Tíminn - 06.04.1963, Síða 7

HARRY SGHYífARTZ
Otgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þó.rarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
íngastjóri: Sigurjón Davíðsson. áitstjórnarskrifstofur i Eddu-
húsinu. Afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka
stræti 7. Símar: 18300—18305 - Auglýsingasími: 19523 Af.
greiðslusími 12323. - Askriftargjald kr 65.00 á mánuði innan-
lands. t lausasöiu kr 4.00 eint — Prentsmiðjan Edda h.f. —
-----r —----------------------------------------------------------
Krustjoff þarf að glíma við mörg
erfið efnahagsleg vandamál
Hinn miklí víghúnaður veldur ekki sízt örðugleikum.
Stjórnin og vextirnir
Þegar rætt var í fyrradag á Alþingi um frv. Framsókn-
armanna um lækkun útlánsvaxta frá 1. maí n.k., komst
viðskiptamálaráðherrann, sem talaði ai hálfu ríkisstjórn-
arinnar, í hið versta skap. Hann lýsti þeirri skoðun sinni,
að það væri árás á sparifjáreigendur og hið mesta glap-
ræði, ef vextir væru lækkaðir frá því, sem nú er.
Þórarinn Þórarinsson, seip mælti fyrir frumvarpinu,
rifjaði það upp í tilefni af þessum ummælum ráðherrans,
að Alþingi hefði á rúmu ári fengið tvær útgáfur á skoð-
unum hans í þessu máli. Fyrir réttu ári, þegar rætt var
um gengisskráninguna á Alþingi, hefði ráðherrann m. a.
látið orð falla á þessa leið:
„Sem betur fer, stefnir nú á svo mörgum sviðum í
rétta átt, að sá tími er vonandi ekki langt undan, að
hægt sé að færa vextina aftur niður í það, sem þeir
voru, áður en til viðreisnarráðstafana núv. ríkisstjórn-
ar var gripið."
Með öðrum orðum: Fyrir réttu ári sagði ráðherrann,
að vonandi væri þess ekki langt að bíða, að vextirnir yrðu
lækkaðh', en nú kallar hann það árás á sparif.járeigend-
ur og efnahagslegt glapræði!
Þannig halda ráðherrarnir fram einu í dag, en öðru
á morgun, en eitt er óbrigðult, þótt orð þeirra sé lítið
að marka: Verðbólgan heldur stoðugí áfram að vaxa og
gerir spariféð verðminna með hverjum degi.
Háir vextir eru sparifjáreigendum vissulega enginn
ávinningur, ef þeir leiða af sér verðbólgu og kaupskrúf-
ur eins og á sér stað hér. Ef vextir yrðu lækkaðir, myndi
það bæta aðstöðu rnargra, sem bágast væru staddir, og
draga þannig úr kaupþrýstingi. Slíkl væri hagur fvrir
sparifjáreigendur. Fyrir sparifjáreigendur skiptir mestu,
að sem minnst röskun verði á verðgildi gjaldmiðilsins.
Ótvírætt er það, hverjir verða fyrn tiltölulega þyngst-
um búsifjum af völdum hinna háu vaxta. Það eru hinir
efnaminni einstaklingar, sem hafa ráðizt í framkvæmdir,
t.d. íbúðabvggingu, og þó alveg sérstaklega unga fólkið.
sem er að stofna heimili eða koma fótum undir atvinnu-
rekstur. Á þessu fólki bitna okurvextirnir verst. Þetta er
einmitt það fólk, sem ríkisstjórn og Alþingi eiga að hjálpa
til sjálfbjargar og efnalegs sjálfstæðis. Það er ekki sízt
hægt að gera með afnámi okurvaxtanna.
En okurvextirnir verða ekki afnumdir, ef núv. stjórnar-
flokkar halda völdum. Það var ljósí af ummælum við-
skiptamálaráðherrans á Alþingi í fyrradag.
Hækkun áburðaríns
Morgunblaðið skýrir frá því í fyrradag með fyrirsagna-
letri, að „tilbúinn- áburður11 lækki í verði um 2—3%.
Sé frásögn blaðsins lesin nánar — en hún er frá Áburð-
arverksmiðjunni h.f. — kemur í ljos. að lækkunarfrétt-
in með stóra letrinu er blekking blaðsms.
Meginhlut: tilbúna áburðarins, þ e. allur köfnunar-
efnisáburðurinn bæði innlendur og innfluttur, hækkar
um 6% — sex af hundraði — eða um lf>0 kr. smálestin.
Það magn þessarar áburðartegundar, sem nú er ráðgerð
sala á, hefði með verSinu í fvrra orðiS um fjórum og
hálfri milljón kr. frá fyrra árs verði. miðað við að salan
hefði þá orðið eins og hún er áætluð nú 2—3% lækkun
á öðrum tegundum nemur um 1 millj. kr.
Af þessu er augljóst mál. að bændur lgndsins munu
verða að greiða 3,5 millj. kr. meir afyrir áburðinn
núna heldur en þeir hefðu greitt i fyrra fyrir sama
magn. Þetta heitir lækkun á máh Morgunblaðsins.
