Alþýðublaðið - 17.09.1940, Blaðsíða 3

---------ALÞÍfiUBLAL. -----------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán PíH-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla:. Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Klukkan 9 í skólann á morgnana
ALÞY0UBLAÐIÐ þriðjudagur 17. sept. 1940.
-♦
NORÐMENN í LONDON eru farnir að gefa út prentað
blað, sem heitir „Norsk Tidend.“ Kemur það út tvisv-
ar í viku. Blaðið er fult af fróðleik um barátíu Norðmanna.
Einn af starfsmönnum þess er dr. Arne Ording, einn af
fremstu rithöfundum Norðurlanda og kunnur fyrirlesari um
pólitísk og hagfræðileg efni. í grein þeirri, sem hér fylgir,
gerir hann grein fyrir gangi styrjaldarinnar frá upphafi og
horfum um gang hennar og úrslit. Greinin er skifuð síðast í
ágúst og birt í 1. tbl. „Norsk Tidend.“
♦--------------:--•------------------------------------------—
BARNASKÓLARNIR hér
í bænum eiga samkvæmt
áætlun að byrja upp úr næstu
mánaðamótum. Fyrir mörg börn
er það að minnsta kosti mán-
uði seinna en ætlast var til, og
eins og ástandið er, munu for-
eldrar hafa gert sig ánægð með
það áð skólatíminn væri stytt-
ur.
Skólatíminn er, eins og allir
vita, erfiður fyrir börnin, sér-
staklega þegar skammdegið er
svartast. Alþýðublaðið hefir
líka orðið áþreifanlega vart við
það undanfarna daga, að for-
eldrar óska eindregið eftir því,
að daglegur tími barnanna í
skólunum verði einnig styttur í
vetur, sérstaklega þó yfir svart-
asta skammdegið.
Skólastjórar barnaskólanna
munu einmitt nú vera ' að
skipuleggja kennslutímana. —
Væri því ekki úr vegi, að þeir
tækju nú þegar til athugunar
þá tillögu, sem hér er borin
fram og studd af fjölda mörgum
foreldrum, að stytta kennslu-
tímann daglega.
Foreldrar hafa alltaf verið ó-
ánægðir með það, hve snemma
skólarnir hafa byrjað á morgn-
ana, og nú vilja þeir einmitt fá
þessu breytt Virðist fólki, að
alveg sé nóg, að fyrstu börnin
komi klukkan 9 í skólana, og er
vonandi, að skólastjórarnir geti
skipulagt kennsluna með það
fyrir augum.
Það er yfirleitt vilji fólks, að
halda sig sem allra mest á heim-
ilum sínum í vetur og að börn-
in séu jafnvel meira á heimil-
um sínum á daginn en verið hef-
ir undanfarna vetur. Þó að
segja megi að börnin séu örugg
meðan þau eru í skólunum, þá
er ástandið þannig, að foreldrar
vilja helzt að þau fari í björtu
milli heimila sinna og skólanna
— og er það mjög skiljanlegt.
Maður getur ekki álitið, að
börnin missi neitt, þó að þessu
verði breytt á þann veg, sem
hér hefir verið lagt til. Að vísu
fækkar stundunum í skólunum,
en væri ekki hægt að hafa
hverja heila kennslustund
nokkru styttri en tíðkast hefir,
svo að hver námsgrein hafi
sinn tíma?
Margir hafa vorkennt litlu
börnunum, sem hafa verið að
brjótast í svarta myrkri og í
hvaða veðri sem var í skólana.
Virðist lítil ástæða til að halda
því áfram í vetur. Breyting á
þessu er til hægðarauka fyrir
fólk og gerir það miklu örugg-
ara um börn sín.
**
Laxfoss
fer til Vestmannaeyja á morgun
kl. 10 síðdegis. Flutningi veitt
Arás þjóðverja á noreg
skapaði kaflaskipti í þessum
ófriði.
Með henni var horfið frá kyrr-
stöðustríði að skyndistríði og á
næstu 21/2 mánuðum lagði Hitler
undir sig Danmörku, Nioreg, Hol-
land, Belgíu og Frakklamd.
