Alþýðublaðið - 29.10.1940, Blaðsíða 2

ÞRÍÐJUDAGUR 29. OKT. 1940.
ALS»ÝÐUBLA£N0
I
FYRSTU grein miinni sýndi
ég frarn á að ver'ð’næk'kun á
matvælnm samkvæmt smásölu-
vlsitöíltU' Hagstofunnar heföi verið
nærri pví helmdngi örari fyrsta
árið í þessu striði heldiur en
fyrsta ár heiinsstyrjalílarinnar
1914—18. Aðrar tölur, um inn-
stæöur, seðláveltu og útlán bank-
anna virtuist einnig gefa til
kynna, að iánsfjúrþenislan og
veröbólgan sé foomin á miklu
hærra stiig en þá.
En — kuinna nrenn að spyrja
— er nokkuð við þessu að gera ?
Ráðum við nökkuð við þessa
þróum? Er það ekfci verðhækk-
unin erienidis, og hækkun farm-
gjal’danna, sem ræður því, að
innlenda verðiö og framiærslu-
kostnaðurinn hér hefir hækkað
sem orðiö er? Það er eðtílegt,,
að þannig sé spurt, enda hefir
þessii sfeýring verið gefin af
mörgum', og t. d. ein verðlags-
nefndin «eða meirihluti heninar,
skirskotað til hdnnar miklu hækk-
Unar á erlendum- vöriim til skýr-
ingar (eða réttlætingar) á aðgerð-
um sinum til að hækka verðlag á
innlendum afurðUm.
Það má samt fullyrða, að verð-
hækkunin hér á landi sé laingtum
meiri en hin erlenda veröhækk-
Un gefur tiiliefni til, og að dýr-
tíðin, sem hér hiefir sk'apazt, sé
að-. allvÐmlegu leyti til orðin fyrir
okkar ,eiigin aðgerðir — og að-
1 gerðaley s,i.
Þessari skoðun hefir einnig ný-
lega verið hal’dið mjög ákveðið
fram af Ólafí Bjöimssyni hag-
ffræðiiingi í 30. tbl. Kau'psýslutíÖ-
iinöai. Þykir mér rétt að tilfæra
þessi umimæli hans:
....þá er þó ekki vafa undir-
orpið, að verðbóliga sú, sem und-
anfarið hefir átt sér stað og sí-
fellt færist í vöxt, er að miklu
Icyíl sköpuð ef okkur sjálfum.“
„En sú skoðun, að verðbólgan sé
eitthvert algerlega utanaðkom-
andi og óviðráðanlegt fyrirbrigði
er bæði röng, og svo hættuleg,
á þeian tímmm, er nú standa yfir,
aðl henni verðuir varla nógu
kröftuglega mótmælt.“
Önnur grein Jóns Blðndal:
Dýrtiðin er að nlk
leytl sJáltskaparTitl.
--♦--
¥erðhækbunln á InnleBidam mat*
vælnm er meiri en á eriendnml
Að vísu er það rétt, að verð-
hækkun eriendu vairannia o.g
hækkun farmgjalda hlaiut að
valda no'kkurri hækkun á verð-
lagi innanlauds.
En þótt verðhæfckun á útlend-
um vörutn hafi verið óhjúkvæmi-
leg, er ekki þair með sagt, að hún
liafi ‘.ékki orðið imieiri en hún
hefðd þurft að vera, ef verðlags-
eftárlitiið hefði verið alhliða og
st.rangt, en það verður tæptega
sagt, ei-ns og nánar skal að vikið
síðar.
Hinis vegar verður með engu
móti réttlætt eða skýrð him gífu.r-
lega vefðhækkun ú allflestum
innlendiuimi vörum. Það hiefði ver-
ið fyllilega á okkar valdi að sjá
um að innlendu vörurnar hélldust
í skaplegu verði og þar með
f rarnf ærstukio stna ðu rin n í lanid-
inU, þvi innfluttu vöruriniar eru
aðei'ns litill hluti hans.
