Alþýðublaðið - 04.05.1940, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Ritstjóri: F. R. Valdemarsson.
t fjarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H . JF .
Pyrrhusarsigur Hitlers.
Þingeysk ljóð.
AÐ getur ekki hjá því
farið, að ákvörðun Banda-
manna um að hörfa með lið sitt
burt úr Noregi sunnan Þránd-
heims, og meira að segja einnig
frá Namsos, norðan við þá borg,
hafi orðið mörgum mikil von-
brigði, ekki sízt á Norðurlönd-
um. Því að þar með er allur
suðurhluti Noregs á valdi hins
þýzka innrásarhers og öll von
augsýnilega gefin upp um það,
að hrekja hann þaðan í bili.
Mikill meirihluti norsku þjóð-
arinnar verður því fyrirsjáan-
lega að sætta sig hið þunga ok
þýzka nazismans í nánustu
framtíð á sama hátt og danska
þjóðin, þó að vafalaust megi
gera ráð fyrir að vörninni verði
haldið áfram í Norður-Noregi,
þar sem Þjóðverjar komu í upp-
hafi aðeins liði á land í Narvík,
sem nú er innilokað og einangr-
að, og mjög ólíklegt verði að
teljast, að þeim takist nokkru
sinni að ná öllu landinu á sitt
vald.
Það er viðbúið, að það veki
töluverðan óhug meðal þeirra
þjóða, sem enn standa utan við
stríðið en eiga á hættu að verða
fyrir þýzkri árás, að Banda-
menn skyMu ékki geta stöðvað
sókn þýzka innrásarhersins í
Suður-Noregi, uppi af Oslo, og
hindrað hann í að sameinast
hinum einangruðu þýzku her-
sveitum í Þrándheimi og Berg-
on. Sérstaklega væri það ekki
óeðlilegt, þó að Svíar væru nú
mjög uggandi um framtíð sína,
eftir að Þjóðverjar hafa náð
öllum Noregi norður fyrir
Þrándheim á sitt vaM, og þýzk-
ur her gæti þar af leiðandi ráð-
izt inn í landið að vestan sam-
tímis því, sem þýzk árás yrði
gérð á það sjóleiðina, frá Sjá-
landi og sunnan yfir Eystra-
salt. Því Verður í öllu falli ekki
neitað, að aðstaða Svíþjóðar til
þess að verjast þýzkri árás hef-
ir versnað stórkostlega við
þann sigur, sem Þjóðverjar
hafa unnið í Suður-Noregi.
Það er augljóst, hvers vegna
hjálparher Bandamanna tókst
ekki að stöðva sókn Þjóðverja í
Suður-Noregi. Þegar í upphafi
náði þýzki innrásarherinn öll-
um þýðingarmestu borgunum í
þeim hluta landsins, OsM, Stav-
anger, Bergen og Þrándheimi,
á sitt vaM, og með þeim öllum
vopnabúrum og flugyöllum
landsins. Landgöngulið Banda-
manna átti þar af leiðandi
vegna vöntunar á flugvéla-
bækistöðvum ákaflega erfiða
aðstöðu, og landgöngustaðirnir,
Ándalsnes við Romsdalsfjörð
og Namsos, voru ofurseMir
miskunnarlausum árásum
hinna þýzku sprengjuflugvéla,
sem virðast hafa gert uppskip-
un á skriðdrekum og stórum
fallbyssum lítt mögulega. í
annan stað virðist brezka flot-
anum ekki hafa tekizt að
stöðva til fulls þýzka herflutn-
inga sjóleiðina til Noregs, þrátt
fyrir hið mikla afhroð, sem
þýzki flotinn beið strax fyrstu
dagana eftir innrásina. Og þó
að herflutningar sjóleiðina hafi
alla tíð síðan ve.rið mjög stop-
ulir og hættulegir fyrir Þjóð-
verja, hafa þeir að minnsta
kosti jafnt og þétt getað flutt
innrásarhernum nokkurn lið-
styrk með flugvélum sínum og
þannig getað fullkomnað hinn
tiltölulega létta sigur sinn í
Suður-Noregi.