INÝAFSTAÐNAR breytingar
á efnahagsáætlunum og fram-
kvæmdum í Sovétríkjunum
hafa sýnt berlega, hve alvarleg
efnahagsvandamálin eru fyrir
ríkisstjórn Krustjoffs forsætis
ráSherra. Meðal hinna nýju
breytinga rná nefna fráhvarf
frá sjö ára áætluninni í hálfu
kafi, en hún átíi að gilda til
ársins 1965.
Efnahagsvandamál Sovétríkj
anna eru margvíslegs eðlis, og
Íþeirra gætir á flestum sviðum
efnahagslífsins. Ef benda ætti
á veigamestu atriðin í sém ein-
földustu og stytztu máli, mætti
leggja megináherzlu á eftirtal-
in fjögur atriði:
Ií fyrsta lagi:
í landbúnaði Sovétrikjanna
hefur náðst rnjög ófullnægj-
andi árangur undangengin fjög
ur ár. Snemma á árinu 1959
voru birtar áætlanir um mjög
öra aukningu á framleiðslu
landbúnaðarins á matvælum
og hráefnum. í reyndinni hef.
ur ekki tekizt að nálgast þann
árangur, sem gert var ráð fyr-
ir. Sú litla aukning, sem orðið
hefur, nægir naumlega til að
vega á móti fólksfjölguninni.
Af þessu hefur leitt skort á
sumum fæðutegundum, eink
um kjöti, auk verulegra verð
bólguáhrifa, sem fram komu til
dæmis á s. I. vori. þegar kjöt-
verð var hækkað um 30% og
smjörverð um 25%. Meðal al-
mennings gætir nokkurrar
óánægju yfir þessu.
í öðru lagi:
Seint á síðaslliðnu ári kom í
ljós hættuleg jafnvægisröskun
í sambandi við aukningu iðnað
arins í Sovétríkjunum Sumar
greinar sýndu jafnvel örari
aukningu en áætlað hafði ver
ið, eins og til dæmis stáliðnað
urinn. en aðrar greinar vorti
langt að baki því, sem gert
hafði verið ráð fyrir, einkum
þó efnaiðnaðurinn, og dró það
R verulega úr grósku á ýmsum
sviðum efnahagslífsins.
í þriðja lagi:
Mikill vanmáttur og sóun há
efnahagslífi Sovétríkjanna veru
lega. Þetta dregur ekki aðeins
úr gróskunni heldur rýrir það
einnig verðmæti þess, sem
framleitt er. Þessir lestir eru
af mörgum rótum runnir. Til
dæmis ei-u dýrar innfluttar vél
ar oft látnar liggja í vöru-
geymslum eða ryðga úti und-
ir beru lofti mánuð eftir mán-
uð, og jafnvel ár eftir ár. Mikið
af framleiðslu Sovétríkjanna
er lélegt að gæðum, tæknilega
úi-elt eða þannig að tegund og
gefð, að engan fýsir að kaupa.
Þá veldur slæm samvinna mis-
munandi greina oft verulegum
töfum. Þó að gert sé til dæmis
ráð fyrir að reisa verksmiðju
á tveimur eða þremur árum.
þá kunna að líða fimm, sex ár
cða meira, áður en hún er full-
byggð og getur hafið fram
leiðslu_
í fjórða lagi:
Stjórn Sovétríkjanna hefur
átt í mjög miklum erfiðleikum
vegna þess, að í áætlunum um
efnahagslífið á undangengnum
árum var ekki gert ráð fyrir
KRÚSTJOFF
þeim gífurlega auknu vígbúnað
arútgjöldum, sem farið var að
stofna t;I um mitt ár ár 1961
þessu leiddi brýna þörf á sparn
aði, hvar sem mögulegt var, til
þess að vega upp á rnóti þeirn
feikistóru fjárfúlgum, sem horf
ið hafa í vígbúnaðarhítina
vegna aukinnar spennu í al-
þjóðamálum. Stóraukinn kostn
aður við geimrannsóknir hefur
enn auldð á þessi vandkvæði,
en hann leiddi aftur af þeirri
bjartsýnu áætlun Bandaríkja-
mánna, — sem stjórn Sovétríkj
anna gat ekki séð fyrir, — að
senda rnann til tunglsins á þess
um áratug.
