Alþýðublaðið - 27.03.1941, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
FIMHTUDAGVB 27. MABZ lMt
ALÞÝÐDBLAÐIÐ
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Síniar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjánis-
son (heima) Brávallagötú 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símiar: 4900 og 4906. ,
Verð kr. 3.00 á mánuði. 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Stríð Hitlers gegn íslandi.
Finnur Jónsson:
Loftvarnir i Reykjavík.
Við verðum að horf ast alvarlega í augu við
þann möguleika að hér komi til loftárásar.
FRÁ því að ísland byggðist
hpfir það a’ drei átt j óMði við
nokkra þjóð. þjóðirnar, sern1 í ó-
friði hafa átt á umliðnum, tímum,
hafa látið Island að mestu óá-
reitt og ísland hefir aldrei orðið
vettvangiur hemaðataðgerða.
En nú er þetta breytt. Eitt af
stórve’dum heimsins, Hitler-
'Þýzkaland, hefir lýst Island í
hafnbann. Það hefir lýst því yfir,
'að það banni allar samgöngur til
og frá Islandi. Það bannar okk-
ur að veiða á veiðiskipum okkar,
hér við strendur okkar eigin
lands. Það bannar okkur að afla
okkur lífsnauðsynja frá öðmm
þjóðum, og það bannar okkur öll
viðskifti og siglingar til annara
þjióða og það án tillits til þess,
hverjar þær þjóðir eru, hvort það
er Spánn, Portúgal, England eða
Ameríka. Öll skip, sem hafast við
eða komia inn á sÞæðið um-
hverfis ísland, eru í bianni.
Hitler ætlar að svelta íslenzku
þjóðina, sem hann kallax
„dansfca", í hel, ef hann getur
það.
■, En þótt honum takist það ekki,
er gerð hans hin sama fyrir
þvi. Hann hefir sýnt hug siinn í
garð varnariausustu þjóðar
heimsins.
En fádæma vanþekking ér það
á íslenzku skaplyndi, seon kem-
Ur fram í því, ef Hitler heldur,
að Islendingár leggi árar í bát,
hræðist hótanir hans og morð
og leggist flatir fyrír fætur kúg-
arans, sem ætlar að svelta þá x
hel.
Við Islendingar ernrn oss þess
meðvitanidi ,að við höfum engri
þjóð neitt rangt gert. Engim þjóð
á sök á hentdur okkur iog þvx eru
árásir á íslenzk skip og íslenzka
menn ekki hefnd, sem við höf-
tum unnið til, heldur rán, morð
og ofbeldisverk gagnvart sak-
lausri smáþjóð.
Um, sem gerzt hafa, og þeim,
sem eiga eftir að gerast, með ró
og hugprýði, tog um fram allt
með skynsemi.
Skipin okkar eru okkur jafn
dýrmæt og sjálft lífið. Við, sem
lifum á eyju, fjarrí öllum þjóð-
um, verðum að eiga skip og verð
Um að fá að nota þau skip, bæði
til veiða við strendur landsins
og til að flytja að okkur vistir.
Sá sem reynir að hindma okkur í
því, ætlar að svelta okkur í hei.
Hann er versiti óviniur íslamds
og íslendinga.
• *
Við íslendingar eigum nú að-
eins tvo bosti. Annar er sá að
Iteggja ára;r í bát að fullu og öllu,
leggja skipUm okkar og bátum
og bverfa aftur til svipaðra lifn-
aðarhátta og hér voru á 17. og
18. öltí.
Hinn er sá, að horfast í a'ugu
við hótanirnar, mo-rðin og ofbeld-
ið og bjóða því byrgin eins og
okkur sem smáþjóð er unt.
