Alþýðublaðið - 18.04.1941, Blaðsíða 2

FÖSTUBAGUR 18. APRÍL 1941
EG sé að grein sú, er ég
skrifaði í 111. tölublað
Tímans í nóvemib. s.l. hefir
vakið allmiklar umræður hér í
blaðinu og raunar fleiri blöð-
um s.l. tvo til þrjá mánuði. Má
þar meðal annars nefna tvær
greinar eftir Guðmund Inga að
Kirkjubóli, grein eftir Dag
Brynjólfsson í 3. og 5. tölubl.
Tímans í janúar s.l., grein eftir
Úlf Indriðason í 16., 17. og 20.
tölubl. sama blaðs og einhverj-
ar fleiri greinar í öðrum blöð-
um, hálfdauðum og lítt lesnum,
sem raunar skipta því ekki
máli.
Grein mína nefndi ég sem
kunnugt er: „Hvort er betra og
arðvænlegra að vera bóndi í
sveit eða verkamaður í kaup-
stað?“ Virðist svo sem efni
þessarar greinar hafi ekki verið
sem bezt séð af framangreind-
um höfundum, því að skrif
þeirra eru í sumum atriðum í
svipuðum anda og skrif heittrú-
armanna, sem hyggja ávallt
einhvern andstæðing á næstu
grösum, sem þó oftast alls ekki
er til.
í þessu tilfelli eru framan-
greindir höfundar að glíma við
einhvern andstæðing, sem að-
eins er til í þeirra hugarheimi.
Þeim finnst ég hafa ráðizt á
heilög trúarbrögð að því er
snertir gildi talna. Þeir gera
sér í hugarlund að ég hafi hall-
að á bændur, eða bændastéttina
almennt, með því að birta áætl-
un um tekjur tveggja manna,
annars í sveit en hins í kaup-
stað. Þeir gleyma efni og anda
nefndrar greinar minnar. Þeir
minnast vart á þá þjóðarhættu,
sem af því stafar, ef sveitirnar
tæmast af fólki, og önnur fleiri
aðalatriði í nefndri grein minni.
Allt fer í árangurslausa glímu
út af tekjum þessara tveggja
manna. Og svo er ákafinn mik-
ill, að sumir þeirra leitast við á
mjög vafasaman hátt að vé-
fengja eða jafnvel rangfæra töl-
ur til að verja— sennilega óaf-
vitandi þó — flóttann úr sveit-
unum.
Allt þetta vekur undrun
mína. Ég neita því að hafa hall-
að á bændastéttina bg ég neita
því að slíkt hafi komið fram í
nefndri grein minni. Ég fullyrði
að ég hafi í stað þessa talað
hennar máli, en jafnframt sýnt
sanngirni gagnvart öðrum
stéttum. Ef til vill hefði mér
sézt yfir þá sanngirni, hefði ég
ekkert þekkt til annarra stétta
en bændastéttarinnar, en með
henni hefi ég lifað 3A hluta úr
stuttri æfi. En þótt það sé sann-
færing mín, að ég þekki þá stétt
bezt, sem hefir borið mig og
barnfætt, þá tel ég mér það
heldur til gildis í þessum um-
ræðum en hitt, að hafa lítillega
kynnzt aðstöðu þeirra manna,
er tilheyra öðrum stéttum. í
mínum augum skiptir það engu
máli, hvort blöðin — ein af hin-
um andlegu samgöngutækjum
manna — eru skrifuð á skrif-
stofu eða í baðstofu. Hitt
skiptir máli, hvort þeir, sem
skrifa, þekkja aðeins eina hlið
málanna eða fleiri.
Þótt ég sé sammála hinum
framangreindu bændum um
margt af því efnislega í þeirra
greinum, þá get ég ekki neitað
_________________flLÞYÐUBUDlÐ________________
Stefán Jónsson:
Hvort er betra og arðvænlegra að vera
bðndl í sveit eða verkamaður i kaupstað?

Þ12. nóvember s.l. skrifaði Stefán Jónsson, skrifstofu-
• stjóri gjaldeyrisnefndar, all ítarlega grein í Tímann
þar sem gerður var samanburður á tekjum smábónda í sveit
annarsvegar og launamanns í kaupstað hinsvegar.
