Alþýðublaðið - 15.10.1940, Blaðsíða 4

ÞRIÐJUDAGUR 15. OKT. 1940
Hver var að hlæfa?
Kaupið bókina
og brosið með!
Hver var að hlæja?
er bók, sem þér
þurfið að eignast.
ÞRIÐJU DAGUR
Næturlæknir er Pétur Jakobs-
son, Landsspítalanum, sími 1774.
Næturvörður er í Reykjavíkur-
og Iðunnar-Apóteki.
ÚTVARPIÐ:
19.25 Hljómplötur: Lög úr óper-
ettum og tónfilmum.
20.00 Fréttir.
20.30 Tónskáldakvöld, I. Árni
Thorsteinsson sjötugur: a)
Útvarpshljómsveitin leikur.
b) Sönglög af hljómplötum.
e) Erindi (Hallgrímur
Helgason tónskáld). d) Ein-
söngur (Gunnar Pálsson).
21.50 Fréttir. — Dagskrgrlok.
70 ára
er í dag Árni Thorsteinsson tón-
skáld. í kvöld vgrður honum helg-
að tonskáldakvöld í útvarpinu í
tilefni af afmælinu.
Silfurbrúðkaúp
eiga á morgun Guðrún Halldórs-
dóttir og Guðmundur Halldórsson,
Freyjugötu 32.
„Jörð“;
3,hefti fyrsta árgangs er ný-
komið út. Margir mjög ritfærir
menn skrifa í þetta hefti, svo sem
Sigurður Einarsson, Guðbrandur
Jónsson, Árni Pálsson o. fl.
Frú Elísabet Göhlsdorf
les upp í kvöld kl. 8 Vz í Kaup-
þingssalnum.
Útlánsdeild
Bæjarbókasafns Reykjavíkur í
Austurbæjarskólanum er nú tekin
til starfa. Útlán virka daga kl. 7
—8 e. m. —- suhnudaga kl. 6—7.
'Ræningjaforinginn
heitir ameríksk kvikmynd frá
Fox Film, sem Nýja Bíó sýnir
núna. Gamla Bíó sýnir mynd, sem
heitir Irene. Aðálhlutverkin leika
Anna Neagle og -Roy Milland.
Leikfélagið
sýnir Logann helga eftir Maug-
ham í kvöld kl. 8. -
Mannslát.
Helgi Laxdal lögfræðingur and-
aðist í nótt. Hafði hann legið rým-
fastur undanfarna daga, en versn-
aði skyndilega. Helgi var nýbúinn
að ljúka námi, og var hinn efni-
legasti maður.
Daníel Bjarnason
fyrrverandi skipstjóri, Aðalbóli
við Þormóðsstaðaveg, varð 75 ára
í gær.
Atkvæðagreiðslu sjómanna
um uppsögn samninga á að vera
lokið 29. þ. m. Atkvæðagreiðslan
fer fram um borð í skipunum og í
skrifstofum Sjómannafélaga Rvík-
ur og Hafnarfjarðar.
Háskólafyrirlestur
á sænsku. Sænski sendikennar-
inn, fil. mag. Anna Z. Osterman,
flytur fyrirlestur í 1. kennslustofu
háskólans á miðvikudögum kl. 8
e. h. Efni: Blöð úr menningarsögu
Svía. 1. fyrirlestur annað kvöld.
Efni: Með lögum skal land byggja.
F.U.J.
Málfundaflokkur F.U.J. byrj-
ar starfsemi sína á þessum vetri
með fundi, sem haldinn verð-
ur miðvikudaginn 16. okt. kl.
8.30 í fundasal félagsins í
Bankastræti. Mætið vel!
❖
Trúnaðarmannaráðsfundur
verður annað kvöld í húsnæði
félagsins við Bankastræti kl.
8.30 stundvíslega.
SÍLDVEÍÐARNÁR í sumar
Frh. af 3. síðu.
jafnaði haft 10 þús. mála veiði
hvert, en það gerir 280 þus. nrál
á þau öil, eða verðmæti fyrir um
hálfa fjórðu milljón króna, þótt
ekki sé reiknað nema með því
verði, sem íslenzku skipin fengu.
En fullyrt hefir verið, að útlendu
slkipin hafi fengið að minnsta
kiosti sum þeirra, uim 3 krónum
hærra pr. mlðl. Fyllilega hellning-
urinn af þessu fé hefir farið út
úr landinu.
Ekki er nokkur vafi á, að veiði-
tap íslenzku skipanna vegna
löndunarbiðar nemur mun meiru,
en þessum 280 þúsund málum.
En það hefði þó verið þessum
280 þús. málum minna, ef engin
útlend skip hefðu fengið að
leggja hér upp síld.
Er það í fyllsta máta vítavert,
og má ekki koma fyrir aftur, að
hið opinbera leyfi áframhald á
slíku, jafnvel þótt síldarverk-
smiðja atvinnumállaráðherra eigi
að fá síldina til vinnslu.
