Alþýðublaðið - 22.06.1940, Qupperneq 3

Alþýðublaðið - 22.06.1940, Qupperneq 3
ALPYOUBLAÐSO LAUGAKDAGUR 22. JÚNI 1946. Ritstjóri: F. R. Valdemarsson. 1 fjarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima). Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu. Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét- ursson (heima) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms- son (heima) Brávallagötu 50. Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu. Símar: 4900 og 4906. Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu. ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H . JF . Vestmannadagurinn ámorgun ÞJOÐRÆKNISFÉLAG isíend- ‘inga, seim stofnað var hér í fyrra, gengst fyrir Vestmanna- degti á morgun. Fyrsti Vest- mannadagurinn var haldinn hér í fyrrasumar á Þingvöllum; tókst hann ágætlega, og var þátttaka almennings mjög mikil. A'ö þessu sinni var talið heppilegast að halda daginn hátíðlejgan hér í Reykjavík, af ýmsum ástæðum. Vestur-íslendingar hafa um márgra ára skeið haldið íslend- ingadaga í byggðum sínurn vest- ur í Ameríku. Eru þessir dagar einhverjir beztu og áhrifamestu hátíðisdagar landa okkar vestra, enda eru þeir þjóðhátíðardagar þeirra og hafa þeir ekki sízt orð- ið til þess aÖ viðhalda ástinní til Eéttjarðarinnar og þeim andleg- um verðmætum, er landnemarnir tóku með sér héðan að heiman og afkomendur þeirra hafa síðan erft. Til skamms tírna hefir ekki verið skipulagt félagslegt sam- band milli þjóðarsystkina okkar vestan hafs og okkar héma heima. Höfum við hérna megin hafs- ins átt alla sök á þessu, og er það okkur til lítils sóma. Það er fyrst á allra síðustu árum, að náið samband hefir komist á milli heimaþjióðarinnar sem heiidar og þjóðarbrotsins vestra. En allt bendir til þess, að al- menningur hér á landi skilji þýð- ingu þeirrar samvinnu og vilji styðja. hana af alefli. Það sýndi meðal annars Vestmannadagur- inn í fyrra. Þjóðræknisfélög Islendinga beggja megin hafsins eru liður- inn, sem tengir okkur saman. Þjóðræknisfélagið hér heima hef- ir ekki starfað lengi, en því heiir þó orðið vel ágengt. Það er þetta félag, sem gengst fyrir Vestmannadeginum á morgun og heitir á alla Reykví'kinga að taka þátt í honum af áhuga. Hér eru nú staddir nokkrir af kunnustu löndujn vorum vestra, menn, sem allir standa og hafa lengi staðið framarlega í þjóð- emislegum félagsskap Vestur- Islendinga. Allir hafa og þéssir rnenn sýnt í verki, svo að aldrei mun gleym- ast, ást sína tif móðurlandsins, Og má þar á meÖal nefna undir- tektir þeirra og Vestur-fslendinga yfirleitt undir stofnun Eimskipa- félags fslands. Við stofnun fé- lagsins má segja, að mjög tvÞ sýnt hafi verið, hvemig fyrir- tækinu reiddi af, en það liaml- aði ekki löndum vorum frá því að leggja fram svO’ mikið fé að það tryggði það, að hægt væri að stofna félagið og kaupa þann skipako-st, sem var lífsnauðsyn- legur gmndvöllur undir alla starfsemi þess. f mörgu fleira verklegu hafa j Vestur-íslendingar sýnt hug sinn til okkar hér heima. Þeir menn, sem nú eru hér staddir, era Gunnar Björnsson rifstjóri og frú hans, í boði Þjóðræknisfélagsins, Ásmundur P. Jóhannesson og frú og Árni Eggertsson og frú, í boði Eim- skipafélagsins af tilefni 25 ára afmæl’is þess, og Soffonías Þor- kellsson, iðjuhöldur frá Winni- peg. Þessir menn eru allir gránaðir, það er satt, en þeir hafa allir unglegan og brennandi áhuga fyrir velferðarmálum gamla landsins — og þeir standa allir eins og áður er sagt fremst í fylkingu þeirra, sem halda uppi þjóðernislegri baráttu meðal landa okkar vestra. Slík barátta er enginn leikur. Þjóðarbrotið er lítið í saman- burði við mannfjöldann í Vestur- heimi, en meðal annars fyrir atbeina þessara manna hefir ís- lendingum tekizt betur að vernda sín eigin þjóðarverðmæti í þeirri mergð