Sýndi höfundur þar fram á með tölum að bóndi með 4
í heimili, sem hafi ársmjólk úr tveimur kúm og arð af 40
ám-til sölu, og þess utan búsafurðir til heimilisþarfa er jafn-
gildi því sem launamaður geti veitt sér af sömu vöru, hafi
raúnverulega hafí sömu tekjur og launamaður í Reykjavík,
með jafnmarga í heimili, sem hafi haft í tekjur tæpar kr.
5.000,00 árið 1938 og rúmar kr. 6.000,00 árið 1940, ef þarfir
beggja séu reiknaðar á sama hátt.
Um grein þessa urðu allmiklar umræður í Tímanimi.
Undu nokkrir bændur þessu illa og eyddu um 18 heildálka-
rúmi í blaðinu til þess að mótmæla þessu, en er höfundur
ætlaði að svara þeim, var honum neitað um rúm í Tímanum
eftir að ritstjórinn hafði „saltað“ svar hans í rúmar 6 vikur.
Með því að hér er um að ræða mál, sem oft hefir verið
rætt í Tímanum af mikilli ósanngirni í garð þeirra er við
sjóinn búa, hefir Alþýðublaðið gefið kost á að birta svar
Stefáns Jónssonar og birtist það hér í dag og á morgun.
því að mér finnst það bera vott
um einhliða hugsanahátt að
láta sér koma til hugar að ætl-
azt væri til að dæmin af hinum
tveimur mönnum væru sígild,
ættu alls staðar nákvæmlega
við hvar á landinu sem væri.
Vitanlega hefir mér ekki kom-
ið það í hug, enda hefði slíkt
verið fjarstæða, ekki aðeins að
því er snerti ibændur, heldur
einnig að því er snertir hina svo
kölluðu launamenn. En einmitt
úr þessum misskilningi virðast
hinar mörgu greinar að tals-
verðu leyti spunnar, og gegnir
það nokkurri furðu, þar sem ég
tók skýrt fram að áætlanir mín-
ar væru miðaðar við tvo á-
kveðna menn. Hitt er annað
mál að ég benti á að áætlanir
þessar gæfu nokkra hugmynd
um hvaða misskilningur ríkti
manna í meðal um þessi mál,
einkum að því er snerti gildi
talnanna, sem oft væru séðar
í hillingum án þess að gera sér
grein fyrir hvað þær raun-
verulega giltu. Einnig virðist
mér það benda á einhliða hugs-
anagang að gera ráð fyrir að
allir miði allt við sjálfa sig, en
slíkt kemur sums staðar fram
í þessum skrifum, og mun ég,
mér að meinalausu, láta slíkt
afskiptalaust að því er mig
snertir.
Þótt ég hafi, með því að
foenda á þann misskilning, að
einstakt dæmi væri notað sem
væri það sígilt, raunverulega
svarað flestu því, sem nefndar
blaðagreinar eru spunnar úr,
þá þykir mér rétt að víkja nán-
ar að einstökum atriðum.
II.
Guðmundur Ingi hefir skrif-
að tvær greinar, en enn mis-
skilur hann húsaleiguliðinn í á-
ætlun minni að því er snertir
bóndann, sem ef til vill stafar
af því, að hann hefir ekki veitt
því athygli, að sá hluti af and-
virði seldra afurða frá búinu,
sem fer til að mæta kostnaðin-
um við húsnæðið, er dreginn
frá um leið og athugað er hvort
hinar seldu afurðir hrökkvi fyr-
ir aðkeyptum nauðsynjum, og
er því þessi hluti teknanna hjá
bóndanum alls ekki tekinn með
í hinni sambærilegu tekjuáætl-
un.
•
En til að fyrirbyggja frekari
misskilning um þetta atriði vil
ég benda á einfalt ráð: Ekki þarf
annað en að sleppa þessum lið
úr áætlun beggja, bæði hjá
launamanninum og bóndanum.
Lækkar þá hin sambærilega
tekjuáætlun leiguliðans um kr.
