Alþýðublaðið - 23.10.1940, Blaðsíða 2

MÍÐVIKUBAGUR 23. OKT. 1940.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
NÉveraodi stjðro |
SjénaDnafélagsiDs í
P YRIR TUTTUGU OG FIMM ÁRUM var Hásetafélag
Reykjavíkur stofnað, núverandi Sjómannafélag
Eeykjavíkur. Þetta félag er nú orðið annað fjölmennasta
verkaiýðsfélag á landinu, en tvímælaláust —- við hliðina á
Rinu ísl. prentarafélagi, heilsteyptasta og bezt skipulagða
félagið, sem til er innan alþýðusamtakanna.
Þegar félagið var stofnað undir forystu Ólafs Friðriks-
sonar, -þrautryðjanda verkalýðshreyfingarinnar og jafnað-
arstefnunnar .hér á lanai, var risið á því ekki hátt, enda var
hér verið að gera aðra tilraun til að skapa hagsmuna- og
fcaráttufélagsskap fyrir sjómannastéttina. Hin fyrri tilraun,
sem gerð var, mistókst að vissu leyti, félögin hættu að
starfa, en sú tilraun bar þó þann árangur, að hún var ein
fvrsta vakningin, sem varð meðal íslenzkrar alþýðú, upp-
reisn hennar gegn ofurvaldi skipaeigenda og fiskkaup-
manna. og skapaði skilyrði fyrir því, að önnur tilraunin
tókst svo giftusamlega, sem raun er á.
Fyrsta stjórn Sjóma nnafélagsins
Sigurjón Á. Ólafsson
formaður.
Ólafur Friðriksson
varaformaður.
Sigurður Ólafsson
gjaldkeri og ráðsmaður.
Otgerðarmenn mættu líka fé-
lagsskap hásetanna með brosi >og
litlum ótta. Þeir höfðu svo sem
þorft fraiman í annað eiins. Það
var ekki hundráð í hættunni, jró
að karJarnir væru að þessu brölti.
Þeir skildu það ekki, að Háseta-
félagið var skapað af brýnm
stéttarlegri og þjóðfélagslegri
nauðsyn. Þaö var ekki aðeins að
launakjör öll væru óviðunandi,
heldur var hinn angasti þrældómt-
uir látinn viðgangast, og það var
,ekki minnst vegna þessa þræl-
dóms, sem félagið var myndað.
Félagið fékk líka sinia éldskírn
í veiikfallinu 1916, fyrsta stóra
verkfallinu, sem íslenzk alþýða
háði. Deilan stóð fyrst og fremst
um launákjörin, en undir svall
tnóðurinn út af þrældómnum,
hinum takimarkalausu vökum á
skipúnium. '
Sjómenn fengu ekki nema hálf-
lan sigur í þetta sinn. Kaupkröf-
ut þedrra voru sk.irnar niður að
miklum mun, en þeir umniu annað,
félagsskapur þeirra stóðst þessa
miklu raun og deilan sýndi sjó-
mönnum, að ef þeir stóðu nógu
vel satnan þá myndi sækja í áft-
lina.'Þessi ursiit voru sama sem að
fá hinn hofmóðuga atvinniurek-
anda til að beygja sig fyrir háset-
anuan, sem hann hafði alltaf tal-
ið sig hafa rétt ti' ;:ið skipa fyrir
verkum í hverju sem var, og
frienda í hann hverju sem Væri.
Síðan hefir Sjómannafélagið
háð margar orustur, og hvornig
sem farið1 hefir með hinar upp-
haflegu kröfur, hefir það allt af
komið sterkara út úr þeim deil-
uni, sam það hefir átt í.
Sjömannafélaginu hefir líka frá
fyrstu tíð verið stjórnað af frain-
Sveinn Sveinsson
ritari.
Ólafur Árnason
varagjaldkeri.
úrskairandi gætni og fyrirhyggju.
Það hefir aldrei gefið sig að
æfintýrapólitík í baráttu sinni
fyrir 1:agsmunamálum sjómanna-
stétla'innar. Það hefir hugsað um
það fyrst og fremst, að byggja
sjálft sig upp, smatt og smátt,
urn leið og það var sverð og
skjöldur hinna starfandi sjó-
manna í baráttu þeirra fyrir
heimilum sínum.
Þe.tta hefir skapað hið mikla
traustj sem sjómannastéttin ber
tíl féjagsins, en án trausts verka-
lýðsstéttaxinnar sjálfrar getur
ekkert verkalýðsfélag konnið
neinu til leiðar fyrir hana.
Eitt fyrsta baráttumál Sjó-
mannafélagsins á löggjafarsvið-
inu var aö fá fram lögin um
hvíldartíma báseta á toigurum.
Baráttan fyrir því máli var bæði
löng og hörð. Sjómenn urðu eins
og á vinnumarkaðinum að heyja
haráttu við atvinnurekenda- og í-
haldsvakiið á alþingi. J.ón Bald-
vinsson /kom jiessu máli í höfn,
studdur til þess með ráðuan og
dáð af sjómannas'téttinni óskiftri.
Þessi lög vom sannkölluð frelsis-
lög, ekki einungis fyrir togarahá-
set.ana, heldur og fyrir allan ís-
lenzkan verkalýð. Með heim var
brotið skarð í „Basti!!u“-múra
íslenzks auðvalds. Síðan h,afa
sjómenn oft háð baráttu, einnig
5nni í sölunn alþingis, O'g þar hefir
formaður þeirra, Sigurjón Á Ól-
afsson A/eri'ð hin sterka rödd sjó-
m a n n a stéttar i nnor. íhaldsþing-
maður sagði. síðast liðinn vetur
við jiann, sem þetta ritar, jiegar
verið var að ræða urn áhættu-
þóknunina: „Hvað sem segja má
um stefnu Sigurjóns, þá vil ég
segja það, að engin stétt á land-
inu á jafn harðvítugan fulltrúa
og sjómennirnir, og þó svo fjandi
laginn."
