Alþýðublaðið - 18.09.1940, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAG 18. SEPT. 1940
ALIÞÝBUBLAÐIÐ
ÞYÐUBLAÐIÐ
Ritstjórj: Stefán Pétursson.
/ i
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10, aurar í lau
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Kosnlngaraar í Svíþjóð.
Fnndnr skélastjéranna
á að marka afstððn okk
ar f II brezba setnSiðslns
MjMiiií fand«rin& w®rinr s@md
Iimi á fevert Iielinlll i bsennm.
.-------------«-----
SAMA DÁGINN og kosning-
arnar.fóru fram í Svíþjóð
bi'rti b!að kommúnista hér langa
grein, sem það kallaði „frétta-
bréf frá Stipkkhólmi", í þeirri
grein var því lýst á átakanlegan
hátt, eins og Pjóðviljans er einn-
ig vani, þegar hann skrifar 'um
íslenzk stjórnmál, hvérnig „aftur-
ihaldið í Svíþjóð“ — en svo nefn-
ir kommúnistablaðið einu nafni
sænska AlþýðufIiokkinn, Bænda-
flokkinn, Pjóðflokkinn og íhalds-
f’okkinn(!) — hefðu notað sér
stríðið til þess að níðast í ;sam-
einingui á alþýðunni i Svíþjóð,
og hvílíkt hörmungarástand þar
væri nú ríkjandi.
Lesendur kommúnistablaðsins
mu'nu hafa. lagt blaðið til hliðar
með vou.um sæmilegar kosninga-
fréttir daginn eftir, eða svo skyldi
maður. að minnsta kosti. ætla,
fyrst,, afturhaldið í Svíþjóð“ með
Alþýöuflokkinn í bro.ddi fylking-
ar hafði búið svo vel í hiaginn
fytir- kommúnista.' En hvað. kem-
•ur í ljós, þegar kosningaúrslitin
eru hirt? Ssenska þjóðin gerir
ekki aðeins svo furðulegan mun
á þeim fiokkum, sem kornmún-
istablaðáð hér telur til „aftur-
haldsins .í Svíþjpð“, að Alþýðu-
fokkurinn fær 19 þingsæti í við-
bót við þau 115, sem hann hafði
áöur, og þar með hreinan meiri-
hluta í neðri deild sænska þings-
ins, samtímiis því, að allir hinir
fjokkamir, sem sæti eiga í stjórn
landsins, Bændaflokkurinn, Pjóð-
f'okkurinn og 1haldsflokku.rinn,
tapa frá-2 upp í 8 þingsætUm!
Hún sýnir um leið. hve mikils
hún metur Moskvakðmmúnistana
og alla „baráttu" þeirra gegn
, afturhaldinu” og' „árásunum á
kjör alþýðunnar” með því að
svifla þá 2 af 5 þingsæíum, sem
þeir höfðu áður haft!
Hvemiig vilja ménin fana að
því, að skýra þetta fyrir sér? Er
sænska þjóðin svo óþi'óskuð, að
hún kunni ekki ,að meta reynsl-
una af starfi þeirra stjórnmála-
flokka, sem árum samam hafa
haft tækifæri til bess að sýna
henni, hvað þeir vilja og hvað
þeir geta? Eða er frásögm kom-
múnistahlaðsins hér í „fréttabréf-
inu frá. Stokkhó!mi“ um „aftur-
haidiði í Svíþjóð” og „árásirmar
á kjör alþýðunnar" þar uindir for-
ustu Alþýðufliokksins ekkert ann-
að en áróðurslygar og bull?
Hvort fiinnst möinnum iiklegra?
