Alþýðublaðið - 22.06.1940, Blaðsíða 2
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Ælurem
Bifresðastöð ilnreyrar. BifreliastSi Steinðórs.
Skégræktarfélags Isiands.
verður haldinn að Laugarvatni þann 29. júní 1940 kl. 4 e. h.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Þeir, sem kynnu að vilja fara úr Reykjavík, geta til-
kynnt þátttöku sína á skrifstofu skógræktarstjóra, sem
annast farkost fyrir sanngjarnt verð.
STJÓRNIN.
Mranes - Sviinasbarð - Borgarnes.
Bílferðin* * FJéra daga vikannar.
Upplýsingar í Borgarnesi:
> • /
Bifreiðastöð Finnboga Guðlaugssonar.
í Reykjavík hjá STEINDÓRI.
Magnús Gunnlaugsson,
Akranesi.
Verð fjarveraidi
ca. Vz mánuð. Hr. læknir Þórður Þórðarson gegn-
ir heimilislæknisstörfum fyrir mig þann tíma.
Þórarinn Sveinsson.
Valencia
SbÖ£S£“Í
v«r- Dansleikur
Hin vinsæla hljómsveit
Iðnó undir stjórn F. Weisshappels Ieikur.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 6.
Ðansið þar sem þessi
ágæta hljómsveit er,
því þar verður fjöldinn
í kvöld.
ÖLVUÐUM MÖNNUM BANNAÐUR AÐGANGUR.
nsleikur
í Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu annað kvöld — sunnudag-
inn 23. júní.
Hljómsveit undir stjórn Fritz Weisshappel.
Aðgöngumiðar frá kl. 7 annað kvöld.
Danzaðir verða bæði gömlu og nýju danzarnir.
Dan
LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 1940.
Hý aðferð vlð m
verður í Oddfellowhúsinu í kvöld klukkan 10.
Hljómsv. Aage Lorange og margar harmonikuhljómsvei1,ir.
Óvænt skemmtiatriði klukkan 12.
frá ! iiiií til I
februar.
ÆJARSJÓÐUR hefir á-
kveðiS samkvæmt heim-
ild í lögum, og fengið leyfi rík-
isstjórnarinnar, að innheimta
útsvör bæjarmanna í ár og
framvegis með vissum mánað-
arafborgunum.
Verður farið að þessu með
þeim hætti, að fyrirtækjum,
sem hafa fasta starfsmenn,
verður gert að skyldu að halda
eftir af kaupi manna jöfnum
afborgunum af útsvöruin. frá 1.
júlí til 1. nóv., og aftur 1. jan-
úar og 1. febrúar. Þá á síðasta
greiðslan að fara fram.
Þeir sem ekki hafa hins vegar
fast kaup ,t. d., daglaunamcnn,
fiskimenn o. s. rrv'. eigá aÓ hafa
greitt útsvör sín að fullu fyrir
áramót og ber fyrirtækjum sem
þeir vinna hjá að halda eftir
af kaupi þeirra iO>/ö; upþí útsvar.
Þeir, sem hafa sjálfstæða at-
vinnu og því kaup af eigin at-
vínnurekstri eiga að borga útsvör
sín upp fýrir 1 nóvember.
Hér er um alveg nýja inn-
íieimtuaðferð að ræða. Framvegis
koma ekki neinir samningar til
greina við innheimtumenn bæjar-
irvá. Nú ætti innheimtan að verða.
barnleikur einn fyrir bæinn og
ætti þetta ekki aðeins að tryggja
svo að segja fulla innf/^ntu út-
svaranna heldur og mikinn sparrr;
að fyrir bæinn með því að inn-
heímtumennirnir verða óþarfir.
Kartöflur á kr. 10,00 pokinn..
Ágætar matarkartöflur. Harald-
ur Sveinbjörnsson, Hafnar-
stræti 15.
Úthreiðið Alþýðuhlaðið.
ÞORSTEINN HALLD ORSSON:
Prentlistin fimm hundruð ára.
SVO er talið, að í ár séu 500
ár liðin frá því að Jóhann
Gutenberg hóf að prenta bækur
með lausaletri, eða með öðrum
orðum fann upp prentlistina.
Annars er það svo um Guten-
berg, að furðulítið er til af ó-
yggjandi heimildum um líf
hans og starf. Aðalheimildirnar
fyrir tilveru hans, þær einu, er
sanna, að maðurinn var raun-
verulega til, er að finna í göml-
um dómsskjölum út af mála-
ferlum, er hann átti í vegna
skulda. Hann átti það sem sé
sammerkt við marga síðari tíma
hugvitsmenn, að honum hélst
lítt á fé. Dómsskjölin sýna það
einnig, að hann hefir smíðað
prentpressu og keypt blý, og
telja fræðimenn það sannað, að
GUtenberg einum beri heiður-
inn af uppfundningu prentlist-
arinnar.
Ekki er með vissu vitað,
hvaða dag eða ár Gutenberg
fæddist í þennan heim, en um
1420 er tvítugur aðalsmaður að
nafni Jóhann Gutenberg í borg-
inni Mainz á Þýzkalandi og fæst
þar við listiðnað og alls konar
uppfundninga-tilraunir. — Um
þær mundir voru viðsjár miklar
í Mainz milli handiðnaðar-
manna og höfðingjaætta. Urðu
aðalsmenn að láta undan síga í
þeim deilum, og varð það til
þess, að ýmsar höfðingjaættir
fluttust burt úr borginni, og var
ætt Gutenbergs ein af þeim.
