Alþýðublaðið - 19.04.1941, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 19. APRÍL 1940. ALÞVÐUBUÐIÐ
Niðurlag.
IV.
Úlfur Indriðason skrifar
langt mál í þrjú blöð. Hann
notar nefnda grein eftir mig
sem einskonar teksta til að
leggja útaf og gerir það af
þeirri nákvæmni að engu er
gleymt, en sumt misskilið. Sam-
þykkur er ég honum um mörg
efnisleg atriði, en ekki get ég
neitað því, að mér virðist hann
flytja mál sitt sem málafærslu-
maður er leitast við að sanna
fyrirfram ákveðna niðurstöðu,
sem sé þá, að sveitimar séu
ekki líklegar til að draga að
sér fólkið. Af þessari ástæðu vil
ég andæfa með nokkrum orð-
um.
Það er rétt hjá Ú. I. að ég
gerði ráð fyrir því í umræddri
áætlun, að börn bóndans, -bæði
innan 14 ára, hjálpuðu til við
framleiðslustörfin án þess að
þeim væri reiknað kaup, en
það gerði ég einmitt af þeirri
ástæðu, að slík vinna kemur að
notum í sveitinni e'n ekki við
sjóinn og bar því að taka þetta
atriði með þegar um afkomu-
möguleika og samanburð á að-
stöðu var að ræða. í kaupstöð-
um eru börn á þessu reki
venjulega þyngstu ómagarni'r
af því að verkefni fyrir þau
eru lítil eða engin til. Er hér
einmitt um mikilsvert atriði að
ræða, og eitt mesta vandamál
kaupstaðanna, sem ekki mun þó
sakir rúmleysis rætt hér, en
benda má á það sem öllum er
kunnugt, að iðjuleysi ungling-
anna í kaupstöðunum hefir
margar hliðar, sem allar eru
neikvæðar fyrir þjóðfélagið.
Ú. I. bendir á það, að ég geri
ráð fyrir að matvara og elds-
neyti jcosti allt að kr. 2,00 á
fæðisdag í Reykjavík miðað við
verðlag síðari hluta s.l. árs. —
Honum þykir þetta ótrúlega
hátt reiknað og eyðir miklu
rúmi til að sýna fram á hvaða
áhrif það hafi á allar mínar á-
ætlanir, ef þessi íkostnaður
skyldi nú vera 25 aurum lægri
á fæðisdag. í tilefni af þessu
má benda á, að hér í Rvík er
starfandi samvinnumötuneyti,
sem starfrækt er aðallega af
samvinnumönnum, konum og
körlum ca. 30 að tölu. Er þetta
mötuneyti mjög vel rekið, og
fullyrði ég, að þar greiðir eng-
inn nema nákvæmlega það,
sem honum ber. Dagfæði í
mötuneyti kostaði um s.l. ára-
mót um kr. 4,00, sem þýðir að
matvara og eldsneyti mun
kosta talsvert yfir kr. 2,00 á
fæðisdag, sennilega hátt á
þriðju krónu. Hér mun ég því
tæplega hafa gengið of langt í
því að nota háar tölur, þótt Ú.
I. kunni betur við að gera ráð
fyrir því.
Ú. I. telur að bændur greiði
hlutfallslega hærri opinber
gjöld en hinir svokölluðu
launamenn, en afsannar þetta
þó sjálfur mjög greinilega í síð-
ari hluta greinar sinnar, því að
þar bendír hann á hversu mat
teknanna ráði miklu um
greiðslu opinberra gjalda. Birt-
ir hann dæmi af slíku mati, sern
er mjög eftirtektarvert í þessu
samtoandi. Sýnir það dæmi til
dæmis hversu launamenn;
væru betur settir gagnvart
Stefán Jónsson:
Hvort er betra og arðvænlegra að vera
bindi i sveit eða verkamaðnr í kanpstað?
greiðslu opinberra gjalda, ef
þeir fengju sín þurftarlaun í
lífsnauðsynjum með lágu mati
í stað peninga, sem fara til
greiðslu á sömu nauðsynjum
með því verði sem þær kosta í
sumum kaupstöðum þessa
lands.
Það er eftirtektarvert í þess-
um samanburði, að Ú. I. gerir
engar athugasemdir við magn
þeirra nauðsynja er áætlun mín
— að því er bóndann snertir, —
byggist á, en honum þykir mat
nauðsynjanna of hátt í krónum.