1560,00 — eins og G. I. vill
vera láta. Verða þá hinar sam-
bærilegu tekjur bóndans kr.
2620.35 árið 1938, en kr.
4202.36 árið 1940. En við þetta
er það að athuga, að hér eru
ekki taldar með þær tekjur,
sem notaðar voru til greiðslu
vegna húsnæðisins eins og áð-
ur er sagt og er því húsnæðið
umfram þessar tekjur. Ef nú á- •
ætlun launamannsins (leigjand-
ans) er breytt á svipaðan hátt,
liggur næst að hugsa sér það
algenga fyrirbrigði, að launa-
maðurinn hafi húsnæði hjá
vinnuveitandanum, en hið út-
borgaða kaup sé þeim mun
lægra, eða kr. 1560,00 lægra á
ári. Tekjur hans fyrir utan hús-
næðið verða því hinar sömu og
hjá bóndanum, kr. 2620,35 árið
1938, en kr. 4202,36, og eru þá
tekjur þær, er mæta hinum op-
inberu gjöldum hjá hvorugum
meðtaldar þar sem þær reynd-
ust ekki sambærilegar.
Hverju breytir þetta? Alls
engu. Báðir hafa raunverulega
þær tekjur, er mín upphaflega
áætlun sýndi. Það eina, sem
breytist, eru niðurstöðutölurn-
ar, og er það máske nokkur
fyrir þá, sem hræðast háar töl-
ur, en önnur áhrif getur þetta
ekki haft. Afkoman er auðvitað
sú sama þótt þessi reikningslegi
skollaleikur sé viðhafður.
Ekki er laust við að mér finn-
ist ástæða til að biðjast afsök-
unar á þessari skýringu, sem
hlýtur að vera flestum með öllu
óþörf, en þar sem ekki minna
en tvær blaðagreinar sýna, að
hún á erindi til sumra, þá
hlaut ég að verða að þreyta
lesendur með henni.
III.
Dagur Brynjólfsson skrifar
all langt mál í tvö -blöð í tilefni
af nefndri grein minni. Er ég
honum sammála um margt,
enda er grein hans að mestu
sjálfstæðar athuganir, sem
virðast framsettar á þann veg
að ætla má að nokkur reynsla
sé á bak við. Þó eru nokkur at-
riði, sem ég tel mér skylt að
leiðrétta.
D. B. gerir athugasemd við
húsnæðisliðinn í áætlun minni
að því er snertir bóndann, en
skilur þó hina reikningslegu á-
stæðu fyrir því að hann er þar
með talinn. Ég hefi skýrt þetta
hér að framan, en vil þó bæta
því við, að ég tók það fram
upphaflega, að sams konar hús-
næði hjá tveimur mönnum yrði
að meta til sama verðs til þess
að tekju- og gjaldaáætlun
beggja yrði samanburðarhæf.
Þetta var óumflýjanlegt þegar
um afkomuskilyrði þessara
manna var að ræða, þar sem
ólíkt mat hefði raskað öllu sam-
ræmi. En með því að þessir
menn þurftu ekki að greiða
sömu upphæð af sínum tekjum
fyrir húsnæðið, get ég vel fall-
izt á að réttara hefði verið að
halda þessum lið fyrir utan
tekjuáætlun beggja, en í 'mín-
um augum, þar sem afkomu-
skilyrðin voru aðalatriðið, en
krónutalan með sitt breytilega
gildi aukaatriði, skipti þetta
engu máli.
Ein mjög leiðinleg rang-
færsla er í grein D. B. Hann
segir: „Árið 1940 tel ég ekki
hæft að taka í samanburði sem
þessum, því að það er alveg sér-
stakt að vöruhækkun, svo að
stóru munar frá öllum venju-
legum tímum.“ En hvað hend-
ir D. B.? Þegar hann hefir
sjálfur gert áætlun yfir tekjur
bónda árið 1938, sem hefir svip-
að bú (heldur minna þó) en sá
er ég miðaði við, þá segir hann:
„Ég ætla að þetta sýni glöggt,
hvað fráleitt það er að telja
tekjur hjá slíkum bónda sam-
bærilegar við launatekjur ‘ kr.
