Alþýðublaðið - 15.01.1941, Blaðsíða 3

-—- MÞÝDOBLAÐíÐ ---------------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhi. S. ViRijáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau' u
AIjÞÝÐUPRENTSMIÐJ A N
---------------^--------------------------«’>
- t
En hvað um kaupskipaflotann ?
MEÐ samlkomulagi því, sem
náöist milli toigarasjó-
manna og togaraoigenda í fyrri-
nótt var endi bundinn á togara-
verkfallið, sem þá var’ búið að
sitanda í tæpa viku. Var almenn
ánægja látin í ljós yfir því í
gær, að svo giftusamiega slkyldi
takast að leiða þá deilu til lykta
áður en til lengri vinnustöðv-
unar hafði fcomið, því öllum er
augl jóst, hve mikið er undir því
Ikiomið fyrir þjóðarbúskapinn, að
togaraflotinn geti verið að veið-
tcm.
Pað varð heldur ekki vart við
annað, en báðir aðiiar, togara-
sjómenn og togaraeigenduf, væru
sæmilega ánægðir með það sam-
tomulag, sem gert var. Pó að
togarasjómenn fengju ekki há-
markskröfum sínum framgengt,
þá fengu þeir þó svo veruiegar
líjarabætur, að líklegt er, að1 þeir
Æeljj sig geta vel við þær unað.
F'yrir utan fulla dýrtíðaruppbót á
allt kaup (áður var' hin ófull-
loomna dýrtíðaruppbót áðeins
greidd á fast mánaðarkaup), fá
jreir á því ári, sem nú er ný-
lljyrjað, hér um bi! þrefalt hærra
verð fyrir lifrarfatið en greitt var
síðasta ársfjór'ðung, eða 90 kr.
í staðinn fyrrir rúmar 35 kr. En
fyrir togarasjómenn var krafan
lum hækkun lifrarhlutarins raun-
verfulega aðalkrafan. — Hinsveg-
ar mun enginn trleysta sér til
þess að halda því frarn, að tog-
araútgerði.nni séu lagðar neinar
ó<bærilegar byrbar á herðar með
.slíkum kjarabótlum fyrir sjómenn-
ina eins og affcoma hennar hefir
ræ'rið allt siðastliðið ár og virð-
'ist emnig munu yerða framvegis.
t>að munu togaraeigendur lífca
hafa séð og því ickki taiið sér
neinn hag í því, að láta kioma
ril lengri vinnustöðvunar en orð-
in var.
j En þó að þannig sé, að þvi
er virðist á viðunandi hátt fyrir
«lla, búið að binda enda á tog-
araverkfallið, er eftir að ná sam-
komulagi um kaup og kjör far-
manna, á kaupskipaíloitanu'm. En
eins tog kunnugt cr hefir slitnað
Uipp úr samningum milli far-
mannanna og eimskipafélaganna
■Ðg verkfall verið boðað á kaup-
íikipu num á föstudagskvöld íþevs
ari viku, ef samningar hafa e i
náðst fyrir þann tíxna. '’enn
spyrja nú: Á hverju stendur, aó
-iekki skuli eins greiðlega ganga
að ná samkomulagi lum kaup og
kjör á kaupskipaflofanum ? Er
pað vegna þess, að farmenniriiir
geri einhver'jar ósanngjamari
kröfur en togarasjiómennimir?
Eða getur það verið, að „óska-
barn þjóðarinnar", Ehnskipafélag
Islands, og eimskipafélögin yfir-
leitt, gangi lengra en togaraeig-
endtur í því, að standa á mótí
sanngjöimUTn kröfum sjómanna á
JressUm tímum?
Pað eru flestir sömu mennirnir,
er mætt hafa við samningaborðið
fyrir farmennina og fyrir togara-
sjómennina. Af því ætti að mega
álykta, að á einhverjlum öðrum
strandaði en þeim, eftir að svo,
vel hefir tekizt að leysa togara-
deiluna. Enda er það fullfcunn-
ugt af því, sem þegar er kiomið
fram. Farmennirnir munu núvera
einna lægst launaðir allra sjó-
manna hér á landi. Peir' hiafa
engan lifrarhlut og ekki heldur
hátt fiskverð til þess aðbætaupp
kaup sitt. Þessvegna fara þeir
fram á það, að hásetiar og kynd-
arar á kaupskipunum fái, auk
fullrar dýrtíðaruppbótar, 6—10<>/o
uppbót á kaup sitt síðastliðið ár,
þegar icaupinu var hald'ð niðri
með lögum, en eimskioafélögín
rökuðu saman of fjáf.
