
íslenzkur kór geri betur. Þá er
Kyrie ei'tir sönstjórann, þetta
mjög fagra, stórfenglega lag,
þar sem kórinri gat til hlítar
notið síns mikla og volduga
raddstyrkleiks. Þá eru lögin tvö,
sem söngdómarinn segir að fyrir
löngu séu orðin kaffihúsaslag-
arar. Annað þeirra, Vögguljóð,
eftir Godard, sem Gunnar Páls-
son söng, segir dómarinn að sé
með nálatexta nokkuð leirkend-
um.
Við sveitamennirnir sumir,
eigum þar nú sammerkt við
kýrnar okkar að vera nokkuð
forvitnir. Ég hringdi því til
manns úr stjórn Karlakórs
Reykjavíkur og spurði um „leir-
skáldið“ og nálatextasmiðinn.“
Hann tjáði mér, að Jakob Jó-
hannesson Smári hefði ort text-
ann við lagið, og má söngdóm-
arinn halda sinni leirkenndu
skoðun um það verk Smára fyr-
ir mér, en fáa óhlutdræga menn
hygg ég að hann fái þar á sitt
máj.
Um hitt lagið, Ave Maria eftir
Gounod er þetta að segja: Ég
sveitamaðurinn kem sjaldan á
kaffihús hér í borginni. Aðrir
staðir eru mér hugþekkari. Af
líkum ræð ég að söngdómarinn
sé þar tíðari gestur. Hitt skil ég
ekki, að ódauðlegt verk, eins og
þetta mjög fagra lag, sem auk
þess er hákirkjulegt, sé dauða-
dæmt, þótt það hafi einhvern-
tíma verið flutt í salarkynnum
— þar sem það átti ekki heima.
Ég hygg. að verkið missi ekki
gildi sitt, þótt ég rauli það við
ljóstýruna í fornfálegu baðstof-
unni minni við að flétta reip-
taglið mitt, eða að hnuðla neð-
an við sokkana mína. Ég held,
að slíkt lyfti huganum hærra,
upp til hans, er við öll óskum
að stjórni athöfnum okkar og
dómum gagnvart verkum ann-
arra manna.
J. J. frá Gafli.
Reykvikingar og
taegðnn þeirra.
SUNNUDAGINN var hélt
Karlakór Rvíkur hljóm-
leika í Fríkirkjunni. og er ekk-
ert út á þá að setja, er félaginu
kom við, nema að ofmörgum
hafði verið seldur aðgangur.
Var svo margt fólk uppi á loft-
inu, að vafasamt er hvort slíkt
er með öllu hættulaust, enda
eru loftsvalir þessar ekki byggð
ar með það fyrir augum, að þar
standi fólk fyrir framan sætin
og halli sér fram á handriðið.
En mikið vantar á það enn,
að Reykvíkingar kunni að haga
sér á almannafæri, og að þeir
kunni að haga sér sæmilega á
hljómleikum. Virðist svo um
marga, að þeir álíti að engum
komi við, nema þeim sjálfum,
þó þeir séu með als konar há-
vaða, er truflar hljómleikana
fyrir hinum.
Út yfir tók þó þegar drengur
Frh. af 4. síðu.
Kaup Dagsbrúnarverkamanna verður frá og með 1.
apríl þ. á. sem hér segir:
Dagkaup kr. 1,68 á klst.
Eftirvinnukaup — 2,49 - —
Helgidagavinna — 3,13 - —
Næturvinna (sé hún leyfð) — 3,13 - —
Leigugjald vöruflutningabifreiða „Þróttar“ verður
kr. 6,24 á klst.
Félagar! Munið eftir að sækja vinnuréttindaskírteinin.
Stjórnin.
Það n áyreiningslaost
að skypfð sé elnhver sú
alfra édýrasta fæðuteg*
und, sem hér er vðl á.
Og öllum ber saman um
að pað sé nú alveg séiv
staklega gott.
-----UM DAGINN OG VEGINN ----------------
Sítrónur á frílista. í einu lagi var meira flutt inn en hvert
undanfarinna ára. Athyglisverð reynsla. Hefir ekki hámarks-
verð verið sett á varahluti til bifreiða? Götunöfn í Rauðarár-
holti. Gagnrýni og nýjar tillögur um ný nöfn.
—— ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU.---------
LENGI var barizt fyrir því að
fá ýmsar vörur á frílista, þar
á meðal voru sítrónurnar, og stóð
geysimikill styr um þær Iengi vel.
Loks voru sítrónurnar settar á frí-
listann og hófst þá kapphlaup um
innflutninginn. Hafa spár margra
ræst áþreifanlega um þetta at-
riði.
NÝLEGA KOMU hingað til
landsins 25 tonn af sítrónum og er
það meira en allur innflutningur á
sítrónum hvert undanfarinna ára.
Þessi gífurlegi innflutningur á sítr-
ónum hefir og haft þau áhrif, eftir
því, sem talið er, að kaupmenn og
KRON eru nú farin að selja sítrón-
ur undir innkaupsverði — og auk
þess eru þær orðnar „legnar.“
ÞAÐ ER HÆTT við því, að ef
öll innflutningshöft yrðu afnumin,
þá myndi reynslan verða sú sama
og nú af sítrónunum. Menn myndu
að minnsta kosti til að þyrja með
flytja inn vörur í stórum stíl, án
þess að nokkur þörf sé fyrir það.