Þess vegna umreiknar hann
þessar nauðsynjar eftir sínu
höfði og ber áætlunina síðan,
þannig toreytta, saman við
skattframtöl manna í sínum
hreppi, árið 1939, og kemst að
þeirri niðurstöðu, að hún (áætl-
unin) sé allt of há í krónum
miðað við þau, það er skatt-
framtölin. Hvað meinar hann
með þessu? Hversvegna lækkar
hann ekki hið áætlaða magn
nauðsynjanna eftir sínum geð-
þótta eins og verðið, til þess að
fá samræmi í þennan saman-
burð? Eða er hann með þessU
að gefa í skyn, að skattframtöl
bænda séu grunsamleg?
Hann segir, að efnahagsaf-
koma manna í sinni sveit hafi
verið góð árið 1939, ca. 20%
betri en næstu ár á undan, en
þó hafi meðaltekjur 4 manna
fjölskyldu verið 180 krónur
undir lögleyfðum persónufrá-
drætti til skatts. Eftir þessu
hafa heildartekjurnar samkv.
Skattframtölum, verið kr. 1.50
á dag á hvern búandi mann í
hreppnum, og þó segir Ú. I. að
efnahagsafkoman hafi verið
það góð þetta ár, að það sé ó-
hagstætt fyrir sig til saman-
burðar við launamanninn. —
Hversvegna gerir hann ekki
þann samanburð, og sýnir fram
á, að efnahagsafkoman hjá
verkamanninum eða launa-
manninum á mölinni gæti einn-
ig verið góð með sömu tekjur?
Ég hefi ekki athugað hvað
þessar tekjur hefðu gilt hér í
Rvík árið 1939, en nú fengjust
fyrir þær 350 grömm af kjöti
og hálf flaska af mjólk handa
hverjum einum í nefndri
4 manna fjölskyldu launa-
mannsins. Og hvað með hús-
næðið, föt, hita, ljós, skatta o.
fl. þótt gert væri nú ráð fyrir
að fjölskyldan yrði að vera
svöng eða láta sér nægja þetta
til matar? Hversvegna vill ekki
Ú. I. sýna fram á þessa tiltölu-
lega góðu afkomu? — Ætli
hann hafi óttast að þessi fjöl-
skylda yrði orðin köld á göt-
unni áður en hún fengi eftir-
launin, sem hann talar um? —
Það skyldi þó ekki vera, að ó-
samræmi sér hér í mati tekn-
anna (lífsnauðsynjanna), eða
hvað er það sem veldur því að
Ú. í. skilur við dæmið hálf
reiknað?
í tilefni af þessu langar mig
til að leggja eina spumingu
----------♦-----------
fyrir Ú. I. Hvað myndi hann
hafa sagt um mig, ef ég hefði
byggt mínar áætlanir þannig, í
samanburði á tekjum tveggja
manna, að ég hefði metið allar
þær lífsnauðsynjar, sem annar
gat veitt sér fyrir vinnu sína,
með því verði sem þær kosta í
frjálsri sölu, en forðast að gefa
upp magn eða verð þeirra lífs-
nauðsynja er hinn gat aflað sér
á sama hátt, en notað í þess
stað niðurstöðutölur úr skatt-
framtali þess manns, vitandi
þó, að skattframtöl lögum sam-
kvæmt byggjast á allt öðru
mati en því, sem nauðsynjarn-
ar kosta neytandann. Hefði Ú.
I. fundist slíkar áætlanir sam-
anburðarhæfari en þær sem ég
birti?
Ég sé að umreikningur Ú. I.
á áætlun minni er gerður af
þeirri nákvæmni, að hann gerir
ráð fyrir að kýrnar mjólki
sauðamjólk og eggjum, og einn-
ig að hagstofan fái sínar áætl-
anir um fatnaðarkostnaðinn
frá mér, en með því að slík mis-
tök teljast ekki til aðalatriða,
þá vil ég ekki eyða um þau
fleiri orðum.
