Alþýðublaðið - 28.11.1940, Page 2

Baráttan gegn berklaveikmnk
Vaxandi áraignr vegna bins
nýja berklavanaskipnlaos.
.... ♦
SJitMlIngiiEM fækbar em fián*
arfalaii lækkar stððiiigt.
------------♦-----
Samtal við Sigiri Siinrðssoo beriiayllrfæbBi.
FIMMTUDAGUR 28. NÓV. 1940.
SIGURÐUR SIGURÐS-
SON berklayfirlæknir
kallaði í gær blaðamenn á
fund sinn. Skýrði hann þeim
frá berklavarnastarfinu, eins
og það er nú rekið og sýndi
þeim hin nýju ágætu húsa-
kynni berklavarnastöðvar-
innar Líknar í Kirkjustræti
12.
Berklayfirlækninum fórust
orð á þessa leið:
Eins og kunnugt er, hafa
berklavarnir verið mjög auknar
á síðastliðnum árum. Hefir ver-
ið hafin skipulagsbundin leit
að smitberum og berklasýktu
fólki, en það er löngu kunnugt,
að smitandi berklasjúklingar
geta gengið með sjúkdóminn,
jafnvel árum saman, án þess að
vita um það sjálfir og sýkt á
þann hátt út frá sér.
Rannsóknir þessar eru marg-
þættar. Með skrásetningu
berklasjúklinga og berklaprófi
á fjölda fólks er leitast við að
finna hina sýktu og smituðu og
þeir síðan röntgenrannsakaðir.
Starfsemi þessi er enn aðeins
rekin stöðugt í læknishéruðum
þeim, þar sem heilsuverndar-
stöðvar starfa, en heilsuvernd-
arstöðvar, sem fyrst og fremst
annast berklavarnir, starfa nú á
eftirgreindum stöðum: — 1.
Reykjavík — Hafnarfjörður. 2.
Vestmannaeyjar, 3. Seyðis-
fjörður, 4, Akureyri, 5. Siglu-
fjörður og 6. ísafjörður. Hafa
stöðvar þessar röntgenrannsak-
að árið 1939 tæp 8 þúsund
manns. Fjrldi röntgenrannsókn
anna er eðlilega langtum hærri
eða rúmlega hálft 13. þúsund.
Auk þessa voru á þessu sama
ári framkvæmdar berklarann-
sóknir í 20 læknishéruðum, þar
sem heilsuverndarstöðvar eru
eigi starfandi og alls röntgen-
rannsakaðir þar um 3000
manns. Voru þannig á árinu
1939 röntgenrannsakaðir tæp
11 þúsund manns í 27 læknis-
héruðum. Þá voru og fram-
kvæmd víðtæk berklapróf,
einkum á börnum og ungling-
um; í flestum læknishéruðum
landsins. Voru á þennan hátt
rannsakaðir milli 10 og 20 þús-
und manns.
Það er einkum starfsemi
berklavarnarstöðvarinnar í
Reykjavík, sem á undanförnum
árum hefir aukist stórlega. Ár-
ið 1939 var ráðinn til stöðvar-
innar sérstakur læknir, og hef-
ir það bætt aðstöðu stöðvarinn-
ar mjög og aukið afköstin að
miklum mun. Er ætlast til, að
eigi verði þess langt að bíða, að
hefja megi heildarrannsókn á
öllum íbúum Reykjavíkur í
berklavarnarskyni á svipaðan
hátt og gert hefir verið í nokkr-
um læknishéruðum nú á þessu
ári. Hafa í sumum sveitahér-
uðum komið 95—97% af öllum
íbúunum til rannsókna.
Þá var í lok ársins 1939 ráð-
inn læknir við berklavarnir rík-
isins. Enn sem komið er, starfar
hann þó aðeins að hálfu leyti
við berklavarnir.
Það yrði of langt mál að ræða
ýtarlega árangur þessara rann-
sókna. Fyrir 2 árum var í við-
tali við yður fullyrt, að berkla-
veikin færi rénandi hér á landi.