500,00 á mánuði eða kr. 6000,00
um árið, þótt húsaleiga sé þar
kr. 1560,00,“ eins og S. J. gerir
ráð fyrir. Er ekki D. B. hér að
bera saman tekjur bóndans ár-
ið Í938 við tekjur launamanns-
ins árið 1940? Með öðrum orð-
um, árið 1940 er samanburðar-
hæft að því er snertir kaup-
staðabúann, en ekki að því er
snertir bóndann að áliti D. B.
Ég læt aðra um hversu sann-
gjarnt þetta er, en hafi D. B.
minnt að áætlun mín gerði ráð
fyrir 6000,00 króna tekjum
hjá launamanninum árið 1938,
þá verður hann að lesa upp
aftur.
D. B. reiknar tekjur bóndans
árdð 1938 með nokkuð öðrum
hætti en ég, enda miðar hann
við mann, sem hefir dálftið aðra
aðstöðu, en það einkennilega
skeður, án þess að D. B. geri
sér grein fyrir því sjálfur, að
hann kemst að svipaðri niður-
stöðu og ég.
Hann telur heildartekjur
þsse bónda, er hann miðar við,
kr. 3511,00, og er þá húsnæðið
ekki metið til verðs. Leigu eftir
jörð og hús, vexti af skuldum,
viðhald, fyrningu, vanhöld á
fénaði, flutningskostnað og
önnur bein útgjöld við búið
telur hann kr. 1343,00. Eftir
verða þá fyrir fæði, fötum og
opinberum gjöldum kr. 2168,00.
Sambærilegar tekjur í áætl-
un minni eru kr. 2897,00, og er
hún því tölulega 729,00 krón-
um hærri, en þegar betur er
að gáð liggur þessi mismunur í
eftirfarandi atriðum: D. B.
dregur vanhöld á fénaði frá
'tekjum búsins. Ég taldi til
tekna aðeins þær afurðir, er
færu til heimilisnota og sölu og
gerði þá ráð fyrir að áður hefði
verið séð fyrir endurnýjun bú-
stofnsins. Þetta þýðir auðvitað
að ég miðaði við dálítið stærra
bú. Frádrátt á tekjum vegna
flutningskostnaðar frá búinu
taldi ég auðvitað ekki, þar sem
hinar seldu afurðir eru aðeins
taldar til tekna með nettóverði.
Greiddan kostnað við aðdrætti
að búinu taldi ég ekki, þar sem
aðstaða þess bónda, er ég mið-
aði við, var þannig, að þess
gerðist ekki þörf. Þennan
kostnað áætlar D. B. kr. 200,00.
D. B. gerir ráð fyrir að dilkar
þess bónda, er hann miðar viðí
séu mjög rýrir. Hann virðist
miða við 110 til 11 kg. kjöt-
þunga. 2,5 kg. gæruþunga og
slátur og mör ca. 1,00 krónu úr
dilk. Ég miðaði við nokkuð
vænni dilka, enda mun dæmi
D. B. miðað við það allra rýr-
asta fé, sem til er á landinu. Ef
þessi atriði, hvað frádrátt og
tekjur snertir, í áætlun D. B.
eru samræmd því, sem ég gerði
ráð fyrir, þá verða niðurstöðu-
tölurnar í áætlun okkar nær
því nákvæmlega þær sömu.
Það, sem hér ber á milli um að-
stöðumun, er því ekki mikið og’
skal af mér engu slegið föstu
um það, hvort dæmið er sígild-
ará, ef endilega þarf að líta á
þau þeim augum.
D. B. miðaði aðeins við árið
1938. Taldi árið 1940 ekki sam-
anburðarlhæft nema þá að því
er launamuninn snertir og mun.
ég því láta þetta nægja sem
skýringu af minni hálfu við at-
hugasemdir hans.
Niðurlag á morgun).
Mikið úrval af
kven-silKisðkkam og
sokkabandabeitnm.

r,mmm... .........
KAUPI GULL hæsta verði.
SIGURÞÓR, Hafnarstr. 4.