Ú. I. undraðist mjög gæru-
þungann af dilkum S. J. (þ. e.
mínum). Segir að ég miði við
4 kg. gæruþunga í stað 3ja, sem
muni hæfilegt. Athugasemd
þessi er torosleg, og sikyld mörg-
um öðrum, því að það er ein-
mitt ég sem reikna með þriggja
kg. gæruþunga, í stað þess að
gera ráð fyrir, eins og hann, að
engar gærur séu á því fé sem
slátrað er til heimilisþarfa. Það
er hann, en ekki ég, sem gerir
ráð fyrir tveimur gærum á
sumum þeim dilkum sem seldir
eru og í því verður meðaltalið
hjá honum 4 kg. af þeim.
Sér til stuðnings bendir Ú. I.
mér á grein eftir Pál Zophqn-
íasson, sem ég las löngu á und-
an honum, þar sem sýnt er fram
á, að verkamenn geti með
láunum sínum fyrir 317 daga
vinnu keypt þá mjólk, sem
bóndinn með sinni vinnu fram-
leiði á 360 dögum, miðað við
10 klst. vinnudag. Ég efast ekki
um, að P. Z. hafi athugað þetta
nákvæmlega, en benda má á,
að dæmið er nokkuð hæpið í
þeim samanburði sem hér um
mér á grein eftir Pál Z,ophon-
átt við í samanburði um verð-
breytingar, en þannig hygg ég
að P. Z. hafi notað það. Einn
verkamaður, sem áður var
bóndi, en nú er illu heilli á möl-
inni, sagði, er hann sá þennan
samanburð P. Z.; „Meðan ég
var bóndi, þurfti ég, samkv.
þessu, að vinna 30 daga á ári
fyrir því húsnæði, sem ég hafði
þá til afnota fyrir mitt heimili,
en nú verð ég að vinna ca. 90
daga fyrir svipuðu húsnæði er
ég leigi hér á mölinni.“ Þannig
má með einhliða dæmum —
eins og þessi dæmi bæði eru —
í þeim samaniburði, sem hér um'
ræðir, ganga á snið við hið
raunverulega. Það er theildar
afkoman, sem skiptir máli, en
ekki samanburður á verði einn-
ar vörutegundar, þegar um
samanburð á afkomunni í heild
er að ræða.
Þannig mætti halda áfram að
leiðrétta, lið fyrir lið, flest af
þeim atriðum, er máli skipta í
grein Ú. I., en ekki hefi ég
löngun eða vilja til að halda
lengra á þeirri braut, því að þá
gæti svo farið, að reynt yrði að
halda því fram, að ég væri
fyrst og fremst málsvari hinná
svokölluðu launamanna, en
þess óska ég ekki, þótt mig
langi hinsvegar ekki til að vera
haldinn af blindu einnar stétt-
ar. Ég mun því láta mér nægja,
að biðja menn að bera saman
oft nefnda grein mína í 111.
tbl. Tímans f. á. við þau skrif
er um hana eru spunnin, svo
þeir geti sjálfir gert sér grein
fyrir, hvaða þræðir í spunanum
séu henni viðkomandi og hverj-
ir ekki.
V.
Ég hefi hér að framan, með
sem fæstum orðum, sýnt fram
á hversu fráleitt það er að nefnd
grein mín hafi gefið tilefni til
allrar þeirrar „blekiðju“ er
framangreindir höfundar vilja
vera láta, enda virðist hvert at-
riði í henni enn standa óhrak-
ið, og hygg ég að svo muni
verða, hversu hörð sem hin ó-
beina vöm fyrir flóttann úr
sveitinni kann að verða á næstu
mánuðum.
Áætlun launamannsins, er ég
toirti í nefndri grein, hefir ekki
verið véfengd svo teljandi sé.
Aðeins hefir verið reynt að
gefa í skyn, án þess slíkt sé rök-
stutt, að fæðiskostnaðurinn sé
of hár. Áætlun bóndans hefir
verið misskilin og mistúlkuð í
þeim tilgangi að reyna að leiða
að því rök,. að hann sé ekki
,,matvinnungur“, eins og launa-
maðurinn, en allar þessar til-
raunir virðast stafa af því, að
menn fella sig illa við þá stað-
reynd að sæmilegar fjölskyldu-
þarfir skuli táknaðar með töl-
um, sem þessir menn telja há-
ar, en sem þeir þó raunveru-
lega alls ekki geta hrakið, að
minnsta kosti ekki án þess að
sanna að þarfirnar sjálfar séu
oftaldar, því að breytilegt mat
þeirra, sem ekki er í samræmi
við kaupverð, sannar ekki neitt,
nema þá hræðslu manna við
háar tölur.
