Alþýðublaðið - 04.01.1941, Page 3

ALÞÝÐUBLAÐiÐ
LAUGARDAGUR 4. 3AN. 1941.
---------áLÞYÐUBLABIð ——
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýöuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau u
AI, ÞÝDUPEENTSMIBJ AN
Örlög Ítalíu.
Bygging verkamanna-
bústaða á Akureyri.
Samtal við formann bygginga*
félagsins Erling Friéjónsson.
Einn hinna nýju verkamannabústaða á Akureyri.
ÞANGAÐ TIL 11. júní síöast
liðið sumai', að Mussolini
gekk opinberlega í liö með
Hit 1 er og sagði Englandi og
Frákklandi strlÖ á hendur, höfðu
viti bornir menn ógjarnan vilj-
að trúa því, að nokkur ítölsk
stjórn gæti gert slíka vitleysu.
Sú vantrú var byggð á þeirri
skynsamlegu yfirvegun, að ítalía
gæti í rauninni ekkert annað
haft en ógæfu og bölvun af því
að Taila’*í stríðið við hlið Þýzka-
'lands, hvort sem það ynni stríðið
eða ekld. Því að tapaði Þýzka-
land stríðinu, þá myndi italía
verða að bera með því ósigur
þess. En ynni Þýzkaland hins
vegar stríðið, myndi það verða
svo voldugt á meginlandi Evróp'u
að jrar yrði ekki rúm fyrir nein
önnur ríki en undirtyllur þess, og
Italía yrði þar af leiðandi upp frá
því raunverulega ekkert annað
■én þýzk hjálenda, sem yrði að
fara í einu og öllu að vilja
Þýzkalands.
Þetta sáu stjórnmálamenn
ítalíu árið 1914, þegar heirns-
styrjöldin var að hefjast, og
þess vegna sviku þeir gamla þrí-
veld'abandalagið við Þýzkaland
og Austurríki og gengu meira að
segja í lið með Bandamönnum
á móti Miðveldunum áður en ár
var iiðið af stríðinu. En Musso-
lini var í fyrrasumar orðinn svo
mglaður af þeirri svi'kamyllu,
sem hann og Hitler höfðu árum
saman ieikið sameiginlega í al-
þjóðamálum, að hann var ekk i
lengur fær um að hagnýta sér
þetta fordæmi fyrirrennara sinna
í valdasessi á Italíu, enda þótt
hann hefði sem áróðursmaður átt
verulegan þáítft í að sikapa það og
þá skilið það ofurvel, að ítalía
gat enga aðria skynsamlega stefnu
tekið, en að losa sig við banda-
lagið við Þýzkaland og taka upp
samvinnu við England og Frakk-
land.
i.Og nú er ítalía að byrja ab
taka út þær hörmungar og þá
niðurlgegingu, sem Mussolini
leiddi yfir hana með stríðsyfirlýs-
ingu sinni i fyrtasuuiar.
En rás vTðburðanna leiðir
ýnargt í Ijós, sem hugsunina hefir
jafnvel aldrei órað fyrir. Fram-
sýnir menn töldu, að fyrir ítalíu
gæti, eftir að hún væri komin í
stríðið við hlið Þýzkalands, ekki
legið nema annað tveggja: að
ierida undirj ok þess, ef það sigr-
aði, eða að hrynja í rústir um
leið og það, ef það-biði ósigur.
En nú hafa viðburðirnir siðustu
vikivrnar og dagana sýnt, að
italía á ekki einu sinni iengur
um þetta tvennt að velja. Hún
verður fyrirsjáanlega að þola
hvorttveggja: Fyrst þýzka kúgun
og síöan hinn sameiginlega ó-
sigur.
