Alþýðublaðið - 06.02.1941, Blaðsíða 3
ALÞÝÐUBIAÐ2B fimmtldagur 6. febr. 1941.
M.ÞTÐUBLAÐ1Ð
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir 5021: Stefái) 'Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4902: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3,00 á mánuði. 15 aurar í lausasölu.
AIjÞÝÐUPRENT S M I Ð J A N
Síarfsemi, sem þarf að auka.
ÍSAMBAMDI við f járhagsáætl-
tin Reykjavfkurbæjar, sem
nýlega. var afgreidtl, bar Alþýðu-
flokkurinn fram tillögu um <að
hækka franxlag til sumarrlvalar
barnai í sveit upp i 50 þúsund
krónur, og gemgju þar af 10 þús-
tmd kröniur til starfsémi Vorboð-
ans, en það félag hefir rekið sum-
arheimili fyrir börn í sveit með
mikilli prýði alhnörg undanfarin
surniur.
Ekki fékkst þessi tiílaga sam-
þykkt, og var samþykkt hin upp-
haflega tilaga meirihlutans, sem
var samhljóða því, sem áætlað
var i fyrria, en ei'ns og kunnugt
er, giieiddi bærimn þó allmiikíu
nueira í fyrna til þessarar starf-
semi en áætlað var.
Pað var í fyrsta ski'ptí í fyrra
sumar, sem vel var ivnnið að því
og kerfisbundið, að fooma sem
allra fiestíim bæjarbörnum btiríu
yfir hásumarið, og gafst þessi
stairfsemi fram úr skarandi vel.
Mörg hundrnð bartna nutu sumar-
dvalar á vegnm Rauða krossins
en sá félagsskapuir hafði forystu
fjölda margra félaga um þetta
mál. Dvöldu börniin á heimilum á
Vestur- og Niorðurlandi, auk
nokkurra heimila austam fjalls, og
er óhætt að fullyrða, að foreldrar
yfirleití hafi verið barðánægðir
imeð alla meÖferð barnanna og
vi’ðurgerning, enda komu þau
he'm þroskaðri andlega og likam-
lega eo þau fóru og fannst það
glögglega, að minmsta kosti á
stimum heimilunum, að bömin
höfðu notið prýðilegrar hand-
leiðslu kenuara, sem tekizt hafði,
til dæmis, að koma þeiin í nán-
ara samneyti við náttúruna, gróð-
urinn, blómin og skepnurnar, en
nokkurn tíma er hægt i barna-
skólunum.
Géra má ráð fyrir því, að það
hafi nokkuð ýtt undir það, að
þessi starfsemi varð svo viðtæk
síðast liðið sumiar, að' hernaðar-
ástand rikti i landinu, og ekki
var talið ólíklegt, nema að svo
gæti faríð, að til hemaðarátaka
kæmi hér á landi, enda má telja,
ao almenningur hafi tekið ágæt-
lega undir þessa starfsemi strax,
er Ra'uði krossinn og undirfélög
hans leituðu til hans um aðstoð.
Útiskemmtun, sem haldin var hér
í bænum, gaf mikið fé, og hefði
þó getað gefið meira, ef fbr-
göngumennirnir hefðu vitað fyrir
fram, hve undirtektír urðu al-
menuar; enn fremur fékkst all-
mikið fé með frjálsum samskot-
um og með happdrætti, sem bald-
ið var.
Pað þurfti líka mikið fé til að -
standast álten kostnaðinn af
dvöl barnanna. Hann varð sam-
tails um 90 þúsundir króna. Af
þessari upp-hæð gneiddi bærinn
I urn 30 þúsund krónur, rikið lagði
I fram 10 þúsurnd krónur og
greiddi auk þess fyrir ferðakostn-
aði barnanna. Hitt fékkst með
frjálsum samskotum, en foreldr-
ar greiddu allmikið með börnum
sínum og mun hámarkið hafa
verið um 35 krónur á mánuði
með hverju bami.
