Alþýðublaðið - 20.08.1940, Blaðsíða 3

--------- AIÞÝÐUBLAÐIÐ --------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjóm: Aiþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4993: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Aiþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Islendingarnir á Norðurlðndum
EGAR Þjóðverjar tóku
Danmörku og Noreg her-
skildi í vor og gerðu Norður-
lönd þar með að hernaðar-
svæði, var eins og venjulega
allstór hópur íslendinga stadd-
ur í þessum nágrannalöndum
okkar, aðallega námsmenn, sem
síðan hafa verið tepptir þar ytra
og engan kost átt á því að kom-
ast heim. Yfirgnæfandi meiri-
hluti þeirra var og er í Kaup-
mannahöfn.
Það er engin furða, þótt for-
eldrar og aðrir aðstandendur
þessara landa okkar úti, séu nú
farnir að gerast nokkuð óþolin-
móðir eftir því, að fá þá hingað
heim, og það því heldur, sem
engin von virðist nú vera um
það, að stríðinu verði lokið fyrst
um sinn. Þvert á móti bendir
allt til þess, að stríðið verði
bæði langt og hart, og að hin
hernumdu Norðurlönd eigi eft-
ir að þola margskonar skort af
völdum þess. Það er því ekki
nema eðlilegt, að það sé allra
ósk hér heima, að hægt verði að
flytja íslendingana þar heim hið
allra fyrsta. Og þess óska þeir
líka sjálfir. Nú síðast í fyrra-
■kvöld var skýrt frá því í norska
útvarpinu frá London, ,að 250
ísléhdingar í Kaupmannahöfn
hefðu beðið um heifnfararleyfi.
Ríkisstjórnin hér heima hefir
haft heimflutning þessara landa
okkar á Norðurlöndum til at-
hugunar um lengri tíma. Hún
hefir verið reiðubúin til þess að
.senda skip til Petsamo á Norð-
ur-Finnlandi til þess að sækja
þá þangað, eins og stjórn Banda
ríkjanna í Norður-Ameríku hef-
ir gert til þess að sækja amer-
íska ríkisborgara, sem dvöldu á
Norðurlöndum eða í Eystrasalts-
löndunum, þegar Þjóðverjar
réðust inn í Danmörku og Nor-
eg og venjulegar siglingar við
þau lönd stöðvuðust. En það er
bara ekki undir ríkisstjórn
okkar einni komið, hvort 'ís-
lendingarnir ytra komast heim
á þann hátt. Til þess þurfa þeir
að fá bæði heimfararleyfi
hinnar þýzku herstjórnar í Dan-
mörku og Noregi og samþykki
hinnar brezku setuliðsstjórnar
hér heima hjá okkur. Og hingað
til hefir hinn góði vilji ríkis-
stjórnarinnar í þessu máli
strandað á því, að samþykki
þeirra aðila hefir vantað.
Þess er þó fastlega að vænta,
að samþykki þeirra verði veitt,
áður en langt líður. Það væri
líka í sannleika erfitt að skilja,
hvaða skynsamleg ástæða gæti
verið til þess, að standa í vegi
fyrir því, að landar okkar á
Norðurlöndum gætu komizt
hingað heim, eftir að vitað er, að
bæði þeir og aðstandendur
þeirra hér heima óska þess. Og
í öllu falli ættum við að hafa
ástæðu til að vona; að brezka
setuliðsstjórnin , hér , láti það
ekki stranda á sér.
Kvibmyndasýning
S. IS.
SAMBAND ísl. samvinnufé-
laga hafði sýningu í Iðnó í
gærkveldi á hinni nýteknu
kvikmynd sinni fyrir ríkisstjórn
og gesti.
Jón Árnason framkv.stj.
bauð ríkisstjórn og gesti vel-
komna og skýrði frá tildrögum
þess, að þessi mynd var tekin.
Sigfús Halldórss frá Höfnum
skýrði myndina, sem er í tveim
þáttum og sýnir íslenzkan land-
búnað, garðyrkju, fuglatekju og
framleiðslufyrirtæki S.Í.S. Sýnt
er hvernig framleiðslan kemur
frá fyrstu hendi og þar til hún
er tilbúin til dreifingar, hvort
er heldur á innlendum eða er-
lendum markaði.
í myndinni koma fram fagr-
ar landslagslýsingar.
Var þessi mynd sýnd á heims-
sýningunni í New York og hefir
Sambandið varið til hennar um
20 þús. krónum.
Myndina tók Vigfús Sigur-
geirsson ljósmyndari.