Fyrir nokkru síðan, eftir að
ítalir voru farnir að fara hverj'a
óförina annari hraksmánarlegri
fyrir Grikkjum við landamæri
Albaníu' og Bretuin við landa-
mæri Libyu, kvisaðist það, að
þýzkir fiugmenn og leynilög-
negiumenn úr hinni alræmdu
Gestapo Himmlers væru byrjaðir
að streyma til ítalíu og dreifa sér
þar á aiia hernaðarlega þýðingar-
miikla staði. Nú hefir þetta raun-
vemlega verið staðfest. Það er
viðunkennt opinberiegá í Róma-
borg að heiiar þýzkar flugsveitir
séui komnaT til ítalíu til að
„hjálpa" ítðluim ’(á GeStapomenn-
ina er af klókinduim ekki minnzt),
og fólkið hvatt til þess að taka
vel á móti þeim. Það er byrjiunin
á raunve’rulegri innrás Þjóðverja
á ítatíu, þótt hún sé framkvæmd
undir yfirsikini hjálpar og lið-
veizlu.
Ofan á ok ítalska fasisnians,
sem ítalska þjóðin hefir orðið
að bera áru'm samian, bætist nú
ok þýzka nazismans. Það getur
vissuiega orðið til þess að veita
Mussolini stuttan gálgafrest gegn
því, að hann láti sér hér eftir-
nægja að vera val dalaust verk-
færi Hitlers þar, sem hann hefir
hingað til verið einræðisherra. En
öTlög sín flýr hann ekki þess
vegna. Öfarirnar munu halda á-
fram austur í Albaníu og suður í
LibyU', þTátt fyrir allar þýzkar
flugvélar og leynilögregiuspæj-
ara á ftalíu. Og neyðin og hungr-
ið meðal ítölsku þjóðarinnar
minnkar ekki við það, að vaxandi
hópUT af þýzkum sníkjudýrum
leggst á hina'r fátæklegu mat-
vælabirgðir hennar. Uppreisnin
og hrunið verður á sínum tíma
aðeins þeim mun ægilegra.
LITLAK sögur hafa farið
af byggingamálum al-
þýðunnar á Akureyri og hef-
ir þó verið starfandi hygg-
ingarfélag þar samkvæmt
lögunum um verkamanna-
bústaði síðan 1930. Þetta fé-
lag lét mjög lítið að sér
kveða þó að það léti byggja
nokkur hús, sem ekki vöktu
neina sérstaka athygli og
bentu að minnsta kosti ekki
fram á við í byggingarmálum
verkamanna.
A þessu hefir nú orðið
mikil breyting og hefir fé-
lagið nú byggt þrjú hús á á-
gætum stað eftir nýjustu
tízku um allan útbúnað, en
þó án alls munaðar, og þykja
hús þessi til fyrirmyndar.
Erlingur Friðjónsson bæjar-
fulltrúi á Akureyri hefir verið
staddur hér í hænum undan-
farið 'og liefir Alþýðublaðið
spurt hann um þessar hygg-
ingar félagsins, en hann er for-
maður þess. Hann sagði meðal
annars:
„Byggingarfélag Akureyrar var
stofnað uim 1930 og hofir það
séð um byggingu nokktirra húsa,
sem að einhverju leytd hafa not-
ið lána úr Byggingarsjóði Verka-
inanna en lögum um byggingar-
félög var þó ekki fylgt í staxf-,
semi félagsins mema að nokkru
ieyti fyrr en á síðasta ári .að
félagsmálaráðherra skipaði nýjan
formann fyrir félagið, lögum fé- 1
lagsins var breytt í samræmi við
iandslög og ný stjórn kosin fyrir
félagið.
Hin nýja stjórn tók við störf-
ium í janúaTmániuði 1939 og hóf
þá strax undirbúning að liygg-
in,gu þriggja íbúðarhúsa fyrir
tvær fjölskyldui hvert. Bygging
húsanna hófst í september í
fyrra og va'r hún það á veg
komin 14. maí s. 1. að eigend'ur
gálU' f.utt i íbúðirnar þá.
