Alþýðublaðið - 29.04.1940, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MÁNUDAGUE 29. APRÍL 1940.
Qlafur við Faxafen;
Á að telja island til Amerikn
—---♦---;-
INKENNILEGA hljótt hefir
verið í íslenzkum blöðum
g tímaritum, um bök þá, er
/ilhjálmur Stefánsson hefir ritað
im ísland og út kom í Banda-
ríkjunum á síðast liðnu ári.*).
Myndu þeir, er ekki þekkja til,
halda, að eitthvað byggi undir
tómlæíi þessu, en svo mun það
þó ekki vera, heldur mun valda
hinn almenni andlegi svefn, er nú
virðist hafa sigið á meiri hluta
þeirra manna, sem eiga að láta
sig þessi mál varða.
Bók Vilhjálms er 275 bls. að
stærð, og er allur frágangur
hennar hinn prýðilegasti, og það
þó miðað sé við hinn enskumæl-
andi heim. — Um tuttugu myndir
eru í henni, og taka þær að vali
fram flestum myndum, sem verið
afa í bókum um ísland.
Formála fyrir henni hefir ritað
heódór Roosevelt Theódórsson
nseta, þess er var Bandarfkjar
_^rseti á árunum 1901—1909, og
var einn hinn merkasti í hinni
lön'gu röð af merkum mönnum,
•r gegnt hafa forsetastarfi í þessu
stærsta lýðveldi heimsins. Var
hann, auk þess, er hann var í
stjórnmálunum, jafnvígur hvort
eð heldur var til stórræða, svo
sem hemaðar og ljónaveiða, eða
til vísinda- eða bókmenntaiðkana,
og mun hann hafa átt fáa sína
jafnoka á vorum tímum. Átti Is-
land góðan vin, þar sem hann
\ ar, svo sem sjá ma meðal ann-
a , á æfisögu Bryce lávarðs,
J eirri, er hann sjálfur ritaði. En
þpssi Theódór yngri Roosevelt,
virðist hafa mjög hinn sama hug
til íslands, sem faðir hans.
Vilhjálmi hefir tekizt ágætlega
að sýna bæði landið og þjóðina
frá þeim hliðum, sem bezt lætur,
én þess að fara með ýkjur. Flyt-
ur bókin kafla um sögu landsins,
bókmenntir vorar nú á dögum,
'ræðslumál, heilbrigðismál, sam-
innuhreyfinguna, iðnað, verzlun
t, s. frv. En aftan við hana em
'msar tölur til skýringar. Fyrsta
*) Iceland, The First American
Republic. New York 1939. Kostn-
rmenn: Doubleday, Doran &
Verð 3f4 dollar.
kaflann byrjar höfundurinn á þvi
að segja, að honum finnist kom-
inn tími til, að Bandarikin og
Kanada uppgötvuðu þjóðina, sem
fyrst uppgötvaði meginland Ame-
ríku. En þegar Island fannst, var
að hans dómi fundin Ameríka,
hinn nýi heimur. Margt segir
hann að sé líkt (þó margt sé
einnig ólíkt) með fyrsta lýðveldi
Ameríku og því stærsta — Is-
landi og Bandaríkjunum. Bendir
hann á, að þótt Bandarikin hafi
nú staðið í hálfa aðra öld, hafi
íslenzká lýðveldið, sem leið undir
lok 1262, þó staðið 180 ámm
lengur en Bandaríkin eru búin
að vera til.
Bók Vilhjálms hefir vakið meiri
feftirtekt í Vesturheimi en nokk-
ur önnur bók, er rituð hefir ver-
ið um Island á ensku, og mun
nafnið hafa ráðið þar nokkm, en
hún ber nafnið: ísland. Fyrsta
ameríska lýðveldið. Flytja Banda-
ríkjablöðin mjög lofsamlega rit-
dóma um hana, og sum þeirra
birta jafnframt myndir frá ís-
landi. 1 sérútgáfu stórblaðsins
New York Herald Tribune um
bækur, birtist þannig grein um
þessa bók á fremstu síðu, og nær
fyrirsögnin þvert yfir blaðið, og
einnig mynd frá Islandi, er nær
yfir alla dálkana. Er myndin úr
bókinni, og sést á henni fjárrekst-
jur, en í baksýn er Akureyri, séð
yfir Pollinn. Segir ritdómarinn,
að þegar Vilhjálmur Stefánsson
riti bók, þá sé búist við hvoru
tveggja, að bókin sé skemmtileg
og að efni hennar sé þess vert,
að því sé gaumur gefinn — og
svo sé um þessa bók. Flytur
greinin ýms lofsamleg ummæli
um Islendinga, og endar á því,
að Vilhjálmur hafi gert fyrsta
ameríska lýðveldinu (Islandi) og
stærsta ameríska lýðveldinu
(Bandaríkjunum) verulegan
greiða með því að rita þessa bók.