Sá sigur er, jafnvel þótt hann
reyndist ekki nema bráða-
birgðasigur, vissulega þungt á-
fall fyrir frændþjóð okkar í
Noregi. En frá sjónarmiði
Bandamanna, sem bersýnilega
miða allar sínar stríðsráðstaf-
anir við það, að svifta Þýzka-
land aðflutningum á öllum hrá-
efnum, sem nauðsynleg eru til
hernaðarins, og koma því þann-
ig hægt og hægt á kné, er þessi
árangur hinnar þýzku árásar á
Noreg að minnsta kosti mjög
vafasamur ávinningur. Það,
sem þýzku nazistastjórninni
var fyrir öllu, þegar hún réðizt
á Noreg, var að ná Narvík á sitt
vaM og opna aftur sjóleiðina
þaðan til Þýzkalands, sem
brezki ílotinn var að mestu
búinn að Mka, því að frá Nar-
vík kemur mikið meira en
helmingurinn af norður-sænska
málminum, sem Þýzkaland flyt
ur árMga inn og getur allra
sízt án verið á ófriðartímum.
Og langt fram á vor getur það
engan málm fengið frá Norður-
Svíþjóð yfirMitt nema frá Nar-
vík, vegna þess að hin sænska
útflutningshöfn hans, LuMá við
Helsingjabotn, er ísi Mgð —
allt að því helming ársins. —
Þessum aðaltilgangi árásarinn-
ar á Noreg hafa Þjóðverjar
hinsvegar, þrátt fyrir sigurinn í
Suður-Noregi, ekki náð. Þeir
komu að vísu liði á land í Nar-
vík í byrjun. En það var von
bráðar inniMkað þar af brezka
fMtanum og virðist engrar und-
ankomu eiga auðið, enda mun
það sýna sig, ef á reynir, að
Bandamenn Mggja allt aðra og
meiri áherzlu á að haMa yfir-
ráðunum yfir sjóMiðinni frá
Narvík, heMur en Suður-Nor-
egi, svo óþægilegt, sem það
kann að vera fyrir Breta að
eiga þýzkar Mftárásir yfir
höfði sér frá Bergen og Stav-
anger.
Þegar á allt er litið, hlýtur
sigurvíma þýzku nazistástjórn-
arinnar eftir hernám Suður-
Noregs að vera mjög blandin.
HitMr hefir að vísu enn einu
sinni þanið út yfirráðasvæði
Ljóð eftir 50 þingeyska
höfunda, aðalútsala: Þór-
arinn Stefánsson, Húsavík.
YRIR SKÖMMU kom út ný-
stárlég bók, sem heitir Þing-
eysk lj'öð, kvæöi eftir allmarga
höfunda, karla og konur, búsetta
í Þingeyjarsýslu. Sumir þessara
höfunda eru þekkt skáld, önnur
minna þekkt, og langflest hafa
sjaldan eða aldrei birt eftir sig
kvæði.
Á þessu skáldaþingi eru hvorki
meira né minna en fimmtíu
BragabræÖur við Bragaræður.
Eru þaÖ bændur, ver'kamenn,
iðnaðannenn, sjómenn, húsfreyj-
ur, kennarar og kennslukonur.
Enginn skyldi örvænta um tím-
anlega velferð þjóðarinnar, þó að
svona mörg skáld séu til í Þing-
eyjarsýslu. Það mun sennilega
vera færra af skáldum í hinum
sýslum landsins, enda yrði senni-
lega lítið um jarðabæturnar, ef
allir blessaðir bændurnir okkar
tækju upp á því að mæna upp
‘í himininn.
Margt verður þessum skáldum
að yrkisefni. Þau yrkja um veðr-
ið, landið umhverfis sig, hafið,
hestinn sinn, ýmislegt smáskritið,
sem fyrir ber í daglega lifinu og
ótal margt annað.
