Alþýðublaðið - 17.01.1941, Blaðsíða 3

alþyi>ubla*?«ð
FÖSTUDAGINN 17. JAN. 1941
ALÞÝÐUBLABIÐ
J
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Rítsljórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: RitstjÓPi. 4901? Innlendar fréttir. 3021: Stefán Þét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Víthjáms-
son (heima) BrávallagötU 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.1
Simar: 4900 og 4906.
Verð.kr. 2.50 á- mánuði. 1.0 aurár í lau i
ai.þýðupre n t s MIÐJAN
Koramriinistablaðið og ondirróðnrsbréfíð.
ÞAÐ var vissulega ekki nema
vonlegt, að óhug slægi á
menn, þegar það varð'kunnugt lað
'kommúnistar hefðu dreift út und-
irróðursbréfi á meðal bnezka setu-
iiðsjns hér með tilmælujn um,
að blanda sér inri í íslenzk
deilumál, og áskoran um að
brjóta heragann og gera upp-
reisn gegn vfirmðnnum sínum.
Öllum hugsandi mönnu’m var
strax ljóst, að hér var ekki að-
eins um bein landráð að ræða,
heldur og háskasamlegt athæfi
gagnvart hinu brezka setuliði, sem
haft gat hinar alvarlegustu afleið-
ingar fyrir íslenzku þjóðina...
. Síðan rannsókn var hafin í
þessu ljóta máli hefir lítið verið
rætt um þa;ð í blöðunum að öðrU
leyti en því, að sagt hefir verið
frá handtökunum, sem fram hafa
farið. Blað kommúnista. Þjóðvilj-
inn, hefir þó verið undantekning
í þessu efni. Það hefrr svo að
. segja daglega birt áróðursgreiniar
um málið í þeim augljósa til-
gangi, að hnfa áhrif á almenn-
ingsálitið og klóra yfir athæfii
flokksmanna sinna. Hjá heiðarlegu
og hugsandi fólki hafa þær pó
varla getað haft annað en þver-
Öfug áhrif við þau, sem. rilætiuð
'vora. Svö andstyggileg er tv'ö-
•feldnin og jesúítaskapuriirm, sem
■ skinið hefir út úr svo- að segja
Hverju orði, sem þar hefir verið
skirifað. • ■•
Állir, sem lesið hafa hina is-
; leiizku þýðihgu undirróðursbréfs-
ins, mitinast þess áreiðaniega,
með hve vreminni hræsni höf-
undar þess og upphafsmenn
reyndu að footna sér í mjúkinn
hjá brezka seiúliðinu til þess að
• æsa það upp á móti yfirmönnum
sinum og vrnna fylgi á meðal
þess við fyrirmflanir sínar hér
innai lands. „Bræður“ brezku her-
mannanna köllttðukommúnis'arn-
ir sig í þessu plaggL „Við berj-
umst sömu baráttunni og þið,“
stendur á öðrum stað í því. Og
,ef þið standið fastir, er sigur
okkar vís og þið munuð öðlast
vináttu og þakklæti þjóðar okk-
ar“!
Þannig var rætt við hermenn-
it'i' *m leið og skoi’að var á þá,
; t blanda sér irm í islenzkt deMu-
.! brjó'a heragann og óhlýðnast
yfirmönnun’u n, enda þðtt upphafs-
mönnum bréfsins hafi á eiðanlega
ehtis og öllum ððnim verið full-
• kunnugt um það, að slíkt brot er
dauðasök í hvaða her' sem er.
En það kveður -"ið tö’uvert
annan tðn i Þjóðviljamim nú síð-
m handtöJcurnar byrjuðu, og
þeim, sejn áhyrgðina hera á þessu
eíns og raurar öllu athæfi komm-
únista, fór að verða Ijóst, hvaða
afleáðingar undirróðursbréfið gæti.
liaft fyrir þá. . ■ 1 ’
Á ir.eðan rannsókn málsins var
1 höndum breztou setu!iðsstjórn-
arinnar reyndi Þjóðviljinn með
öllu móti að draga fjöður yfir
áskorun undirróðufsbréfsins - til
hermannanna um að óhlýðnast
yfirmönnum sínum. Það var talað
um það — rétt eins og komm-
únistár hefðu hvergi komið nærri
(undirróðursbréfunumf —I að öll
þar að lútandi ummæli- jxess
yæru „óheppilega orðuð“ og,
„óþörf". TMgangur bréfsins hefði
vafaiaust ekki verið neinn annar
en að upplýsa hermennina um
það, sem hér var að gerast. —
En það var nú á meðan rannsókn
málsins vat í höndum Breia.
Síðan málið var afhent íslenzk-
um yfirvöldum, er ný „lína“ tekin
upp og nú skírskotað til islenzkr-
ar þjóðernistilfinningar, ef exn-
hver skyldi vera svo heimskur
að fyrirgefa undirróðursmönnun-
um hið fjandsamlega athæfi
þeirra við brezka setuliðið í þeirTÍ
íinyndtn, að það hafi verið eitt-
hvert Vijóðlegt afrek. Þannig seg-
ir Þjóðviljinn í gær að áskorunin
til hermannanna um að óhlýðn-
ast, geti aðeins verið saknæm
„frá sjónarmibi innTásarhersins“,
eiins og hann kemst að orði, en
ekki „frá íslenzku sjónarmiði“.
