Alþýðublaðið - 25.04.1940, Page 1

ÁRGANGUR
FIMMTUDAG 25. APRIL 1940
94. TOLUBLAÐ
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKRURINN
Þetta þing mun verða tallð eitt
merkasta í sðgu þjóðarinnar.
----*---
Þingslitaræða Haralds Guðmundssonar í gær.
ALÞINGI var slitiS kl. IV2 í gær og er þetta eitt stytzta
þing, sem haldið hefir verið. Áður en þingslit fóru
fram, fiutti Haraldur Guðmundsson, forseti sameinaðs
þings, eftirfarandi ræðu:
„Störfum þessa alþingis er
jiú lokið. Það er hið 55. lög-
gjafarþing, en 70. samkoman
frá því alþingi var endurreist.
Frá stofnun alþingis eru nú
liðin 1010 ár, en 678 ár frá því
ísland játaðist undir konungs-
yfirráð.
Oft hefir alþingi setið leng-
ur að störfum en að þessu
sinni, og málin, sem það hefir
afgreitt, eru sízt fleiri nú en
®ft áður. Þó tel ég það alveg
vafalaust, að þetta alþingi
muni jafnan verða talið eitt
hið allra merkasta í sögu þjóð-
arinnar. Og vissulega mun oft-
lega verða til þess vitnað er
tímar líða.
Styrjöldin mikla magnast
enn og tekur til æ fleiri landa
®g þjóða. Áhrif hennar bein og
óbein verða stöðugt ríkari og
tilfinnanlegri. Hlutleysi og
íriðarvilji smárra þjóða er að
engu haft.
Nágrannaþjóðir vorar, frænd
þjóðirnar á Norðurlöndum, sem
einskis hafa annars óskað en að
gæta hlutleysis og lifa í sátt og
friði við nábúa sína alla, hafa
snú þrjár nauðugar dregizt inn
í þenna hildarleik. Og hin
fjórða bíður þess milli vonar og
ótta, hvort og hvenær hún
hljóti sömu örlög. Ein hefir
orðið að sætta sig við nauðung-
jtrírið eftir frábæra vörn gegn
ofurefli og látið hluta af landi
sínu. Önnur berst nú fyrir lífi
sínu og sjálfstæði við erlendan
árásarher, sem hefir helztu
borgir landsins á valdi sínu.
Og hin þriðja, sambandsþjóð
vor, hefir neyðst til þess að
beygja sig fyrir vopnavaldi ná-
búa, sem er þrítugfalt sterkari
en hún.
Vér íslendingar erum magn-
lausir áhorfendur þessa voða-
lega harmleiks. Vér getum að-
eins vottað þessum frændþjóð-
um vorum einlæga samúð og
dýpstu hluttekningu. Vér höf-
úm dáðst að afrekum þeirra,
verklegum og andlegum.
Hvergi hefir lýðræði og lýð-
frelsi verið meira virt né gefið
betri raun en hjá þeim. Lífs-
kjör almennings, menning og á-
hrif í þjóðmálum voru þar jafn-
ari og betur tryggð en hjá flest-
um þjóðum öðrum. Stærri
þjóðir, ríkar og voldugar, sóttu
til Norðurlanda fyrirmyndir í
félagsmálalöggjöf, alþýðutrygg
ingum, samvinnufélagsskap og
öðrum slíkum efnum.
Vér íslendingar eigum enga
ósk heitari þessum frændþjóð-
um vorum til handa en þá, að
þeim lánist sem fyrst að end-
urheimta frið og frelsi og ó-
skert umráð yfir löndum sín-
um.
tskyggileear tasrfar.
Vér íslendingar höfum ekki
orðið fyrir árásum neinnar
styrjaldarþjóðar, og til þessa
höfum vér borið gæfu til að
komast hjá manntjóni af völd-
um stríðsins. Fjarstaða lands-
ins hefir enn sem fyrr reynst
oss haldgóð vörn.