Þessi skip eru tekin á leigu
með útlendri áhöfn, og þeim
Ieyfð löndun viþ íslenzkar verk-
smiðjur til jafns við íslenzk skip,
á sama tíma og háværar kvart-
anir koma fram um of fáar og
of smáar verksmiðjur fyrir þann
veiðiflota, sem til er í eigu okkar
íslendinga.
Viðvikjandi 3. lið er það að
segja, að óánægjan er þar einn-
ig eðlileg og fyllilega réttmæt.
Á fyrra ári, þegar farið var fram
á að' fá leyfi til þess að éndur-
byggja og stækka „R.auðiku“ úr
1000 upp í 5000 mála vinnslu á
Sólarhring, var því mól'i fylgt
með óskiptri athygli állra sjó-
manna og síldarútgerðarmanma.
Meirihluti ríkisverksmiðju-
stjórnar, þeir Sveýin Benedikts-
son og Framsóknarmennirnir báð-
ir, ásamt framkvæmdarstjóra,
Jóni Gunnarssyni, unnu eftir
beztu getu gegn því, að leyfið
fengist. Lengi vel höfðu roenn
þó vónir um, að leyft yrði að
bygigja, þar sem áskoranir þar
um höfðu borizt frá miklum
fjöida verkamanna og sjómanma
og allflestum útgerðarmönnum,
lán var fengið til byggingarinnar
án ríkisábyrgðar og allt undir-
búið til þess að byrjun á fram-
kvæmd verksins gæti hafizt. En
það undarlega skeður þó, að Öl-
afur Thors neitar um leyfið, og
vakti sú neitun almenna gremju,
allra þeirra manna, sem þarna
áttu hagsmuna að gæta. Mun dg
atvinnumálaráðherra, Ólafur
Thors, hafa orðið hennar var, og
það að maklegleikum.
Ef verksmiðjan hefði verið
stækkuð og gert væri ráð fyrir
venjulegum byrjunarvinnsluörð-
ugleikum, má áætla að „Rauðka“
hefði unnið um 200 þús. málum
meir í sumar en hún gerði, en
það hefði þýtt um 300 þús. kr.
! vinnulaun til verkamanna verk-
smiðjanna og um tvær milljónir
iog fjögur hiundrað þúsund krón-
tur til sjómanna og útgerðiar-
manna.
Er óeðlilegt þótt svona ráðs-
menska veki andúð og óánægju
í garð þeirra, er ráðið hafa?
Um 4. liðinn get ég verið fá-
orður, en margir sjómenn þótt-
ust fullvíssir þess, að einstöku
skip hefðu fengið löndun fram
yfir önnur og framyfir það, sem
þeim bar sem samningsbunidwuim
hjá verksmiðjum ríkisins. Aðai-
lega mun þó hafa verið um
löndun að ræða hjá öðrum verk-
smiðjuim, en verksmiðjustjórn
mun þó hafa samið um þá lönd-
un, og átti vitanlega að jafna
henni hlutfallslega á öll samn-
ingsbundin skip hjá síldarverk-
smiðjum rjkisins á einn eða ann-
an hátt. Hafi um misrétti verið
að ræða og einhverjir stjórnenda
verksmiðjanna misnotað aðstöðu
sína, var ekkert óeðlilegt þótt
óánægja yrði, og má slíkt vitan-
lega ekki fyrir koma.
Sú óánægja, sem skapast hefir
út af því, sem um ræðir í 5. og 6-
lið, er fullkomlega réttmæt og
eðlilegt að fram komi spurningar
um það, hyort þeir menn, sem
\raldir hafa verið til þess að
stjórna stærsta fyrirtæki lands-
manna, hafi staðið í stöðu sinni
svo sem skyldi.
Verksrniðjur ríkisins á Siglu-
firði eiga að geta unnið úr ca,
10—11 þús. málum á sólarhring
miðað við nýja síld, en eins og
oft hefir verið sýnt fram á, lækka
þessi vinnsluafköst að miklum
mun, þegar ekki er til annað að
bræða en gömul og morkin síld.
Ekki veit ég með vissu, hver
hafa veri'ð meðalafköst þessara
verksmiðja í sumar, en fullyrt
hefir verið, að marga daga hafi
þau ekki verið nema 6—7 þús.
mál.
Hvað hefir framkvæmdarstjóri
og verksmiðjustjórn gert til þess,
að hægt væri að halda verksmiðj-
lunum í fúllum aíböstum, þótt um
bræðslu á gamalli síld væri að
ræ'ða, t. d. með því að bæta við
pressium o. fl., sem að gagni
mætti verða, og það án mikils
kostnaðar?
Ég býst við, að afrek núverandi
framkvæmdarstjóra á því sviði
séu harla lítil eða engin, en-da
maðurinn lítið átt við vélar og á
sennilega bágt með að taka leið-
beiningum þeirra, sem undir hann
eru settir.
■ /
Sagan nm mévinnsln-
vélina i sildarverksmlð]-
anni.
Eftirfarandi saga gekk manna
ítyeöal á Siglufirði í sumar.
