Alþýðublaðið - 22.06.1940, Blaðsíða 2

Alþýðublaðið - 22.06.1940, Blaðsíða 2
ALÞYÐUBLAÐIÐ Ælurem Bifresðastöð ilnreyrar. BifreliastSi Steinðórs. Skégræktarfélags Isiands. verður haldinn að Laugarvatni þann 29. júní 1940 kl. 4 e. h. Dagskrá samkvæmt félagslögum. Þeir, sem kynnu að vilja fara úr Reykjavík, geta til- kynnt þátttöku sína á skrifstofu skógræktarstjóra, sem annast farkost fyrir sanngjarnt verð. STJÓRNIN. Mranes - Sviinasbarð - Borgarnes. Bílferðin* * FJéra daga vikannar. Upplýsingar í Borgarnesi: > • / Bifreiðastöð Finnboga Guðlaugssonar. í Reykjavík hjá STEINDÓRI. Magnús Gunnlaugsson, Akranesi. Verð fjarveraidi ca. Vz mánuð. Hr. læknir Þórður Þórðarson gegn- ir heimilislæknisstörfum fyrir mig þann tíma. Þórarinn Sveinsson. Valencia SbÖ£S£“Í v«r- Dansleikur Hin vinsæla hljómsveit Iðnó undir stjórn F. Weisshappels Ieikur. Aðgöngumiðar seldir frá kl. 6. Ðansið þar sem þessi ágæta hljómsveit er, því þar verður fjöldinn í kvöld. ÖLVUÐUM MÖNNUM BANNAÐUR AÐGANGUR. nsleikur í Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu annað kvöld — sunnudag- inn 23. júní. Hljómsveit undir stjórn Fritz Weisshappel. Aðgöngumiðar frá kl. 7 annað kvöld. Danzaðir verða bæði gömlu og nýju danzarnir. Dan LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 1940. Hý aðferð vlð m verður í Oddfellowhúsinu í kvöld klukkan 10. Hljómsv. Aage Lorange og margar harmonikuhljómsvei1,ir. Óvænt skemmtiatriði klukkan 12. frá ! iiiií til I februar. ÆJARSJÓÐUR hefir á- kveðiS samkvæmt heim- ild í lögum, og fengið leyfi rík- isstjórnarinnar, að innheimta útsvör bæjarmanna í ár og framvegis með vissum mánað- arafborgunum. Verður farið að þessu með þeim hætti, að fyrirtækjum, sem hafa fasta starfsmenn, verður gert að skyldu að halda eftir af kaupi manna jöfnum afborgunum af útsvöruin. frá 1. júlí til 1. nóv., og aftur 1. jan- úar og 1. febrúar. Þá á síðasta greiðslan að fara fram. Þeir sem ekki hafa hins vegar fast kaup ,t. d., daglaunamcnn, fiskimenn o. s. rrv'. eigá aÓ hafa greitt útsvör sín að fullu fyrir áramót og ber fyrirtækjum sem þeir vinna hjá að halda eftir af kaupi þeirra iO>/ö; upþí útsvar. Þeir, sem hafa sjálfstæða at- vinnu og því kaup af eigin at- vínnurekstri eiga að borga útsvör sín upp fýrir 1 nóvember. Hér er um alveg nýja inn- íieimtuaðferð að ræða. Framvegis koma ekki neinir samningar til greina við innheimtumenn bæjar- irvá. Nú ætti innheimtan að verða. barnleikur einn fyrir bæinn og ætti þetta ekki aðeins að tryggja svo að segja fulla innf/^ntu út- svaranna heldur og mikinn sparrr; að fyrir bæinn með því að inn- heímtumennirnir verða óþarfir. Kartöflur á kr. 10,00 pokinn.. Ágætar matarkartöflur. Harald- ur Sveinbjörnsson, Hafnar- stræti 15. Úthreiðið Alþýðuhlaðið. ÞORSTEINN HALLD ORSSON: Prentlistin fimm hundruð ára. SVO er talið, að í ár séu 500 ár liðin frá því að Jóhann Gutenberg hóf að prenta bækur með lausaletri, eða með öðrum orðum fann upp prentlistina. Annars er það svo um Guten- berg, að furðulítið er til af ó- yggjandi heimildum um líf hans og starf. Aðalheimildirnar fyrir tilveru hans, þær einu, er sanna, að maðurinn var raun- verulega til, er að finna í göml- um dómsskjölum út af mála- ferlum, er hann átti í vegna skulda. Hann átti það sem sé sammerkt við marga síðari tíma hugvitsmenn, að honum hélst lítt á fé. Dómsskjölin sýna það einnig, að hann hefir smíðað prentpressu og keypt blý, og telja fræðimenn það sannað, að GUtenberg einum beri heiður- inn af uppfundningu prentlist- arinnar. Ekki er með vissu vitað, hvaða dag eða ár Gutenberg fæddist í þennan heim, en um 1420 er tvítugur aðalsmaður að nafni Jóhann Gutenberg í borg- inni Mainz á Þýzkalandi og fæst þar við listiðnað og alls konar uppfundninga-tilraunir. — Um þær mundir voru viðsjár miklar í Mainz milli handiðnaðar- manna og höfðingjaætta. Urðu aðalsmenn að láta undan