Alþýðublaðið - 07.06.1940, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1940.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
--------- ALÞTÐUBLAÐIÐ —--------------------
Ritsíjóri: F. R. Valdemarsson.
í íjarveru hans: Steíán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H . ,F .
Ferðalög
¥? FTIR venjunni ættu sum-
arferðalög nú að fara að
byrja íyrir alvöru. Ferðalög um
landið hafa vaxið gífurlega síð-
ustu 10 árin og veldur þar fyrst
og fremst um hinar mjög svo
bættu samgöngur, hraðinn í
ferðunum og lágt fargjald með
bifreiðunum. Má segja að á
þessu hafi orðið gagnverð bylt-
ing á síðasta áratug, hvað þá
ef tekið væri lengra árabil, eða
allt til 1920, en þá var ekki
rnikið um slík ferðalög.
Þá er þess að geta, að á síð-
ustu árum hafa flestar stéttir
hér í bænum- komið því inn í
samninga sína við atvinnurek-
endur að fá sumarfrí og þar
með hefir fjölmennum hópum,
mörgum þúsundum manna, hér
gefizt kostur á því að kynnast
landinu sínu og fara um það í
eina viku eða hálían mánuð.
Hafa menn hlakkað til þessara
ferðalaga allt árið og sparað til
þeirra fé af mánaðarkaupi sínu
í hvert sinn er þeir hafa fengið
útborgað, og eru mörg dæmi til
slíks. Fyrir nokkru hefir sam-
gönguleiðin norður verið opnuð
og er nú allsæmileg færð norð-
ur í land. Jafnframt er verið að
taka upp áætlunarferðir á aðra
staði á Vesturlandi og Norður-
landi.
Það er líklegt að aldrei hafi
•bæjarbúar haft eins mikla þörf
fyrir að létta sér upp með sum-
arferðalagi og einmitt nú. Ó-
íriður geisar kringum okkur,
ægilegar fréttir berast daglega
í blöðum og útvarpi, land vort
er hernumið. og borgin full af
hermönnum og víða sjást her-
gögn, sem við erum ekki vön að
umgangast. Við þetta bætist til-
finningin um yfirvofandi hættu
hér, þó að hún, sem betur fer,
verði að teljast ástæðulíti'l, að
minnsta kosti í bráð.
En það er því miður lík-
legt, að færri geti nú farið í
sumarfríum sínum út úr borg-
inni en undanfarin sumur, og
allt bendir til þess að margir
verði að eyða sumarfríi sínu
heima hjá sér og láta sér nægja
að sleikja sólskinið á bekkjun-
urn á Austurvelli, á Arnarhóls-
túni, uppi í Rauðhólum eða ann-
ars staðar í nánasta umhverfi
bæjarins.
í sumar.
Ástæðan fyrir þessu er sú, að
fargjöld hafa hækkað stórkost-
lega á öllum leiðum. í fyrra
kostaði farið til Akureyrar kr.
29,50. Nú kostar það kr. 40,50.
í fyrra kostaði farið til Þing-
valla kr. 3,00, en nú kostar það
kr. 4,40. í fyrra kostaði farið
til Eyrarbakka kr. 4,35, en nú
kostar það kr. 6,10. I fyrra
kostaði farið til Laugarvatns 6
krónur, en nú er gert ráð fyrir
að það fari að minnsta kosti
upp í 8 krónur.
Þess'i hækkun er mjög skilj-
anleg. Allt til bifreiða hefir
hækkað stórkostlega og er ben-
zínhækkunin vitanlega tilfinn-
anlegust. Það breytir hins veg-
ar ekki þeirri staðreynd, að
þessi mikla fargjaldahækkun
hefir það í för með sér, að fjölda
márgir, sem annars hefðu farið,
verða nú að sitja heima, því að
auk þessa kemur líka hækkun
á öllu öðru, sem menn þurfa, er
þeir taka sér ferð á hendur frá
heimili sínu.
Það er vönandi að þetta geti
orðið til þess, að æskulýður
höfuðstaðarins auki gönguferð-
ir sínar um landið og fari meira
á reiðhjólum en hann hefir gert
til þessa. Eru slík ferðalög líka
jafnvel enn skemmtilegri og
heilbrigðari en bifreiðaferða-
lögin, þó að margir geti ekki
ferðast nema með bifreiðum.
Þá hefir það mjög farið í vöxt,
að fólk hefir tekið sér tjald-
stæði einhvers staðar ekki all-
langt frá bænum og má gera
ráð fyrir því að enn fleiri geri
það í sumar en undanfarin sum-
ur einmitt af þeirri ástæðu, sem
er greind hér að framan.