Meirihluti kjötverðlagsmefnidar
h,efi.r m. a. bemt á ver'ðhæíkkun
eriendu varanna til þess að sianna
nauðsyn þess.að hækkakjötverð-
ið. Að vís’U sj.á allir, að þetta e,r
að' emgu leyti sambærilegt, en
hvernig er þessi samanburður í
raun og veru? Mér þykir rétt að
birta hér i tveinmir flakkum lista
yfír matvörur, sem Hagstof-
an fær upplýsingar um srnásöiu-
iverð', á. 1 öðrum flokknum er ís-
lenzk framliei'ðsla, í hánum inn-
flUttar eriendar vörur og' mat-
vörur, sem framlfeáddar eru svo
að' segja eingöngu úr erlendum
180 — 200 hestðfl.
Atlas Imperial Diesel- vélar
eru nú fáanlegar frá Ameríku.
Vélar þessar eru vel þekktar um öll Bandaríkin
og eru álitnar einhverjar þær traustustu og
sparneytnustu sem til eru og t. d. fiskibátaflot-
inn í Boston, Mass., notar nærri eingöngu Atlas
Diesel.
Nánari upplýsingar gefa umboðsmenn fyrir:
ATLAS IMPERIAL DIESEL
ENGINE CO.:
hráefnium, og eiiga því að réttu
hieiimai í þeim flokfci. Verðið er
miiðað við 1. iokt. 1939, en þá
hiöfðu matvörur ekki enn hækk-
að í verði af vöMum s't’ríðsins
(rniatvöra1 vísita Ian var í sept. 1939
,197 én í okt. 1939 196) og 1. okt.
1940-
ertendum hráefnum: l.ofct. 1 . okt.
l.oíkt. l.lokt. 1939 1940
1939 1940 aur. aur.
aiur. aur. Jairðiepli kg. 30 66
Rúgmjöl kg. 40 55 GuLrófur — 28 84
Flórmjöl (hveiti 1) — 48 72 Smjöir — 390 585
Hrísgrjón — 49 104 Tólg 194 367
Sagógrjón — 72 167 Nýmjólk lítór 42 60
Hafragr. (valsaðir h.) — 56 98 Mysuostur -— 144 187
Kartöflumjöl — 67 132 Mjólkuro'stur 45% — 289 483
Bauniir heilar — 92 157 Egg — 401 577
Rúghrauið óseydid 1,5 — 50 85 Nautakjöt steik — 257 339
Frawskbrauð 1 O 58 súpukjöt — 183 237
Súrbrauð y* - so 46 Kálfskjöt (af wngk.) — 133 238
Kandí'S. — 117 245 K’indaikjöt nýtt — 145 242
Melís höggvinn — 80 125 —i— saltað — 148 254
Strásykur — 69 100 -— reykt — 225 363
Kaffi óbrent — 232 292 Kæfa — 298 442
Kaffi br. og maliað — 361 455 Flesk saltað 350 434
Kaffibætir — 278 320 — ireykt 500 720
Súkkulaði (suðu) — 655 893 Fi&kur nýr, ýsa slægð — 37 60
Kafcao — 321 493 — — þorskíuir — 28 50
Smjiöir.líki — 168 270 Lúða ný, smálúða — 87 150
Palmin — 172 235 Saltf. þo rgkur þurk. — 65 142
Ef tekið er einfalt imeðaltal af )svo. er staifar af því, hve kaup-
— Austurstræti 14, Reykjavík. Sími 5904.