Eins og drepið var á hér í
blaðinu í fyrra sumar, þegar
þetta mál var á döfinni, þá ætti
hér aðeins að vera um byrjunar-
starf að ræða. Reykvíkingar ættn
að setja sér það markmið á
hverju ár;i, að öll börn færu i
sveit á sumrin, að minnsta kosti
um tveggja mánaða skeið. Þetta
er vitanlega hægt.
Hins vegar er ekki rétt að
leggja allan kostnað af slíku á
herðar hins opinbera, bæjiar og
ríkis. I fyrsta teígi eiga forelidrar
að borga með bömunum, hverjir
eftir sinni getu og ákvörðunum
yfirstjórnar þessarar starfsemi, en
auk þess á að hafa rnikla söfn-
unarstarfsemi meðai almennings
tii hennar. Það er sjálfsagt, að
efnl sé snemma á hverju sumri
til útiskemmtunar og söfnumar,
leins og gerf var í fyma suimair, en
það á í raun og vem að vera
lokasöfnunin. Forstöðumenn
starfseminnar eiga, auk þess, að
hafa að minnsta kosti einn söfn-
unardag síðla vetrar eða fyrst á
vori meðal allra bæjarbúa, og
niætti hafa sama fyrirkomiulag
jim hana og haft er um ýmsa
aðra skylda starfsemi. Er vist, að
þannig myndi safnast allálitleg
fjáiupphæð, en.da er vitað, að
slik söfnun miðar eingöngu að
því að hjálpa fátækustu börnun-
Uim í bænum til að njóta þess,
sem börn sæmilega stæðra for-
eldra fá á sumrin, en sumardvöl
harnanna í sveit getur haft áhrif
á alít lif þeirra.
Það er von margra, að einnig
nú verði stefnt að því að efna til
sumardvalar fyrir börn í sveil,
eins og síðast liðið suimar. Al-
■ þýðuf'.okkurinh flutti tillögu sína
i sambandi við fjárhagsáætlunina
Aðalfundur
Fastðipaeigendafélags Reykjavlknr
verður haldinn í Varðarhúsinu þriðjudaginn
11. febrúar kl. 8V2 e. h.
DAGSKRÁ:
1. Aðalfundarstörf samkv. 15. gr. félagssam-
þykktanna.
2. Húsaleiguhækkun.
3. Önnur mál, sem löglega verða upp borin.
Félagsmenn fjölmennið. — Nýir félagsmenn
geta innritast í félagið á skrifstofu þess, Thor-
valdsensstræti 6, sími 5659.
STJÓRNIN.
Skráning atvinnnlansra
verknaanna í HafnarMi
fer fram næstu daga og hefst 6. þ. mán. á Vinnu-
miðlunarskrifstofunni. — Menn séu viðbúnir að
svara venjulegum spurningum um tekjur, ómaga-
fjölda og aðrar ástæður.
VINNUMIÐLUNARSKRIFSTOFAN.
eingöngu til þess að ýta undir
starfsemi félaga og einstakliriga.
Það verður að gera ráð fyrir því,
þó að tillaga Alþýðufloitóksins
hafi ekki fengizt samþykkt, að
bærinn styðji þessa starfsemi, ef
hún 'heldur áfram, eins og hanu
gerði síðast liðið sumar, og hið
saira roegi segja wm rikið.
**
Spegillinn
kemur út á morgun.
Rekduflin.
í viðtali við Emil Jónsson hér
í blaðinu í gær varð brenglun á
einum stað: Málsgreinin átti að
vera svona: „Bretarnir halda því
hins vegar fram, að tundurduflin.
séu svo að segja óskaðleg meðan
þau séu á reki, vegna þess, aS
sambandið milli hornanna, sem á
duflunum eru, 0g tundursins —
rofni er þau slitna upp. Hins vegar
springa duflin undir venjulegum
kringumstæðum, þegar þau liggja
föst, við það, að skip rekst á eitt-
hvert þessara horna.“
Um þetta leyti byrja húsmenn-
irnir að hreyfa sig. Ég á við þá
svei (ave rka'menn, sem höfðujarð-
arskika hjá stórbændum og urðu
að vinna hjá þeim fyrir leigtmni.