Ferðalögin eru mikill liður í
lífi mörg þúsund Reykvíkinga
á sumrum. Nú gera ýmsar á-
stæður það að verkum, að í
sumar verður minna um ferða-
lög, að minnsta kosti um
ferðalög með bifreiðum, en
áður. í þessu sem öðru
verðum við að haga okkur eftir
ástæðunum, gera breytingar á
áætlunum okkar og láta okkur
nægja minna en við óskuðum
eftir. Það er kúnst að kunna
þetta á hvaða sviði sem er, en
þá kúnst verðum við að læra.

Hraðferðir daglega um Akranes eða Borgarnes.
Bifreiðástöð Akureyrar. Bifreiðastöð Steindórs.
LOFTVARNIR
---—-
Leiðbeiningar um loftvarnir til almennings.
Merki um hættu.
Rafflautur, sem komið er fyrir
víðs vegar um bæinn, senda frá sér
síbreytilegan tón allan tímann, á
meðan árásarhætta er yfirvofandi
og á meðan árás stendur yfir.
Öll símatæki bæjarins munu
einnig hringja látlaust í 30 sek-
úndur, jafnskjótt og aðvörunar-
merki er gefið með rafflautunum.
Á öðrum aðalstöðvum brezka
setuliðsins munu verða . gefin
snögg, tíð hljóðmerki með vasa-
flautum hermanna.
Merki um að hættan sé liðin hjá.
Stöðugur, jafn tónn rafflaut-
anna í 5 mínútur eða lengur.
Hvað ber yður að gera, ef merki
er gefið um yfirvofandi loftárás?
Ef þér eruð staddur úti á götu
eða bersvæði, ber yður þegar í stað
að leita skýlis í næsta opinberu
loftvarnabyrgi, traustum kjallara
með steinsteyptu lofti, skurði eða
lægð.
Ef þér eruð staddur innanhúss,
ber yður þegar í stað að leita
skjóls í loftvarnabyrgi hússins,
fara í skurð eða gryfju í garði
hússins, eða leita skjóls í næsta
húsi, ef skjól er þar betra og stutt
að fara.
Hlýðið húsverði án tafar og skil-
yrðislaust.
Forðist að fara út úr húsum til
þess að horfa á loftárás. Hefir
það orðið mörgum manni að bana.
Standið ekki nálægt gluggum.
Þar eð hætta er á, að skemmdir
geti orðið á sjálfvirka símakerf-
inu í Reykjavík, ef of margir sím-
ar eru opnaðir í einu. eru menn
varaðir við að taka upp heyrnar-
tæki sín, þegar aðvörunarhringing
er gefin, eða á næstu 5—10 mín.
á eftir nema mjög brýn nauðsyn
beri til.
Það er því góð regla að temja
sér, að taka heyrnartæki sitt að
jafnaði ekki upp fyrr en við aðra
hringingu!
íkveikjusprengjur eru aðallega
tvenns konar: '
1) Sprengjur, sem valda íkveikju
á einum stað. og
2) sprengjur, sem sundrast í fall-
inu og þeyta frá sér fjölmörg-
um minni sprengjum, er hver
um sig getur valdið íkveikju.
Sprengjuhylkið. sem oftast er
úr magnesíum, er mjög þykkt. Er
það fyllt með eldfimu efni.
Þyngd og stærð íkveikju-
sprengjanna er mjög misjöfn, 0,5
—50 kg. Sprengja, sem er 10 kg.
að þyngd. og fellur á hús úr 1500
—2000 metra hæð, fer auðveldlega
í gegnum venjulegt þak og oft
jafnvel gólf háaloftsins, ef það er
úr tré.
Þegar sprengjan kemur niður,
kviknar í innihaldi hennar og
brennur það upp með ofsalegum
hita á nál. 1 mín. og bræðir og'
kveikir í hylkinu. Hylkið .brennur
síðan upp á nokkrum mínútum,
eða allt að stundarfjórðungi, og
stafar aðalbrunahættan af því.
Ef eigi tekst að fjarlægja
sprengjuna í tæka tíð, getur hún
brennt sig niður um hvert loftið
af öðru í timburhúsum og valdið
þannig mörgum íkveikjum í sama
húsinu.