Vissulega em það ekkert glæsi-
logir tímar, sem mú ganga yfir
Svíþjóð. Hún er umkringd af ein-
ræðisríkjumum og verður að verja
pgrynnum fjár til vígbúnaðar til
þess, að síður skuli þykja á-
rennilegt að ráðast á lamdið. Hún
hefir misst marga síma beztu
markaði erlendis, og atvinmu'Ieys-
ið farið ískýgigiléga í vöxt imnan-
íands af þeirri ástæðu. En það
fyrirhyggjusama umbótastarf,
sem SEemski Alþýðuflokkurinn
hefir á undanförnum ánim innt
íaf hendi í stjórn landsms á sviði
/'fjármála og félagsmála hefir
staðizt þá reynslutíma, sem nú
ganga yfir, og verið allri alþýðu
manna i Svíþjóð vörn og’ skjól |
gegn þeim áföllum, sem af öld-
um ófriðarins' hafa hlotizt. Og
með hinni gætnu iog hófsömu
stjórn hans hefir tekizt að sám-
eina alla sænsku þjóðina um þá
síefnu, að varðveita friðinn inn
á við og halda landinu fyrir utan
hörmungar ófriðarins svo lengi
sem þess er nokkur kostur. Allt
þetta kann sænska þjóðin að
me‘a. Hún vill frið og hlutieysi
svo lengi sem hægt er ^og hefir
óbeit á öllum.þeim flokkum, senr
hvika viija frá þeirri stefnu,
hvort heldur með því, að leita
r/erndar í einni eða annari mynd
hjá Pjóðverjum, eins og nokkrar
tilhneigingar hafa verið til hjá
b'orgaraflokkunum, eða með hinu,
að leita athvarfs Tijá Rússum, eins
og knmmújiistar boða bæði sýknt
og heilagt. Og. engin glamuryrði
kiommúnista eða aninarra um það,
að hægt sé að komiast hjá því, að
taka á sig þungar byrðar.til þess
að varðveita frið og írelvsi á svo
alvar]egum tímum, geta villt svo
þnoskaðri þjóð sýn. Þess vegna
pú glæsilega traustsyfirlýsing,
sem hún gaf Álþýðuflokknum við
hinar nýafstöðnu kosningar, þrátt
fyrir alla erfiðleika tímanna.
Blöð Sjálfstæðisfliokksinis hér
eru ekki eins ógætin og kommún-
istablaðið í sambandi við kosn-
umhugsunar hér. Þess vegna fer
Miorgunblaðið sem allra fæstum
orðum um þær. Og Vísir þegir.
Lesendur hans vita, enn í daig
ékkert um það, að nokkrar kosn-
ingar hafi yfirleitt farið fram í
Svíþjóð, hvað þá heldur, að AI-
þýðuflokkurinn þar hafi unnið
glæsilegasta kosningasigurhm í
sögu sinni!
Jfióð stofa |
með sérinngangi ' óskast. ?
Fyrirframgreiðsla, ef óskaði
er. Tilboð merkt „Stofa“I
leggist inn á afgreiðslu|
blaðsins. fyrir hádegi á|
laugardág. I
FUNDUR skólastjóranna
hélt áfram í gær og í
morgun og er talið, að hon-
um verði ekki lokið fyrr en
á morgun.
Þegar fundurinn kom saman
flutti forsætisráðherra ræðu
um tilgang hans, og sagði m. a.
um sambúð Islendinga og
brezka setuliðsins:
„Pað er heimskulegt af and-
stæðingum lýðræðisinis hér á
landi, að sýnia hermöinmunum
andúð og óvirðingu. Slíkt má
undir enigum kringumstæðum
koma fyrir, enda hafa íslenzk yf-
irvöld tekið hart á sliku og munu
framvegis taka svo hart á því, að
slík framkoma viðgiangist ekki.
En hitt er jafnframt mjög ó-
skynsamlegt, að almeniningur í
hemumdu landi iáti vinfengi sitt
í ijós við hina eriendu hermenn
Umfram það, sem brýn nauðsyn
krefur. Bretar vita vel um h.ug
íslenzku þjóðarinnar, en , þeir
skilja það' jafnframt og meta, að
við unnum okkar eigin landi og
frelsi framar öllu öðra. Þess
vegna skilja þeir, hvers vegnia við
Islendingar viljum aðeins koma
fram við þá drengilega og lát-
laust, einart og kurteist, án þess
að láta tilfinningar okkar mjög í
ljós, — hverjar svo sem þær
era,. Ég gen-g þess ekki dulinn,
að það er þessi framkoma ein,
sem okkur er sæmandi, og hinir
beztu meðal hermannianna telja
eðlilegasta.