Næst geta dómsskjölin um
Gutenberg árið 1437. Þá er
hann í Strassburg og lendir þar
í málaferlum, meðal annars
meiðyrðamáli, er hann tapar.
Nokkru síðar mun hann aftur
hafa flutzt til Mainz, fæðingar-
borgar sinnar, og árið 1440 er
talið fæðingarár prentlistarinn-
ar, því að þá muni Gutenberg
hafa gert hina snjöllu uppgötv-
un sína.
Gutenberg var félítill sjálfur,
og tók því lán hjá bankamann-
inum Jóhanni Fust til þess að
geta hagnýtt uppfundningu
sína. Lánið var að upphæð 800
gyllini, og var það geysifjárhæð
á þeim tímum
Eftir tvö ár er féð farið veg
allrar veraldar hjá Gutenberg.
En Fust lánar honum aftur
sömu fjárhæð. En þegar enn
liðu þrjú ár án þess, að Guten-
berg greiddi nokkuð af láninu,
þá var þolinmæði Fusts þrotin
og hann stefndi Gutenberg til
-----------4-----------
greiðslu á allri f járhæðinni.
Fust mun hafa skilið, hversu
gróðavænleg uppgötvun Guten-
bergs var, og nú var Gutenberg
auk þess ekki lengur einn um
leyndarmál prentlistarinnar. —
Sveinar hans þekktu það líka.
Einn af þeim, Peter Schöffer,
var þeirra fremstur í listinni.
Fust hét honum dóttur sinni að
eiginkonu og tryggði sér þann-
ig aðstoð hans. Gat hann nú ör-
uggur krafið Gutenberg um
hina miklu fjárhséð. Uppfinn-
andinn tapaði málinu, og hið
dýrmæta letur hans og áhöld
öll rann til hins nýja firma:
Fusts og Schöffers.
Fust og Schöffer luku síðan
prentun beggja þeirra bóka, er
Gutenberg hafði byrjað á og
var langt kominn með, en þær
voru saltarinn og fjörutíu og
tveggja lína biblían (nefnd svo
vegna þess, að 42 línur eru í
hvorum dálki hverrar síðu).
Þessar tvær bækur eru fyrstu
meiri háttar bækur prentaðar
með lausaletri. Jafnframt eru
þær enn í dag einhver fegurstu
listaverk, sem prentuð hafa
verið. Mjög fá eintök þeirra
hafa geymzt til vorra daga og
eru svo að segja ómetanleg til
fjár. Af fjörutíu og tveggja lína
biblíunni er til 41 eintak. Eitt
þeirra var keypt til Ameríku
árið 1926 og var greitt með
120 000 dollurum.
Árið 1468, 26. febrúar, kunn-
gerir borgarritarinn í Mainz, að
erkibiskupinn hafi afhent hon-
um „ýmisleg mót, bókstafi, á-
höld og annað til prentverks
heyrandi, sem Jóhann Guten-
berg hefir eftir sig látið við
andlát sitt“. En hann lét einnig
eftir sig skuldir! í fjármálum
brosti gæfan aldrei við honum.
Þó var hann árið 1465 tekinn í
hirð erkibiskupsins í Mainz og
hlaut þar með framfærslueyri
sem aðalsmaður. Og að sínu
mikla hugðarefni, bókaprent-
un, vann hann eftir áfallið
mikla, þegar hann missti öll sín
áhöld í hendur Fusts. Fyrr-
nefndur borgarritari í Mainz
hjálpaði honum um peninga til
þess að hann gæti stundað bóka-
prenturl, og fékk svo eftir frá-
fall Gutenbergs sér dæmd á-
höld hans og stíla.
Trúlegt er að aðalsmenn
þeirra tíma hafi litið heldur-
niður á þennan stéttarbróður
sinn, sem var að fást við listiðn-
að og uppfundningar. Það mum
varla hafa þótt aðalsmanni sam-
boðið. En löngu eftir að nöfni
þeirra allra eru gleymd, lýsir
nafn Gutenbergs með sívaxandi
ljóma, því að hann hefir unniði
sér ódauðlegan aðalsrétt í ríkí.
andans.
*
Uppfundning Gutenbergs var-
ekkert minna en bylting, — ein-
hver sú áhrifamesta, er sagan
getur um. Bækur höfðu að vísu
verið prentaðar áður, en sökum
þess hve seinlegt var að fram-
leiða þær, þar sem hver blað-
síða var skorin út í heilu lagi,.
voru þær geysidýrar, svo að ein-
ungis auðmenn gátu veitt sér-
þann munað að eiga bækur, —
höfðu svo að segja einkarétt á
þeim, og þar með þekkingunnL
Uppfundning Gutenbergs var-
svo sem kunnugt er í því fólgin
að búa til lausa stafi, sem nota;
mátti hvað eftir annað.
Prentfistin breiddist út umi
Þýzkaland með miklum hraðas
og lagði jafnffamt undir sig
hvert Iandið á fætur öðru. Ög.