Varnir gegn íkveikjusprengjum:
a) Ef unnt er, ætti að flytja í
burtu af háaloftinu allt, sem eld-
fimt er. — Hafið þar jafnan tvær
fötur, aðra fulla af þurrum sandi,
hina með vatni; enn fremur reku.
Ef hægt er að koma því við, er
gott að þekja allt gólfið með sand-
lagi, er sé 2 cm. á þykkt, eða
meira; er þetta þó óþarft, ef gólf-
ið er steinsteypt.
Ef gólf háaloftsins er úr timbri,
eins og hér er í öllum timburhús
um og mörgum hinna elztu stein-
------------4-----------
húsa, er rétt að hafa einnig sand-
fötu, reku og vatnsfötu á næstu
hæð fyrir neðan.
b) Falli íkveikjusprengja á hús-
ið skal þegar brugðið við og nál.
% af sandinum úr fötunni hellt yf-
ir sprengjuna, þannig að hann
hylji hana sem bezt. Hættulaust
er að koma í 1 m. nálægð við
sprengjuna; er því óþarfi að kasta
sandinum úr mikilli fjarlægð. 14
af sandinum á að vera kyrr í föt-
unni. Takið nú sprengjuna upp á
rekublaðinu og látið hana í fötuna,
stingið rekuskaftinu undir hanka
fötunnar og berið hana hið skjót-
asta út úr húsinu og kastið henni
á bersvæði, í skurð. vatn eða sjó.
Ef eigi vinnst tími til að koma
sprengjunni fyrir í fötu, ber að
taka hana upp á rekublaðinu ,bera
hana.eða kasta henni út, en þess
verður vel að gæta, að valda eigi
með því tjóni á öðrum húsum eða
mannvirkjum.
c) Varist að hella vatni á sjálfa
sprengjuna! Forðist einnig að nota
venjuleg slökkvitæki við bruna
þeirra. Hvorttveggja getur gert
illt verra. Vatnið og slökkvitækin
á aðeins að nota til að slökkva eld
þann, sem kann að hafa kviknað
út frá sprengjunni.
Leiðbeiningar um varnir gegn
loftárás.
Leiðbeiningar fyrir þð, sem
staddir eru innanhúss:
1. Þegar gefið er aðvörunar-
rnerki um loftárás, ber öllum að
gæta þess vel, að forðast allt fum
og óðagot. en fara skipulega til
loftvarnaskýlis þess, sem þeir áð-
ur hafa valið sér, í eða við hús
sitt. Slíkt skýli getur verið í kjall-
ara, herbergi á neðstu hæð húss-
ins, eða skurður, sem grafinn hef-
ir verið í garði hússins, eða næsta
umhverfi þess. Ef fólk leitar skjóls
innanhúss, á það að halda sér sem
næst burðarveggjum hússins, en
forðast að standa við glugga eða
útidyr með glerrúðum í.
2. Þeim. er umráð hafa yfir
loftvarnaskýli, ber einnig að heim-
ila öðrum. sem úti eru staddir þeg-
ar aðvörunarmerki er gefið, að fá
þar athvarf, ef þeir æskja þess og
rúm leyíir, enda sé ekkert opin-
bert loftvarnaskýli þar nærri.
3. Enginn má yfirgefa skýli sitt
fyrr en merki hefir verið gefið um,
að hætta af loftárás sé liðin hjá.
Ber öllum þá að hverfa rólega og
skipulega úr skýlum sínum.
4. a) Vegna eldhættu í timbur-
húsum (og steinhúsum með timb-
urloftum) ættu þeir, sem þar eru
staddir, ekki að leita skjóls í kjall-
ara hússins. nema þar séu tvennar
eða fleiri greiðfærar útgöngudyr,
— eða nægilega stórir gluggar,
sem auðvelt sé að komast út um, ef
nauðsyn krefur. Útgöngudyrnar
eiga helzt að vera á mótstæðum
hliðum hússins.
Ef kjallarinn ekki uppfyllir
þessi skilyrði, er ráðlegast fyrir
þá, sem í húsinu dvelja, að leita
sér heldur skjóls:
b) á neðstu hæð hússins, t. d. í
gangi, eða í því herbergi, er fæsta
heíir glugga.
Þétt vírnet (möskvastærð: 14
—1 cm.), sem þanið er fyrir glugga
innanverðan, hefir víða reynst á-
gæt vörn gegn rúðubrotum. í stað
vírnets má nota tréhlera eða dýnu,
sem hengd er fyrir gluggann.
c) í loftvarnaskurði. sem gerður
hefir verið í garði hússins eða
næsta nágrenni (sjá síðar).
d) í næsta húsi, ef þar er örugg
ara skýli; en þá þurfa menn að
hafa samið áður um slíkt við ná-
granna sinn.