Þrátt fyrir mikia erfiðleika við
irtvqgun efnis til bygginganna, er
nú frá þeim gengið tit fullniustiu.
Eru tvö húsin með tveimur 3
heirberja íbúðum hvert, en eittN
fneö 2 tveggja herbergja íbúðum.
Sérstök miðstöð er í hverri í-
búð, rafmagnsleið'sla fyrir ljós,
suiðu og hitia, steypubað og
geymsla. Húsin eru ein hæð án
kjallara og geymslu komið fyrir
i útbyggingum á tveimur húsun-
uan ásamt þvottakliefa, en í ein'u
húsinu er þvottaklefi og geymsla
inni í húsinu.
Út'veggir húsanna eru úr stein-
steypu, stoppaðir innan meðtorfi
sem vírnet er strengt á og er það
fest steinsteypuhúð, sem myndar
vegginn að innan. Skilveggit eru
ýmist úr steinsteypu eða steinhúð
í vírgrind. Utan eru- húsin klædd
skeljasandi.
St'rax þegar hin nýja stjórn
tók til starfa sótti hún um sér-
stakan reit fyrir byggingar fé-
lagsins í framtíðinni, en áður
höfðu hús félagsins veTið byggð
siitt á hverjum stað í bænlum að
undanteknum 3 húsum, sem
byggð væru við eina götu bæjax-
ins. Ákvað bæjarstjórn Akureyr-
ar, eftir tillögu skipulagsnefndar
ríkisins, stað fyrir byggingar fé-
lagsins utarlega á Oddeyrinni, við
gvonefndan Eyrarveg. Hefir skipu
lagsnefnd gert uppdrátt af bygg-
ingarreit þessuin stað fyrir um
40 tveggja íbúða hús, og eru
þaui 3 hús, sem byggð hafa verið
nú, fyrstu húsin í þesslum bygg-
inganeit".
„Hldur“
IANGFLEST þeirra leikrita,
_j sem Leikfélag Reykjavíkur
sýnir árlegá, eru eftir erlenda
höfunda. Eigi verðu,r, þó með
sanngirni um kennt ræktarleysi
við verk íslendinga, helduir hinu,
að á því sviði befir ei verið um
auðugan garð að gresjia, þrátt
fyrir þann mikla fjölda Islend-
inga, sein viö skáldskap fást.
Hiins vegar lætur það að líkum,
að alþýða manna muni bezt njióta
íslenzkra Leikrita, sem vaxin ’eru
upp úr islenzkum jarðvegi og
atvinnuveguim, því hver er sínum
hnútum kunnugastur.
Mörg af leikritum hirma éldri
höfunda okkar hafa verið sýnd
hér og aðsókn að þehn ofíast
verið mikil, enda þótt á þeim
S'éu ýmsir' galiar, að dómi kunn-
áttumartna á þessu sviði. Hið
sama verður ekki sagt urn leikrit
þau, sem Leikfélag R'eykjiavík'ur
hefir sýnt eftir yngri íslenzka höf-
unda. Aðsökn aö þeim sýningum
hefir í bezta falli verið sæmileg;
en eigi svo góð, að hvatning geti
talizt fyrir félagið eða höfundia
þá, sem hlut eiga að máli. Er illt
til þess að vita, því að öllu at-
huguðu munu yngri höfundar alls
eigi sitanda hinum eldri að baiki,
einkum ef miðað er við frumsmíð
beggja. Hins vegar kann þvílíkt
tómlæti að valda því, aö hinir
ungui rithöfundar leggi árar í bát,
eða á hinu leitinu, að enginn
fáist tii þess að leggja f kostnað
við sýningu á verkum þeirra, ef
útlit er fyrir, að tap verði á'því.
Síðasta leikritið eftir' íslenzkan
höfund, sem leikfélagið hefir sýnt,
er „öldur“ eftir séra Jabob Jóns-
son. Þetta leik’rit er' ramíslenzkt.