Skólarnir byrja nú starf sitt
innan nokkurra daga, sagði for-
sætisráðherrann að lokum. Þið
skólastjórarnir vomö flestir sam-
má'a um, að betna væri að hafa
unga fólkið í skóiu.num. Okkur
er sárt um þetta unga fólk. Pað
er á gelgjuskeiði; það er viö-
kvæmt, það er að mótast. Því er
hættara við að láta tilfinningar
(síriar í Ijós og stjórniast af þeim
en öðra fólki, en þó má sízt til
þess koma nú. Hlutverk ykkar
ver'ður m. a. að komia í iveg fyrir
það, að mistökin, sem hent hiafa,
endurtaki sig hvað snertir hið
unga skólafólk."
Eftir ræðu forsætisráðherra
urðu allmiklar umræður.
Nefnd var kosin til að semja
ályktun, sem fundurinn gerði og
send yrði á hvert heimili í land-
inu. Voru kosnir í nefndina: Sig-
urður Guðmundsson skólameist-
ari, Akureyri, Ingimar Jónsson
skólastjóri, Pálmi Hannesson
rektor, Sigurður Thorlacius skóla-
stjóri, Vilhjálmur Þ. Gíslason
skólastjóri og Alexander, Jóhann-
esson rektor háskólanjs.
Umræður um ályktanir fundar-
ins munu hefjast í dag.
>.. " --------- ----
SkiftaVundnr
í d.fa. Guðmundar Jónssonar
verkfræðings verður haldinn í
bæjarþingstöfunni laugardag-
irin 21. þ. iri. kl. 11 f. h. til jiess
að taka afstöðu íil innheiintu á-
kveðinnar útistandandi skuldar 1
búsins. 17. sept. 1940.
LÖGMÁÐURINN •
í REYKJAVÍK.
Ágætar, vetrarvistir fyrir
stúlkur, bæði í bænum og utan-
bæjar. Upplýsingar á Vinnu-
miðlunarskrifstofunni, sími
1327.
, .. \
in og siðgæðið, eða hugmyndir
(manna um þaðc
Aliar einræðisstefnur hafa fyrr
ög síðar ráðist á trúarbrögðin
segir höf. Einræðið stefnir
burt frá eingyðis- og algyðistrú
'og tekur upp hjáguðsdýrkun.
Menn eru iátnir tigna ýmsa hjá-
iguði. Pjóðeraissinnar aýrka „þjóð
ina“, kiommúnistar „stéttina” og
éflir' að heiiar þjóðir hafa sýkzt
af þessari hjáguðsdýrkun tiaka
þær að dýrka „foringjana" sem
guöi, telja þá „senda af guði“,
„óskeikula” og „a!vitra“. Pað sem
þeir segja og vilja er guðs vilji.
Hinn ,,óháði“maður og hið full-
komna mannfélag hefir enga hjá-
guði. Par er litið á tilveruna
hér á jörð sem einn þáttinn í
tífi, sem er eilíft, og sem haldið
verður áfram að 1-ifa við svip-
u'ð skilyrði og horfið er frá hér.
Peir sem hafna þessari trúarskoð-
un hljóta að verða grimmir og
illgjarnir, því þeir finna engan
tilgang í lífinu. .
Hver maöur þarf því að leggja
mikið starf í að þroska sjálfan
sig — verða að betra manni.
Margvísleg skipulagning er
nauðsynleg til þess að þettamegi
takast. Skólarnir, kirkjan ogfleiri
inenningartæki eru þar spor í átt-
ina en þeim tækjum þarf.að beita
á réttan hátt, eins og öllum öðr-
um tækjum, til þess að æskilegur
árangur náist.
X.
Að lokum skal hér drpgið sam-
án það, sem eru höfuðniðurstöð-
urnar í bók þessari, að minum
dómi:
Menningai'þjóðir eru í höfuðat-
riðutn sammála um marklmið
þjóðfélaga og einstaklinga. Mark-
mið þjóðfélaganna er að þau
verði sem, fullkomnust og þar
ríki friður, frelsi, réttlæti óg
bræðralag. Markmið einstaklings-
fns er það að verða sem fuil-
komnastur verður í öllu því sem
er igott og göfugt.