En þrátt íyrir það verður á-
standið einnig hjá oss ískyggi-
legra með hverjum degi, sem
líður. Vígstöðvarnar hafa færst
nær. Öllu viðskiptasambandi er
nú slitið við mörg hin þýðing-
armestu markaðslönd vor; —
lönd, sem hin síðari ár hafa
keypt talsvert meira en helm-
inginn af öllum útflutnings-
vörum vorum og séð oss næst-
um því fyrir helmingi hins inn-
flutta varnings.
Allt bendir til þess að vér
verðum að vera viðbúnir stór-
felldri röskun á atvinnulífi og
viðskiptum. Ekki er annað
sýnilegt en að veigamiklar at-
vinnugreinir, svo sem vinna við
byggingar og saltfisksverkun
muni mjög dragast saman. Og
um fjárhagsafkomu ríkisins og
einstaklinganna er allt í hinni
mestu óvissu.
Ástand og horfur móta jafn-
an störf alþingis. Svo er og að
þessu sinni. í sambandi við af-
greiðslu fjárlaga og með sér-
stökum lögum hefir alþingi
veitt ríkisstjórninni alveg ó-
venjuléga víðtækar heimildir
til að draga úr fjárframlögum
til ýmissa framkvæmda, ef á-
standið breytist þannig, að slíkt
verður óhjákvæmilegt. En það
er von þingmanna, að eigi
komi til þess, að nauðir reki
til að beita þeim heimildum.
Og víst má telja, að ef nauð-
synlogt verður að grípa til
þe:' ra, þá verða og aðrar að-
geröir óhjákvæmilegar.
Haraldur Guðmundsson.
Alþingi hefir afgreitt lög um
uppbætur á ellilaunum örorku-
og slysabótum, um verðlags-
uppbætur til opinberra starfs-
manna, um húsaleigu, um stríðs
tryggingu sjómanna o. fl., sem
öll bera vott um vilja alþingis
til að mæta þeim örðugleikum
er styrjöldin veldur. Sama má
og að nokkru leyti segja um
lögin um heimild fyrir ríkis-
stjórnina til að taka eignar-
námi tilteknar landspildur til
nýbýlastofnunar og fjárframlög
til ræktunarframkvæmda á þess
um jarðeignum, svo og lögin
um tilraunastarfsemi í þágu
landbúnaðarins. Hvorttveggja
miðar að því að nytja betur
gæði landsins og skapa ný at-
vinnuskilyrði í stað hinna, sem
tapast.
Atburðir þeir, sem gerst
hafa á Norðurlöndum hafa
fært oss heim sanninn um það,
hver hætta lýðræðinu og sjálf-
stæði landsins getur stafað af
starfsemi ofbeldisflokka og á-
róðursmanna erlends valds. Af
því tilefni m. a. samþykkti al-
þingi því nær einum rómi á-
lyktun um ráðstafanir til
verndar lýðræðinu og öryggi
ríkisihs og undirbúning lög-
gjafar um þau efni. Aðeins þrír
þingmenn voru andvígir þess-
ari ályktun.
Þiéðln tekur iil mál
sie i sinar bendnr.
Afleiðing þess, að sambands-
þjóð vor og kónungur hafa
neyðst til að lúta valdi annars
ríkis, er sú, að þau stjórnar-
farslegu tengsl, sem verið hafa
milli vor og hennar, hafa rofn-
að, og að konunginum er ókleift
að fara með það vald, sem hon-
um er fengið í stjórnarskránni.
Þessu nýja viðhorfi varð al-
þingi að mæta. Með atkvæðum
Frh. á 2. síðu.
Samsæti fyrir danska og
sænska sjómenn hér í gær.
Orð danska sendiherrans: Þjéi
mfin leiiar né skjéls fi pðguflli asiil-
stoéu meian pruman gengur yfir
-—...........—-------
J*jJ ORRÆNA FÉLAGIÐ
^ og Góðtemplarareglan
buðu skipshöfnum hinna
dönsku og sænsku skipa til
samsætis í gær kl. 5. Sátu
þetta hóf um 80 manns og
fór það fram í Góðtemplara-
húsinu. Meðal gestanna voru
sendiherrar Danmerkur og
Svíþjóðar.
Stórtemplar, Fi’iðrik Á.