síga í þeim deilum, og varð það til þess, að ýmsar höfðingjaættir fluttust burt úr borginni, og var ætt Gutenbergs ein af þeim. Næst geta dómsskjölin um Gutenberg árið 1437. Þá er hann í Strassburg og lendir þar í málaferlum, meðal annars meiðyrðamáli, er hann tapar. Nokkru síðar mun hann aftur hafa flutzt til Mainz, fæðingar- borgar sinnar, og árið 1440 er talið fæðingarár prentlistarinn- ar, því að þá muni Gutenberg hafa gert hina snjöllu uppgötv- un sína. Gutenberg var félítill sjálfur, og tók því lán hjá bankamann- inum Jóhanni Fust til þess að geta hagnýtt uppfundningu sína. Lánið var að upphæð 800 gyllini, og var það geysifjárhæð á þeim tímum Eftir tvö ár er féð farið veg allrar veraldar hjá Gutenberg. En Fust lánar honum aftur sömu fjárhæð. En þegar enn liðu þrjú ár án þess, að Guten- berg greiddi nokkuð af láninu, þá var þolinmæði Fusts þrotin og hann stefndi Gutenberg til -----------4----------- greiðslu á allri f járhæðinni. Fust mun hafa skilið, hversu gróðavænleg uppgötvun Guten- bergs var, og nú var Gutenberg auk þess ekki lengur einn um leyndarmál prentlistarinnar. — Sveinar hans þekktu það líka. Einn af þeim, Peter Schöffer, var þeirra fremstur í listinni. Fust hét honum dóttur sinni að eiginkonu og tryggði sér þann- ig aðstoð hans. Gat hann nú ör- uggur krafið Gutenberg um hina miklu fjárhséð. Uppfinn- andinn tapaði málinu, og hið dýrmæta letur hans og áhöld öll rann til hins nýja firma: Fusts og Schöffers. Fust og Schöffer luku síðan prentun beggja þeirra bóka, er Gutenberg hafði byrjað á og var langt kominn með, en þær voru saltarinn og fjörutíu og tveggja lína biblían (nefnd svo vegna þess, að 42 línur eru í hvorum dálki hverrar síðu). Þessar tvær bækur eru fyrstu meiri háttar bækur prentaðar með lausaletri. Jafnframt eru þær enn í dag einhver fegurstu listaverk, sem prentuð hafa verið. Mjög fá eintök þeirra hafa geymzt til vorra daga og eru svo að segja ómetanleg til fjár. Af fjörutíu og tveggja lína biblíunni er til 41 eintak. Eitt þeirra var keypt til Ameríku árið 1926 og var greitt með 120 000 dollurum. Árið 1468, 26. febrúar, kunn- gerir borgarritarinn í Mainz, að erkibiskupinn hafi afhent hon- um „ýmisleg mót, bókstafi, á- höld og annað til prentverks heyrandi, sem Jóhann Guten- berg hefir eftir sig látið við andlát sitt“. En hann lét einnig eftir sig skuldir! í fjármálum brosti gæfan aldrei við honum. Þó var hann árið 1465 tekinn í hirð erkibiskupsins í Mainz og hlaut þar með framfærslueyri sem aðalsmaður. Og að sínu mikla hugðarefni, bókaprent- un, vann hann eftir áfallið mikla, þegar hann missti öll sín áhöld í hendur Fusts. Fyrr- nefndur borgarritari í Mainz hjálpaði honum um peninga til þess að hann gæti stundað bóka- prenturl, og fékk svo eftir frá- fall Gutenbergs sér dæmd á- höld hans og stíla. Trúlegt er að aðalsmenn þeirra tíma hafi litið heldur- niður á þennan stéttarbróður sinn, sem var að fást við listiðn- að og uppfundningar. Það mum varla hafa þótt aðalsmanni sam- boðið. En löngu eftir að nöfni þeirra allra eru gleymd, lýsir nafn Gutenbergs með sívaxandi ljóma, því að hann hefir unniði sér ódauðlegan aðalsrétt í ríkí. andans. * Uppfundning Gutenbergs var- ekkert minna en bylting, — ein- hver sú áhrifamesta, er sagan getur um. Bækur höfðu að vísu verið prentaðar áður, en sökum þess hve seinlegt var að fram- leiða þær, þar sem hver blað- síða var skorin út í heilu lagi,. voru þær geysidýrar, svo að ein- ungis auðmenn gátu veitt sér- þann munað að eiga bækur, — höfðu svo að segja einkarétt á þeim, og þar með þekkingunnL Uppfundning Gutenbergs var- svo sem kunnugt er í því fólgin að búa til lausa stafi, sem nota; mátti hvað eftir annað. Prentfistin breiddist út umi Þýzkaland með miklum hraðas og lagði jafnffamt undir sig hvert Iandið á fætur öðru. Ög.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.