Aðrir ritdómar, er ég hefi séð,
eru í aðalatriðum mjög líkir
þessum dómi.
Vilhjálmur segir, að þótt raarg-
ir muni Iíta á ísland seiu eins
konar stiklu milli Evrópu og
Ameríku, þá sé enginn vafi á, að
réttilega beri að telja það til
Leipgaröar bæjarins.
Þeir, sem í fyrra fengu matjurtagarða á leigu hjá
bænum og enn hafa ekki látið vita hvort þeir
óska eftir að nota þá í sumar, eru hér með á-
minntir um að gera það fyrir 8. maí n.k., annars
verða garðarnir leigðir öðrum.
> Skrifstofan er opin daglega kl. IV2—3.
fjc.
BÆJARVERKFRÆÐINGUR.
SALTKJ0T
ígætt pækllsaltað dilkakjöt til sðln. iCJÖtið
geynaist öskemmt sumarlangt.
Samband IsL samvlnnufélaga
Sími 1080.
Vesturheims. Segir hann, að
landfræðingar geri það og telur
fram mörg rök því til stuðnings.
T. d. það, að ekki eru nema 180
sjómílur milli Islands og Græn-
lands ,en milli Islands og Skot-
lands 500 sjómílur.
Vilhjálmur telur ekki ósenni-
iegt, að það kunni stundum að
sjást af. háfjöllum milli landanna,
og að það hafi verið íslenzk börn,
sem af fjöllum á Vestfjörðum,
fyrst hvítra manna litu Grænland.
Hefir það lengi verið trú manna
hér á landi, að sjá mætti bæði
löndin í einu, ef verið væri á
skipi milli þeirra. En ef það væri
hægt. ætti eins að vera hægt að
sjá efstu fjaílatinda Grænlands-
megin af fjöllum hér.
Það mun þö ekki vera rétt, að
þetta sé hægt. Til þess að bunga
jarðarinnar skyggi ekki sýn á
þeesari 180 sjömílna leið, þyrftu
fjöllin hvoru megin að vera þre-
falt til fjórfalt hærri en Esjan,
eða að samanlögðu báðum megin
sjö þúsund metra. En þau eru
hérna megin ekki nema 500—
1000 metra, og Grænlandsmegin
2300 metra. Þetta er ekki einu
sinni helmingur af þeirri hæð,
sem þarf. Hæð Snæfellsjökuls
og Forelsfjalls í Grænlandi eru
að samanlögðu nokkuð meira eða
á fimmta þúsund metra, en milli
þeirra er helmingi Iengra, en þar
sem stytzt er, svo að þar kemur
enn siður til mála að sjáist a
mflíí.
En svo eru hillingarnar. Það er
ekki gott að fullyrða, að ekki
geti sézt á milli í hillingum, og
víst er, að Skrælingjar í Loðnu-
veiðahéraði á Austur-Grænlandi
vissn, þegar hvítir menn komu
fyrst til þeirra, um land, er var
í þá átt er ísland lá frá þeim.
Kölluðu þeir það Akvilínekk (á-
herzla á síðasta atkvæði, sagði
mér Knútur Rasmussen). Orðið
kvað þýða landið hinum megin
við hafið, og hafa Skrælingjar
nefnt fleiri lönd þetta.
Mörgum kann að finnast það
óviðkunnanlegt, að telja ísland
til Ameríku, en þess er að minn-
ast, að Grænland, sem nú er
á öllum landabréfum talið til
Ameríku, hefir ekki alltaf- verið
talið það. Fyrir 30 til 40 árum
var það jafnan talið hluti af Ev-
rópu, og sáust hér engin landa-
bréf, að það væri ekki talið svo.