Stundium urðu þeir að vinna hjá
Btórbóndaniuim x 4—5 daga vikunn
ar fyrir leigunni einni, og urðu
að hafa með sér mat. Hinii
diörfustu hófu merkið eins óg
allt af. Lancleigendurnir sigiuðu
þá að visu, rifu ofan af þeim
kofa þeirra 'Og ráku þá út úr
sinni landa.eign með hundúm og
svipum. En þessi neisti varð að
báli. Húsmennirnir um land allt
fónu' að skilja að þeii hlutu að
geta bætt kjör sín, e'us og verka-
menn bæjanna, og þeir hófu bar-
áttu, sína með þrautseigju, þolin-
mæði og harðfengi. Þessi barátta
var löng og ægilega erfið, enda
var hér ráðist á eldgamla hefð
og ægilegt vald jarðeigendauna
til sveita, hinn raunverulega
grundvöll þjóðskipulagsins, en
eimmitt þessi verkamamnafjöldá
var dreifður og illa uppiýstur
og baráttunni lauk ekki fyrr en
1924 og þá fyrir atbeima Alþýðu-
flokksins. Húsmennimir fengu
lönd sín keypt með mjög hag-
kvæmum skilmálum.
Nú fer rússneska harðstjónún
að blanda sér meira og meira
imn í innanlandsmálin. Blöð
verkamanna eru/ dæmd hvað eft-
ir annað og einnig biöð frjáls-
lyndra, lýðræðissimnaöra borgara
og ritstjórar og blaðamemn sitja
t fangelsum svo mánuðum skift-
ir og stundum vwru menn jafn
vel gerðir útlægir úr landinu. 1
þessum ofsóknum fengu hinirer-
Iendu yfirdrottuarar hjálp frá
fimnskum afturhaldsöflum, aðal-
!e~a meða! embættismannastéttar-
innar. En verkamiannahiieyfingiri
lét har't rmæta híirðu og frjáls-
lyndir borgarar studdu hana á
imarg\ds’ega,r. hátt. Verkamanna-
hreyfingin varð þannig útvörður
þjóðfrelsisins, ern þarmig liefirþað
(líka orðið í mörgum öðrumlönd
um. Eldd leið á löngu, þar til
farið var að stofna leynileg her-
mannafélög svoköl’uð , skotfélög“
og var félögunum fcsnt að fara
ineð vopn. Ja"nhl'ða verður Finn-
íarid nokkurs kionar miðstöð fyr-
ir fnelsishreyfingu ýmsra ainnara
þjóða og hreyfinga, sem voru
kúgaðar í h'nu rússmeska þjóða-
famgelsi í Firinlamdi mættust til
d,Eemis Lenirn og Stalin fyrsta
sinni á furndi ,sem hafði til með-
ferðar að leggja á ráðin urn bar-
áttuna gegn keisarastjóminmí.
Þat hafði Pilsudski frelsishetja
Pólverja ráðs'.efnu rneð fulltrú-
uui annara minnihlutaþjóða o. s.
frv.
Þegar hinir rússnesku embættis
menn verða varir við þessa vax-
aindi frelsishreyfingn í landinu
reyna þeir að stemma stigu. við
hemni meða! annars með því að
hindra það a'ð ýnrs lög nái fram
að ga'nga, sem miðuðu að rétt-
arbó'.um fyrir þjöðina, en þró-
iunin sýndi fljótt, að ofbeldi kei,s-
arastjórharinnár gat ekki bnotið
þrek Finna og liindrað frelsis-
baráttu þjóðarinnar. Eitt sinn
gripu, Rússar til dæmis tíl þess
óyndisúrræðis að rjúfa landdag-
inn.
Við kosningarnar 1914 vann Al-
þýðuflokkuWnn glæsilegan sigur.
