Alþýðublaðið - 20.09.1940, Blaðsíða 2

Svið
Lllur
Kjðtverslanir
Hjalta Lýðssonár
Það bezía verðurl
ávalt ódýrast.
Nýtt dilkakjöt.
Nýtt Folaldakjöt.
Hangikjöt.
Pylsur.
Fars.
Gulrófur.
Gulrætur.
Tómatar.
Stebbabúð.
Símar 9291 — 9219.
Til heigarinnar
Dilkakjöt.
Nautakjöt.
Kálfakjöt.
Alikálfakjöt.
Rjúpur.
Lifur og hjörtu.
Blóðmör.
Lifrarpylsa.
Síld, reykt og söltuð.
JööOOöOöOOOCX
aðeins kr. 0.60 pr. 1 kgr.
HVEITI, bezta teg. 0.70 kgr.
Flest til slátrurs og sultu-
gerðar bezt og ódýrast.
Komið! Símið! Sendið!
BREKKA
ÁsvaUagötu 1. Sími 1878
Tjarnarbúóin
Sími 3570.
XXXXXXXKXXXX
t --------------
Knattspyrnumót
Norðlendingafjórðungs í Meist-
araflokki var háð á Akureyri s.l.
sunnudag. Að þessu sinni voru
þátttakendur aðeins Akureyrarfé-
lögin tvö — K.A. og Þór — og sigr-
aði K.A. með fjórum mörkum
gegn tveim. Þá hefir einnig farið
fram knattspyrnumót 1. flokks á
Akureyri og sigraði K.A. með 3:2.
KAUPI GULL og silfur
bœsta verði. Sigurþór, Hafnar-
strseti 4.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. SEPT. 1940.
Emanúel Coríes, brantryðjandi í
íslenzhri prentiist, 65- ára i dag.
EMANUEL CORTES, yfir-
prentari í Giutenbeig, er 65
ára í dag. Hann var Svíi, en
er orðinn íslendingur. I 34 ár
hefir hann átt hér heíma. Hér
hefir hann skapiað sér lífsstarf,
eignast ágæta konu og 6 miann-
vænleg börn, sem nú enn öll upp-
komin.
Ég heimsótti Emanuel Cortes á
heimili hans að Eiríksgötu 11 í
gær. Hann lá veikur. „Pað er alls
ekki e I lí I asleiki segir hann
„heldur ekki iðnaðarsjúkdóvn-
ur prentara, aðeins bannsett tauga
gikt, sem er að stríða mér“,
Oortes hefir alla tíð, frá því
að hann kom hingað til landsins,
1908, veri'ð ágætur félagi í Prent-
arafélaginu. „ViÖ verkamenn get-
um aldrei gert of mikið fyrir
samtök okkar“, segir hann. „Sam-
tökin eru okkar sparisjóður. Með-
an við ernin ungir eiguxn við að
styrkja þau o,g efla á allan hátt,
þá geta þau veitt okkur styrk ' )g
verið sterkur bakhjall fyrir okkur
meðan æfin er full af starfi ag
viðfangsefnum og inneign okkar
í þeim kemur að góöu haldi, þeg-
ar við erum orðnir gamlir. Þetta
vitttm við prentarar allra stétta
bezt að ég hygg. Þú veist að
þegar prentararnir eru oir'ðtnir'
sjötugir, þá hætta þeir að vinna
tog fá eftirlaun, 60 krónur á viku
eða meira.“
— En þú ert nú ekki alveg
komínn á eftirlaun!
„Nei, það er sagt að ég eigi
fimm ár eftir. En ég hygg að
ég eigi bágt með að sætta mig
við að hætta og þarrnig held ég
að sé um miklu fleiri. Enginn
vill viðurkenna að hlutverki -sínu
sé k>kið“. '
— Hvernig stóð á því að þú
komst hingað?
„Gutenberg var stofnuð eins og
þú veist 1904. Prentsmiðjan hafðx
keypt leturtegttndir hjá kunnri
leturverksmiðjiu í Svíþjóð. Hún
bað þessa verksmiðju um að út-
vega sér færan prentara, það er
að segja „pressu“-mann, sem jafn-
framt gæti verið verkstjóri. Verk-
smiðjan snéri sér til Prentarasam-
bandsins sænska og réði það mig
til fararinnar.“
— Þú varst þá útlærður?
„Ég byrjaði prentnám 1893. Sið
an starfaði ég nokkur ár sem
„pressu“-maður í Stokkhólmi, en
réðist svo hingað og kom í §únÞ
mánUði 1906. Þá var Reykjavík
eins og lítið þorp í samanburði
við þá nýtízku borg, sem nú er
hér. Ég vissi lítið um ísland, er
ég lagði af stað hingað og hafði
þó lesið ýmislegt um það. Hins
vegar fcom ég ekki hingað með
neina fordóma um landið og þjóð
ina, eins og margir hafa þó gert.