Voru þá færð að þessu eftirtal-
in rök:
1. Minnkandi berkladauði, 2.
Þverrandi aðsókn berklasjúkl-
inga að sjúkrahúsum og hælum
og 3. Minnkandi berklasmitun
meðal barna og unglinga.
Ályktun þessi virðist hafa
verið rétt í öllum atriðum. —
Þannig hefir berkladauðinn
lækkað mjög síðustu ár og er
árið 1938, en það er síðasta ár-
ið, er skýrslur ná yfir, lægri en
hann hefir nolckru sinni orðið,
síðan farið var að skrá hann
sérstaklega (1911). Er hann
1938 kominn í sjöttu röð dánar-
meina eftir að hafa verið ár-
um saman í efstu röð og síð-
ustu árin í annarri og þriðju
(1930 dóu 232, 1938 — 106,
lækkunin nemur 59%, ef miðað
er við mannfjölda). Annars fer
berkladauðinn frá ári til árs
nokkuð eftir því, hvort farsótt-
ir ganga eða eigi.
Þá fer berklasjúklingum
einnig fækkandi, þó eigi sé það
í sama hlutfalli og lækkun
berkladauðans. Má ætla, að
hlutfallið hafi nokkuð raskast
sökum þess, að sjúklingar eru
nú oftar teknir til meðferðar,
áður en sjúkdómurinn hefir náð
að grípa mjög um sig, og er því
árangur berklalækninganna
meiri, en áður var.
Á þessu ári fækkaði sjúkra-
rúmum á heilsuhælum nokkuð,
er Kópavogshæli var lagt niður
vegna heniámsins (afnám
Reykjahælis var nálega að fullu
bætt upp með aukningu sjúkra-
rúma á Vífilsstaðahæli sama
ár). En þrátt fyrir þessa fækk-
un sjúkrarúmanna er auðveld-
ara að sjá berklasjúklingum
fyrir rúmum nú en nokkru
sinni áður.
Ennfremur sýnir berklapróf
það, sem áður var getið um, að
berklasmitunin fer nú ört
minnkandi í landinu. Má af því
ráða, að smitandi berklasjúkl-
ingar séu nú færri utan sjúkra-
húsa og hæla en áður hefir tíðk-
ast.
Berklavarnarlögin hafa verið
endurskoðuð og samrýmd
ALÞYÐUBLAÐIÐ
hinni nýju tilhögun berkla-
varnastarfseminnar. —- Leggja
lögin nú meiri áherzlu á
beinar berklavarnir en áður var
og eru í þessu efni mjög róttæk.
Þannig má krefjast rannsóknar
á hverjum þeim, sem ástæða er
til að ætla, að sé haldinn smit-
andi berklaveiki. Ennfremur er
krafist árlegrar rannsóknar á
öllu starfsfólki í mjólkurbúð-
um, mjólkursölustöðum, brauð-
gerðarhúsum, matsöluhúsum,
farþegaskipum og fólki í til-
svarandi atvinnugreinum. Lög-
in gengu í gildi 1. janúar s.l.
Það, sem berklavarnirnar
skortir nú tilfinnanlegast, er:
1. að völ sé á berklaspítala eða
spítaladeild, sem sérstaklega
er miðuð við þarfir sjúkl-
inga með útvortis berkla-
EFTIRFARANDI grein um
„Logann helga“, leikritið
eftir enska rithöfundinn William
Sommerset Maugham, sem Leik-
félag Reykjavíkur sýnir núna, er
eftir enskan mann, Bert Jack, sem
dvaliö hefir hér á landi í Viiokk'ur
ár og stundað nám hér v'ið há-
skólann:
„Loginn helgi“ er ekki eitt
þeirra leikrita, sem vekja um
stundarsakir hrifningu leikhúss-
gesta. Andi ledkritsins er allur
annar. Það viar líka ritað í þeim
tilgangi að lýsa atburðum, sem
víða gerðust eftir lok síðustu
heimsstyrjaldar, enda er það
einnig nú á tímum táknrænt um
það, sem margan flugmanninn
hendir.
Að mínu áliti er ekki hægt að
njóta leikritsins, nema það sé vel
leikið. Ég hefi séð það leikið á
ensku — máli því, sem það er
skrifað á —. og leikið fremur lé-
lega. Seinna sá ég mjög vel
heppnaða sýningu hjá Jeikfélagi
Edinborgarháskóla. Það er því
skiljanlegt, að það var með
nokkru hiki að ég fór að sjá það
í þetta sinn.