Pessi krafa farmannanna virð-
ist sannarlega ekki ósanngjörn.
Og þegar þess er gætt, að fjöldi
vefkamanna um land allt hefir
þegar fengið grunnka'up sitt
hækkað, auk fullrar dýrtíðarupp-
bótar, nreð friðsamiegum samn-
ingUm við atvinníurefcendur, munu
flestir eiga bágt með að trúa
því, að önnur eius' gróöafyrir-
tæki og eimskipafélögin kjósi:
heldur að iáta það kois.ta verk-
fall á 'kaup skipaflolanum, en að
veirða góðfúslega við svo satnn-
gjörnum 'kröflum sjómanna shma.
En hvað hefir fcomið í ljó .
Eggert Claessen, fafmaður Vimai-
veitendafélags Islands, sem er
einn af þeim, sem fer með samn-
inga fyrir hönd „óskabarnsins"
og hinna eimskipafélaganna', hef-
ir lýsit því yfif, að það sé hans
„princip“, að ganga ekki inn á
neinar breytingar á kaupinu aðr-
ar en þær, að full dýrtiðarupp-
bót sé gneidd ó það. Á þeim
grundvelli hefir hann og aðrir
fulitrúar eimsfcipafélaganna neit-
að vefða við hinni hógvæfu fcröfu
farmannanna um 6—10% U'ppbót
á feaup háseta og kyndara á
feaupskip'unum síðastliðið ár.
Hann ber höfðinu við ateininn
og helduf fast við þetía „prin-
cip“ sitt þótt honum sé full-
kunnugt um, að það befiir verið
bnoti'ð um al!t land við þá launa-
samninga, sem lokið er, meira
að sogja af mörgum atvinnwrek-
01)111, sem 6fu í Vinniuve’fenda-
félagi íslands, svo sem af iðn-
nekenduntum héf í Reykjavík, sem
síðast í gæxkvöldi sömdu við fé-
lag verksmiðjuróiks, Íðjtu, um al-
menna hækkun á gfunnkaupi,
auk fullrar (lýrtiðaruppbótor.
Pama hafa menn ásíæÖuna til
pess, að upp úf samningum
slitnaði milli farmannanna O'geám
skipaféiaganna. Ef afleiðingin
verðuf verkfall á kaupskipaflo't-
anum naastkomandi föstudags-
kvöld, þá er það „pTÍncip“ Egg-
erts Claessen, sem þjóðin á fyr-
ir það að þaicka.
ALI»ÝÐUBLA9IÐ miðvikudagur ts. jan. 1941.
Jém BlSndals
Þjóðsögurnar um visitöluna
----*---
SIÐAN hin nýja vísitala Kaup
lagsnefndar og Hagstofunn-
ar var birt nokkru fyrir jól, virð-
'ist hafa verið hafin skipalögð
starfsemi til þess að afflytja hana
og stofnanir þajf, sem að henni
s;tanda.standa. Virðist þáð séfstak
lega vera ákveðinn fiokkur
manna, sem stendur að þessiari
herferð, eitns og sjá má af Þjóð-
viljanum og bréfi því, sem fcomm-
únistar ílreifðu á rneðal brezka
setuliðsins, en einnig dagblaðið
Vísir lvefir birt nafnlaust rugl
sem engin vitglóra var í
um vísitöluna. Var því svaf-
að á sáma stað af hag.stofu-
stjóra.
Ilagstofan birti ítarlega grein-
argerð um hihn nýja vísitölu-
reib’ning í Hagtíðindum og Morg-
unhlaðinu og get ég áð flestu
leyti 'visað til hans, én ætla mér
í þessafi grein að vífcja að nokkr
um sérstöfeum atriðum í sam-
bandi við útreifcning vísitölumar,
s'ejn ég hefi orðið var við að
misskilningi valda á meðal al-
ménniiigs og nokkrum „þjóðsög-
um“ um vísitöluna, sem virðist
hafa verið dreiflt út á meðal
fmanna í þaim ákveðna tilgangi
að skapa óánægju miéð vísitöl-
una á meðal' launþéga og þar
af leiðandi með þá kaupupphót,
sem þeir fá samkvæmt henni.