Á s. I. vori kom allmikið af
vélum til verksmiðjanna á
Siglufirði og eins tií Raufarhafn-
arverksmiðjunnar.
Meðal þessara véla var edn,
sem framkvæmdastjóri kannaðist
ekki rétt vel við, enda mjög ó-
greinilega merkt. Var þessi vél
látin I iggja eftir á hafnarbakkan-
um, iog var hún þar um hálfs-
mánaðar eða þriggja vikna tímia.
Oft skoðaði framkvæmdastjóri
vélina, og komst að síðustu á
þá skoðun, að þetta hlyti a;ð
vera nýja „press-an", sem þeir
áttu von á, skipaði að flytja vél-
|fna út í verksmiðjur, og var hún
Sátin niður í Dr. Pauls.verksmiðj-
Una.
Var síðan farið að vinna síld
í hinni nýju vél, en vinmslani
HÉNE
Ameríksk söngva- og gam-
anmynd, gerð samkvæmt
samnefndum söngleik eft-
ir Tierney & McCarthy.
Aðalhlutverkin leika:
Anna Neagle,
Ray MillancV
Roland Young og
Billie Burke.
Sýnd klukkan 7 og 9.
|Þegar regslð feom.;
Amerísk stórmynd, gerð
eftir hinni heimsfrægu
skáldsögu með sama nafni
Sýnd í kvöld kl. 7 og 9.
— Aðalhlutverkin leika:
Myrna Loy,
Tyrone Power,
George Brent.
I
Móðir okkar og tengdamóðir,
Þorbjörg Einarsdótíir,
andaðist að heimili okkar, Barónsstíg 10, mánudaginn 14. þ. m.
Guðmundur Halldórsson. Fríða Aradóttir.
Maðurinn minn og faðir okkar,
Eyjólfur Sigurðsson frá Pétursey,
andaðist á Landsspítalanum mánudaginn 14. okt.
Guðrún Gísladóttir, Sigurður Eyjólfsson, Jón Eyjólfsson.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR.
„Logfnn helgí44
eftir W. SOMERSET MAUGHAM.
SÝNING ANNAÐ KVÖLD KLUKKAN 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4 til 7 í dag.
vildi ekki ganga rétt vel; síldin
kiom út úr henni í smáuim en
haganlega gerðum kögglum, og
lýsið þótti ekki fara alveg rétta
faoðleið.
Fyrirskipaði nú framkvæmda-
stjóri ýmsar breytingar, eri það
kom að litlu haldi.
Um líkt leyti bom einn vel-
metinn Framsóknarbóudi til
Siglufjarðar dg heimsótti Þonnóð
Eyjólfsson eins og vera bar. Þor-
móður er með afbrigðum gestris-
inn og bauð bónda upp á góð-
gerðir, sem hann og þáði.
Þegar bóndi var mettur orð-
inn bauð Þormóður honum að
skoða hin miklu mannvirkr, verk
smijurnar, en eins og kunnUgt
er, er Þormóður formaður stjórn-
ar þeirra. Leiddi Þormóður bónda
úr einni verksmiðju í aðra, og
þótti bónda mikið til um koma,
og undraðist stóruim a-llar þær
mör-gu og mikilvirku vélar, og
hafði orð á, að mikill væri á-
rangur af hugviti mannannd. Að
síðu-stu komu þeir í Dr. Paul, og
varð bónda strax starsýnt á hina
nýju vél, horfði á hana góða
stund, vék sér síðan að Þor-
móði og sagði: „Hvað gerið þið
með móvinnsluvél héma“?
Þormóður leit undrandi á
bónda, horfði síðan í krinigum-
sig og svaraði: Móvinnsliuvél?
Uss, hvaða vitleysa maður, þetta
ér nýtízku síldarvél.
Söigu þessa hefi ég ekki sett
hér til gamans, og ekki vegna
þess að. 'ég trúi svo mjiög ,á
sannleiksgildi hennar, heldur að-
eins af þeirri ástæðu .að mér
virðist hún vera rétt spegilmynd
af áliti almennings á hæfni þeirra
manna sem við sögu koma til
þess að inna þau störf af hendi
sem þeir hafa tekið að sér.
N-iðurlag næst.
GÆRKVELDI var fundur
L í Verkakvennafélaginu
Framtíðin í Hafnarfirði. Kosn-
irtgin fór fram til Sambands-
þings:
Kosningu hlutu:
Sigurrós Sveinsdóttir, Guð-
rún Nikulásdóttir og Guðrún
Sigurðardóttir. Til vara: Guð-
ríður Nikulásdóttir, Jóhanna
Sigurðardóttir og Guðný &uð-
varðardóttir.
KNATTSPYRNUFÉL. FRAM
heldur fund í Bindindishöllinni
kl. 8.30 í kvöld fyrir meistara
I. og II. flokk.
1. Félagsmál.
1. Söngur.
3. ? ?
Félagsmenn eru beðnir að
hafa með sér spil og tafl. —
Veitingar á staðnum.
Stjórnin.