Ber oktour ekki nú þegár að
vopna öll þau skip okkar, sem
svo stór eru, að þau geti haft
vopn? Ber okfcur ekki að gena
nú þegar samninga við þær þjóð-
ir, sém við getum haft viðskifti
við, Um vopnaða aðstoið við sigl-
ingaflota oikkar? Og Umfram allt
ber okfcur ekki að tryggja bátana
á fiskimiðunum umhverfis landið
með vopnuðum eftirlitsskilpum ?
Hitler hefir raunverulega sagt
tokkur stríð á hendur. Hann
hesfir byrjað moirð á íslenzfcum
mönnum og árásir á islenzk skip
og nú hefir hann lýst yfir, að
hann ætli að svelta þ jóðina x hei.
Pað er betra að tapa frelsi sínu
iífi og fjöri í baráttu upp á líf
og dauða, en að leggjast fyrir
sem aumingi og bíða átekta.
I Is'land er í fyrsta sinni í sögu
sinni komið í stríð, iog því ber
að gera skyldu sína.
EGAR frv. tii laga um ráð-
stafanir gegn loftárásum
var á dagskrá til 1. umr. á al-
þ ngi lagð' ég nokfcriar fyrirspUmir
fyrir forsætisráðherra, sem hann
svaraði. Mér fannst þá, að íþessu
máli myndi ráða nokkurt amd-
varaleysi af hálfu stjórnarvald-
anna, og þegar ég las greinar-
gerð borgarstjónans í Reykjavík
Um ráðstafanir viðvíkjandi loftá-
irásum í Moigunblaðinu, hefi ég
sannfærst um að svo er.
Við Islendingar höfum að vísu
enga reynslu sjálfir í þessum
efnum. Hér bafa ennþá enigar
loftárásir verið gerðar á borgina,
eða nein iðjuver, en skyldi samt
ekki vera vissara að búast við
því að svo gæti orðið?
Ég vil ekki vekja neina öþarfa
hræðslu hjá fólki, en þar eð við
enirn hertekið land og því ekki
Ien,gur þýðingarlaust, verðum við
að búast við öllu illu, eins og
nú er sorglega sannað.
Þvi fer fjarri að ég hafi kynnt
mér loftvarnir, en þó komst eg
ekki hjá því að heyra og sjá ým-
islegt þessu viðvíkjandi í þrein
höfuðborgum Norðurlanda, þá 6
mánuði, sem ég dvaldi þar s. 1.
ár, þar af um 3 mánuði í Kaiup-
mannahöfn, heríekinni. Aukvenju
legra hervarna, árásarflugvéla,
loftvarnabyssa ipg sterkna ljós-
kastara vom ráðsíaifanir’niar í híin-
Um herteknu borgum einkum þær
að koma í veg fyrir lioftárásir,
með því fyrst og fremst að láta
hvergi sjást ljós og síðan að
kenna fólki hvemig það skyldi
haga sér, ef loftárás bæri að
hönidum. Svíþjóð er eigi hertekin,
pg eigi í hemaði, samt vom öll
íjós byrg]ð í ýmsum héruðum Sví-
þjóðar Jengi vetrar og vors,
og ennfremur oft hafðar loftvam-
aæfingar á þann hátt, að myrkva
borgir og bæi. S’-íkar æfingar
vom engu síður framkvæmdar á
my'kra ima"U’n í Ntorður-Svíþjóð
en Suður-Svíþjóð og em þó sixm-
amætur leugur bjartar í Norður-
Svíþjóð en á íslandi
Myrkvunin þykir erlendis,
næst vopnum, sjálfsagðasta
ráðstöfunin gegn toftárásuin, eða
jarnvel ö’lum vopnum fremri. Hér
virðist enginn mega heyra myrkv
Un nefnda og skail ég fúslega
játa að þar er mörmum nokkur
vorkun. Það er ekki skemmtifegt
að vera á ferli í myrkvuðum
t æ él'i' gl g ar e u byigs'ir, þaT
má engin glæta sjást. Götuljósin
eiiU' flest alveg slökkt. Rétt á
stökustað á mestu umferðarvega-
mó.Um loga hálfbyrgðar daufar
týmr, sem ekki ílýsa neitt Srá sér.