Franska ríkið, sem var elzta stór-
veldi Evrópu og byggðist á eld-
gamalli menniingu, féll um kioll
éftir nokkurra vikna stríð og
fórst í siðferðilegri og pólitískri
upplausn.
Hitler gat unnið þessa sigra
vegna þess, að hanin kunni að
motfæra sér hinar innri andstæð-
ur hjá óvinunum, hafði ægilegan
vélknúinn her og öfiugri lofther
og herskáari en andstæðimgar
hans. Með þessu varð hann' ein-
valdur á meginlandi Evrópu;,
vestan rússnesku landamcéranna,
og þýzka útbredðslUimálaráðuneyt-
ið fór að draga upp línurnar fyrir
nýrri skipan Evrópu. Meginland
Evrópu allt átti að standa undir
yfirstjórn Þjóðverja, bæði fjár-
hagslega og stjómmálalega. Hin
sigmðu Tönd áttu að gefa Þýzka-
landi hráefni til iðnaðarins og
matvæli handa þjóðinni. Stjórn-
málalega áttu þessi ríki að hafa
einhvers konar sjálfsstjórn, en þó
í einu og öllu að standa undir
„vernd“ Þýzkalands. En áður en
þetta gæti orðdð varð að
leggja að velli síðasta andstæð-
ing Hitlers, Stóra-Bretland.
Hitler var einvaldur á Norður-
sjávarströndmni og Atlantshafs-
ströndinni, allt að Biskaeyaflóa,
ög hann hafði í hendi sér alger-
lega allan iðnað meginlandsins,
að undanskyldum iðnaði Sovét-
ríkjanna.
Þjóðir meginlandsins, sem
mæla á þýzku, eru alveg eins
fjölmennar og allir hvítir menn,
sem byggja brezka heimsveldið'.
Þýzka rfkið er byggt upp með
einum vilja og það er í einit
og öllu alið upp með stríð
iog yfirdrottnun fyrir auigum.
Hitler hélt, að hinar iinnri and-
stæður í Bretlandi væru jafn
niiklar og þær reyndust í Frakk-
landi. Hann reiknaði með því, að
hionuim tækist að yfirvinna, eða
að niinnsta kosti lama stórkost-
lega, vald Breta á höfunum, með
því að ná á sitt vald, að minnsta
kiosti að nokkru leyti, ítalska og
franska fliotanuim. Þýzka út-
breiðslumálaráðuneytið var farið
að tilkynna, að innrásin á Eng-
land myndi koma alveg á næst-
Unni.
Þróunin, fyrstu vikurnar eftir
fall Frakklandsi, var geysilega
þýðingarmikil. Hernaðarlegir ó-
sigrar Breta á meginlandinu
sköpuðu engar uppgjafatilfinn-
ingar með Bretum. Gömlu for-
ingjunum var aðeins ýtt til hliðar
og ný stjórn var mynduð, sem
að öliu leyti svaraði til baráttu-
vilja þjóðarinnar í heild. Winston
Churchill var ímynd ægikrafts og
þreks þessarar eyþjóðar. Ernest
Bevin og Herbert Morrison voru
fulltrúar fjöldans, sem vildi verja
frelsið og þjóðfélagsleg réttindi
sín.
Hitler hafði þá þegar tapað
taugastríðinu gegn Stóra-Bret-
landi.
Það eru til tveir möguleikar
fyrir Þýzkaland til að sigra Stóra
Bretland. Þessir tveir möguleikar
eru: Bein árás, þ. e. innrás í
landið, og hafnbann, sem stöðvar
alla aðflutninga til Englands og
Skotlands. Hafnbannið er ekki
svo auðvelt, eins og á stendur,
tog gefur enga möguleika fyrir
skjótum árangri. Hitt er líka vit-
að, að allar hernaðaráætlanir hins
nazistiska Þýzkalands miða áð
því, að sigur sé unninn fyrir árs-
Iiok 1940. i
Fyrs-ta skilyrðið fyrir því að
ráða niðurlögum Stóra-Bretlands
var að hafa yfirhöndina í loftinU.
Flugfliota Breta, strandvirkjum
þeirra og hergagn af ram lei ö s 1 u
varð að valda svo miklu
tjóni, að allar varnir yrðu linar'
og lítils virði. En öllum fyrstu
loftárásunum var hrundið (þessa
dagana sjá menn áframhaldið af
þessum tilraunum Þjóðverja).
Milli Hitlers og fullnaðarsigurs-
ins stóðu nokkrar þúsundir af
ungum brezkum flugmönnum og
fyrsta sinni mættu þýzku sprengi-
flugvélarnar andstæðingi, sem
sýndi ótvíræða yfirburði. Það er
mjög líklegt, að Þjóðverjar und-
irbúi nú miklu stærri árásir úr
lofti. (Þær hafa nú staðið yfrr í
viku og virðast vcra aö.íairmk..
aftur. Enn nýr ósigur!). En Erc‘.-
land hefir fengið hló, unnið tínr.".,
Yfirráð Breta á höfunum crn al-
gerlega örugg, eftir að franskj
flotinn var tekinn eða eyðilagður.
Flugfliotinn hefir staðist eldskírn-
ina og herinn sjálfur; sem var
veikasti hlekkurinn í festinni,
verðuir öflugri með hverjum degi
sem líður. Stóra-Bretland var
ekki undir það búið að útbúa
milljónaher, og herinn, sem fór til
Frakklands og inn í Belgíu,
missti allan útbúnað sinn í Flan-
dern. Nú í lok ágústmánaðar eru
2. milljónir ágætlega búinna og
Frh. á 4. síðu.
embættismannaiið, sem kiomið
hefir ár sinni vel fyrir borð sem
hin nýja valdastétt og. beitir rík-
isvaldinu til þess að ’halda einka- •
réttindum sínum og vernda hags-
muni sína; fámennisflokk, sem
drottnar yfir öllu landinu og læt-
ur engan njóta frjálsræðis,. ekki
einu sinni dygga meðlimi. (í flesl-
um valdastéttum njóta meðlim-
irnir sjálfir lýðræðis. Svo er ekki
um rússneska kommúnistaflokk-
inn; þar getur aðalframkvæmda-
nefndin, sem lætur stjórnmála-
nefndina framkvæma ályktanir
sínar, haft að engu hvert héraðs-
félag eða alveg teyst það upp.)
Engin mótspyrna er leyfð í Rúss-
landi. En þar sem mótspyrna er
gerð ólögleg, leitar hún ósjálfrátt
undir yfirbiorðið og verður sam-
særi. Þaðan eru runnin landráða-
prófin og hreinsanirnar 1936 og
1937. Víðtækum breytingum á
skipulagi er hrundið í fram-
kvæmd gegn óskum þeirra, sem
þær snerta, með hinni mestu
harðýðgi. (Margar milljónir
bænda voru vísvitandi sveltir í
hel af rússnesku ráðamönnunum
1933). Harðýðgin vekur gremju;
gremjunni verður að halda niðri
með valdi. Eins og vant er verð-
ur aðalafleiðingin af því, að beita.
ofbeldi sú, að beita verður meira
ofbeldi.
Svona er þá rússneska skipu-
ragnínigin — gerð í góðum til-
gangi, en beitir illum brögðum,
er hafa allt aðrar afleiðingar en
frumhöfundur byltingarinnar æt)-
uðust til.“
VI.
Þá víkur höfundurinn að lýð-
ræðinu eða stefnu þeirri, sem
fylgt er í lýðræðislöndunum. Þar
um farast Iwnum 'orð á þessa
leið:
„í borgaralegu lýðræðislöndun-
um skilja menn betur en á Rúss-
landi þörfina á því að beita eðlis-
göðuni ráðum til þess að koma
góðum málefnum í framkvæmd.