Hann fékk 101 fulltrúa kosna og
þar með hreinan meirihluta, en
styrjöldin gerði strik í reikning-
inn og afturha'.dsöflin kO'mustaft
ur í sókn, Landið var; sett í
hemaðarástand og allt var tak-
snörkunum háð, eins og alltaf
er á slíkum tímum. En jafn framt
varð þrá þjóðarinnar eftir frelsi
og sjálfstæði enn meira lifandi
og þaö d ró ekki úr, að fljótt fór
mönnum að verða það ljóst að
kéisarastjómin hlaut að falla.
Rússoéskp byítlngin og áhrif
'hénn'ar í Fknl|aiÍL
Á::ið 1917 hó'st rússneska bylt-
ingin með þe'un af’eiðingum að
nú byrjiiðu stórkostlegar unibæt-
ur heinia fyriir i Finnlandi á kjör-
luan verkalýðsims, en jafnskjótt
hófst ný barátta, baráttam uim
það hverjir skyldu raunverulega
hafa valdið með höndum. Það
varð að samkomulagi miili Al-
þýðuflokksins, frjálslyndra log
bænda, að allt vald skyldi heyra
undir landdaginn, en íhaldsöflin
ktíldu setja valdið í hendur leinnar
persónu.
Reynslan hafði hinsvegar sýnt
Finnum, að vald í höndum einn-
ar persónu hafði alltaf oirðið til
þess að þröngva kjörum alþýð-
umnar. Jafnhliða þessari baráttu
tókst að koma fram ýmsurn Um-
bóíalögti'm meðal annars rýmk-
uðum kosningarétti til bæjar-
stjórna. Bolsjevíkar brutust nútil
valda í Rússlandi, en þar sem
afiurhaldsöflin réðu mestu heima
fyrir í Finnlandi um sama leyti,
varð verkalýðshreýfingin tortrygg
in, dró af sér uim skeið og var
á verði. Afturhaldsöflin höfðunáð
sambandi við Þjóðverja og köll-
uðu hei'm frá Þýzkalandi finnska
æskumenn, sem höfðu verið ald-
ir upp til liernaðarmennsku og
vorfi þeir gegn sýrðir af h-atri
til verkalýð'Shreyfingarinnar. Sam
tímis óx hatrið mill'i stéttanna
og flokkanna og landið komst
á brún borgarastyrjaldar og svo
fóru leikar að verkamannafjöld-
inn varð neyddur til að taka sér
vopn í hönd gegn ó’öguim og
ofbeldi og verja þau réttindi sinr
sem hann hafði aflað sér með
sameiginlegri baráttu verkalýðs-
hreyfingarinnar og AlþýðufLokks-
ins. Bolsjevíkarnir lofuðu aðstoð
rússneskra hernranna, en foringj-
ar verkamanna neituðu því. Vildu
þeir áð Finnar gerðu einir út
um þessi mál. Skal ég geta þess
að hinn nú illfrægi Kuusinen var
einn þeirra manna senr neituðu
þessu tilboði en hann var þá
einn af leiðandi niönnunr verka-
lýðshreyfingarinnar. Hins vegar
fengU' verkamenn vopn sín frá
Rússlandi. Afturhaldsöflin fenga
aðstoð þýzkra hertnanna,
og með hjálp þeirra tókst að
slá verkalýðshreyfinguna niður
um skeið og svifta verkalýðinn
flestum þeim umbóíum, semhann
hafði aflað sér. Brátt kom þó
að því áð verkalýðshreyfingin
var aftur gefin frjáls og stafaði
það einkuim af þ\tí,‘ að finnska
stjómin fann að ofbeldi henn-
ar var1 mjög ílla séð allsstaðar
á Norðurlöndum og í Englandi.
Afturhaldsöflin reyndu þó næst
að fá þýzkan prins til að taka
að sér konungsstjórn í Finn-
landi, en landsmenn eru ekki og
Frh. á 4. síðu.