BIFREIÐARSTJÓRI hefir beðið
mig að spyrjast fyrir um það, —
hvort verðlagsnefnd hefir ekki sett
hámarksverð á varahluti til bif-
reiða. Hann skýrir mér svo frá, að
þessi vörutegund hafi hækkað svo
ægilega í verði, að engu tali taki.
Þætti mér vænt um, ef formaður
verðlagsnefndar vildi upplýsa
hið sanna.
MÁNI segir meðal annars í löngu
bréfi: „Fyrir skömmu var frá því
skýrt í einu dagblaðinu, að Sig.
Nordal, Ólafur Lárusson og Pétur
Sigurðsson háskólaritari, hafi lagt
til, að nöfn hinna fyrirhuguðu
gatna í Rauðarárholti skuli enda á
holt. Mér þótti þetta dálítið kynd-
ug tillaga frá þeim vísu mönnum."
„Á SUÐURLANDI merkir holt
í algengu máli hæð (forna merk-
ingin, skógur, er í þessu sambandi
horfin úr vitund manna, hafi hún
einhverntíma verið þar), og í ör-
nefnum mun sú merking almennt
lögð í orðið. Nægir í þessu sam-
bandi að benda á Holtin í Rangár-
vallasýslu og bæjarnafnið Holt
víðsvegar um allt Suðurland. í
Skólavörðuholt, Rauðarárholt,
Kleppsholt o. s. frv. er sennilega
sama merking, en þar gæti þó norð-
lenzka merkingin einnig átt við.
Nú sýnist mér. að ein gata, sem
lægi þvert yfir eitthvert holt, gæti
borið heiti holtsins, án þess að
merkingu orðsins væri misþyrmt,
en þegar mörg „holt”, þar á meðal
„Þverholt“ og „Brattholt“, rísa
skyndilega upp úr' hinu mishæða-
lausa Rauðarárholti, og það án
þess, að þau náttúruöfl, sem að
undanförnu hafa annazt þær smíð-
ar, hafi verið þar að verki, þá
finnst mér að fari að gerast allt
„holtótt‘“ í höfuðborg vorri. Þar
við bætist svo, að meðal allra hinna
,,holtanna“ á einnig að standa
„Einholt“ (sbr. einbúi, einbýli o.
frv.!). Öll þessi „holt“ á þessu eina
yfirlætislausa holti minna ein-
kennilega á bæjarnafnið Fótur
undir Fótarfæti hjá Kiljan.“
„HUGSUM OKKUR, að götu
nöfn með endingunni „holt“ yrðu
nú samþykkt af viðkomandi yfir-
völdum. Eftir 4—6 aldir færu svo
þáverandi prófesorar háskólans að
athuga merkingu þessara götu-
nafna. Það virðist alls ekki fjar-
stætt fyrir þá að láta sér detta í
hug, að „holt“ þýði í þessu sam-
bandi gata, vegur, braut; stígur.
Það myndi líka vafalaust koma
heim við skilning almennings á
orðinu, sem alizt hefði upp við
notkun þess í hliðstæðri merk-
ingu. Ekki myndi það heldur
veikja tilgátuna, ef jafnframt væri
kunnugt, að enginn skógur og ein-
ungis eitt holt hafi verið á um-
ræddum slóðum, þegar nöfnin
voru sett. Og til að fullkomna á-
lyktunina, þyrfti varla annað en
stinga blakfandi fjaðurskúf með
árituðum nöfnum höfundanna of-
an í koll tilgátunnar til þess að
fæla burtu allar efasemdir um, að
hugtökum kuni að hafa verið rugl-
að eða nöfnin sett út í bláinn.”
„SÉ VERIÐ AÐ SEILAST til
nafna eins og þessara vegna þess,
að hin gömlu og góðu nöfn: gata,
vegur, braut, stígur, stræti þyki
hversdagsleg og slitin um of (ég
mótmæli að svo sé), þá liggur
beinast við að leita að öðrum orð-
uin, sem við geta átt. Má í því
sambandi benda á orðið slóð, sem
er stutt og laggott og getur alls
staðar átt við um götu. Fleiri svip-
uð orð mætti sjálfsagt finna, ef
vel væri að gáð. Slóðir geta legið
og liggja venjulega um hvert holt
þvert og endilangt, enda þótt eng-
ar mishæðir séu á því; sem hægt
sé að kalla holt, og sízt margar
með örstuttu millibili. Ef framan
við orðið slóð er skeytt smekkleg-
um stofni, sem fer vel við ending-
una, er auðvelt að mynda snoturt
götunafn, og finnur það hver, sem
reynir.“
„EN SVO ÉG snúi mér aftur að
„holtunum", þá held ég, að norð-
lenzka merkingin í holt: óslétt,
stundum grýtt, lítt gróin land-
spilda, réttlæti ekki, að orðið sé
tekið upp í gatnaheiti í höfuð-
staðnum. Hinu færi aftur á móti
vel á, að það yrði varðveitt sem
heiti á bæjarhlutum, eins og
Skólavörðuholt og Grímsstaðaholt
o. s. frv., því að þar er það í sinni
eiginlegu merkingu og sómir sér
vel.“
Hannes á horninu.
Branatnggingar I
Líftrjrggingar |
Vátryggingarskrifstofa ||
n
SlgMsar Sighvatssonar. í
Lækjargetu 2. |