En jafnvel í þessum löndurn hafa
geysileg mistök átt sér stað á
liðnum tímum, og enn xneiri og
enn hættulegri mistök eru nú í
aösigi á viorium dögium. 'Flest af
þessUm mistökum kioma af því,
að þótt stjórnir og þjóðir í þess-
um löndum játi trú sína á hug-
sjónakrqfur vorar, þá halda þær
að nokkrti leyti og án 'allrar sam-
kvæmni jafnframt við heriiaðar-
og þjóðernisstefnu.“ — „Mest af
þeirri skipulagningu, sem nú fer
fram í lýðræðisríkjunum, miðar
að því að breyta þessum lönd-
um í líkingu við einræðisríkin,
sem skipulögð eru fyrir nrann-
dráp og rán. Hingað til' hefir
þessi ummyndun gengið fremur
hægt. Trúin á hugsjónakröfur
vorar hefir verið hámla-.á þessari
þróun í fasistaáttina, sem hefir
orðið að gerast sinám saman og
í laumi. En komi stríð, eða jafn-
vel ef stríöshættan verður alvar-
legri en nú (1937) þá verður
gangurinn auigljós og skjótur.
„Vörn lýðræðisins gegn fasisma“
hefir óumflýjanlega í för með
sér að lýðræðið verður að; fas-
isma.“
' Þó mikið af skipulagningu lýð-
ræðisþjóðanna stefni að allt öðmi
marki en auknum vígbúnaði, fær
sem næst öll skipulagnhig þeirra
á sig þann svip í auguni einræð-
isþjóðanna. Fyrir því er æ gripið
til meiri og meiri skipulagningar
á öllum sviðum á báða bóga,
0 g þannig þokast heimúrinn
smátt og srnátt nær stríði milli
þjóðanna.
„Vér sjáum hér fjarstæðuna í
skipulagninigunni nú á tímum.
Víðtæk skipulagningarstarfsemi
einstakra þjöða hefir í för með
sér alþjóðaringulreið, og þessi
ringulreið verður að sama skapi
meiri sem þjóðai’skipulögin
verða fleiri, víðtækari og virkari,“
segir höfundurinn. Og ályktgnar-
orð hans um þetta efni má eig-
inlega telja þessi:
„Engurn tillögum um samstillt
skipulag þjöða á milli verður
komið í framkvæmd nema ajlar
þjóðir séu fúsar til aÖ fórna ein-
hverju af fullveldi sínu. En það
er afar ólíklegt, að allar þjöðir
eða jafnvel meirihluti þeirra fall-
ist á að færa slíka förn.“
VII.
Þótt það lengdi þessa grein
allmjqg, hefi ég talið rétt að til-
færa framangreind ummæli höf.
orðrétt.. Þau sýna glögglega við-
horf hans á þeim tíma, er hann
ritaði bók sína, en það mun vera
á árunum 1936 og 1937. Þá er
en.n möguleiki á að breyta urn
stefnu, ef lýðræbisþjóðifnar og
Rússar, sem telja sig stéfna að
sömu hugsjón og þær, fást til
að taka höndum saman. Nú hefir
spádómur hans ræzt átakanlega.
Rússar, sem nota „iilar aðferðir“
til þess að ná æskilegu markmiði,
hafa gengið í lið með þeim,
sem Iiafa kúgun og ofbeldi1
að markmiði. Lýðræðisþjóðirnar,
sem samt sem áður hefóu ef til
vill getað hindrað stríðið, hafa
of seint séð nauðsyn þess „að
fótina einhverju af fullveldi sínu“
til þess sameiginlega að ná þessu
markmiði.
Baráttan í heiminum er nú,
tveim árum eftir að Huxiey rit-
ar bók sína, komin á það stig,
að barizt er um það, hvort hug-
sjónakröfur bær, sem mannkynið
hefir stefnt að í 3000 ár eða
lengur eigi nú með öllu að líða
undir lok, eða hvort með eigin
brögðum ofbeidisstefnunnar tak-
ist að hrynda henni af stóli.
Lesendur bókarinnar verða því
ávait að hafa það hugfast, þegar
um úrræði þau er að ræða, sem
höf. bendir á, a.ð bókin er skrifuð