Mér er ljóst að enn skortir
mikið á að húsakynni til sveita
séu almennt sæmileg. Sums
staðar eru þau góð, sums staðar
sæmileg, en alltof víða mjög
léleg. Mér er einnig ljóst, að
fjárpestarplágan hefir reynzt
landbúnaðinum þungbær. En
ég vil ekki nota þetta sem
grýlu. Ég vil stórt átak af hálfu
þess opinbera að styrjöldinni
lokinni til að bæta húsakost
sveitanna og skapa mörg ný
heimili í sveit. Ég trúi því í
lengstu lög að sigrast verði á
verstu afleiðingum fjárpestar-
innar. Þess vegna tel ég það
neikvæða stefnu að nota þessi
og önnur slík atriði sem sígilda
mótbáru gegn því að sveitirn-
ar geti dregið að sér fólkið. Það
er því ekkert undarlegt þótt sá,
sem trúir á hið jákvæða í þessu
efni, hafi sneitt hjá þessum at-
riðum í einnd blaðagrein. Hitt
mun fjarri lagi að þau séu
gleymd.
Ég viðurkenni fullkomlega
að búskap.ur í sveit sé erfiður
og mér er jafnvel kunnugt um
að fleiri störf séu erfið, jafnvel
í ,,kaupstaðasælunni“, en ég
viðurkenni ekki það sjónarmið,
að hraust fólk forðist erfiði,
hvort sem það er líkamlegt erf-
iði, andlegt erfiði eða hvort-
tveggja. Mega ókunnugir menn
snúa þessu gegn mér eða öðr-
um eftir vild, en það breytir
engu um mína afstöðu. Ég við-
urkenni ekki heldur að vinnan
í sveitinni sé eins erfið og hún
var t. d. fyrir 30 til 40 árum.
Veldur því aukin ræktim og
aukin tækni, enda mun vinnu-
tími nú almennt skemmri í
sveitum en hann var t. d. fyrir
V2 mannsaldri.
Ég hefi tekið eftir þvi í þess-
um umræðum, að orðið „launa-
menn“ er mjög óákveðið hug-
tak í hugum margra. Einn
táknar með þessu orði aðeins
„konunglega11 emtoættismenn,
annar alla opinbera starfs-
menn, sá þriðji alla skrifstofu-
og verzlunarmenn, sá fjórði
alla þá menn í kaupstöðum, er
taka laun í peningum fyrir
vinnu sína. Og víst er um það,
að allir eru þessir menn launa-
menn, hvort sem þeir taka laun.
sín vikulega eða mánaðarlega,
að minnsta kosti hafi þeir stöð-
uga atvihnu.
Nú er það svo í flestum kaup-
stöðum, að lánsverzlun þekkist
þar vart lengur. Af þessu leið-
ir það, að allir vinnandi menn í
kaupstöðum verða annaðhvort
að fá vinnu sína greidda í pen-
ingum, að ákveðnum vinnu-
dagafjölda liðnum, eða þá að
vera án allra lífsnauðsynja. Það
eru því æði margir, sem eru
launamenn í hugum sumra —
ætli að þeir nálgist ekki helm-
ing allra vinnandi manna 1
landinu? Það er því engin smá-
ræðisupphæð, sem þeir fá sam-
anlagt í eftirlaun, ef þeir
hæstu fá 8000 krónur í eftir-
laun á ári, eins og Ú. I. bendir
á. Mig skal ekki furða þótt-
margir vilji verða launariienn.
Svo skyldi það eiga eftir að
bætast við, að hér, eins og £
öðrum löndum, eigi eftir að
rísa upp bankar og aðrar lána-
stofnanir úti um sveitir lands-
ins, og lánsverzlun einnig að
leggjast þar niður, þá yrðu lík-
lega allir vinnandi menn í land-
inu launamenn. Þá færu nú
eftirlaunagreiðslurnar að verða
toáar í heild.
Með því að ég hefi hlerað,
að enn séu á leið í pressuna
nokkrar greinar, sem skrifaðar
séu í tilefni af oft nefndri grein
minni, þykir mér rétt að taka
það fram, að mér er ekki ljúft
að þreyta lesendur með „pexi“-
■j Frh. á 3. síðu.