Man ég hve forviða ég varð í
fyrsta skipti, er ég heyrði þess
getið, að sumir vildu telja það
til Vesturheims, og af því að ég
hafði vanizt hinu, þótti mér þáð
þá einkennileg fjarstæða. Má
vera að við venjumst því fljót-
lega, að vera taldir til Ameríku.
Sá kafli bókarinnar, sem merki-
legastur er frá sjónarmiði okkar
íslendinga sjálfra, er um fund
Islands og ferðir hingað fyrir
daga Ingólfs. Má nú fullvíst telja,
að Island hafi verið fundið mörg-
um öldum fyrr, en almennt er
talið. Hefði þarna mátt vera frá-
sögn um rómversku peningana
frá þriðju öld, er fundizt hafa á
tveim stöðum á Austurlandi, en
það er of langt mál að fara út í
hér, þó mjög sé það hugnæmt.
Enginn vafi er á því, að þessi
bók verður stórum til þess að
auka þekkinguna á íslandi og Is-
lendingum.
Kaupi gull hæsta verði. Sig-
urþór, Hafnarstræti 4.
UM DAGINN OG VEGINN
Hátíðisdagur verkalýðsins, merki alþjóðahyggjunnar og
bræðralagsins ber að haida hátt á lofti einmitt nú. Komm-
únistar hafa svívirt og svikið rauða fánann. Barnadagurinn
og ágóðinn af kvikmyndahúsunum. Niðursuðan í haust og
sykurinn. Þvoið þvottinn í þvottalaugunum eins og í gamla
daga!
ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU.
ÞAÐ MUN VEKJA enn nýja
athygli á kommúnistum og
stefnu þeirra, að þeir ætluðu sér
að kasta rauða fánanum og al-
þjóðasöngnum fyrir borð 1. maí.
Þetta ætluðu þeir að gera til þess
að fá að hylja nekt sína í fylk-
ingum annarra þennan hátíðisdag.
Ef alþýðusamtökin tækju upp
slíkar starfsaðferðir, svikju þau
með öllu grundvallarstefnu sína,
hugsjón jafnaðarstefnunnar um
jöfnuð og bræðralag, þá afneituðu
þau því merki, sem frá upphafi
hefir verið sameiningarvottur
hinna kúguðu verkamanna um
allan heim.
HUGSJÓNIN LIFIR þó að ein-
stakir menn svíki eða gefist upp.
Þó að hart blási nú á móti rétt-
læti og bræðralagi meðal mann-
anna og þórdunur vígvéla yfir-
gnæfi nú alþjóðasöng jafnaðar-
stefnunnar og aðra frelsissöngva,
þá munu kröfurnar um meiri
jöfnuð aftur rísa hátt og á þær
mun verða hlustað að hildarleikn-
um loknum, þá munu samtök al-
þýðunnar brjótast undan kúgun
og Harðstjórn í fjölda þjóðlanda
og verkamannamilljónirnar munu
læra í þessu stríði, að sundrungin
er eyðileggjandi fyrir stefnu
þeirra og að einingin er björgun
þeirra.
EITT BLAÐ talar um rauða fán-
ann sem ofbeldis- og landráða-
merki Blaðið mun stefna þessu
skeyti að Rússlandi. Kommúnistar
hafa bæði í Rússlandi og annars
staðar svívirt og svikið merkið.
Það er þeirra dómur, en ekki
dómur yfir rauða fánanum. Rauði
fáninn er elskaður af milljónum
manna um öll lönd heims. Ef dóm-
ur blaðsins um hann væri réttur,
væri hægt að kveða upp sama
dóm yfir merki kristninnar, af því
að það hafi verið svívirt og svik-
ið. Það dettur mér ekki í hug að
gera.