Við fljótan lestur bókarinnar
virðist eitt skáldið bera af, sem
fram að þessu hefir þó sjaldan
kveðið sér hljóðs á Ijóðaþingi
þjóðarinnar, en það er Guðfinna
Jónsdóttir frá Hömrum í Reykja-
dal, nú söngkennari á Húsavík,
sem kunnugir vita, að ekki er
síður íþróttum búin í tónlist. Hún
á fjögur kvæði í bókinni, hvert
öðru betra. Virðist hún hafa náð
furðulegu valdi á gígjunni, svo
lítið, sem hún hefir þó iðkað
listina. 1 mjúkum, lyriskunt tón
yrkir hún kvæðið: Smalastúlkan:
; I morgungeim með léttu kvaki
fuglinn fer.
Og fjórtán ára smalastúlkan vak-
in er
af sárum draumi um lítið lamb,
sem fært var frá
og hvarf svo ungt og angurmótt
á eyÖin blá.
Um vesturheiðar flæðir sól og
sumarunn.
En svalt er enn í skugga bak við
hæð og runn.
Þar kvíahjörðin sefur sæl í sum-
arull.
Af júnígróðri jarðar streyma
júgrin full.
Og smalastúlkan stígur létt um
stall og hlíð,
og skygnist frán um leiti, lægð
og löndin við,
með brúna hönd og bros á vör,
sem birtan ól,
sitt, en um leið fórnað flota sín-
um þannig, að hann á sér aldrei
aftur viðreisnarvon í þessari
styrjöld, dreift kröftunum og
eytt óhemjubirgðum af hráefn-
um, sem erfitt verður að afla
aftur. En því, sem hann ætlaði
að vinna með árásinni á Noreg,
norður-sænska málminum frá
Narvík — hefir hann ekki náð.
Og í ljósi þeirrar staðreyndar
virðist sigur hans í Suður-Nor-
egi ekki síður vafasamur en
sigrar Pyrrhusar konungs á
Rómverjum forðum.
um vangann hlýjan heiðarblæ, í
hári sól.
Hún hittir stundum sterkan vin,
sem flýtir för.
Á flesjamýri tiginn fák með augu
snör.
og leggur við hann mittisbands-
ins mjúka taum,
og stillir hestsins hófaslátt við
hjartans draum.
I slakkanum við Stekkjarlind er
snöggvast áð;
og þráfalt verður þessi straumur
þyrstum náð.
Og ferskan ilm af villiviði vatn-
ið ber;
við beitilág og lyngsins lokk það
leikur sér.
Svo hallar sumri. Stjarnan Venus
vaknar hljóð.
Og beitilyngið reifar rinda, rautt
sem blóð.
Ei smalastúlkan lengur laut að
lindarbrunn,
því dýrri svölun bauðst við bláan
berjarunn.
Þá er allmikill þróttur í kvæði
Guðfinnu: Hófatak, enda þótt
það beri ofurlitinn keim af kvæði
Einars Benediktssonar: Fákar,
sem er sennilega ort undir áhrif-
um frá Schiller, svo íslenzkt, sem
það þó er. I kvæðinu Hófatak er
þessi haglega gerða vísa:
Þey, þey, ég heyri hófatak,
er hærra í loftin dró.
Um bifröst, er tengir himin og
heim
og hvelfist um land og sjó,
fer ástin á drifhvítum drauma-
fák
og dauðinn á bleikum jó.
Fleiri góð kvæði eru I þessari
Dök, svo sem: Heimanfylgd, eftir
Jón Haraldsson bónda á Einars-
stöðum, hljómþýtt stemnings-
kvæði, Hátt stígur sjórinn, snjállt
kvæði eftir Ketil Indriðason
bónda á Fjalli, Á dansleik, vel
gert kvæði, eftir Heiðrek Guð-
mundsson bónda á Sandi, Á-
rekstrar, skemmtilegt kvæði, eftir
Egil Jónasson verkamann á Húsa-
vík, og að lokum frumlegt kvæði
eftir Sigurjón Friðjónsson bónda
á Litlu-Laugum:
Nú hnígur sól að hafi.