5. Ráðlegt er að hafa dyr og
glugga herbergja, sem enginn dvel-
ur í, opin á meðan á loftárás
stendur.
Gluggar og dyr herbergja, sem
notuð eru sem loftvarnabyrgi, eiga
að vera lokuð á meðan á loftárás
stendur. Innan við gluggann ætti
að strengja vírnet, festa hlera eða
heng'ja dýnu. Bezt er þó að skýla
gluggunum með sandpokum, en á
því eru sjaldnast tök, nema byrg-
ið sé í kjallara. (Sjá síðar).
Leiðbeiningar fyrir þá, sem staclcl-
ir eru á götum úti.
1. Jafnskjótt og aðvörunarmerki
er gefið um loftárás, ber öllum,
sem staddir eru á götum úti, að
leita skýlis í:
a) næsta opinberu loftvarnabyrgi,
eða, — ef ekkert slíkt byrgi er
nálægt, —
b) í næsta örugga kjallara, er þeir
ná til.
2. Öll opinber loftvarnabyrgi í
bænum eru greinilega merkt með
rauðum örvum. Á næstu húsum
beggja megin byrgisins, eru örvar,
sem stefna í áttina að byrginu. En
á eða við innganginn að byrginu
er límd rauð ör. er stefnir niður og
er letrar fyrir ofan hana: Loft-
varnabyrgi.
Sérstökum byrgisvörðum mun
verða falið að gæta byrgjanna, og
leiðbeina þeim, er til þeirra leita,
ef loftárás ber að höndum. Verða
bráðlega settar nánar reglur um
þetta og verða þær þá birtar al-
menningi.
3. Þeir, sem leitað hafa skjóls í
loftvarnabyrgi. verða að hafast þar
við uns merki verður gefið um, að
hætta sé liðin hjá. Bér þeim þá þeg
ar að hverfa brott úr byrginu, ró-
lega og skipulega. Forðast ber að
safnast saman í þyrpingu eða hópa,
er gæti hindrað eða tafið lögreglu,
slökkviliðsmenn, hjúkrunarfólk
eða aðrar hjálpar- eða björgunar-
sveitir í starfi þeirra.
Leiðbeiningar fyrir þá, sem stadd-
ir eru á bersvæði.
1. Þeir, sem staddir eru á ber-
svæði þegar aðvörunarmerki er
gefið um loftárás, og eigi ná að
komast í opinbert loftvarnabyrgi,
né annað skýli innan húss, eiga að
kasta sér niður, helzt í skurð eða
í lægð. og liggja þar kyrrir, uns
gefið er merki um að hættan sé
liðin hjá.
2. Ber þeim að gæta þess vel, að
líta ekki upp á meðan á loftárás
stendur. heldur liggja á grúfu og
hylja sem bezt höfuð sitt, t. d. með
kápu, frakka, hatti, handtösku eða
þ. u. 1.
Um loftvainabyrgi og loftvarna-
skurði almennt.
1. Sérhver húseigandi. verzlun-
arfyrirtæki, verksmiðja, vinnustöð,
og skóli, verður nú þegar að gera
allar nauðsynlegar ráðstafanir um
útbúnað hæfilegra loftvarnaskýla
fyrir þá, er í húsum dvelja, þegar
aðvörunarmerki kann að verða gef
ið um loftárás,
Ef skýli er valið í húsinu (ath.
þó það, sem áður er sagt um timb-
urgólfin), er að jafnaði bezt að það
sé í kjallara þess, enda sé loft hans
úr steinsteypu. Skýlið getur verið
gangur, anddyri, eða herbergi, eitt
eða fleiri. Ef tök eru á því, skal
fjarlægja allt, sem eldfimt er. •—
Skýla ber gluggum með sandpok-
um, ef unnt er. Ekki er nauðsyn-
legt að sandpokarnir liggi alveg
upp að rúðunum. Má hlaða garð úr
þeim fyrir utan gluggann, 30—40
cm. frá rúðunum, þannig, að ljós
og loft geti komist inn um glugg-
ann. Verður þessi garður þá að
vera nokkru lengri en breidd glugg
ans er, og ná 15—20 cm. upp íyrir
hann. Loftræsting verður að vera
góð í loítvarnakjallara. Ef unt er,
á að vclja skýli, sem hefir tvo
Frh. á 4. sí6u: