Alþýðublaðið - 06.06.1940, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
------UM DAGINN OG VEGINN-----------------
Háskólinn. fegursta musteri vort, sem geymir minninguna
um áræði og dirfsku þessarar kynslóðar. Athyglisvert bréf
frá verkamanni. Lögreglan enn og umferðamálin. Hvað
var gert í Khöfn, þegar Þjóðverjar tóku Danmörku, — og
hvað er gert hér?
------ ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU.------
Bezt er heima-
bakað
: Ágætt hveiti í smápokum ;
!; og lausri vigt.
!; Ný egg daglega, og allt til ;!
; i bökunar. ;
| Eyjabúð.
j Bergst.str. 33. Sími 2148. !;
IÐJA.
Fra mhaldsaðallandnr
verður haldinn annað kvöld
kl. 8V2 e. h. í Alþýðuhúsinu.
Fundarefni:
1. Venjuleg aðalfundarstörf
(framh.).
2. Önnur mál, er fram kunna
að koma.
Félagar sýni gild skírteini við
innganginn.
STJÓRNIN.
AÐ LÍÐUR ÓÐUM að einum
merkasta hátíðisdegi i sögu
þjóðarinnar. vígsludegi fyrstu há-
skólabyggingar okkar. Örlögin
hafa hagað því þannig, að við tök-
um þetta fagra musteri til vígslu
þcgar erlendur her hefir sezt að í
landi voru og sett sér sjálfum lög
til að fara eftir og þjóðinni ramma
um stjórn á landinu. Eins og tím-
arnir eru og i samanburði við
margar aðrar þjóðir er áreiðanlegt
að örlög okkar hefðu getað orðið
verri.
ÞAÐ GETUR VEL VERIÐ að
mikið verði deilt um hina veglegu
háskólabyggingu okkar á næstu
árum, en ég hygg að aldrei verði
sagt annað en að hún beri öll svip
þeirra hugsjóna og dirfsku, sem
íslenzka þjóðin hafði þegar ráðizt
var í bygginguna og hún fullgerð.
Það má vel verá að við verðum að
leggja á okkur þungar byrðar í
framtíðinni vegna þessa musteris,
en þegar kvartanirnar um þunga
þessara byrða eru fyrir löngu
þagnaðar mun háskólinn verða
minnisvarði yfir framtak og áræði
þeirrar kynslóðar, sem nú lifir.
Svona verk lifa lengi, þau verpast
ekki moldu, þau gleymast ekki.
Háskólinn er og verður okkar
pýramídi, þó að hann hafi ekki og
muni ekki kosta eins marga blóð-
dropa og hinir egypzku pýramídar.
ÞAÐ HEFIR ÞEGAR verið deilt
mikið um háskólann. Ég hefi ekki
fengið tækifæri til að skoða hann
að innan. Það hefir verið rifizt út
úr hinu og þessu — og svo héfir
virzt, að sjónarmið sparnaðarins
hafi alltaf ráðið mestu um þessi
skrif, en þó að ég telji sparnaðinn
góðan, þá er það einhvern veginn
svo, að þeir, sem hafa staðið fyrir
háskólabyggingunni, eins og hún
er, og þá fyrst og fremst rektor
háskólans, eiga aðdáun mína og
samúð, en svo geta aðrir haft þá
skoðun á málinu, sem þeir vilja.
Háskólinn verður vígður 17. júní,
á þjóðhátíðardegi okkar. á afmæl-
isdegi þess manns, er sagði að há-
skólinn ætti að verða háskóli allr-
ar þjóðarinnar. Hann á líka að
verða miðstöð andlegrar vakningar
— og verklegrar. Hann á að verða
útvörður tungu okkar og sögu, ís-
lenzkra vísinda. Hann á að skapa
framtíð okkar.
BYGGINGIN ER FÖGUR þarna
sem hún stendur, en því aðeins
nýtur hún sín á þessum stað, að
lokið verði til íuilnustu við allar
framkvæmdir í kringum hana og
mér til mikillar ánægju sé ég að
undanfarið hefir verið unnið af
kappi að því að rýma allan stað-
inn, leggja hann grózku og fegra
hann. Tel ég líka að sjálfsagt sé
að ljúka öllu til fullnustu innan
húss og utan áður en húsið er tek-
ið til afnota, en þannig hefir
sjaldnast verið farið að þegar
merkar byggingar hafa verið
teknar til afnota. Það hefir verið
látfð nægja að verkið væri jafnvel
ekki nema hálfnað.
VERKAMAÐUR SKRIFAÐI
MÉR á þessa leið í gær: „Fyrir
nokkrum dögum birtist bréfkafli í
Morgunblaðinu frá manni, sem
nefndi sig „Þóri Jökul“. Hellti
þessi maður sér af heilagri vand-
lætingu yfir verkamenn í bænum
og atvinnuleysingja og lýsti þeim
sem ræflum, sem ekki nenntu að
vinna, þó að þeim byðist vinna.
Talaði hann mikið um sveitavinnu
í því sambandi. Sem dæmi um leti
og ómennsku verkamanna skýrði
þessi maður frá því, að hann hefði
þá fyrir nokkrum dögum lagt inn
beiðni á Ráðningarskrifstofu bæj-
arins um 20 menn í vinnu, en að
hann hefði engan mann fengið til
þessa.“
„MÉR FANNST ÞETTA vnjög
undarlegt,“ heldur verkamaðurinn
áfram. ,.ég snéri mér því til ráðn-
ingarskrifstoíunnar og bað um
upplýsingar viðvíkjandi þessu.
Var mér sagt, að framkvæmdar-
stjóri nokkur hér í bænum, Þórar-
inn Arnórsson að nafni, á Grett-
isgötu 2, hefði óskað eftir nokkr-
um drengjum í nokkra daga til að
setja niður kartöflur. Engar aðrar
upplýsingar var hægt að fá við-
víkjandi þessu. Þetta var ölí vinn-
an, allt tilefnið fyrir árásinni og
brigslunum í garð verkamanna.
Það væri synd að segja, að þeir
kunni ekki að sparka niður fyrir
sig þessir durgar. Mín reynsla er
sú, að þó að verkamenn lifi sultar-
lífi með sig og sína, þá þurfi þeir
FIMMTUDAGUR 6. JÚNI 1940.
samt að þræla fyrir þessu sultárlífi
margfalt meira en margir upp-
skafningar, sem kalla sig fTam-
kvæmdarstjóra. Oít er það svoleið-
is, að þeir fá mörg þúsund króna
laun fyrir að bera stöðunafn, sem
þeir svikjast svo um að inna af
hendi.“
MÉR BERAST nú mjög mörg
bréf mð aðfinnsium Við lögregíuna
út af óreglú á úmferðinni í bæn-
um. Ég vil geta þeSs vegna þess
bréfs, er ég birti hér á eftir, að
lögreglustjóri mun oftar en einu
sinni hafa reynt að koma lagi á
þetta mál, en það er mjög erfitt.
Þá vil ég líka minna á það, að það
hefir aldrei verið eins erfitt að
vera lögreglustjóri í Reykjavík og
einmitt nú. Mega menn gjarnan
taka þetta með í reikninginn, þeg-
ar þeir fella dóma sína. Lögreglu-
stjóri hefir 50 lögrgluþjóna til um-
ráða, þar af eru 3 nú venjulega í
fríi á hverri vakt. Vöktum er þrí-
skipt. Á vöktunum eru 15, 15, og
14 lögregluþjónar. Þar af eru 4
inni til að gegna kalli og auk þess
varðstjóri og stöðvarstjóri. Þá eru
9 lögregluþjónar á vakt úti, og þeir
gæta bæjarins frá Vatnsgeymi út á
Seltjarnarnes og frá Skerjafirði að
höfninni. Þess má geta, að þegar
Þjóðverjar tóku Kaupmannahöfn
voru 2 þúsund lögregluþjónar sett-
ir út á götuna. Hér heíir engin
aukning orðið.
BRÉ FRÁ UGGA er svohljóð-
andi: „Er lögreglan hér í bænum
hópur af sofandi sauðum, eða er
hinn nýi lögreglustjóri alls ófær
um það verk, er honum hefir ver-
ið falið? Ég hefi á undanförnum
vikum gengið dálítið um bæinn,
sérstaklega vegna þeirrar breyt-
ingar, sem nú er orðin á högum
okka'r Reykvíkinga, og mér þykir
leitt að verða að játa, að ég hefi
aldrei gert mér jafn Ijósa gr^in
fyrir því, á hve lágu menningar-
stigi hluti íslendinga er.“
„FYRSTU DAGANA, sem hiiin
erlendi her var hér á landi, bar
mjög mikið á forvitni manna, eins
og hér hefði aldrei sést hermaður
áður. Þetta mátti telja fyrirgefan-
legt, vegna þess, hversu sérstak-
lega stóð á komu þessara manna.
En þegar frá leið dró úr forvitni
fullorðna fólksins, en nú fór fyrir
alvöru að bera á ósæmilegri fram-
komu unglinga og barna. Þar sem
hermenn hafa aðsetur eða eru á
verði, hópast stelpur og strákar á
öllum aldri og er framkoma
margra þessara unglinga þannig,
að þjóðarskömm er að. En lögregl-
an, hvar er hún,? spyrja margir.“
Frh. á 4. síðu.
Vikingar unnu aðra
umf erð mðtsins.
----4—;--
Val unnu peir með fjórum gegn einu.
VÍKINGUR vann Val með
allmiklum yfirburðum í
gærkveldi og hefir því fengið 6
stig í fyrri umferð, Valur hefir
4 stig, K. R. 2 og Fram 0. Þar
með hefir Víkingur fengið
mesta möguleika til að vinna
mótið í heild og getur fengið 12
stig, ef hann vinnur öll félögin
aftur í annarri umferð, sem
mun hefjast upp úr miðjum
mánuðinum.
Fyrri hálfleikurinn í gær-
kveldi kom mönnum alveg á ó-
vart. Víkingar léku undan vindi
og hófu þegar í stað sókn. Þar
með naut sín aðalkostur Vík-
inga, frábær kraftur og mikill
vilji. Maður sér aldrei „dauðan
mann“ í liði þeirra, en hið sama
er ekki hægt að segja um önn-
ur kapplið. En Víkingar gerðu
meira en að sýna hraða og
vilja. Þeir léku vel, sýndu ,,fín-
an“, smáan samleik, oft mjög
viturlegan og hnitmiðaðan,
enda höfðu þeir algera yfirhönd
í hálfleiknum. Þetta kemur og
fram í markafjöldanum, því að
Víkingar settu 4 mörk, en Vals-
menn aðeins 1.
í síðari hálfleik lék Valur
undan vindi og lá nú knöttur-
inn alla jafna á vallarhélmingi
Víkinga, en þeir voru sterkari
í vörninni en Valsmenn, eins og
þeir voru líka sterkari í sókn-
inni og allar sóknartilraunir
Valsmanna strönduðu.
Beztu mennirnir í liði Vík-
inga voru Isebarn, sem aldrei
hefir leikið jafnvel og hratt,
Þorsteinn Ólafsson og Berndsen
markvörður. Nú gekk líka liði
hans vel og minna var um tafir
en áður.
Lið Vals var undarlega óvíst
og hikandi. Það var eins og liðs-
mönnum öllum væri illt í mag-
anum. Slíkan leik hafa Völs-
ungar ekki sýnt í mörg ár. Eini
maðurinn, sem stóð sig reglu-
lega vel, var Ellert Sölvason.
Frímann var raunar góður líka,
en ekki eins góður og venju-
lega. Jafnvel Hrólfur, sem allt-
af er duglegur, var nú linur.
Ekkert mark var sett í síðari
hálfleiknum. Eitt af mörkum
Víkinga var úr vítisspyrnu.
Það er líklegt að kappleikirn-
ir í 2. umferð verði enn
skemmtilegri en þeir, sem búnir
eru. Víkingar hafa stigið á
stokk og strengt þess heit, að
vinna mótið. — Hin félögin
munu vera jafnákveðin í því að
láta þá ekki vinna það.
Sakamálasaga erftir Seamark
ósigrandi
heima hjá yður næst komandi þriðjudagsnótt.“
Svö ritaði hann heimilisfangið og rétti þjóninum
skeytið. Því næst hélt hann áfram til matsölustaðarins.
Um sama leyti gekk Willard Lyall hægum skrefum
heim til sín frá hliðargótunni í Notting HiII. Hann
ve'.ti fyrir sér án aflats hinni leyndardómsfullu gátu,
hver það gæti verið, sem sat á svikráðum við hann.
Hann vissi ekki, hve lengi hann hafði gengiö, en
varð dálítið undrandi, þegar hann rankaði við sér 0g
varð þess var, áð hann var kominn í námunda við
heimili sitt.
Fyrsta orðið, sem hann heyrði, þegar hann kom
inn voru: ö, þarna ertu þá, pabbi. Það er skeyti til
þín inni í vinnustofunni. Það kom fyrir örfáum mín-
útum. Mercia sat við píanóið og drap fingrunum á
nóíurnar.
