Alþýðublaðið - 31.10.1940, Page 3

ALÞÝÐUBLAdiD
FIMMTUDAGUR 31. OKT. 1940.,
AlÞÝÐVBlAÐffi
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu yið Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau;
A Ij Þ Ý Ð U P R E N T S M I Ð J A N
Kaupgjaidið og dýrtíðin.
^ÝRTfÐIN fer hraitvaxandi.
Það hefir verið sýnt' fram
á |)að með óhrek]'a<níegluh sam-
anbtirði, að verðhækktlnin á lífs-
liauðsynjnm hefir verið helmingi
örari á jiví ári, sem liðið er af
yfirstamföhd; sfyr|ö)d, en á fyrsta
ári heiin s-s ty rj a 1 da ri n 11 a r 1914—
l'.yí). Og^það hefir einnig á sama
hátt verið sýnt fram á þá ótrú-
legu staðreynd, að verðhækkunin
á innlendum nauðsynjiuin er orð-
in ennþá meiri en á erlendum.
■ Verkíamerin ‘ "óg1 aðrar launa-
stéttir landsins hafa verið svikn-
ar um það, sem þeim var lofað,
þegar kaupgjáldið var lögákveð-
ið, — að1 vörðhækkun á kjöti og
mjólk skyMi ekki verða hlutfalls-
lega. meiri á innlendum markaði,
en kauphækkunin. Framsóknar-
aneirihtutinn í hinum stjómskip-
uðu verðlagsnefndum' hefir hækk-
að mjólkina um 43»/o og kjötið
um 67—72»/o. Fiskurinn, sem ekk-
ert vjerðtegseftirlit ,er með, hefir
hækkað ennþá meira, allt að
llSo/o. En kaupgjaldiö hefir -ekki
hækkað nema um 27%, og það
þó aðeins fyrjr þá lægst lauuuön
Aðrar launastéttir bafa orðið að
sætta sig við ennþá miima, eða
ek&i ii«jriá t Í9i5—24 «/o!
Áfleiðing'ar þessarar ábyrgðar-
ía.irsu verðhækkíunar á innlend'um
riauðsynjum og þessara svika við
launastéttirnar eru nú að koma í
ljós. Hvert - verkalýðsfélagið eftir
annað sér sig knúið til þess að
segja upp samningum, og það er
ekki annað sjáaulegt, en að lang
víðtækustu launadeilur, , sem
nokkru sinni hafa átt sér stað á
landi hér, séu í aðsigi. Kapp-
hlaupið tmilli verðlags og kaup-
lags, sem allir þóttust \dlja #orð-
íast í upphafi styrjaldarinriar, en
enginn hefir haft manndóm og
þegnlegan þroska til að standa á
móti, nema verkalýðtirinn og
launastéttirnar, er þar rneð kom-
íið í aílgleyming með öllum þeim
ófiarnaði fyrir jrjóðarheildina setn
því fylgir.
Enginn getur imeð nokkrum
snefil af sanngimi láð verka-
mönnutn og öðrum lauuastéttum
landsins það, þó að þær svari því
hróplega ranglæti, sem þær hafa
veriö beittar, imeð kröfu um
kauphækkun til fulls samræmis
við þá verðhækkun, sem orðin er.
Þeir etga einskis annars úrkosta,
þf hægt á að vera að verja heim-
íli þeirra heilu eða hálfu hungri.
En hviað kemlur í Ijós? Tímirin,
blað Fra'msóknarflokksins, sem
gengið hefir fram fyrir skjöldu
í því að verja verðhækkun*
ina á inniondum nauð-
synjum á kostmað launastéttanna
í bæjturium, telwr siig hafa sið-
ferðislegan rétt til þess, að and-
mæla kaupkröfum verkamanna
og þykist gera það af ginskærri
Umhyggju fyrir velferð þeirra!
Siðast liðinn laugardag sagði
Framsóknarblaðið í ritstjórnar-
grein: ’ '
,,Verkiaimenn ættu að gera sér
grein fyrir því ... hvort það sé
þeirra hagur, að kaupgjaiðið sé
stórhækkað o>g afleiðingar verði
að líkindum þær, að atvinnuveg-
tirnit stöðvist meira og minna’fýrr.
en varir.“. Í;f§í -
Hvað segja menn Um annað
eins? Fyrst er rofið á verkalýðn-
u,tn það samkomuteg, sem gert
var um það, að helztu innlendar
nauðsynjar skyldiu ekki hækka
meira í verði en katup -þeirra. Og
nú er þeim ógnað með stöðvun
íatvinnuveganna og atvinnuleysi,
ef þeir skyldu reyna að rétta
hluit sinn! Og að því er virðist
helzt talið trú uni, að það sé
þeirra hagur, að kaupið sé sem
rillira lægst!
Þannig er- hugur , Fraausóknar-
bteðsins tii verkalýðsins í dag.
