Alþýðublaðið - 18.10.1940, Side 3

FÖSTUDAGUR 18. OKT. 1940.
--------- ALÞYÐUBLAÐIÐ -------------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
P|óðvII|isiH, pegar Esja kom
Pmiglsærlr timar erii
Samfal vlð Fmn Jónsson.
U INNUR JÓNSSON fór héðan með „Lym“ í síðustu
ferð hennar og kom til Bergen 1. apríl. Dvaldi hann í
Bergen og Osló þar til á mánudagsmorgun 8. apríl, er hann
flaug til Kaupmannahafnar. Var hann fyrst í Danmörku 2
mánuði, en síðan í Svíþjóð, þar til um miðjan júlímánuð,
að hann fór til Finnlands í því skyni að komast heim um
Petzamo, en er það mistókst fór hann aftur til Svíþjóðar
og beið þess að ,,Esja“ kæmi, ýmist í Svíþjóð eða Dan-
mörku, þar til hann lagði af stað heimleiðis frá Stokkhólmi
miðvikudaginn 2. október.
Finnur Jónsson mun eftir þessa löngu dvöl í þremur
Norðurlandanna vera kunnugri ástandinu þar en flestir
aðrir.
í gær hafði AlþýðublaðiS tal af lionum og fékk hjá honum
eftirfarandi upplýsingar: y
Dasarnlr 6. til 9. eprll
SJALDAN EÐA ALDREI
hefir skipkomu frá
útlöndum verið beðið hér
heima með meiri eftirvænt-
ingu en Esju með íslendingana
frá Noi'ðurlöndum. Og sjaldan
eða aldrei hefir annar eins fögn
uður orðið yfir því, að vita skip
komið heim, og á þriðjudags-
morguninn, þegar það spurðist,
að Esja væri væntanleg um há-
degið þann dag. Margir áttu
ástvinum og kunningjum að
fagna í hinum stóra farþega-
hóp og meðal hinnar hraustu
skipshafnar, og allir glöddust
yfir heimkomu 258 íslendinga,
sem í bálft ár hafa verið teppt-
ir úti og tvísýnt var, hvort yfir-
leitt yrðu heimtir þaðan meðan
stríðið stæði. Og þó að sumir,
bæði á landi og um borð, hafi
ef til vill beðið þess með nokk-
urri óþreyju, að rannsókn far-
þeganna af hálfu hinna brezku
hervalda væri lokið, svo að þeir
gætu komizt í land, þá var það
vissulega ekki nema lítilfjör-
Iegt aukaatriði hjá hinu, að vita
þá komna heilu og höldnu heim
eftir langa og hættulega sjó-
ferð frá hinum herteknu Norð-
urlöndum.
En það er einn hópur manna
hér heima, sem, þótt skömm sé
frá að segja, leggur lítið upp úr
því, að þessir landar okkar
skuii nú loksins hafa komizt
heim. Það eru kommúnistar. í
blaði þeirra, Þjóðviljanum,
kemur aðeins fram ein hugsun
í sambandi við þann viðburð —
sú, að nota þær tafir, sem Esja
hefir orðið fyrir á leiðinni af
völdum ófriðarins, sem Hitler
og Stalin hleyptu af stað, til
dólgslegra árása á Breta og
og brezka setuliðið hér, undir
yfirskini einhvers þjóðlegs
hugsunarháttar.
Það virðist nú að vísu þurfa
meira en meðal grunnhyggni til
þess hjó Þjóðviljanum, að halda
að nokkur einasti ærlega og al-
varlega hugsandi íslendingur
taki þjóðrembing hinna rúss-
nesku leiguþýja fyrir góða og
gilda vöru. En það er ekki um
að villast: Kommúnistahlaðið á-
lítur það vænlegt sér til fram-
dráttar og viðeigandi, að nota
augnablikið, þegar samningar
okkar við Breta um utanför
Esju hafa borið árangur og hún
hefir skilað íslendingunum
heilu og höldnu heim, til þess
að rægja Breta og hið brezka
setulið hér á hinn lubbalegasta
hátt.
Frásögn Þjóðviljans af komu
íslendinganna með Esju var í
gær á þessa leið: „aðfarir
easku hernaðaryfirvaldanna
gagnvart þeim eru óþolandi,“
„þeim er flækt í lífshættu til
Kirkwall að óþörfu og síðan
tekur landgangan hér tvo sólar-
hringa og fer þannig fram, að
öllum hlýtur að gremjast," —
„enda mun hafa verið orðin al-
menn reiði meðal farþeganna
um borð út af þessu, og eru ís-
lendingar í landi ekki síður
gramir yfir þessari meðferð,
sem vonlegt er.“ „Reiði og hat-
ur,“ bætir Þjóðviljinn við í dag
í ritstjórnargrein, „.blossar upp
hjá þeim yíir svona iram-
komu.“
Og hverjum getur nú orðið
gagn að svo rætnislegum skrif-
um kommúnistablaðsins? Eiga
þau ef til vill að gera okkur
auðveldara fyrir, að semja við
Breta í framtíðinni um þau
vandamál, sem við verðum að
eiga um við þá, rneðan land
okkar er hertekið af þeim. Eru
þau máske líkleg til þess að
auka virðingu okkar í augum
brezka sendiherrans hér, Mr.