„Hertekin þjóð“, bætir hann við,
„getur ekki harmað það, þótt
sundrang og hverskonar vand-
ræði magnist ínnan þess hers,
sem hefir svipt hana frelsi."
Hér er nú lengur ekki verið að
idraga úr þeim tilgangi undirróð-
urshréfsins, að resa hermennina
upp til agabiota og uppreishar
gegm yfirmönnum sinum. Hér er
ekki lengur verið að ávarpa her-
mennina, „bræður ókkar", sem
„mími öðlast vináttu pg þakkl
þjóðar okkar“, eins og stóð' í
undirróðursbréfinu. Hér er verið
að ávarpa íslenzku þjóðina, og
þá er aftur byrjað að tala um
„imnrásarher, sem hafi svipt hana
frelsi"?
Hvílíkt hyldýpi óheilinda!
Hversu andstyggilegur jesúíta-
skapur!
En það er alger misskilningur,
ef Þjóðviljinn heldur að hann
mumi blekkja nokkurn hugsandi,
mamn með slíkum undanbrögðum.
Það er sannarlega engu siðuir sak-
næmf frá íslenzku sjónarmiði, að
rekinn sé undirróður meðal
brezka setuliðsims hér í þvi skyni
að æsa það upp til agaleysis
og óhlýðmi við yfirmenn sina, en
að kalla á íhlutum þess í okkar
innri mál. Svo lengi, sem við
verðum að búa hér samam við
himn erienda her, er það ein helg-
asta skylda hvers eimasta Islend-
ings, að forðast hvorttveggja. Sá,
sem bregzt þeirri skyldu, er varg
<ur í véum þjóðarimnar og á að
saeta fullri ábyrgð gerða sinna.
' Auglýsið £ Alþýðublaðinu
Þórbergur
arson:
Þórð-
Utgefandi: Bókaútgáfan
Heimskringia.
ÞAÐ vakti ekki svó litla at-
hygli, þegar Þórbergur
Þórðarson gaf út Bréf til Láru
fyrir rúmum sextán árum, enda
er satt bezt að segja, að hún
kom eins og h'ressandi og sval-
andi stormþytur eftir bók-
menntalega lógnmollu þeirra
ára. Höfundurinn var þá ekki
með öllu óþekktur maður, hafði
gefið út þrjár ljóðabækur:
Hálfa skósóla, Spaks manns
spjarir og Hvíta hrafna. Þessi
ljóð voru að vísu þannig, að
fæ9tir gátu áttað sig á þeim,
nema þeir, sem hafa gaman af
skemmtilegri vitleysu, og vissu
ekki almennilega, hvort höf-
undurinn væri séní eða fífl,
nema hvorttveggja væri, en víst
er um það, að kvæði Þórbergs
eru sérstæð í íslenzkri' Ijóð-
mennt, og sá, sem þessar: línur
ritar, hefir alltaf verið mjög
hrifinn af kvæðinu um Bínu
Söebeck, sem reyndar var borin
Thorarensen, og ort er í anda
Jónasar Hallgrímssonar á la
Heine.
Þegar bréfið til Láru Ólafs-
dóttur, guðspekings og hrein-
lætisvöruverzlunareiganda á
Akureyri, kom' út, var engum
blöðum um það að fletta, hver
væri mestur stílsnillingur af
þeim, sem þá rituðu á íslenzka
tungu. Blæbrigði ritháttarins
voru töfrandi, orðmergðin
furðuleg og orðavalið hittið
(træffende). Þá var andríkið
ekki síður heilfandi, en hitt var
ánnað mál, að hugsanagangur-
inn virtist ekki alltaf jafn-
,,sober“ — allsgáður. TJm hæfi-
leika Þórbergs í ritdeilu varð
ekki lengur efast eftir að Eld-
vígslan kom út, enda þótt höf-
undurinn skyti þar nokkuð yfir
markið sakir óhófslegs orðalags,
sem varð þess valdandi, að
menn litu á greinina fremur
sem spauggrein en siðapredik-
un.
Á tuttugu og sex ára rithöf-
undarferli sínum hefir Þór-
bergur ritað . margar bækur,
ýmist fræðibækur eða fagur-
bókmenntir (Skönlitteratur). í
hitt eð fyrra vakti hann enn á
ný athygli á sér, með fremur
ómerkilegu bragði þó, en nýst-
árlegu að minnsta kosti hér á
landi. Hann ritaði skáldverk og
notaði þekktar persónur, án
þess að breyta nöfnum þeirra.
■Það var íslenzkur aðall, og er
um ýmsa þekkta menn, sumt
listamenn, sem höfundurinn
hafði kynnzt á þeim hluta lífs-
leiðarinnar, sem hann gekk á
aðeins hálfum skósólum sakir
vöntunar á þessa heims gseðum.
Höfundurinn er þar hvergi,
fremur en vant er, myrkur í
máli, en viðkomandi menn,
þeir, sem enn eru á lífi, um
hina veit ég ekki, munu vafa-
laust hafa fyrirgefið honum
þessar bersöglisvísur sakir þess,
að hann er einna óhlífnastur við
sjálfan sig. Því enda þótt Þór-
að
og
að
bergur virðist stundum, þegar
hann skrifar um sjálfan sig,
vera haldinn sölvahelgasonar-
legu yfirlæti, hafa örlögin
skrýtt hneppsluna á andlegri
skikkju hans hinu guðdómlega
,sálarblómi‘, sem kallast „hum-
or.“ — Og þessi hæfileiki
vegur hann himinhátt yfir þá
andlausu meðalmenn, sem eru
svo gersneyddir kímnigáfu, að
geta litið í spegil án þess
fara að hlægja.
Félagsskapur Þórbergs
listamannanna hefst á því,
Þórbergur kemst í skáldlega
upphafningu upp við óskáldleg-
an símastaur að kvöldi dags og
yrkir kvæði upp úr öllu saman,
sem kom á fyrstu síðu í ísa-
fold. Þórbergur birtir eina vís-
uná úr kvæðinu í íslenzkum
aðli:
Nátttjöldin hrynja. Himininn
rökkvar.
Húmskuggum sveipast foldar-
brá.
Kvöldblærimi kyssir láð og lá.
Ljóða hrannir við bakkann
Jökkva.
En moldin —- hún dottar' í drif-
hvítum hjúpi
og dreymir um vor.
Það haustar og sólin er sigin að
djúpi. .
Fyrir þetta kvæði var höf-
undurinn tekinn í tölu snilling-
anna, og má á því sjá, að ekki
hafa skáldin verið hásigld í
andlegheitunum á þeim árum,
því að vísan líkist einna helzt
samblandi af Einari Benedikts-
syni og Ásmundi frá Skúfstöð-
um. (reyndar hafði Ásmundur
ekki ,,d.ebuterað“ þá) og er eins
og eftir nýsvein í. gagnfræða-
skóla, sem er rétt búinn að upp-
gotva þau fagurfræðilegu sann-
indi, að hægt er að ríma ást á
móti brást og þjást og öl á móti
böl og kvöl.
Ofvitinn, þessi síðasta bók
Þórbergs, er með líku sniði og
fslenzkur aðall. Allar persónur
eru þekktar og nefndar réttum
nöfnum. Og þar er töluvert far-
ið að bera á því, að höfundur-
inn sé farinn að „skrifa sig upp
aftur“. Fyr&ta kaflann héfir
hann skrifað að mestu leyti áð-
ur í íslenzkum aðli. Og þar
kemur ,,fyndnin“ um „andskot-
ans eiturbrasarann. .“ í þriðja
sinn, og er það. fullmikið af svo
góðu. Venjulegir fimm-aura-
brandarar þola ekki að vera
sagöir oftar en einu sinni: Þó
eru þar ágætir kaflar, svo sem
kaílinn Bókfell aldanna, sem er
um Bergshús og ber hann vott
urn, að höfundurinn kann vel
að lesa hús, sem oft getur verið
miklu skemmtilegra en ;ið lesa
bækur og reynir meira á hug^
myndaflugið hjá þeim, sem
kunna að hafa eitthvað af því
tæ?.. Kaflinn um það, þegar
höxundurinn gekk í stúku og
hótaði því að drekka ekki rneira
um sinn, er of öfgakenndur og
ýkjufullur til þess að hægt sé
að hafa gaman af honum en
kaflinn um Eirik frá Brúnum
og feröareisu haris til Kaup-
mannahafnar er ágætur, þótt
ferðasaga Eiríks sjálfs sé miklu
betri, enda. er kafli Þcrbergs
að sumu leyti endursögn á
ferðasögu Eiríks. Þá eru þarna
prýðisgóðar persónur eins og
Alexíus pólití og Einar stopp,
og virðist nærri því svo, að höf-
undi láti betur að lýsa þeim
persónum, sem hann þekkti
ekki persónulega. en hinum,
sem hann þekkti.
Um stíl og vandvirkni hefir
Þórbergi ekkert farið aftur, og
verður nú fróðlegt að sjá seinna
bindið af þessari bók.
Karl ísfeld.
Tv»p vanar
vantar á sanniastofii strax.
Ennfremnr two lærlinga.
Upplýsingar i sima i40i.
Enskt iminnté
Y

Smásöluverð má eigi vera hærra en hér segir:
WILLS’S L.S. TWIST í 1 lbs. blikkdósum (grænum) 16 stk..,
dósin á kr. 20,40, stk. á kr. 1,30.
WILLS’S X TWIST í 1 lbs. blikkdósum (rauðum) 16 stk„
dósin á kr. 20,40, stk. á kr. 1,30.
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má verðið
vera 3% hærra vegna flutningskostnaðar.
TÓBAKSEINKASALA RÍKISINS.