Brekkan bauð gestina vel-
komna fyrir hönd góðtemplara-
reglunnar og Stefán Jóh. Stef-
ánsson fyrir hönd Norræna fé-
lagsins.
Ræður beggja báru blæ
þeirra tíma, sem við lifum á.
St. J. St. lauk sinni ræðu með
þessum orðum:
„Þjóðir vorar eru allar í ægi-
legri hættu. Ein þeirra er nú í
járngreipum ofbeldis og kúgun-
ar, önnur berst með vopni í
hönd fyrir frelsi sínu. Hin
þriðja býst við árás á hyerri
stundu. Vér íslendingar bíðum
milli vonar og ótta eftir úrslit-
um þessa hildarleiks. Verður
menningarstarf Norðurlanda-
þjóðanna lagt í rústir? Við
vonum að svo verði ekki og að
eftir skamma stund geti þær
hafið uppbyggingarstarf sitt
eftir eldinn, sem fer nú urn
lönd þeirra.“
Sage de la Fontenay sendi-
herra Dana mælti nokkur al-
vöruþrungin orð: „Vér elskum
frelsið og verjumst kúguninni.
Vér hötum ofbeldið og þráum
frið. Sagan sýnir okkur, a#
harðstjórnin getur ekki •orðið
löng. Fyrr eða síðar fellúr hún
á eigin sök. Þjóð mín leitar nú
skjóls í þögulli andstöðu meðan
þrumuveðrið gengur yfir, en
hún stendur ósigruð. Hún hefir
áður að nokkru reynt erlenda
stjórn og hún sýndi þá, að hún
tapaði ekki ást sinni á frelsinu.
Eins mun fara nú. Aftur munt
hún rísa upp til vaxandi menn-
ingarstarfs.“
Að samsætinu í Góðtempl-
arahúsinu loknu fóru gestirnir
í Nýja Bíó. Þar söng Karlakór
Reykjavíkur nokkur lög, en síð
an var sýnd íslandskvikmynd.
Er vert að þakka Góðtemplara-
reglunni og Norræna félaginu
íyrir þetta vináttubragð við
hina erlendu sjómenn.
Þýzk árás bseði á Norð
ur- og Saður-Svíþjéðf
------------—
ísbrjótar eiga að ryðja herfluíninga
skipunum braut inn í Helsingjabotn.
------+r------
1K EIM FRÉTTUM fer stöðugt fjölgandi, að stríðsviðbún-
aður fari nú fram í Eystrasaltshöfnum Þýzkalands,
sem ekki geti haft neinn annan tilgang en árás á Svíþjóð.
Fjöldi herflutningaskipa er sagður saman kominn í
þessum höfnum, vestan frá Sassnitz og austur að Danzig, og
er í óða önn verið að skipa liði út í þau.
ísbrjótar eru hafðir til taks með herflutningaskipun-
um, og þykir það benda til þess, að árás sé ekki aðeins fyrir-
huguð á Suður-Svíþjóð, heldur og meðfram öllum strönd-
Svíþjóðar norður í Helsingjabotn, sem enn er ísi lagður, en
þaðan er skemmst til námuhéraðanna í Norður-Svíþjóð og
Narvíkur í Noregi.
Svíar búa sig af kappi undir
það að> mæta hinni yfirvofandi
árás. Allar borgir í Suður-Sví-
þjóð eru í svarta myrkri á nótt-
unni og öllum útlendingum
hefir vegna njósnahættunnar
verið vísað úr syðstu héruðum
landsins.
Lingström yfirforingi sænska
Eystrasaltsflotans lýsti því yf-
ir í dag, að sænska stjórnin
væri fastákveðin í því að berj-
ast til hins ýtrasta, ef á landið
yrði leitað. í sama streng taka
öll helztu blöð Svía. „Dagens
Nyheter“ í Stokkhólmi segir til
dæmis, að hvarvetna verði vart
við vilja þjóðarinnar til þess að
verja land sitt og frelsi, enda
sé barátta upp á líf og dauða
betri, heldur en að beygja sig
fyrir ofbeldinu.
%
»