Sporvagnamir slöngvast áfram
með niðurdregnum tjöLdum og
inni í þeim lioga blá draugaljós,
sem gera farþegana á'litum edns
og gröft upp úr kirkju"arði. Bíla-
Umferð er bönnuð, hjólieiðamenn
hafa smátýmr á hjólunum og
a'']ir vegfarendur ganga með hvít
bindi á öðrum hand’egg. En öll
þessi óþœgindi þykir mönnum
•
nauðsynlegt að leggja á sig í
varúðarskyni ti'l þess að sjá lifi
sínu, limum og eignum boTgið.
I Kaupmannahöfn vom slys af
völdUm myrkurs eikki mjög tíð,
en þar var tekið mjög hart á því,
ef vín sást á nokkrum manni á
veiitingahúsium eða á almanna-
færi og sérstakar, þungar refs-
ingar lagðar við afbnotum, sem
framisn vom í skjóli myhkursins.
Hérna á Islandi hafa menn ekki
talið þörf á því öryggi, sem
myrkvunin er talin veita allsstað-
ar annarsstaðlar í herteknum löni
jum, eða ekki viljað leggja á sig
óþægindi og koistnað, af myrkv-
Un. Ég er ekki viss um að þetta
sé hyggil^gt, en hitt er eg viss
um að ef gerð yrði loftárás á
Reykjavík einhverja nóttina þá
myndx fólk eftir á sárlega álasa
borgars tj óranum x Rvík og rik-
isstjórninni fyrir þá óvarkámi, að
hafa ekki myrkvað borgina og
Umhverfið, áður en loftárásin var
gerð.
Borgarstjóri er að vísu að boða
í Morgunblaðinu „skyndimyrkvun
ef til kemur“ þ. e. að láta taka
rafmagniö af bænium þegar toftá-
rásin er byrjuð eða menn verða
óvinaflUgvéla varir. Þýzkar flug-
vélar hafa verið feomnar hér
yfir bæiUn í björtu, áður en loft-
vamarmerki voru gefin. Myndi
þeim þá veitast erfitt að komast
yfir bæinn í myrkri, þannig að
fyrstu ioftvarnamerkin væru
sprengjur þeirra? Síður en svo.
fgósin í bænium erix feins Dg vit-
ar, sem lýsa myndu óvinunum á
Iangleið til skemmdarverikanna.
Þegar árásin byrjaði yrðu Ijósin
slökkt.
Hvað myndi þá geiast?
Fólk sæti óttáslegið í myrkrinu
í íbúðum s.fnum og biði voðans,
en alkunnugt er að myrkrið
myndi auka skelfingamar
að miklum muni. Ef menn hinsr
vegar tækju það ráð að kveikja
Qjós í herbergjum sínum án þess
að myrkva glugga, gefa þeir ó-
vi”ur’uin leiðbe:ningar, til þess að
framkvæma verknað sinn. Fyrir
hefir komið að sliokknað hafa ljós
í Reykjavfk. Að stundu liðinni
hafa komið upp ljós í gluggum,
en eogir gluggar eru myrkvaðir
og myndi slíkt getað valdið stór-
tjóni I Ioftárás.
Hin fyrlrhugaða „skyndimyrkv-
im ef tU kemur“ heflr þann ó-
Iko t að ó'xklerf er að hún kæml til
f amkvæmda fyir en of seint, enn
fnemur þann að tafca Ijósin af
fólklna I hú nm hml. Myndl þaö
ge a fó’ki erfiðara að komast í
loftvairtthyrgl og íorvelda mjög
tt’ÍB að loð ef flytja þyrfti særða
og sjúka.