En brátt samlagaðist ég fólkinu,
sem er í fáum orðum sagt ágæt-
isfóik, og mér hefir alltaf þótt
værtna og vænna um þetta land.
Árið 1930 fékk ég íslenzkan rík-
ishorgararétt og gerðist fuilgildur
Islendingur. Þó að ég hafi sakn-
að sænsku skógana og það hafi
alltaf glatt mig að heyra hrenn
hinnar sænsku tungu, þá er biámi
hinnar íslenzku viðáttu alltaffag-
ur og hijómur íslenzkunnar glæsi-
legur. Ég efast urn að íslending-
um sjálfum sé þetta jafn vel
Emanuel Cortes.
Ijóst og okkur sem höfum kom-
ið hingað fyrst sem gestir og
gerst íslenclingar“.
Emanuel Gortes er hár rnaður
og grannur. Hinn myndarlegasti
á velli og spengilegur. Enginn
sér á honum að hann sé orðinn
hálf sjöiUgur og skapið ber þess
heldur engin merki.
Þegar ég kveð hann segirhann:
,.Ég vil standa uppréttur á af-
mælisdaginn minn. Stundum trúi
ég því alls ekki að ég sé orðinn
svona gaiuall .Tíminn líður ótrú-
lega fljótt frá því að maöur er
orðinn þrítuguir. Mér finnst, að
síðan séu aðeins nokkur ár“.
Þegar ég gekk niður tröppurn-
ar frá heimili Oortes detta mér
í hug þessi vísuorð, sem ég hefi
einhversstaðar iesið:
„Háir grannvaxnir glæsimenn,
sem grenitré á Svíamoldu".
Þau eiga vlð Gortes. Hann var
iíka alinn upp við íþróttir. Hvort-
tveggja hefir hann verið flokks-
stjóri í sænska hernum og „batl-
et“-dansari.
Steingrímur Guðmundsson
prentsmiðjustjóri í Gutenberg
sagði við inig í rnorgun: „Þér er
óhætt að bera mig fyrir því, að
með konru Gortes hingað til lands
1906 gjörbreyttist íslenzk prent-
list. Hann hóf hana úr niðurlag-
ingu og kunnáttttieysi og átti mest
an þáttmn 1 því að koma henni
á það stig, sem hún er nú. Gortes
gerði Gutenberg strax að braut-
Vyöjanda í ísienzkri prentlist. Þess
vegna eigum við islendingar Em-
anúel Gortes svo mikiðað þakka“.
vsv.
Helga Sigurðardóttir:
Grœnmeti og ber allt
árið, 300 nýir jnrta-
réttir.,
FYRIR NOKKRU kiom í bóka-
verzlanir hér ný bók eftir
þennam þjóðkunna böfumd. Af
bókum Helgu, er áður hafa komið
á markaðinn, má nefna t. d. Bök-
lun í lieimabúsum. 150 jurtarétt-
ir, Kaldir réttir og smurt brauð,
Lærið að matbúa, TækifæHs-
réttir, Grænmetisréttir, 160 fisk-
réttir.
Sumar þessar bækur hafa verið
gefnar út í tveimur útgáfum, og
eru þó báðar útgáfurnar uppseld-
ar. Svo mikil hefir eftirspurnin
ve'ið eftir bókum þessa vinsæla
höfundar.
Efni hinnar nýju bókar er á-
gætiega niðurraðað. Þar er sjálf-
stæður kafli um hverja einstaka
tegund græmnetis, berja og ann-
ara aidina.
1 fyrsta kafla bókarinnar eru
tekin til meðferðar næringarefni,
málmsölt o;g vitamín, og hvert
gildi þau liafa fyrir starfsemi <og
orku likamans.
Mér hefir virzt, að allmiaigar
húsmæður bafi oft verið í vanda
staddar með það, hvernig þær
ættu að þurka og yfirleitt geyma
grænmeti, og hafa þær þá stund-
um ieitað ráða hjá okkur garð-
yrkjumönnunum um þessa hluti,
en með útkomu þessarar bókar
hafa þær fengið góða bók til úr-
iausnar þessara vandamála.
Allir kaflar bókarinnar, er
fjalla um binar fjölmörgu græn-
metistegundir, byrja á mjög ýt-
arlegu og nákvæmu yfirliti Um
næringargildi og vitamíninnihaid
tegundanna. Er þetta, auk fróð-
leiks, þýðingarmikið atriði fyrir
neytendurna, að vita se:m bezt
skil á þessum hlutum, t. d. meðal
annars, hvaða jurtaréttir eru
beztir. auðmeltanlegastir og því
heppilegastir sem sjúkrafæða.
Reynsla og þróun hinna nýrri
tíma færir okkur enn betur og
betur sönnun fyrir því, en þeg-
ar er fengin nokkur reynsla hjá
forfeðrum okkar, að jurtirnar,
maigar hverjar eru sérstök
heilsuiinid og marigra meina bót.