. KRUSTJOFF hefur þegar
gert margar mikilvægar ráð-
stafanir lil þess að leysa þessi
vandamál og önnur af svipuð
um toga spunnin. Og talið er,
að hann sé að hugleiða ýmsai
róttækar breytingar. Hér á eft
ir verða nefndar nokkrar ráð-
stafanir, sem þegar er búið að'
skipa fyrir um:
1. Búið er að ákveða að
hætta við að framkvæma sjö
ára áætlunina. Þetta er önnur
stóráætlunin I efnahagsmálum.
sem horfið er frá í miðjum
kliðum. í þeirri áætlun, sem
gerð var fyrir árið 1963 og eins
hinni, sem gerð var fyrir árin
1964—1965, er gerbreytt um
forgangsatriði og markmið frá
því, sem var í sjö ára áætlun-
inni. Þá er fjárfesting í járn-
og stálframleiðslu stóraukin,
svo og ráðgerð aukning efna-
iðnaðar, — þar á meðal fram
leiðsla úlbúins áburðar, plasts,
gerviefna o. fl. — og raftækja-
framleiðslu. Til sparnaðar er
aftur á móti gert ráð fyrir
óbreyttum húsabyggingum i
stað þess að auka þær nokkuð
með hverju ári, eins og gert
var á árunum fyrir 1960.
2. Síðastliðið misseri hefur
verið framkvæmd róttækari
endurskipulagning í efnahags-
málunum en dæmi eru til síð-
an fyrir 1957. Eitt atriði end-
urskipulagningarinnar er sam-
færsla valds í efnahagsimálum.
Til * dæmis hefur svæðanefnd-
um, sem stjórna sovézkum iðn
aði, verið fækkað um 60%, um
leið og völd yfirstjórnarinnar í
Moskvu hafa verið aukin. Þá
hefur emnig verið gerð tilraun
til að beina allri fáránlegri orku
Sovétstjórnarinnar og kommún
istaflokksins að aukningu fram
leiðsltinnar. Þannig hefur ná-
lega öllum stjórnarheildum
ríkisvaldsins og flokksins verið
skipt í landbúnaðar- og iðnað-
arstjórnir, sent falið hefur ver
ið að stjórna landbúnaði og
iðnaði, hverri á sínu svæði.
Auk þe&sa hefur verið komið
upp viðtæku kerfi sjálfboða-
liða, sem eiga að fylgjast sem
allra bezt með framvindu hinna
ýrnsu greina athafnalífsins.
3. Krustjoff forsætisráðherra
er að reyna að auka not Sovét-
ríkjanna af orku og auðlindum,
bæði innanlands og í sam-
skiptum við aðrar þjóðir. Unn-
ið hefur verið að því af ákefð
síðan í fyrrasumar að breyta
slofnuninni, sem fjallar um
gagnkvæma efnahagsaðstoð
kommúnistaríkjanna, í eitthvað
sem sé sambærilegt við hinn
sameiginlega markað Vestur-
Evrópu. Þess er vænzt, að auk-
in verkaskipting og veruleg
sérhæfni í framleiðslu og auð
veldari aðgangur að fáanlegu
fjármagni í Austur-Evrópu og
Sovétríkjunum muni auðvelda
öllum aðildarríkjunum að nýta
betur auðlindir sínar og ná ör-
ai'i vexti í efnahagslífinu en
unnt væri að öðrum kosti.
4. Stjórn Sovétríkjanna leit-
ar í auknpm mæli til þeirra
hluta auðvaldshéimsins, sem
vilja við hana skipta, eink-
um þó til Vestur-Evrópu og
Japans, — um tækniþróun, vél
ar og framleiðsluaðferðir, sem
á þarf að halda til þess að bæta
•’fköst og auka framleiðslu
Sovétríkjanna. Japan hefur ver
:ð boðið mikilvægt hlutverk
við iðnvæðingu Síberíu í fram
tíðinni, en Vestur-Evrópu hef-
ur verið boðið upp á stóraukin
vörukaup Sovétríkjanna, ef
hún vill kaupa olíu .frá Sovét-
ríkjunum og aðrar þær vörur.
sem þau þurfa að selja til þess
að gera greitt fyrir. þurftir sín-
ar. Sovétstjórnin hefur nú þeg-
ar aukið til mikilla muna gull-
sölu í London, til þess að
greiða með þann innflutning,
sem ekki verður greiddur með
vöruútflutningi.
AUK ALLRA þessara mikil-
vægu aðgerða er Krustjoff að
hugleiða enn róttækari breyt-
ingar á efnahagskerfi Sovét-
ríkjanna og sovézkir hagfræð-
ingar eru að ræða þær. Meðal
annars er þar um að ræða að
grípa í ríkum mæli til markaðs-
kerfis auðvaldslandanna. Sum-
ir hagfræðingar í Sovétríkjun-
um krefjast þess. að stjórnend-
um fyrirtækja verði veitt mun
meira frelsi til ákvarðana en
þeir nú hafa og heimila að reka
fyrirtækin með sem allra mest
an hagnað fyrir augum, og að
eins gert að skyldu að lúta leið
sögn ríkisstjórnarinnar í al-
mennurn meginatriðum.
Urn þessar og aðrar uppá-
stungur er nú háð hin harð-
asta barátta. Það liggur þegar
Ijóst fyrir, að til þeirra fá-
vika frá grundvrjlarskilnipgi
3 Krustjoff forsætisráðherra
ari vextxi í efnahagslífinu en
Framhald á 4 síðu
7i
T í M I N N , laugardaginn 6. apríl 1963 —