Og Morgunbteðið þegir við ó-
syífni þess, eins og, þegar kjöt-
hækkunin var ákveðim! Það er
j>ess barátta fyrir neytendum og
launastéttuin bæjanma.
Aðdróttanir
BLAÐ KOMMONISTA, Þjpð-
viljinn, dróttaði því a>ö Al-
fjýðublaðinu í gær, að það væri
keypt af Bretum til þess að berj-
ast fyrir málstað þeirra og þægi
fé af þeim. Fyrir þessa ósvífnu
aðdróttun hefir Alþýðublaðið gert
ráðstafanir til þess, að rógber-
árnir, ritstjórar Þjóðviljans, verði
dregnir fyrir lög og dóm.
Alþýðublaðið hefir hingað til
ekki hirt um það, að láta rit-
stjóra Þjóðviljaus standa reikm-
ingsskap á rógsögum þeirra og
ósannimdum frammi fyrir dóm-
stólunum, enda ])ótt því hafi gef-
izt óteljandi tilefni til þess að
lóta þá sæta ábyrgð fyrir hin
mörgíu ærulausu skrif þeirra.
En það eru takmörk fyrir öllu;
einnig fyrir því, hvað slíkum
mömnum verður þo-tað. Og þegar
reynt er áð tortryggja baráttu
Alþýðublaðsins fyrir frelsi og
mannréttindum og fyrir framtið
verkal ýðsh reyfi nga rinn ar, á móti
villimennsku nazismans, með
öðruim eins abdróttunuim og hér
er urn að ræða, að það þiggi fé
|af erlendu ríki og reki í staðinn
eriindi þess á'meðal sinnar eigin
þjóðar, þá þarf enginn að uindr-
ast þótt Alþýðublaðið álíti tíma
til þess kominn að láta rógber-
ana bena ábyrgð á orðuim sínum
og kenna þeim um leið einföld-
lustu ög sjálfsögðustu mannasiði
í blíaðaumræðum.
Það er vitaö, að Þjóðviljinn
hefir þegtð stórkostlegar fjárupp-
Frh. á 4. síðu.
Séra Magnús Helgason.
SÉRA Ma>gnús Helgason lagði
á sinni löngu æfi gjörfa
hönd á margt. Hann var bóndi,
prestur, kennári og rithöfundtir.
Öll 'verk fóru honum vel úr hendi.
Eins og störfum hans var háttað
gat ekki hjó því farið, að hann
ætti' saman við marga menn að
sældia uim dagana, >og hefi ég þó •
engian hitt, sem ekki hafði hans
að góðu einu að minnast.
Hann naút jafnrar virðingar og
vinSælda. Það fór ekki hjá þvír
iað þeir, s>em hittu hann . í, fyrsta
sinn veittu honum sérstaka at-
hygli. H>ann var mikill á velli
og vel limaður, andlitið' stórskor- '
ið og ró.og 'festa i svipnum, >en
við íiaugun góðlátlegar hrukfeur,..
sern eyddu öllum. ugg feiminna
fermingarbarna og óframfærinna
.nýSyeina. Störf hans voru þess
tíðlis að fjöMi manns, sóknar-
börn og nemendur, áttu því láni
'gð fagna, að hafa af honum ná-
ín kynni, og liggur æfistarf hans
lekki minnstí því. Því. betur sem
menn kynntust séra Magnúsi, þvL
meíra dálæti höfðu þeir á honum.
Pérsóna prestsins og kennarians
e>r ekkert aukaatriði. Hún miðlar
j.þvi, sem ekki e-r þægt að kenna.
Sambúðin við ágætan mann kem-
ur öðrum til þroska. Það hafa
sóknarbörn séra, Magnúsar á
Skógarströnd og ■ í Biskupstung-
um fundið. Fermiiigtárbörriin hafði
hann á heimiili sínu næst fyrir
fermingu, þó ékki tiðkaðist það
yfirleitt meðal presta. Ræðux
hans þóttu með afbrigðum skýr-
ar og ábrifamiklar. Uann var for-
'kolfur fé'Iiagslífs >og sjálfur gócSur
böridi. Það var erigdn tilviljun,
áð til hans var leitað, sveita-
prestsins, þegar kennaramennturi
hófst hér á landi við Flensborg-
arskóla og síðar um skólastjórn
jkennaraskólarís í R-eykjavík, þeg-
ar hann var stofnaður, en þar
viar hann settur yfir tvo háskóla-
doktora. Séra Magnús var þá
miðaldra, og lék þó ekki á tveim
tuingum, að viturlega væri valið,
enda nmn skólasfarf á Islandi
lengi að því búa.
Séra Magnús átti fágætum vin-
sældum að fagna sem skólastjóri
Kennaraskólans. Vejt ég ekki til
að snurða kæmi á sambúð hans
og nemenda eða kennara. Var
það þó ekki vegna þess að góð-
vild hans væri slöþp. Hann vildi
öllum vel, og mundi ég þó ekki
kjósa að kalla hann meinlausan.