Oraáfllrr vísItðlnÐiiar
fíin eldri vísitala framfærslu-
kositniaðar, bæði sú, sem Hagstof-
an feiknaði áður eintu sinni á
óri, og visitala kauplagsnefndar,
sem xieiknuð var’ ársfjórðungslega
eftir að gengislögin voru sett,
hyggðis.t á áætlun um þáð hvemig
ársneysla 5 manna verfcamannar
fjö'lskyldu skiftist á hina ýmsu
úígjaldaliði framfærslukostnaðar-
ins. Var sú áætlun í aðalatrið-
unum miðuð', við neyzluna
árið 1914, en aðeins gerðar fáar i
leiðréttingar siðan, þó vitanlegt
væri að neyzlan hefði breyztvem
lega hvað einstakar vömtegund-
ir snerti, auk þess sem upphaf-
lega hafði verið um hfeina á-
ætlun að fæða. Pað hafði því
oft komið fram tortryggni gagn-
vart þessari vísiitölu og m- a.
ýms verkalýðsfélög, þar á meðal
Dagsbrún, iátið í ljós ósk um
að vísitalan væri byggð á bú-
reikningum, eins og gert er ann-
nrsstaðar á Norðurlöndum og við
ar. j
Ég áleit það þvi sjálfsagt hlut-
verk mitt, þegar ég var tilnefnd-
ur af Alþýðusambaudinu í Kiaup-
lagsnefnd til þess að taka þátt
í vísitöluútreikningnum, að koma
með þá tillögu að safnað yrði
búieikningum, sem hægt væri að
byggja grundvöll visitölunnar á.
Ég er enn þeirrar skoðunar að
þeíta sé hinn bezti grundvöllur,
sem völ er á, þegar Um er að
ræða að fylgjast með breyting-
um á framfærsiukostnaði, en nú
virðast ýmsir, telja hann með
öllu óhæfan. Aðalástæðan virð-
ist vera sú, að vísitala sú, sem
reiknuð var út fyrir siðasta árs-
fjórðung á gmndvelli búneikn-
ihganna sýndi nofckra ' 'minni
hrekkun, en hin fyrii vísitala
Kauplagsnefndar hefði gert, ef
hún hefði verið reifcnuö áfram
á sama gmndvelli og íundanfarið.
Að vísu er það firra ein að láta
það eitt út af fyrir sig liafa á-
hrif á álit sitt á vísitölunni. Ég
álít að þessi niðurstaða sýni þ:að
fyrst og fremst, að ekki hafi ver-
ið hallað á launþegana undan-
farið við' útrteifening vísitölunnar,
en hún gefur ekki neitt tilefni
til þess að halda að hinn eldri
gmndvöllur hafi verið réttliátari
heldur en hin'n nýi, né til að
halda að hinn nýi grundvöllur
muni reynast óhagstæðari laun-
þegunum framvegis, þó svo hafi
verið að þessu sinni.
Gengislögin ákváðu Uppnuna-
Iega aðeiins launauppbætur fyrir
ófaglærða verkamenn og sjómenn
og fastlaunaða fjölskyldumenn
í öðrum stéttum, sem ekki höfðu
yfir 300 krónur á mánuði í
Reykjavík og tilsvarandi lægra
annarsstaðar. Með tilliti til þess
hverjir njóta áttu launauppbót-
anna voru þeir valdir, sem
fengnir vom til að halda bú-
reikningana. Alls. voru það lum
50 menn, flestir meðlimir Dags-
brúnar og Sjómannafélagsins, en
þó nokkrir iðnaðarmenn og aðrir.
Nokkrir heltust úr lestinni og
sumir reikningamir voru ekki á-
litnir nothæfir, svo vísitalan er
byggð á 40 búreikningum alls,
sem haldnir vom eitt ár frá 1.
júlí 1939 til í. júlí 1940.
'Nú hefi ég heyrt tvennsikonar
aðfinnslur é vali þessara miamra.
Annarsvegar að valdir hafi verið
þeir allra launalaBgstu, hinsvegar
aö tekjiur þeirra muni vera langt
yfir meðaltali fyrir veikamenn.
Ég hygg að sannleikurinn sé nokk
umveginn mitt á milli og því
báðar þessar mótbámr léttvægar,
en auk þess þyrfti það ekki að
hafa nein veraleg áhrif á vísi-
töluna þó þær væru réttar.
Meðalútgjöld þessara 40 fjöl-
skyldna voru kr. 4,703 á ári
(iægst ca. 3600 kr. hæst ca.
7,500 kr.). Mér neiknast tii að
Dagsbrúnarverkamaður, sem unn-
ið hefði fullasn virmutíma allt árið
hefði haft hér um bil náfcvæm-
iega pessa upphæð í tékjur, að
meðtaldri kaupuppbót frá 1. jan.
til 1. júní 1940. En eins og nú
skal sýnt ,er það ekkert aðalat-
riðd hve há ársútgjöldin eru —
þau eru vitanlega mjög mishá hjá
hinUm ýmsu fjölsfcyldum og stétt-
Ef hlutföllunum væri nú hreytt
þann'g, að matvörurnar væru á-
ætlaðar 3/4 af útgjöldunum, en
Petta dæmi er að vísu alger-
lega tilbúið, en það sýnir glögt,
hve, mikla þýðingu það getur
haft, að útgialdnskiftingin sé
nokkurn vegin rétt, ef hinir edn-
stiöku útgjaldaliðír hækka mis-
um — heldur hvertiig þau sfcipt-
ast á aðalútgjialdaliðdna.
Sá misskilningur virðist mjög,
úthreiddur, að vísitalan sé reiknuð
beint eftir útgjaldaupphæðum
búreiknmganna fyrir hvern mán-
uð. Ef útgjaldaupphæðin yrði lág
einhvem mánuð yrði þá vísitalan
lág, og öfugt, ef útgjaldaupphæð-
in er há. En vitaniega kemUr
ekki til greina að reikna vísitöl-
una eða nota búreikningania þann
ig, eins og hver maður getur
séð við ofurlitla umhugsun.
Tö’kum sem dæmi mann, scm
venjulega notar 400 kr. á mán-
uði til heimilisþarfa. Segjurn að
útgjaldaupphæð hans siamkvæmt
búreikninigunum lækki einn mán-
uð um 50 kr. Það væri þó öld-
ungis óleyfilegt að álykta, að
verðlag myndi hafa lækkaö þenm-
an mánuð og vísitalan ætti því
að lækka, en þannig virðast þó
ýmsir hugsa sér að búreifening-
amir séu notaðir til þess að
reikna út visitöluna. Hefi ég '
orðið var við þetta af samtölum
við ýmsa menn. Ástæðan til þess-
arar lækkunar útgjaldaupphæðar-
innar gæti verið margs konar,
t. d. að fjölskylda þessi hefðl
fiengið sér ódýrara og ófull-
komnara húsnæði, að hún rleyndi
alment að spara við sig vegna
þess, að tekjur hennar hefðu
minnkað, eða vegna þess að ein-
mitt þennan mánuð þurfi ekki að
greiða einhverjar ákveðnar upp-
hæðh', t. d. kolartedkning, sem
annars þarf að greiða flesta mán-
uði. Panndg mætti lengi telja.
Breytingarnar á hinum mánaðar-
legu útgjaldaupphæðum búreikai-
inganna eru því engimn nræli-
kvarði á breytingar verðlagsins.’
En tii hvers em búreikningamír
þá notaðir við vísitöluútiteikning-
inn? Til þess að finna ársmeyzl-
una af hin'um ýmsu vömtegund-
um og nauðsynjum og eimlkum •
hina réttu hlutfallslegu skiftingu
hennar á hina ýmsu útgjaldaliðí.
Til þess að sýna hverja þýð-
ingu það hefir, að útgjaldastóft-
ingin sé sem næst því sem al-
mennt gerist, skal tekið dæmí.
Við gemm fyrst ráð fyrir að
öll útgjöldin sfciftist í tvo flofcka,
matvömr og önhur útgjöld. Segj-
um að matvörur hækki að meðal-
tali á einhverju tiltekn’u tímabili
um 60%, en ömrur útgjöld ekitf
nema um 30%. Ef helminguír
útgjaldanna hefði nú upphaflega
verið matvömútgjöld, t. d. 2000
kr., en helmingur önnur útgjöld,,
einnig 2000 kr„ hefði hækkunúa
orðið sem hér segir:
ömnur útgjöld ekki nema i/t, yhÖi
útlkoman þannig:
jafnlega mikið í verði. Einmítt
þetta á að fást með búneikning-
unlum betur en með nokkm öðitt
móti, þ. e. gmndvöllur fyrir út-
gjaldaskiftingu visitölunnar.
FVh. á 4. sfðtt.
Matvörur .......... 2000 kr. hækka um 60% í 3200 kr.
Önnur útgjöld .... 2000 kr. hækka um 30% í 2600 kr.
Hækkunin alls 1800 kr. eða 45% af allri upphæðinni.
Matvörur ........... 3000 kr. hækka um 60% í 4800 kr.
Önnur útgjöld .... 1000 kr. hækka um 30% í 1300 kr.
Hækkun alls 2100 kr. eða 52,5%.