Að þessum takmörkum lhggur
engin eiin leið heldur margar leið-
i'r, sem fara þarf jafnhliða. Leið
einræðis iO|g n ofbeldis, í hvaða
mynd sem er, fjariægir bæðiþjóð-
ir og einstaklinga þessu miark-
miði. Þær leiðir koma því ekki til
greina. Leið lýðræðisins má fara
en þó/ því aðeins að iýðræðið
losi sig algerlega yið ofbeldið
og hemaðarandann. Stríð milli
þjóða og innbyrðis meðal þjóða
verður að hverfa. Auðvaldsskipu-
laginu verður að breyta, og þá
verðuir að byrja á því, sem er
aðalatriði jafnaðarstefnunnlar, þ.
e. að breyta stjónn stóriðjunniar.
Þá breytingu á fyrst að' frarn-
kvama með því ;að koma á
„blandaðri” stjörn iðnfyrirtækj-
anna og auka samvinnu milli
iðngreinanna. Valdinu í stjórn-
málum, atvinnumálum og fjár-
málum á að dreifa milli ábyrgra
stjórna og starfshópa.
Menningartæki þjóðanna áfyrst
og fremst að nota til þess að
glæða trúaráhuga fyrir eingyð-
is eða algyðistrú og útrýnra hjá-
iguðsdýrkun. Þau á einm'g að
nota til þess að auka siðgæðið
(Og festa í vitund manna ákveðn-
ar siðferðis- og siðgæðishugmynd
ir, sem reynsla aldanna sýnir að
eru til góðs og leiða til aukins
þroska einstaklinga og þjóðfélags
heilda. Vísindi, listir og bók-
mentir ber a'ð nota með þetta
takmark fyrir augum.
\
Pegar meginbreytingin hefir
verið framkvæmd, er hverskon-
ar samvinna líklegasta leiðin til
góðs árangurs. Einstaklingar og
frjáls félagsskapur þeirra manna,
sem sjá hvert stefna þarf, verða
að vinna allan frumundirbúning
undir þessar breytingar. „Stjórn-
endur þjóða ei|ga sjaldan frum-
kyæði að éndurbótum. Pær eiga
úpptök sín í útjöðrunum >og þok-
ast smám ssman inm að niiðju,
þangað til umbótahreyfingin er
loks orðin svo öflug, að foringj-
ar ’ hennar annaðhvort komast í
ríkisstjórnina eða ríkisstjórnin
lekur upp meginreglur hreyfing-
arinnar og kemur þeim í frarn-
kvæmd,“ segir. höfundur.
Pví íieiri einstaklingar og sam-
takaheildir, sem skilja þýðingu
þess að stefna að þessu mark-
miði og taka upp samvinnu þar
u,m því fyrr sækist að markinu.
Samkvæmt þessu eru sináu
þjóðféiögin líklegri tii þess en
þau stóru, að verða fyrirmyndar
þjóðfélög. Srnáir þjóðfélögin
skapa menninguna en störu þjöð-
féiögin eyðileggja hana. Sama er
um smáborgir, aö þær eru að
jafnaði meiri menningarstöðvar
en stórborgirniar þar sem allt
samlíf borganna er í brotum eða
„ögnum “ eins og höf. segir.
Litlu þjóðfélögin geta þannig
vísað þeim stærri veginn. Pau
geta án minni áhættu gert til-
raunir í þýðingarmiklum málum
sem síðar má ýfirfæra til stór-
þjóðanna, ef: vel tekst.
Að þessar kenningar höf. séu
réttar virðist sagia fyrri og síð-
ari tíma sanna.
Smáþjóðin Grikkir eru þar fræg
ast dæmi frá fyrri öldum og
Norðurlandaríkin, Holfand og
Sviss á okkar dögum. í öllum
þessum löndum hefir raunverulega
verið farið sömu leiðina og höf.
bendir á. Stefnt hefir verið burt
frá hernaði, „blönduð“ stjórn sett
yfir flestar þýöingarmestu grein-
ar fjármála og atvinnulífs, sam-
vinnustefnu fvlgt um margskionar
uppbyggingu ©g viðskifti. Af-
íeiðingin er meiri menning, meira
frelsi, meira réttlæti, meiri bróð-
urhugur en hjá störþjóðunum.
XI.
Hér skal. þá staðar numið.
Frh. t á 4. síðu.