Howard Smith, sem gerði allt,
sem hann gat til þess að gi;eiða
fyrir utanför Esju og heim-
flutningi íslendinganna á Norð-
urlöndum, og sér nú, hvernig
honum er þ’akkað það? Eða er
Þjóðviljinn að gera sér leik að
því, að stofna til æsinga og
vandræða milli okkar og brezka
setuliðsins hér til þess að fram-
kalla frekari skerði-ngu á sjálf-
stæði landsins, en orðin er, svo
að mútuþegar Moskva geti á
eftir „slegið sér upp“ sem sjálf-
stæðishetjur og fiskað eitthvað
betur en áður í gruggugu
vatni?
Hver og einn hugsandi mað-
ur getur svarað þessum spurn-
ingum sjálfur. Hvað getur fram
koma kommúnista yfirleitt haft
í för með sér, annað en vaxandi
íhlutun brezka setuliðsins um
okkar innri mál, ef þeir fá óá-
talið, eins og hingað til að
halda áfram moldvörpustarfi
sínu gegn því? Það líður varla
svo dagur, að dálkar Þjóðvilj-
ans séu ekki fullir af níði, oft
óþverralegu níði, um brezka
setuliðið hér. Á bak við tjöld-
in er af aðstandendum hans,
í innilegri samvinnu við naz-
ista, breiddar út ennþá rætnari
rógsögur um hegðun hinna
brezku hermanna. Og ef á-
byrgðarlausjr angurgapar,æstir
upp af nazistum og' kommúnist-
um, verða uppvísir að því að
reyna að reka hér njósnir fyrir
þýzka nazismann, eða vega á
annan hátt að brezka setulið-
inu hér, eru þeir hafnir til skýj-
anna eins og einhverskonar
píslarvottar í baráttu íslenzku
þjóðarinnar fyrir frelsi og sjálf-
stæði, þó að okkur sjálfum
standi meiri hætta af slíku at-
hæfi, en hinu brezka setuliði
„Laug.ardaginn 6. apríl hitti ég
kunningja minn, Magnus Nielsen,
fto.rseta Stórþingsins morsika 'Og
bauð hann mér að hlusta á ræðu,
seni! Koht utanrí’kismáiaráöherra
ætlaði að flytja þann d;a|g í Stór-
þinginui. Koht gaf yfirlit um á-
íítandið í Uitanríkismá'Ium, en ekki
bar ræða hans nokkurn vott um,
að hann hefði hinn minnsta giun
jum hvaðj í aðsági var. Þann dag
átti éjg einnig tai við1 Ihokkra
nors'ka ráðherra og Stórþings-
menn qg vissi enginn þeirra um
þaú örldg, er biðu Noregs.
Sunnudaginn 7. apríil var ég
á skíðumi uppi á Nordmarken í
blíðskaparverði. Vorangan var að
byrja í gremiskóginuim og frið-
sjálfu. Hvaða afleiðingar getur
slíkur undirróður haft, aðrar
en þær, að hugsunarlausir og
leiðitamir fáráðlingar láti æsa
sig upp til skemmdarverka og
annarra ábyrgðrarlausra at-
haffia gegn setuliðinu, eins og
fíeiri en eitt dæmi munu vera
til nú þegar? Og hvað getur
svarið við slíku athæfi orðið, ef
ekki verður tekið fyrir slíkan
ófögnuð af okkur sjálfum, ann-
að en það, að brezka setuliðið
grípi til sinna ráða og taki sér
vald til þess að gera þær gagn-
ráðstafanir, sem þurfa þykir,
án nokkurs tillits til þess, hvort
þær fela í sér frekari skerð-
ingu en orðin er á sjálfstæði
landsins?
Eigum við að horfa þegjandi
og aðgerðalausir upp á það, að
slík ógæfa verði leidd ýfir þjóð-
ina með undirróðri hinna
rússnesku og þýzku erindreka
hér? Ef ekki, þá er áreiðanlega
kominn tími til þess að ríkis-
stjórnin taki í taurhana.' Hin
rætnu og dólgslegu skrif Þjóð-
viljans í gær og í dag um eftir-
lit Breta og brezka setuliðsins
hér með för Esju og heimflutn-
ingi íslendinganna á Norður-
löndum, geta orðið okkur dýr,
ef þau'eiga eftir að endurtaka
sig.
uir og ró var yfir fólkinu, sem
var a5 skemmta sér. Daginn eft-
iir lagði flugvélm af stað með
okkuir 18 farþega frá flugvellin-
lumi' í Fiornebu við Oslo áleiðis
til Kau pmiannahafnar. Enin var
friður yfir öllu og e'kki fréttum
við ,að Bretar hefðu lagt út tund-
urduflum við Noregsstrendur 'fyrr
en komið var ti! Kaupmanna-
hafriair um hádegisieitið.