FULLTRÚARÁÐ VERKALÝÐS
FÉLAGANNA hefir nú ákveðið að
efna til hátíðahalda 1. maí eins
og alltaf áður. Hins vegar munu
hátíðahöldin taera svip þeirra
tíma, sem nú eru. Dönsk og norsk
alþýða hefir nú ekki tækifæri til
að halda daginn hátíðlegan eins
og áður, Svíar hafa ákveðið að
dagurinn skuli miða að því að
auka samheldni og skilning með-
al allrar þjóðarinnar undir merkj-
um jafnaðarstefnunnar, þjóðfán-
anum og annarra Norðurlanda. ó-
víst er þó enn hvort Svíar verða
ekki einmitt þennan dag komnir
í hildarleikinn.
hvers konar menningar- og mann-
úðarstarfsemi. Þetta mál virðist
vera svo augljóst, að það hefði átt
að hafa náð fram að g'anga fyrir
löngu, en svo er ekki, og geta all-
ir, sem vilja, svarað sjálfum sér
um það, hvað þessu hefir valdið.
UNDANFARIN ÁR hefir bei'ja-
niðursuða og' niðursuða á rabar-
bara bætt mörgum í búi. Svo virð-
ist sem í haust verði enn, nauð-
synlegra fyrir fólk að gera þetta
en áður hefir verið. En til þessa
þarf mikið af sykri. Sagt er að
ekki verði látinn neinn auka-
skammtur til þessa af sykri. Nú
þegar eru þær húsmæður, sem
mesta hafa fyrirhyggjuna, farnar
að reyna að safna sykri og ættu
þær allar að gera þetta eins og
þeim er frekastur kostur, því að
það verður dýrt að kaupa næsta
vetur efnið í grautana og annan
mat, sem drýgður hefir verið með
þessum matvælum.
ATHUGULL SKRIFAR: „Ég
hefi ékki orðið var við að þú í
dálkum þínum hafir minnzt á nýtt
fyrirtæki, sem hafið hefir göngu
sína hér í borginni, en vegna þess
að ég ér þeirrar skoðunar, að hér
sé um nytjastarf að ræða, og þú
hefir í verki sýnt stuðning þinn á
öllu gagnlegu, vildi ég leyfa mér
að vekja athygli þína á því að
fyrir stuttu varð ég var við aug-
lýsingar í blöðum og útvarpi uin
keyrslu á þvotti í laugarnar.“
„Á ÞESSUM dýrtíðar- og stríðs-
tímum finnst mér sjálfsagt að fólk
spari allt það, sem dýrt er og
flytja þarf til landsins. Hér er um
að ræða sparnað á kolum, og
sjálfsagt að fólk noti sér þessi
þægindi, að láta fyrir lítinn pen-
ing flytja þvottinn til og frá
þvottalaugunum og þvo hann síð-
an þar, eins og gert var í gamla
daga.“
Fix
ÞVOTTADUFT 4' ’
aðeins 0.65 pakkinn.
Kristalssápa 1.10 pk.
Bón Yi kg. 1.20 pk.
Sunlight-stangasápa,
Persil — Radion — Rinso
Lux-sápa og spænir.
Komið, — símið, — sendið.
BARNADAGURINN er nýaf-
staðinn. Hann bar enn betri ár-
angur fyrir Sumargjöfina en
nokkru sinni áður, þrátt fyrir hina
erfiðu tíma. En þetta nægir ekki.
Aldrei munu fátæk börn í Reykja-
vík hafa haft jafnmikla þörf fyrir
það, að geta notið sumarsins í rík-
um mæli eins og einmitt nú. Hið
opinbera þarf því að grípa til al-
veg sérstakra ráðstafana. Hér í
bænum eru rekin tvö kvikmynda-
hús. Enginn veit þó í raun og veru
hver það er, sem rekur annað
þeirra, og er einkennileg þögn allt
í einu fallin yfir það mál. Það
hefir lengi verið barizt fyrir því
að bæjarfélagið tæki rekstur
kvikmyndahúsanna í sínar hend-
ur, en við það hefir ekki verið
komandi,
ALLVERULEGUR ÁGÓÐI mun
hafa orðið af rekstri kvikmynda-
húsanna á undanförnum árum og
virtist liggja beinast við að þetta
fé hefði runnið allt til bæjarfélags-
ins og það svo notað það til ein-
BREKKA
Ásvallagötu 1. Sími 1378
TJARNARBÚÐIN, Sími 3§70.

Lang beztu ferm
ingargjafirnar
eru:
REIÐHJÓL —
HAMLET og ÞÓR,
oia armbandsúr frá
SIGURÞÓR,
Hafnarstræti 4.
Bókabúð Æskunnar er í
Kirkjuhvoli. Sími 4235.