en nokkru öðru þjóðar- broti. * Og það vita allir fslendingar hér heima, að landar okkarvestra hafa orðið frægir meðal Vestur- heimsbúa fyrir dugnað, gáfur, drenglyndi og áreiðanleik, og enga betri auglýsingu var hægt að gefa því landi, sem fæddi þá og gaf þeim kjarnann. í samkvæminu að Hótel Borg annað kvöld fá Reykvíkingar tækifaéri til að kynnast öllum þessum gestum okkar. Þeir munu allir flytja þar ræður, en hátíðahöldin hefjast með hljóð- færaslætti og ræðuhöldum við alþingishúsið kl. 2 á morgun. Plöntur og grænmeti selt dag- lega frá kl. 9—12 á daginn við Steinbryggjuna og á laugardög- um einnig á torginu við Njálsg. og Barónsstíg. Ákveðið hefir verið að innheimta útsvör til bæj- arsjóðs skv. lögum nr. 23, 12. febr. 1940, 1. gr. a- og b-lið, sbr. c-lið. Samkvæmt því verður lagt fyrir alla ltaupgreið- ‘sk&x’.idÉ W : ’ -W endur að HALDA EFTIR AF KAUPI STARFS- MANNA sem hér segir: 1. Af kaupi allra FASTRA STARFSMANNA allra, sem vinna að staðaldri hjá kaupgreið- anda fyrir föstu kaupi, hvernig sem kaupið er greitt, upphæð, er nægi til greiðslu útsvarsins í 7 JÖFNUM HLUTUM, af kaupi fyrir mán- uðina júlí, ágúst, september, október, nóvem- ber, janúar og febrúar næstk. (desember und- anskilinn). 2. Af kaupi daglaunafólks, farmanna, fiskimanna, ákvæðisvinnufólks, og annarra, sem ekki eru á föstu árs- eða mánaðarkaupi, 10% AF KAUP- INU. Þó skulu þessir gjaldendur hafa lokið útsvarsgreiðslu fyrir áramót. Dráttarvextir falla ekki á útsvör eða útsvarshluta þeirra gjaldenda, sem nú voru taldir og greiða á þann hátt, er að framan getur. Hins vegar koma útsvarsgreiðslur til frádráttar við ákvörðun skatts á næsta ári, aðeins að því leyti, sem greitt verður fyrir áramót, á sama hátt og undanfarin ár. Þeir, sem taka kaup hjá öðrum, verða því að sýna kaupgreiðanda skilríki fyrir greiðslu útsvars eða a. m. k. 1/7 hluta þess, um leið og þeir taka við kaupi fyrir júlímánuð, ef þeir vilja komast hjá því að haldið verði eftir af kaupinu. Öðrum en launþegum ber að greiða útsvör sín á sama hátt og verið hefir með 1/5 hluta útsvarsins mánuðina júní—október, 1. dag hvers mánaðar, og er FYRSTI HLUTINN ÞVÍ FALLINN í GJALD- DAGA. j Borgarst|órÍna. sigurför prentlistarinnar var jáfnframt sigurför þekkingar- innar. Fyrst voru raunar eink- um prentaðar guðsorðabækur, því að þá þótti mest undir því komið að kenna lýðnum krist- in fræði, en smám saman tóku fleiri fræðigreinar þetta dásam- lega útbreiðslutæki í þjónustu sína. Á vorum dögum er svo komið, að engin stefna eða starfsgrein getur án prentlistar- innar verið. Hvernig færi fyrir öllum stjórnmálaflokkunum án hennar? Satt er það að vísu, að prentlistin er tvíeggjað sverð, og veldur miklu, að þeir, er öfl- ugast beita þessu hvassa vopni á hverjum tíma, hafi þann þroska hugar og hjarta til að bera, að gott megi af hljótast. Þegar útvarpið kom fram, töldu margir, að það myndi verða prentlistinni hættulegur keppinautur. Reynslan virðist þó benda til þess, að fremur muni verða um samvinnu en samkeppni að ræða milli þess- ara menningartækja, og er það vel farið. Má t. d. benda á það, að mörgum þeim, er hlýða á snjallt útvarpserindi um „bæk- ur og menn“ eða málefni, mun verða það hvatning til að kynna sér efnið nánar með því að út- vega sér bók um það og setjast við að lesa. Vitur maður hefir líka komizt að orði eitthvað á þessa leið: ,,Að horfa á kvik- mynd er frumstig menningar, næsta stigið er að hlýða á ræðu, en að lesa, það er að vera menntaður maður.