einingarverði þessara vö'iU'teg-
unda,, kemiur í Ijós, að vöirurn-
ar allar hafa hækkað um 50°/o
að meðaltali, en fyrri flofcfcuirinn
(erlendu vörurnar) hefir hæk'kuð
um 47°/o, en sá síðari (mnlendu
vörU'rnar) um 53»/o. Sé hins veg-
ar reiknuð út hækkun hvierrar
vöruitegundar og síðan tekið með-
altal af hækkunarprósentunum,
verðuir niðU'rstaðan sú, að hæfck-
un fyrri flokksins er 60% en hins
síðari 68%. Ef til vill kann ein-
hver að segja, að ekfci sé rétrt
að taka innlendu framleiðsla-
vörurnar, sem framleiddar eru úr
erlendum hráefnum, með erlendu
vöimnum. Sé þeim vörum stept,
er hækkunarprósenta erliendu
varanna 66, en hiinnia innjlien'dU
var 68- Það er því óumdeiilian-
legt, að innlendu matvörurmar
hafa hækkað meira en þær út-
lendu, þrátt fyrir allar fullyrð-
ingar um hið gagnstæða og stað-
hæfing meirihluta kjötv'erölags-
nefndar, sem enduríekiin hefir
verið' af fonmanni henniair í grein
í Tímanium, um að hækkun kjöt-
verðsiins sé „ekki nema um helm-
ingur af þeirri hækkun, sem orð-
ið' hefir á öðrum ma>tvörum“, því
vægust sagt mjjög einkennileg.
Sjá þá allir, hvort einhvern
þátt dýrtíðairánnar megi dkki
Jekja ,tá'l ookkair eiigin aðgerða.
Þes,s nrá geta, að erlenidar fatn-
aðarvörur hafa liækkað talsvert
minna en ,matvörurmr, og ber
enn að sarna brunná.
Kaupgjald venkafólfes (hefir enn
ekki hækkaö nema um 27% fyrir
þá lægst launuðu oig mimna fyrir
aðra oig sést þá hve Langt verð-
lag iinnlendu friaiml'eiðsliuvia'rainna
er á undan ka’uphækkUnimni. Að
uppbótin kernur langt eftir á, að
ekki er ,bætt dýrtíðin að ftillU,
og að itebist hefir enn að hialda.
húsaleigunni niðri.
*
Ég mtilrí í næstu grein gera tii-
raUn tii þess a® sýn,a. fram á,
hváð gera þarf tii þess að haida
dýrtíðimhi í 'skefjUim,. Um nauð-
syn þess ættiu allir að geta orðið
sammála eins og 'um hitit, að
þalð má ékki verða til þess að
rýra lífskj;ö>r neinna'r sérstakrar'
sitéttair umfram það', sem nauð-
synlegt er og sanngjarnt, en unr
nánari iSkilgrehxingui á því skil-
yrði imunu skoðainirnar sennilega
verða skiptar.
Ég vil haida því friam, áð etngin
stétt geti til lengdair grætt á'þvi
verðhækkuiferká'pphla'upi, sem hér
hefir verið háð undanfairið. Má-
'ske getur sá gróði enzt fram yfir
næstu kosningair, en óvíst að það
verði imikið lengur.
Haldi V'erðhækkuna'rskrúfan á-
frami, leiðir hún óhjákvæmilega
till þess, áð fraimlieiðsLulkostniaður-
íinn hækkar, aitvin'nuvegirnir
hætta á ný að' bera sig, þeir, sem
nú græða, faria að tapia og hrun-
iði hlasir við fyr en menn kann
að' óra fyrir nú.
Ég h,efi reynt að ræða þetta
mál almennt, frá sjónarmffi allr-
ar þjóðarinnar. Hinir raunvem-
iegu hagsmuniT allria stétta þjóð-
arinnair erlu þeir, að vöxtur dýr-
tíðarinnar sé stöðvaður, áður en
verðgildi peninganna er að eng'u
orðið, '0g þess vegná má tala Um
þjóðairhagsmuni í þessu sam-
bandi.
En vitanlega’ getur verið rétt-
rnætt að ræða verðhæíkkiunar-
kapphlaiupið frá sjónarmiði ein-
stakra stétta, eiins og gert hefiir
verið' í himium áfeöfu um ræöum
uan hækkun kjiötverðsi'ns undan-
farið. Enda þótt hún sé aðeins
einn þáttur í dýrtíðinni, þykir
mér rétt áð ræða hann sérstak-
lega áður en lengra er haldið.