Akranes-Svlgnaskarð - Borgaraes.
JBItferðir fjéra daga vlkunnar.
Upplýsingar í Borgarnesi:
Bifreiðastöð Finnboga Guðlaugssonar.
í Reykjavík hjá STEINDÓRI.
i Magnús Gunnlaugsson,
Akranesi.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1940.
Ég vil verakirkjunnar pjónn,
ef þess er nokkur kostur!
..jc^és5"^—= ■ ■- - ♦ 1 —-—
Frumbýlisár Vestur~f slendinga og kirkf uleg starfi-
semi þeirra. Stríðið og peir fslendingar vestra,
sem nú berjast I loftinu yfir Ermarsundi.
SÉRA JAKOB JÓNSSON
er kominn heim frá Kan-
ada, alkominn með fjölskyldu
sína. Hann ætlar að sækja um
eitt af hinum nýju prestaköll-
um hér í Reykjavík. Hann hef-
ir starfað sem prestur í sex ár
meðal íslendinga vestan hafs og
kann hann frá mörgu að segja.
Alþýðublaðið hitti hann að
máli í gær á heimili bróður
haps, Eysteins, viðskiptamála-
ráðherra, og lagði fyrir hann
nokkrar spurningar.
. „Ég kem heim vegna þess að
mér fannst, að ef ég færi heim
aftur á annað borð, væri réttast
að gera það, áður en lengra liði.
Ég hef mikla löngun til, ef þess
er nokkur kostur að fá að þjóna
kirkjunni, og ég hef haft ómet-
anlegt gagn af dvöl minni meðal
Vestur-íslendinga. Það hefir
ekki einungis víkkað sjóndeild-
arhring minn, almennt séð, —
heldur hefir það einnig hjálpað
mér til að skilja margt, sem
mér var áður hulið í fari okkar
hér heima. Ég hef líka, með
dvöl minni meðal landa vorra
•vestra, komist að raun um það,
•hvílíkur máttur býr í íslendingn
um, þegar hann lendir í hring-
iðu hinna mörgu þjóða og ég
verð að segja, að sá lærdómur
fyllir mig stolti.“
— Hafa skoðanir þínar á mál-
um kirkjunnar breyst?
„Ekki get ég sagt það. Ég er
sannfærður um, að kirkjan, ef
hún er frjálslynd, og ef hún er
menningarstofnun jafnframt
því, sem hún er trúfélag, er
nauðsynlegasta og uppbyggí-
legasta stofnun hvers þjóðfé-
lags.“ .
— Meðal Vestur-íslendinga
hefir kirkjulega starfsemin haft
mikla þýðingu?
„Já, geysimikla. Ef kirkjuleg
starfsemi hefði ekki verið strax
allmikil meðal frumbyggjanna,
þá hefðu þeir ekki komist yfir
frumbýlingsárin. Enginn hér
heima getur gert sér í hugar-
lund hvílíkum erfiðleikum
frumbyggjarnir sigruðust á,
stundum finnst manni, þegar
maður heyrir sögur gamla fólks-
ins vestra, að barátta þess hafi
verið ofurmannleg og sigrar
þess eins og sigrar æfintýranna.
Þetta tókst ekki að eins fyrir
kraft kynstofnsins, dugnað
hans og hörku, heldur og fyrir
hið andlega jafnvægi, máttinn,
sem hin kristilega lífsskoðun
veitti , frumbyggjunum. Og
kirkjan varð meira en kirkja,
hún varð almennur félagsskap-
ur, sem hafði margt með hönd-
um. Annað kirkjufélagið starf-
rækir t. d. elliheimili, hitt
sumarheimili fyrir börn.“
— Þjóðræknisstarfið?
„Því er haldið uppi af all-
mikilli seiglu, en því miður
hvílir það að langmestu leyti á
Samtal við séra Jakob Jónsson
alkominn heim frá Kanada.
Séra Jakob Jónsson.
herðum hinna eldri. Þó er all-
mikið af ágætum yngri kröftum
starfandi. Það getur enginn í-
myndað sér, hvað þessir braut-
ryðjendur leggja á sig, því að
starf þeirra er erfitt, eins og
menn skilja, þegar þeir athuga
að allt daglegt líf vinnur gegn
þeim. Ég vil segja, að það, sem
nú er nauðsynlegast, — er að
heima íslendingar komi Vestur-
íslendingum til hjálpar. Að
milli landanna myndist brú
samstarfs og bróðurvilja. Ef
slík hjálp á ekki að koma of
seint, þá verður hún að koma
nú þegar, í enn stærri stíl en
verið hefir. í sambandi við
þetta vil ég þakka þau heimboð,
sem Vestur-íslendingar hafa
fengið undanfarið, en um leið
vil ég minna á það, að það er
nauðsynlegt. að við hér heima
bjóðum hingað sem oftast ein-
hverjum af hinum yngri mönn-
um meðal landa vorra vestra —
úr hópi þeirra, sem hafa ýms
velferðarmál þjóðarbrotsins
með höndum. Þeir eru margir
og öflugir og þeir eru að taka
við byrðunum."