Of langt væri hér upp að telja
alla þá rétti, er Helga skrifar
um að megi búa til úr hverri ein-
stakri tégund grænmetis, en þeir
eru æði margir. Ætti því að vera
úr nógu að velja, svo teija má,
að þar séu uppskriftir á réttum
við hvers manins hæfi.
Höfundur ritar um nokkrar
nytjajurtir, er vaxa -hér vilt, t. d.
skarfakál, smára, njóla, hvönn,
fjaliagrös o. fl. og hvernig hægt
sé að matbúa þéer á sem fjöl-
breyttastan iog beztan hátt. Segir
meðal annars í bókinni:
Skarfakál var fyrrum falið eitt
hið óbrigðuiasta meðal við skyr-
bjúg, iog var tröllatrúin svo mikil
á ágæti þess, að oft var sjúkt
fólk sent langar leiðir til að vera
nokkum tima þar, sem skarfa-
kálið var fáaniegt, og var lækn-
ingamáttur þessarar jurtar svo
mikili, að fólkið varð heilbrigt
eftir nokkra daga. Með leyfi
Nielsar Dungals prófessors birtir
böfundur bókarinnar niðurstöður
af vísindarannsóknU'm Höskuldar
Dungals læknis, uirn ágæti skarfa-
kálsins. Segir þar nneðal annars:
Skarfakáiið er sennilaga auðug-
asti C-fjörvisgjafinn, sem til er
hér á landi, og hefði mann ekki
gruna'ð, að upp úr íslenzkri moid
sprytti jurt, sem hefir jafnmikið
C- fjörvismagn og appelsínur og
sítrónur, og jafnvel meira en þær.
Er því full ástæða til að athuga
Það bezta er aldrei of gott.
Nýtt dilkakjöt.
Nautakjöt af ungu.
Kálfakjöt.
Grænmeti, lækkað
verð.
Kaupið í matinn þar,
sem úrvalið er mest.
Jón Mathiesen.
Símar 9101 og 9202.
möguleika fyrir því að rækta
skarfakál ög gera það að föstum
ilið í fæði landsmanna.
Ur skarfakáli má rnatbúa súp-
ur, jafning og salöt, en hullast
er að borða það hrátt, því vitað
er og sanna’ð, að C-vitamín þolir
illa suðu. Sagt er frá því í göml-
um bókum, að sjóða megi skarfa-
kál í rnjólk eða mysu í stað
grjóna. Þrjár tegundir eru til af
skarfakáli. Sú tegund, er vex við
sjó á nesjutm og eyjum, ber tölu-
verðan saltkeim, og blöðin af
henni eru ekki eins þykk eða
safamikil eins og á því, sem vex
í ósaltri jörð.
Njólinn hefir lengst af verið
talinn ein hin versta illgresisjurt,
Þó er hans getið í matjurtabók
Eggerts Ólafssonar sem nytja- og
lækningajurtar. I bók Helgu er
sagt frá því, hvernig hægt er að
búa til góðan mat úr njóla.
Á nokkrum stöðum í bókinni
er vitnað til ritgerða eða bóka
látinna fræðimanna; finnst mér
það gefa bókinni ennþá meina
glldi, að grutndvalla hið nýja
þannig, a’ð nokkru á reynslu og
athuguinum slíkra manna.
Enn fremur er kafli um mat-
reiðslu á gúrkum, græskar, Así-
Um, melónum og tómötum.
Það er vel farið, að áhugi fóiks
er almennt a'ð vakna fyrir þeim
verðmætum, er landið liefir upp
& að' bjóða í allrikum mæli, t. d.
aukinni neyzlu þeirra berjateg-
uinda, er þroskast hér villt og
hvert mannsbarn í landinu þekkir.
Bókin Grænmeti og ber allt ár-
ið, kennir ykkur, bæði hvernig
bezt er að matreiða þau á meðan
þau eru ný, og ennfremur um
geymslu þeirra svo þau haldi
fullu nairin.gargildi, samia er að
segja um þau ber sem ræktuð
ísru í görðum hér á landi.
Frágangur bókarinniar er allur
hinn prýð'ilegasti, pappírinn góð-
ur og kápan að framan prýdd
mynd af smekklegri geymslu þar
sem sjá má gnægð niðursoðinna
rétta, þeirra er getið er umt í bók-
inni. Húsmæður kaupið bókina.
Grænmeti og ber allt árið, 300
nýjir jurtaréttir; minnist þess að
á slíkum tímúm og þeim er nú
standa yfir þarf þjóðin að búa
sem mest að sinni eigin fram-
leiðslu, og að „holt es heima
hvað“.
Sigurður Sveinsson.
Karlmannaskór
margar
tegnndir.
Lágt werðt
?Mmm6ÍV,S6raJ)ur