— Þakka þér fyrir, vina mín, sagöi Lyail og hrað-
aði sér inn í vinnustofuna.
Rétt á eftir sat hann náfölur og starði á skeytið.
Aldrei hafði neitt komið honum svo á óvart sem þetta
skeyti. Og hann hafði aldrei á ævi sinni verið jafn
skelfdur. Það var tæpur klukkutími Iiðinn frá því
hann fór frá Notting Hill og nú hafði samtal hans
og skartgripasalans heyrst. Honum fannst herbergið
hringsnúast fyrir augum sér.
Mercia hætti að spila og sagði: — Hvað stendur
í skeyt'mu? En hún fékk ekkert svar. Þjóharnir heyrðust
á gangi um húsið, en að öðru leyti var steinhljóð.
— Hvað er að, pabbi? kallaði hún?
Ekkert svar.
— Hvað er að. pabbi? kallaði hún aftur.
Enn var steinhljóð.
Me'cia hljóp inn í v.'nnuherle g ð. Þar lá faðir hennar
endilangur á gólfinu nærri því kafnaður.
— Marama, komdu fljótt, hrópaði hún út um hálf-
opnar dyrnar — pabbi hefir fallið í ómegin hringdu
fljótt í lækni.
Hún kraup á kné við hlið föður shis og lyfti höfði
hans frá gólfinu. Unt leið og hún snerti hann sá hún
b!að í henrli hans. Það var skeytið og hann kreppti
fingurna utan um það.
Frú Lyall flýtti sér inn í herbergið. Hún var mjög föl
yfirlitum og ótta brá fyrir i svip hennar. Þær mæðg-
urnar lyftu Lyall upp og lögðu hann á legubekk.
— Hvað hefir komið fyrir? Mercia, hvað hefir komiö
fytir? Frú Lyali var mjög óttaslegin.
Mercia benti henni á skeytið.
— Það lítur svo út sem skeytið hafi haft þessi á-
hrif á hann, sagði hún. — Hjálpaðu mér við að ná
skeytinu.
Þær voru néfölar meðan þær iásu skeytið.
Mercia horfði á móður sína og hún var mjög á-
kveðin á svipinn. ,
— Mamma, sagði hún — Hér virðist eitthvað ó-
hreint vera á seiði og pabbi er á einhvern hátt við það
riðinn. I
— Þei, jrei, vina mín, láttu þjónana ekki heyra til þín.
nr. Uíttu á þetta skeyti. Og mundu svo eftir því,
að pabbi hafnaði boði Dains. Hann ætlaði ekki í
spilaklúbbinn. Það er eitthvað mjög alvarlegt á seiði,
svo alvarlegt, að pabbi vill ekki einu sinni skýra þér
frá því. Við morgunverðarborðið i morgun var hann
mjög utan við sig. Og skömmu seinna kemur svo
þetta einkennilega skeyti og hann fellur í ómegin.
— Þei, þci, vina mín, sagði hún 'iaftur. — Láttu
ekki þjönana héyra til ,þhi. Auðvitað getur *rerið
margt til ,sem þarfnast útskýringar, en við skulum
ekki ræða um það hér. Ég miín tala við föður þinn
um leið og hann er búinn að ná' sér.
Frú Lyall var mjög hrædd. Hana var farið að gruna
að ekki væri allt rneð felldu um viðskipti föður hennar.
Og hún þorði ekki einu sinni að minnast á þetta við
IV. KAFLI
Klukkan var orðin tvö uni nóttina. Stöku bílar
sáust á ferli um nærri því auðar götumar í London.
Nálægt Hyde Park sáust dökkir skuggar. Það var
mjög þögqlt og skuggalegt, þvi að ský dró fyrir
tunglið. Ofurlitlu regni ýrði úr lofti. Stöku sinnum
kom vindþot og ofurlítill kliður heyrðist frá trjánum
í Park Lane. i
En í nánd við Kingsland Mews var dauðaþögn. I
hcsthúsinu blakti Ijós á skari, en þa'ð sást ekki að
utan. Að öðru leyti griifði myrkur yfir öjlu. Það
var eins og öll náttúran stæði á öndinni.
Gamanleikur getur oft breyst í harmleik og harm-
leikur í gleðileik. Þannig val nú ástatt. Mennirnir,