Það, að sýning Leikfélags
Reykjavííkur hefir heppnast svo
prýðilega, er fyrst og fremst að
þakka þýðandanum. Hefir það án
efa létt leikendunum .hlutvferkin
og gert þau eðlilegri en ef þýö-
ingin hefði aðeins verið sæmileg.
Að vlísU er „Loginn helgi“ vel til
sýningar fallinn hér á landi. —
Frammistaða leikendanna er góð
og stenzt fyllilega samanburð við
hliðstæð félög, sem ég hfefi
kynnzt á Norðurlöndum og í
Bretlandi.
Somerset Maugham gerir sér
það Ijóst, að enskir leikarar eru,
eins og Englendingar yfir höfuð,
fámálugir memn, rólegir, og hlé-
drægir. Leikrit sitt reit hann í
þeim tilgangi meðal annars að
þvinga þá til að tala. Eins og ég
sá það leikið hérna, virtist mér
hlutverkum verá skipt þannig á
milli leikenda, að þau féllu hverj-
um þeirra mjög eðlilega. Islend-
ingar, einkum í bæjium, tala að
mínu áliti upp og ofan meira en
veiki, svo og þeirra sjúkl-
inga með lungnaberkla, er
eigi hentar hælismeðferð.
2. hæli fyrir berklaveik börn,
svo og kirtlaveik og veikluð
börn, sem ætla má, að séu
sérstaklega næm fyrir
berklaveiki.
3. að settar verði á stofn
vinnudeildir við heilsuhæl-
in, eins og getið var um fyr-
ir 2 árum og réttilega hefir
verið bent á af öðrum aðilj-
um nú fyrir skemmstu.
4. að unnið verði enn að auk-
inni stöðugri berklavarnar-
starfsemi í sem flestum hér-
uðum landsins í náinni sam-
vinnu við lækna ,á hverjum
stað og þó einkum haldið
uppi stöðugri og skipulags-
bundinni leit að smitber-
Breíar. Þessi léttleiki.í tali bjjarg-
ar hinum íslenzku leikurum frá
þeim vandræðum, sem brezkt
leikfélag, sambærilegt við Leikfé-
lag Reykjavíkur, myndi lenda í.
Það er með djúpri virðingu,
sem ég vil þakka leikurum Leik-
félagsins undaníekningarlaust fyr-
ir sýningu þessa. Sýningin á
mesta lof skilið og félagið sem
heild hefir af innri hvöt fært ís-
ienzkum leikhússgestum eitt af
höfuðleikritum eins bezta rithöf-
undar Breta — ef ekki eins af
beztu skáldsagnahöfuindum heims-
ins, sfem telja mætti í flokki með
Maupassant og Tsjekof.
Leiktjöldin eru fyrsta flokks,
og verður ekki á betra kosið.
Sama máli gegnir um ljósaút-
búnað.
Það var skaði, hve lítið sást
til Indriða Waage. Samleikur
hans og Öldu Möiler var svo
innilegur, að ég varð þess var að
kona, ,sem nær mér sat, táraðist.
Brynjólfur Jóhannesson var
læknirinn, og læknirv var hann
vissulega. Hvers vegna eiga
bankaritariar að vera alla daga
bundnir viið störf, sem ekki leyfa
þeim að fara 'um allt til að lækna
og líkna sjúkum?
Þegar frk. Arndís talaði, kom
það hvað eftir annað fyrir, að ég
gleymdi mér. Mér fahnst ég vera
kominn í uppáhaldsieikhúsið mitt
í Glasgow. Það er sárgrætilegt,
að hún skyldi ekki gera leiklist
að æfistarfi sínu. Þegar majórinn
(Valur Gíslason) tók að sýna_
hörku, fannst mér hann ekkert
vanta, nema einglyrni. Sama á-
leit víst maður, sem sat skammt
frá mér, því hann sagði: „Það er
ágætt“ og fór að taka í nefið.