“ Á bernskudögum prentlistar- innar bar mest á guðsorðabók unum í prentuðu máli, svo sem áður er að vikið. Nú eru það dagblöðin, sem hafa þennan heiðurssess, og þykir mörgum nóg um. En allt um það myndi nútímamaðurinn sennilega ekki fremur vilja vera án þeirra en forfeður okkar án guðsorðabók- anna. Með aðstoð vélanna hefir prentlistin hjálpað til að skapa þetta stórveldi nútímans: dag- blöðin. Prentlistin hefir verið öflugasta hjálparmeðal tækn- innar í sigurför hennar. Prent- listin mun verða öflugasta hjálparmeðal þess, að beina tækninni á þær brautir, að til heilla verði fyrir mannkynið. Margt hefir verið snjallt og fallega sagt um prentlistina og margir lofsöngvar kveðnir henni til dýrðar. Get ég ekki stillt mig um að taka hér upp tvö erindi úr bráðskemmtilegu og snjöllu kvæði, er Þorsteinn skóld Gíslason orti fyrir minni prentlistarinnar á 400 ára af- mæli hennar hér á landi árið 1930: „Því allt með letra-lærdómum er lýðnum kennt, og þeir, sem ráða ritstjórum og röskri sveit af prenturum, eru’ herrar nú í heiminum með hæstri mennt. Þeir eiga heimsins úrvalslið og æðsta’ og mesta stórveldið er prent. Þótt reist séu’ oft í ritum stríð og róstumál, það hefir fólkið fyrr og síð til framtaks vakið, bylt um tíð og rétt við margt hjá landsins lýð og lyft hans sál. Því vaxi, prentlist! völd þín enn, og vígist þér sem beztir menn. Þín skál!“ Franska skáldið Victor Hugo (1802—1885) hefir komizt svo að orði um prentlistina: ,,Þar til á dögum Gutenbergs var byggingalistin hið al- menna heimsletur. Þar til á fimmtándu öld var hún hin yf- irgripsmikla veraldarsaga. Á fimmtándu öld umbreyttist þetta gersamlega. Mannsand- inn öðlaðist nýtt tæki til þess að gefa afrekum sínum varan- legt líf, tæki, sem var ekki ein- ungis haldbetra og gætt meira viðnámsþrótti en byggingalist- in, heldur líka óbrotnara og auðveldara í meðförum. Bygg- ingalistinni var steypt af stóli. Eftir bergletur Orpheusar kom blýletur Gutenbergs. Uppfundning prentlistarinn- ar er mesti stórviðburður sög- unnar, allra byltinga móðir, umsköpun mannlegra tjáning- artækja frá grunni. Á prenti er hugsunin eilíf, vængjuð, óbilug, ósigrandi, hluti af loftinu. Sjá ekki allir (svo að það sé sagt einu sinni enn), að í þessari mynd er hún gersamlega óvinn- andi? í stað þess að hún var áð- ur varanlég vegna bundins þunga, þá er liún nú ódauðleg vegna liðleikans. Bjarg er hægt að sprengja í mola, en hversu má því útrýmt verða, sem alls staðar er fyrir?“ * Svo sem að líkindum lætur, hefir jafn þýðingarmikils við- burðar sem uppfundningar þrentlistarinnar verið minnzt á veglegan hátt um allan hinn menntaða heim á merkisafmæl- um hennar. Þess er getið, að prentarar Lúthers hafi gengizt fyrir fyrstu hátíðahöldunum af tilefni 100 ára afmælis prent- listarinnar 24. júní 1540. Síðan hefir afmælisins jafnan verið minnzt með hátíðahöldum á hverjum 100 ára fresti, meira að segja þegar þrjátíu ára stríðið geisaði, enda hefir því verið haldið fram, að blýið í letri setjarans væri máttugra blýinu í byssukúlu hermanns- ins. Hér á landi stofna prentarar nú í fyrsta skipti til slíkra há- tíðahalda. Hefir það orðið að ráði hjá þeim, að fara með fjöl- menni „heim að Hólum“, vöggu íslenzkrar prentlistar, minnast þar meistara síns Gutenbergs á nafndegi hans, 24. júní, og jafn- framt þess, að Jón biskup Ara- son stofnaði þar fyrstu prent- smiðju íslands fyrir 410 árum. Þá minnast þeir og Guðbrands biskups Þorlákssonar, er ein- hver ágætastur prentlistarfröm- uður hefir verið hér á landi, og fleiri merkra ágætismanna, er stutt hafa að eflingu „hinnar svörtu listar11 og starfað að henni. Þessi leiðangur prentara til Hóla er, eins og segir í plaggi nefndar þeirrar, er undirbúið hefir ferðalagið, hugsaður sem „pílagrímsför vinnustéttar til að heiðra framliðna brautryðj- endur friðsamlegrar menning- ar, en þó til hressingar og end- urnæringar þreyttum taugum á erfiðum tímum“, og jafnframt í minningu þess, að það er prentlistinni að þakka, að dýr- mætustu andleg verðmæti þjóð- anna geta orðið almennings- eign.

x

Alþýðublaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.