Benti þetta til þess, að ein-
hver stórtíðindi gætu verið i
vændum, en eigi gerðu menn þá
ráð fyrir þeim firnUm, er síðan
uirðu-
MánudagsmiO'rguninn 9.. apríl
hringdi einn vinur minn tii mírt
og sagði mér að Þjóðverjar væru
búnir að' hertaka hæði Noreg og
Danmörku, þyert ofamí álveg ný-
gefin l'oforð til þessara r’ikja umi
■að' skerða eigi hlutleysi þeirra.
Danir tóku hertökumni af mikilli
forvitni fyrsta daginn og Þjóð-
verjar óku brosandi um borgina,
en daginn eftir hvíldi alvörusvip-
ur yfir öllum og brosið var horf-
ið' af andlitum Þjóðverjanna,
senniliega vegna kulda þess, er
þeir kenndu hjá almenningi.
KonU'ngurinn iúg forsætisráð-
herranm sendu út ávörp ti’l fólks-
ins lum að taka þessu mikla mót-
’læti með kaiTmannlegri festu og
árangurinn hefir orðið sá, að Dan-
ir sýna Þjóðverjum kalda ícurt-
eisi í hvívetna oig hver maður
reynir að gera' skyldu sína í því
efni að haida friði við setuliðið.
Kemur það fram í því að Þjóð-
verjar em með öllu látnir óá-
i'eittir af Dana hálfu, hvorthéld-
Ur er á götuim eða skemmtistöð-
uim, aldrei hefi ég beyrt kástað
aö þeim kesknisorðum eða þvi
um lík'u, né held'ur vei’t ég til
þess að ráðist hafi verið á Þjóð-
verja me’ð líkamlegu ofbeldi.
Danir vita, að slíkt myndi leiða
fiil þungra refsiriga eða jafnvel
lífláts af hálfu Þjóðverja og enn-
fremuir er þeim ljóst, að allar
silíkar athafnir gætu leitt til
þess aið' Þjöðverjar tækju lög-
regl'uvaldið og framkyæm davald
ríkisins í sinar hendur. Ég tel',
að Danir sýni mikinm þroska í
því hvernig þeir hegða sér af
framundan.
1 rafmami mu
að bækfaa ?
ÞRÁTT fyrir stórfelida
aukningu á sölu raf-
magns hér í bænum var í
gær á bæjarstjórnarfundi
lögð fram tillaga um að
hækka rafmagnstaxtana.
Mun þessi hækkun að
vísu ekki eiga að verða
mikil.
HaraWur Guðmundsson
taldi ekki ástæðu til þess-
arar hækkunar, þar sem
rafmagnsnotkunin hefði
aukizt svo mikið og raun
er á.
Málið fór til annarrar
umræðu.
einskærri jijóðarnausyn gegnvart
seluliöinu.
Hinsvegar verður að viðurkenn-
ast, að Jiýzku hei'mennirnir sýnla
almenningi í Danmörku einnig
fulla kurteisi á alimamiafæri.enda
ei sagt, að ef út af bregði, sé
tekið mjög hart á þvi.
lálfrelsl #b rltfrelsi af-
eumil
Þegar eftir hertökuna settu
Þjöðverjar bæði danska útvarpið
og öll dönsku blöðin undir eftir-
lit og má engan m’un sjá lengur
á blöðum hinna einstöku flokka,
hvað fréttaflutningi viðvíkur, og
á blöðuan þeim, sem gefin cru
út í Þýzkalandi. Sama er að segja
urn útvarpið danska.
Allur fréftaflutningur er orð-
inn þýzkur. Ritfrelsi eða mál-
freisi er j>vi í rauninni ekki leng-
ui' orðið til í Danmörku, nema
að því leyti, að félög eiga rétt
á aö halda venjU'lega félagsfuin'di,
O'pinbera fundi nnega þau ekki
hailda.
Pólitísk starfsemi flokkanna
helst áfram á þernian hátt.
Verkailýðsfélögm halda einnig
áfram starfi sínu undir sömu
stjórn og áður. .
1 Stauning situr enn við völid
i Danmörku svo sem kunnugt er
— og hefir verið mynduö sam-
steypustjórn allra flokka, annara
en nazista og kommúnista, sem
hinir fliokkarnir hafa neitað að
sitarfa með, þrátt fyrir ítrekaðar
kröfuir frá þeirra hálfu,
Það er þjóðstjórn í Danmö-rku
sem hefir Jiað markmið að sam-
eina dönsku þjóðina til þess að
halda dönsku þjóðlifi og danskri
stjórn i Iandinu, að svo miklu
ieyti, Siem unnt er í herteknu
landi. — Mér virðist danska jijóð
in standa rnjög einhuga að þessu
og sýna niikla festu í framkomii
sinni gagnvart Þjóðverjum og ég
vona að vonirnar um að öðliast
Frh. á * .sfeu.