Ég horfi á gengið skeið.
Tek föggur mínar í fatla.
Fer m’ína leið.
Úr samkvæiþis gáskaglaumi
ég geng á skemmuhlað.
Ferðbúinn fólkinu pakka.
En — fyrir hvað? —
Ungsveinn á hafið horfir
hljóður með tár á kinn.
Lítið pappírsblað legg ég
i lófa þinn.
I kross mínu kvæði ég vendi.
Þið kotnið öll um hæl.
En fram heldur vaka í veri.
Verið þið sæl.
Enn fremur eiga þarna falleg
kvæði systurnar Aðalbjörg og
Bergljót dætur Benedikts heitins
Jónssonar frá Auðnum og Jón
Baldvinsson rafvirki á Húsavík.
Mun hann aldrei hafa birt eftir
sig kvæði áður og hefir farið
mjög dult með skáldskap sinn.
Lausavísur eru margar snjallar
í*
í
LAUGARDAGUR 4. MAl 1940.
í bókinni, enda hafa Þingeyingar
mikla þjálfun í ferskeytlugerð,
Þar er Egill Jónsson einna snjall-
astur. Svona yrkir hann urn
mann, er hann nefnir kommún-
istarauð, og mun hafa haft at-
vinnu hjá Framsóknarflokknum:
Fyrir eðli ótugtar
engin gæði metur.
Yfir fóðri Framsóknar
fýlir grön — en étur.
Hjálmar Stefánsson böndi á
Vagnbrekku yrkir svohljóðandi
annál:
Reiddi fár að ráðherrum,
risu hár á konginum.
Þá var ár í uppsveitum;
ærnar báru í gálganum.
Fátt er um ástarkvæði í þessari
bók. Þó yrkir Steingrímur Bald-
vinsson bóndi í Nesi svo um
meydóminn:
Meydómurinn mesta þykir hnoss
meðan hann er þetta kringum
tvítugt,
Ep verður æðimörgum kvalakross,
ef kemst hann nokkuð teljandi
yfir þrítugt.
Þórarinn Sveinsson bóndi í
Kílakoti er töluvert þekktur af
lausavísum sínum. Þessi vísa eft-
ir hann hefir áður birzt á prenti,
en er ekki of oft kveðin:
Örðugan ég átti gang,
yfir hraun og klungur.
Einatt lá mér fjall í fang
frá því ég var ungur.
Og svona yrkir hann eftirmælín:
Skarðan drátt frá borði bar,
barn að háttum, glaður.
Völl hann átti, en hann var
enginn sláttumaður.
Það hefir verið sagt, að annar-
hver Þingeyingur gæti komið
saman vísu. En þar með er ekki
sagt, að allir, sem geta rímað
rétt, séu skáld. Til þess þarf
ofurlitið meira en að geta rímað.
Og ekki eru allir, sem ljóð eiga
í þessari bók skáld. Þó skulu
menn ekki álíta, að þessi bók sé
einungis gefin út í þvi skyni, að
höfundarnir fái að sjá nafnið sitt
á prenti. Síður en svo. Bókin er
gefin út til fjárhagslegs stuðnings
sjúkrahúss Húsvíkinga. Nú er
það alkunna, að skáld, að
minnsta kosti íslenzk skáld, eiga
lítið af þessa heims gæðum, en
þessi þingeysku skáld hafa ekki
þótzt of góð til þess að láta af
mörkum það, sem þau áttu, til
stuðnings þessu nauðsynlega fyr-
irtæki, og birta þjóöinni um leið
ofurlítið sýnishom af þeirri al-
þýðuménníngu, sem fram að
þessu hefir þótt einkenna Þing-
eyjarsýslu öðrum sýslum á land-
inu fremur.
K. I.
Sklp
hleður í Leith til Reykjavík-
ur 11.—13. þ. m.