Gestur Páisson er, eins og
venjulega, góður. Sýnir hann,
eins og Brynjólfur, að hann er
mjög fjölhæfur og leiksviðsvanur.
Aiice kom ekki mikið við sögu,
og mér fannst hún eiginlega vera
of fáguð af þernu að vera. Aftur
á mótí var Þóra Borg prýðileg,
þó að mér þætti hún fuil-ströng.
Það getur verið, að ég sé orðinn
of íslenzkur til að sætta mig við
hjúkruuarkonuaga. í ’ öllu falli
myndi ég benda Rauðakrossinum
á það, ef ég vissi að hann væri
í hraki með hjúkrunarkonu — og
lækni, að fá þetta fólk að láni
hjá trtvegsbankanum og Píróia.
Ég vil ráðleggja öllum, sem
vatlingi geta valdið, að sjá „Log-
ann helga", vegná þess að hann
er þess virði — og það getur
farið svo, að þeir fari aftur í
leikhúsið, eins og ég.“
Lfknarsjéðir islands
Frá stjórn Líknarsjóðs Is-
lands hefir Alþýðublaðinu
borizt eftirfarandi yfirlit
um starfsemi sjóðsins.
ÍKNARSJÓÐUR ISLANDS
var stofnaður árið 1935, og
er stofnfé hans yfirverð seldra
frímerkja, er út voru gefin árið
1933. Eru þau enn í gildi og
ætluð sjóðnum til tekna. Má sam-
kvæmt skipulagsskrá, er út var
gefin 23/3 1933, vferja allt að 80
prósent af árstekjum hans og auk
þess heimingi sjóðsins sjálfs,
eins og hann er 6. hvfert ár, til
styrktar slysavömum, elliheimil-
um og bamaheimilum.
Fruimkvæði að sjóðstofnUm
þfessari átti Gísli Sigurbjörntsson,
frímerkjasali. Fékk hann nokkra
menn í lið með sér, er áh'uga
höfðu fyrir þessum málum, og
koimu frímerkin fyrst í n-otkun-
votíö 1934.
Stjórn sjóðsins hafa skipað frá
öndverðu þeir Þorsteinn skip-
stjóri Þorsteinsson í 'Þórshamri
af hálfu Slysavarnafélags Islands,
formaður, Ásmundur prófessor
Guðmundsson, ritari, og Jón
Pálsson, fyrrverandi aðalféhirðir
Landsbankans, gjaldkeri. — Erti
þeir allir skipaðir af ríkisstjórn-
inni.
Síðan sjóðurinn tók til starfa
hefir alls 10 700 krómum verið
varið til styrktar og starfrækslu
stofnana þeirra, er reglugerðin
nær til. Af þessu fé hafa samtals
3600 krónur runnið til Slysa-
varnaféiags íslands, 1409 krónur
til elliheimilisins Grund, 1900 kr.
til barnaheimilisins á Sólheimum,
1000 króniur til barnaheimilisins
Sumargjöf í Reykjavík og sam-
tals 2800 krónum verið varið til
starfræksiu ýmfssa sumarbiarna-
heimila víðs vegar um landið.
Þetta er að vísu ekki mikið fé,
enda er sjóðstofnun þessi ung
og þess því eigi að vænta, að
hún geti fyrst um sinn látið mik-
ið fé af hendi rakna. Féð er
fyrst og fremst ætlað til uppörf-
Unar og hvatningar þeim líkniar-
stofnumum, er þess hafa notið.
Vert er að vekja athygli lands-
manna á því, að frímerki þessi,
sem eru mjög smekkleg að útliti,
fást jafnan keypt í öll'um póst-
stofum landsins. Með því að nota
þau styrkja menn góð málefni.
Bazar.
Þeir, sem Iiafa hugsað sér aS
styrkja Bazar Sálarrannsóknar-
félags ísiands eru minntir á, að
hann verður haldinn 8. des. n.k.
Nánar auglýst síðar.
Þúsundir vita, að gæfa fylgir
trúlofunarhrin-gum frá Sigus-
þór, Hafnarstræti 4.
um.
Brezkiar menntamaður um
Sýninp leikfélagsins á
„Losfanum heigau
----+---—
i