Höfund'ur þess verður ekki um
það sakaður, að hann seilist aftur
í gráa formeskju til efniviðar, né
hitt, að hann fjalli hér urn efni,
sem hann sé ókunnugur. — Hann
pr upp alinn í fiskijiorpi á Auist-
fjörðum og auk þess stundað'i
hann prestsstörf í fjölmennasta
sjávarþorpi eystra um nokkurt
árabil. — En efni leikritsins er
einmitt sótt i þess konar um-
hveTfi. Gefst trauðla betra tæki-
færi til þess að skyggnast inn í
hug 'Og hjarta hi'nna dulu sjó-
manna en með því að vera hvort-
tveggja í senn vinur þeirra og
sálusiorgari. Þess sjást og glögg
dæmi, að hlöfundur þekkir vel
fólkið, sem hann er að lýsa, kosti
þess og galla. Honum þykir væirt
upn það og veit, að dugur þess
óg drengskapur sigrar, þegar á
heTðir, enda þótt oft sé látió
vaða á súðum.
Ekki verður annað sagt, en að
leiikritið sé, frá höfundar hendi,
þjóðlegt í b'ezta máta og að með-
fei'ð leikenda á þvi hafi alls staö-
ar verið góð og hjá suimum með
ágætuan.
Það hefir verið fundið leikrit-
inu til foráttu, að það sé lekki
frumlegt. Unr það mun ég eigi
deila, því það aetla ég, að æra
megi óstöðugan, ef úr þvi ætti
að skera, hvað frumlegt sé og
hvað eigi frumlegt. — Hvað,sem
uim það er, tel ég hitt skipta
meira máli, að héc er á ferð ram-
íslenzkt verk, lifandi þáttur’ úr
íslenzku atvinnulífi, leifturmynd
úr lífi íslenzkra sjómanna, sein
vafalaust kunna að rneta leikritið
ekki síður en við, sem kynnzt
höfum lífi þeirra og hugsunar-
hætti um stundaTsakir'.
Þá hefir verið hneykslast á því,
að sjá sjóklæði og gúmmírosa-
bullur á leiksviði og talið erfið-
leikum hundið að tiilka næmar
tilfinmngar íklæddur svo „ófín-
um“ búningi. Þar er því til að
svara, að á leiksviði lífsins túlka
menn tilfinningar sínar engu síð-
ur klæddir erfiðisbúningi en
skrautklæðum.
Ég sá leik þennan, er hann var
sýndur hér síðast 15. des. s. 1.
Aðsókn var léleg, enda slokknuðu
ljös borgarinnar, er sýning skyicii
hefjast. Var þá sýningunni af-
lýst og' leikhússgestir tóku að
tínast burt. Ljósin komu þó brátt
aftur, og snem þá margir við,
og var leikurinn sýnd'ur fyrir
hálftómu húsi. Vár bonlum prýði-
lega tekið, enda þótt ljósin
slokknúðu hvað eftit annað, svo
að leika varð við kertialjós.
Það væri illa farið, ef hætt
yrði við sýningar þessa leifcs við
svo búið. Væri óskandi, að L. R.
sæi sér fært að hefja sýningar á
því að nýju nú eftir áramótin,
svo að Reykvíkingum gefist kost-
[ur á að reka af sér það bleyðiorð,
a‘ð þeir séu margir hverjir orðn-
I Frh. á 4. siðu.
Málarasveinar!
Skrifleg atkvæðagreiðsla fer fram á skrifstofu Sveina-
sambands byggingarmanna um hvort hefja skuli vinnu-
stöðvun, hafi ekki náðst samningar við Málarameistarafé-
lag Reykjavíkur innan 7 daga frá því atkvæðagreiðslu var
lokið.
Atkvæðagreiðslan fer fram sunnudaginn 5. janúar —
mánudagsins 6. janúar frá kl. 9—21 báða dagana.
STJÓRNIN.