Af þersaam ástæðum væri að
mJ"U áiitl réttara ef ekki væri
horllð að ahgerðrS myrkvun
að skylda bæði bæjarbúa og þá,
sem búa hér í umhverBnu tíl
þess að myitcva gtoigga f íbúðiar-
he'be ^jum og á göngum þannig,
að áhætlulttust sé að feafa ljös
í hústum inni þó að loftárás yrM
gerð.
Þetta er hægt að gera án mik-
ils kjostnaðar, með því að setja
dökkan pappír á glUggana-, eð*
með þvi að mála venjulegar
rúllugardínur svartar með sér-
stakri málningu, sem til þess er
ætliuð.
Borgarstjóri bendir réttiiega á,
að aillt, sem gert er til þess að
vekja ótta og skelfi'ngu í sam-
bandi við Ioftárás, geti valdið ó-
bærilegu tjóni. Hin fyrirhugaða
ijósasvifting er fyrsta og stærsta
sporið, sem hægt er að stígta í þá
átt, að koma af stað ofboði og
vandræðum. Þess vegna tel ég
það sjálfsagða varúðarráðstöfUn
að gera fólkinu kleift að hafa
Ijósin sér að skaðlausu í húsum
inni, þó að til loftárása komi'.
Mér hefir verið sagt, að menn
telji hér ekki þörf myrkvunar,
vegna þess, að ekki sé líklegt að
loftárás verði gerð fyrr en kMnið
er sumar og björt nótt. En hver
getur ábyrgst þetta? Loftárásir
eru hel'zt gerðar í myrkri, og
svo myndi einnig verða hér, þ. e,
a. s„ ef Þjóðverjar telja að Bret-
ar hafi hér Joftvarnir að ruokkra
gagni.
Það minnsta, sem mér önmst
þess vegná hægt að gera, vilji
menn ekki almenna myrkvun, er
að myrkva giugga á húsum sín-
um, svo ekki þurfi að taka af
önnur Jjós en götuljósin „ef til
kemur“.
Mestar líkur virðast til, að loft-
árásir yrðu gerðar að viori eða
hausti til, þegar dimm er nótt.
Þyrfti þvi að flytja sem allra
fiest af konum og börnum burtn
úr borginni iog sumum kaupstöð-
Um íandsins. Undirbúningur und-
ir brottflutning bama mun þegar
hafinn; en hann þarf að vera við-
tækari en s. I. sumar.
Af öðrum 'loftyarnaráðstöfun-
um, sem teljast verða nauðsyn-
legar, má nefna loftvamabyxgi. i
Oslo, Kaupmannahöfn og Stokk-
hó’.mi var gert ráð fyrir að loft-
varnahyrgi væri í hverju húsi.
Þar gætu menn verið ömggir fyr-
ir sprengjubTio+um. Einnig voru
si’ík byrgi víða reist á almanna-
færi fyrir vegfarendur. Sprengju-
héld byrgi vom hins vegar h\rergi
nema nokkur I Stokkhólmi. Voxtt
þaú sprengd inn í kljettana, sem
boigiií stendur á, með æmum
kostnaði, og rúmuðu ekki nema
örlítinn hluta boxgarbúa.
Hér í Reykjavík mun mjög
sborta á, að einföidustu loft-
varnabyigi séu tM fyrir alla borg-
arbúa, hvað þá fyrir vegfarendur,
og ekki hafa menn héldur neina
æfingu í að leita þeirra nema I
björtu. Tvær loftvamaæfingar
munu hafa verið haldnar hér í
borgmni með sex mánaða milli-
bili og báðar í björtu. Rétt edns
og einhver trygging Jiggi fyrir
hjá bæjarvöJdunum um að borg-
arbúar hafi þau hlunnindi um-
Frk. i i tHtSa.
Oss ber að taka þeim atburð-
Veitið athygli.
Fyrst um sinn saunum vid
adeins úr e8nnm, sem keypt
eru h|á okkur.
Klæðaverzl. Andrésar Andréssonar h. f.
vantar húsnsði.
Upplýsingar hjá Veðurstofustjóra.