Hann var eftirganssamur um störf
og aga, en með þeim hætti, sem
engan vekur til viðnáms. Hann
deyfði eggjar uppvöðslunar með
góðleik og gildum rökum. Hæfi-
leikiax hins til að sannfæra og
móta mjúkan leir æskunnar voru
lað sama skapi. Bak við stjórn
hans og kenningu lágu hin dýpri
rök heilsteyptrar skapgerðar og
bjargfastrar lífsskoðunar. Enda
reyndist honum svo, að sá, sem
er illrækur er oft auðleMdur.
Kennslugreinar séra Magnúsar
féllu vel við upplag ihans og
lærdóm. Hann kenndi uppeldis-
fræði, kristinfræði og sögu ts-
lands. Hann var læröuir velíþess-
'um greinum, og þó mundi ég
ekki kalla hann fræðmrann. Hann
var laus við bókstafsþrældóm >og
fræðastagl. Skoðanir hans voru
iifandi ehis og blöð á tf?, sem
stendwr föstum rótwm í djúpum
Séra Magnús Helgason.
jaxðvegi, en ekki tíndar saman,
þurrkaðar; flokkáðar og bundn-
;a>r í kerfi. Ég hygg að það þurfi
la’ð Íeíta> til æskustöðva ha'ns til
Bð skilja það líf og þanri blæ,
sent hann gat gefið boðskáp sín-
úm. Sá sem vill líta inn á æsku-
heimili sér M'agnúsax getur flett
upp „Skólaræðum" , hans og, les-
ið en du rinin ningarnax frá bernsku
ftrunuiml í Birtingaholti. Þarhékk
jiann fyrst í pilsfaMi Ijóðelskrar
'móður. Þar var ærið að starfa
i - ■ "'i
á góðu búi, er hann óx upp, eri
jafnframt leikir, lestur og bæn-
argerð. Séra Magnús bar ávalt
merki uppvaxtar síns við glæður
íslenzkrar alþýðumenningár eins
og hún getur bezt verið. Þ>að varð
hlutskiftí hains að leggja horn-
stein hinnar nýju menningar al-
jþýðuskólanna. Þþt*> hefir forsjón-
in samtengt það, sem mennirnir
mega ekki sund'ur skilja.
Séra Magnús flutti oft erindi
fyrir nemendum sínum, o;g sýna
„Kv>öldræður“ hans, að hann var
rithöfundur með iafbrigðum. Það
nær ekki því, sem ég vildi segja,
iað kalla erindi hans fyrirlestra
eða prédikanir, oig þó er efn-
ið oftiast valið úr þjóðlegum eða
kristnum fræðum. Og raunar fær
allt, sem hann snerti við á sig
þjóðlegam og kristilegan blæ. Hug
arfarið er kristilegt og málfarié
ramm íslenzkt, smekkvísin þskeik-
ul oig dómar allir hófsamlegir.
liantt jiekkti of vel mannlégt eðli
til að vera dötn.hai:öur og var. of
vitur til að vera ofsafenginn.
Ef hann hefði lifað fyr á ölditm,
hygg ég.að það hefði riiátt áariria,
að hánn hafi ritað Njiái'u.
Ég undrast það riú, að séra
Magnús var orðinn sextqgfur, þeg-
ar ég kynntist honuni fýrst,- Hdg-
Uír hans var j)á enn svo opinn
fyrir öllu nýju, þó Imttn stæði
föstum fótiím í fortíðinni. Ein-
hverjjr fnamtíðarglopar sögðu,
hann væri maður hins gamla
tjma. Hann vissi að' vísu, að
heimurinn var ekki skapaður í
gær og hanrt bjóst. ekki við aé
hann yrði heldur umskapaður á
morgun. En hantt trúöi á þróun,
þróuin hins góða og hins fagra,
og að þá mundi allt annað veit-
ast niönnunum. Til þess beittl
hann kröftum simirn, að styðja
að þessari þróun í íslénzku þjóð-
lífi. Hann lifði réttlátléga oghugs-
aði viturlega, og láðaði aðra til
að gera hið sama.
- Asgeir Ásgeirsson.

W:
Ósamningsbundnir kauptaxtar Sjómannafélags
Reykjavíkur, sem lögfestir hafa verið samkvæmt á-
kvæðum laga nr. 51, 12. febr. 1940, um gengisskrán-
ingu og ráðstafanir í því sambandi, varðandi fast
mánaðarkaup 1. og 2. vélamanns á vélskipum, há-
seta, matsveina og kyndara á flutningaskipum, er
hér með sagt upp og úr gildi felldir frá og með 1.
janúar 1941 samkvæmt ákvæðum téðra laga 2. gr.
og 12. tölulið.
Reykjavík, 30. október 1940.
STJÓRN SJÓMANNAFÉLAGS REYKJAVÍKUR.