Sjómenn hafa fengið fjöida-
inargar réttarbætur í gegn um
haráttu sína. Þær er elcki hægt
að telja hér upp í þessari ör-
stuttu grein, en þó skai bent á
tryggmigarnar allar, sjóveðsrétt-
inn og svo framvegis. Eldri sjó-
menn muna ástaindið eins'og það
var og bera. saman ástandið eins
og það er nú. Yngni sjómenn
hafa hlustað'á jiessar sögur. Báð-
ir skilja það iíka, að ef vígi
þeirra, Sjómannafélagið, fellur,
þá er allt öryggi þeirra í veði.
Þeir Vita það, að „sigurjónsk-
an“ er jieirra hagsmunastefna og
Efst, talið frá vinsíri: Jósep Húnfjörð, Jón Bach, Ólafur
Friðriksson. í miðið: Björn Bl. Jónsson. Neðst: Guðleifur
Hjörleifsson, Guðm. Kristjánsson, Jón Einarsson (yngri).
að höfundur hennar er talsmað-
ur þeirra.
Allir viðurkenna, að sjómanna-
stéttin vinnur hættumestu störfin.
Alliir viðurkenna einnig, að ef
noikkur stétt á það skiiið, að hún
fái iífvænieg jaun fyrir strit sitt
og starf, þá er það sjómanna-
stéttin. Já, menn viöurkenna þetta
í orði, en ekki á borði. Dæmin
Uim menn.ina, sem flytja gónisæt-
a>r hól.ræður um sjómennina en
greiða svo atkvæði gegn lifs-
möguleiikum [leirra, eru of mörg
tíl, þess, að það taiki því að telja
þau upp. Það' er staðreynd, að
aldrei komast hin verkalýðsfjar ’-
samlegu öfl i jafn iniki.nn
„habbít" eins og þegar sjómonn
gera. kröfur um hreytingar á
kjörum sínum. Þá 'k'oroast bank-
arnir af stað og stjörnmálaflolck-
arnir, stjórnarskipti verða og
dómst'ólarnir eru kvacidir til. Það
hefir oft verið vegið á þonnan
háft í knérunn sjáman.na — og
allir hafa undrast festu þeirra og
jafnaðargeð. •
Það var sagt í upphafi þessar-
ar greinar, að ekkert annað féLag
en Prentarafélagi'ð væri eins vel
skipulagt innbyrðis og Sjómaima-
féiagið. Þetta skipuiagningarstarf
hefir verið markvíst ár frá ári í
meira, en tvo áratugi og stjórnað
af Sigurjóni Á. Öiafssyni, sem nú
hefir verið’ formaður félagsins í
21 ár. Ekkert verkalýðsfélag mun
eiga jafn öfluiga féiagssjóði og
það. Þó eru ársgjöid ekki há,
þegar á al.lt er iitið. En vel hefir
verið farið mieð féð og þess gætt
af mikiili hagsýiii af ailri stjórn
félagsins, og þá ekki sWt af hin-
uiu vinsæia og ötula gjaldkera
og ráðsmanni þess, Sigurði Ól-
afssyni. Það eru smáau.rar sjó-
inannanna, sem hafa bygt upp
þessa sjóði, samlög jieirra gegn
um mörg ' ár, tryggmgarstyrkur
þeirra til féiagsskapar síns. Með'’
Jiessum sjóðum er ætlast til að*
fátaekuim sjómönnum sé hjálpað,
[>egar deiiur rísa 'Og sjómenn
verða að ganga í land af skjp-
Utiunii.
Fá félög hafa og skilið jafn
vel og Sjóma'nnafélaigið, að það
í'íðuir á því fyrir al.la alþýðu, að'
bindast heiidarsaimtökum og að
standa saman. Það viar með í
að stofna Alþýðusa'mbandið og
það er nú öflugasti þáttur þess.
Sjómannaféiagið heldur nú há-
tíÖIegt aidarfjórðungsaifmæli sitt.
í kvölcl sitja þeir féiagsmanna,
sem því geta við kiomið, í aiþýðu-
húsinu Iðnó og minnast félaigs-
skapar síns- Hugheilar hamingju-'
óskir munu streyma þangað úr
lámdi og utan af haifin'u.
Afmælisrit SJÉdiidic
félagsiBS.
Af tilefni aldarfjórðungs af-
mælis Sjómannafélagsins kem-
ur út í dag stórt og vandað af-
mælisrit. Ritið er um 80 síður
að stærð.
Á forsíðu er mynd frá deil-
unni miklu 1923, þegar kom til
mikilla átaka, er útgeröarmenn
gerðu tilraun tii. að setja vatn
um borð í togara og sigla þeim_
síðan út með verkfallsbrjóuim,
en einnig aðrar tvær mvndir í
ritinu frá þessari deilu.
Aðalgrein ritsins er yfirlit
um þróun Sjómannai'élags
Reykjavíkur eftir Skúla Þórð-
arson sagnfræðing, og fylgir
þessari grein fjöldi mynda af
starfsmönnum félagsins frá
upphafi. Þá er grein eftir Sig-
urjón Á. Ólafsson um skipulag
Frh. á 4. síðu.