Lítum snöggvast á mátíð frá
sjónarmiði verkamanna og ian,n-
ara ilaunþega annars vegar og
bænda hins vegar.
Enginn v-afi er á því, að þjóð-
artekjiurnar hafa aukizt verutega
fyirsta stríðsárið, enda þótt tekið
sé 'tiiLlit til hins lækkandi gilidis
peninganna. Ef jáfnt hefði verið
skipt miiLli stéttainna — eitt látið
yfir alla ganga — hefðu því allar
stéttir þjóðarinnar getað fengið
hag sinn raunverulega bættan.
Við þessu hafði ekki verið búizt
í upphafi striðsins oig m. a. þess>
vegna var taLið sanngjairet að
lauinþegarnir tækju á sig nokkurn
híiuita dýrtíðarinnar, qg við það'
sættu þeir sig fytíilega. Vegná
þess, hve ört dýrtfðin hefir auk-
izt, hefir kaupgeta launþeganna
þó rýmað rneira en ráð var fyrip-
ge'rt. A'ð visu heltr nokk'ur híuti
veiikalýðsins biorið meira úr být-
um vegna aukinnar atvinnu, en
allir hinir fastlaunuðu hafa séð
kjöir sín versna. Þáð er hér um
bil óhugsandi annað en að
launastéttirnar li.efji urn næsttt
áramót sókn ttí þess að vinna-
Upp það, sem tapast hefir, og’
hvernig er hægt að standa á mótf
því, þegar aðrar stéttir hafa stór-
kosttega bætt aðstöðu sína? En
vissul'.iþga er verkamönnum og
öðrum iaunþegum emgin gleði af
kauphækkunu'm, sem til eru oirðn-
ar vegna þess, áð' verðgildi pen-
inganna hefir minnkiað, og sem
geta leitt til þess, að það mánnki
enn á ný í það óen'danlega, cf:
sömu stefnu verður fylgt áfrairu
En er það þá raumvarufegt
hagsmunamál hœnda, að fá setnr
allra hæst verð á innlcnda inark''-
aðmum, þegar þeir víta, að af-
ieiðinigin verðuir aiukin d'ýrtífX
aukinn framleiðsl.ukostuaður inn-
an skamms og jafnvel verðhrurr
peningaima? Formaður kjötverð-
lagsnefndar hefir látið þáð í ljósí
að hann teldi það hllutverfk nefnd-
a’rinnar að leiðrétta það ósam-
ræmj, sem væri á millii kjiöt-
verðs og tímaikaups. En geta
bændur gert sér vonir urn vairan-
Iegar kjarabætur, þótt kjöt-
verðið óg ainnað afurðaverð verð(í
spriengt lupp í stríðinu með öllum;
þess aifléiðingum? Það þykir mér
mjög ósennilegt. Engiinn skal fús-
ari e,n ég til þesis að viðurlkenna,
að lífsikjör sveitafólksins þurfi að
batnia. Það verður aldnei gert
með því að skapa óbærtíega dýr-
tíð í ikalupstööunum og þar með
hærra kaupgjiald, sem þö ’erit
engar xiauinverulegar kjarabæt'ur-
verfeamöinnum til handa, heldur
með bættum og ódýrari fram-
leiðsiuháttum,, aukinni fraimleiðslu'
og betri mörkuðum innanlánds
og erfendis. Og innanlands er
kaupgeta verkafólksins og annara
iaunastétta undirstaða miairkaðar-
ins fyrir landbúnaðaraiurðir.
Formann-i Ikj ötverðlagsn>ef hd'ar
hefiir í hinum mörgu og iönguí
skrifum sínum undanfariö láðst
að geta hinnar miklu og ánægju-
legu aukningar Landbúnaðairfna'mr
feiðslunnar undanfarna ánatugi,
sem hefir fært bændum auknar
tekjur.
Undanfarin ár hefir kjötið ver-
Frh. á 4. síðu.