— Er heimþrá Vestur-íslend-
inga mikil?
„Já, hún er afar sterk, en hún
kemur misjafnlga fram. Gömul
kona sagði mér, að eftir að hún
fór heim 1930, liði landið sér
aldrei úr minni, og nú er heim-
þrá hennar margfalt sterkari en
nokkru sinni áður. Roskinn
bóndi sagði mér, að hann hefði
framan af dreymt um landið sitt
og þjóðina á hverri nóttu. Svo
fór hann heim. Síðan hann kom
aftur vestur, hefir hann aldrei
dreymt hingað. Þessi bóndi er
þrátt fyrir það, þó að hann hafi
dvalið svo að segja allan aldur
sinn vestra, alveg óþekkjanleg-
ur frá íslenzkum sveitabónda
enn þann dag í dag.“
— Hvernig líður löndum okk-
ar?
„Sæmilega. Atvinna er tölu-
verð, en nú er ófriðurinn smátt
og smátt að setja svip sinn á
allt. Mér var sagt að á síð-
ustu heimsstyrjaldarárum hefði
skyndilega brotizt út í Kanada
mikill ákafi um að fara í stríð-
ið. Þetta er ekki svona nú. Nú
fer þetta hægt og bítandi. Eng-
ar stríðsæsingar eiga sér stað,
en festa er allmikil og málstað-
ur Bretlands er viðurkenndur
af almenningi. En mönnum
finnst eðlilegt að stuðningur
Kanada sé fyrst og fremst fólg-
inn í framleiðslu lífsnauðsynja.
Nokkru áður en ég fór var á-
kveðið að skrásetja alla menn
til landvarnar á aldrinum 15—
45 ára. En þeir áttu ekki allir
að „kallast inn“ strax og átti
það að fara meðfram eftir því,
hvort menn voru kvæntir eða
ókvæntir um miðjan júlí. Þetta
hafði þau áhrif að prestarnir
urðu önnum kafnir. í Winnipeg
og víðar komu piltar hlaupandi
til prestanna með stúlkurnar
sínar, jafnvel beint úr vinn-
unni. Prestarnir stóðu kófsveitt-
ir við skyldustörfin frá morgni
til kvölds og urðu oftast að
sleppa mestu af siðunum, svo
fóru hjónin strax sitt í hvora
áttina til vinnu sinnar, já, það
hafa margir verið giftir 1 Kana-
da síðustu dagana, áður en
fresturinn var úti.“
— Hafa margir íslendingar
gengið í herinn?
„Já. . allmargir og margir
hinna yngri hafa farið í flug-
herinn. Fluglistin dregur yngri
mennina, hún er æfintýraleg
mjög.“
— Veiztu hvort til stóð að
Vestur-íslendingar kæmu hing-
að?
„Ég veit að þess var farið á
leit við nokkra Vestur-íslend-
inga, sem kunna vel íslenzku, að
fara hingað, og áttu þeir að
verða einhvers konar milliliðir
milli hernaðaryfirvaldanna hér
og landsmanna. Vinur minn
einn, vel menntaður maður,
bjóst við að fara hingað innan
skamms, en vissi þó ekki fyrir
víst hvort af því yrði. Annars
hafa nokkrir Islendingar farið
til Bretlands. Líklegt er að þeir
berjist nú við Þjóðver'jana í
loftinu yfir Englandi og Ermar-
sundi.“
-— Stígur ekki vöruverð í
Kanada?
„Jú, vörur eru mjög að stíga
í verði og skattar hækka. Mál-
frelsi og ritfrelsi er ákaflega
mikið takmarkað. Stjórnin í
Kanada fylgir í einu og öllu
sömu línu og stjórn Stóra-Bret-
lands. Leitað er að njósnurum
. og þeir teknir.“
— Þú hefir fehgizt mikið við
ritstörf?
„Já, auk prestsskaparins hefi
ég ferðast um flestar byggðir
íslendinga vestra og flutt fyrir-
lestra og auk þess hefi ég skrif-
Frh. á 4. síðu.