Alþýðublaðið - 17.05.1941, Page 1

RITSTJÓRI: STEFÁN PÉTURSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XXB. ÁBGANGUR
LAUGABDAGUR 17. MAÍ 1941.
117. TÖLUBLAÐ
SaMnpykkfiff> algimgSs I s|álgsiæðismá8iim:
Sambandslagasáttmáll íslands og Dan
merknr verðnr ekki endnrnýjaðnr.
---*--
Formleg sambandsslit og stofnun lýðveldis ekki síðar en í stríðslok*
Rikisstjóri verður kosinn til þess að faraí
með æðsta vald í málum rikisins þangað til.
--------♦---------
SAMEINAÐ ALÞINGI samþykkti á fundi, sem stóð frá kí. 9.30 í gærkveldi til kl. 2 í
nótt í einu hljóði, með 44 samhljóða atkvæðum, eftirfarandi þingsályktunartillög-
ur frá ríkisstjórninni um sjálfstæðismálið og framtíðarstjórnskipulag landsins:
„Alþingi ályktar að lýsa yfir því:
AÐ það telur ísland hafa öðlazt rétt til fullra sambandsslita við Danmörku, þar sem
ísland hefir þegar orðið að taka í sínar hendur meðferð allra sinna mála, enda hefir
Danmörk ekki getað farið með þau mál, sem hun tók að sér að fara með í umboði
Islands með sambandssamningi íslands og Danmerkur frá 1918.
AÐ af íslands hálfu verði ekki um að ræða endurnýjun á samhandslagasáttmálan-
um við Danmörku, þótt ekki þyki að svo stöddu tímahært, vegna ríkjandi ástands,
að ganga frá formlegum sambandsslitum og endanlegri stjórnarskipun ríkisins, enda
verði því ekki frestað lehgur en til styrjaldarloka.“ — Og
„Alþingi ályktar að lýsa yfir þeim vilja sínum, að lýðveldi verði stofnað á íslandi
jafnskjótt og sambandinu við Danmörku verður formlega slitið.“
Enn fremur var samþykkt með 38 atkvæðum gegn þremur eftirfarandi þingsálykt-
unartillaga frá ríkisstjórninni um æðsta vald í málefnum ríkisins:
„Alþingi ályktar að kjósa ríkisstjóra til eins árs í senn, sem fari með það vald, er
ráðimeyti íslands var falið með ályktun Alþingis hinn 10. apríl 1940, um æðsta vald
í málefnum ríkisins.“
Eru Bretar að hefja nýja sókn?
Þeir íékii Sollum síð
astliðtnn fimmtudag
Þ|éðvea*|ar geta ekki komié feer-
gSgnnm til Libyu.
-------------
"13 RETAR HERTÓKU Sollum á föstudaginn og auk þess
^ tvo þýðingarmikla staði fyrir sunnan og vestan borgina.
Sollum liggur,, eins og kunnugt er, nokkrum mílum innan.
við egipsku landamærin.
í bardögunum misstu Þjóð-
verjar allmikið lið og hergögn,
þar á meðal skriðdreka. Tóku
Bretar marga Þjóðverja til
fanga. Fadden, settur forsætis-
ráðherra í Ástralíu, skýrði frá
því í gær, að aðstaða Breta í
Lybiu hefði batnað til stórra
muna. Samgönguleiðir Þjóð-
verja eru langar og erfiðar og
hefir brezki flotinn sökkt miklu
af skipum, sem voru að reyna
að komast til Tripolis og Beng-
hazi.
Öll skilyrði til snöggra sókna;
eru nú fyrir hendi, sagði Fad-
den. Þá er bent á það, að her
Breta í Tobrouk skapi mikla
hættu á því, að her Þjóðverja.
verði króaður inni í Cyrenaica..
DmræðBraar.
Pundiu/r sameina'ðs þilngs í gær-
kve’Jd'i hófst með því, að forseti,
HaralidluT Guðmundsson, leitaði
afbrigða frá þi'ngsköpum til
þess að hægt væri að taka þessar
þingsályktunartillögur ríkisstjórn-
arinnar til umræðu og afgreiðsliu,
og var það samþykkt með 33 at-
kvæðUm gegn 3 (kommúnista).
Því næst fliuitti Hermann Jón-
asson forsætisráð'he'rra framsögu-
ræðu fyrir þingsályktunartiillög-
lunum. Hann sagði, að þess hefði
ef til vill verið vænzt, að það
stórmál, sem tillö-gurna'r fjölluðu
um, yrði fyrr tekið til umræðu á
alþingi. En ríkisstjórninim hefði
verið það Ijóst, að það þyrfti
mikia athugun og undiirbúning
¥ísitalan hæbkar
m Hijð stig.
Kauplagsnefnd
hefir nú reiknað út
vísitöluna fyrir maímán-
uð.
Hefir vísitalan hækkað
mn þrjú stig og er nú 153
stig.
áður en það yrði tekiö til end-
anfegrar afgreiðslu þingsins, ef
einróma og skýr vilji þess ætti
að koma fram í því. Þess vegna
hefði ríkisstjórnin tekið það ráð
að ræða það fyrst við þingmenn
í því skyni að fi:nna hiain almenna
og sameiigin.Iega viiíja, og hún
vonaðisí til þess, að henni hefði
tekist það í þei'm þingsáiyktunar-
tillögum, sem hér lægju fyri'r.
Fo rsæti'sráöherra raikti því næst
efni þingsályktunartilliagnanna.
Sagði hann, að fyrsti liður þings-
ályktunartöilögunniar byggðist á
pei'rrii skoðun, að Jsiand hefði
eilgnast rétt til fullra sambands-
slita, og væri sú skoðun rök-
studd í tíJIögunni nieð því, að
það hefði orðið að tafca að sér
meðferð alJra sinna mála, þar eð
Danmörk hefði ekki getiað farið
með þau mál, sem hún hafði tek-
ið að sér í umboði okkar sam-
kvæmt samband&'.agasáttmáian-
Um.
Síðari l iður þessiairár þings-
ályktunartillögui, Siagði forsætis-
ráðherrann, fæ]i í sér þá yfilrlýs-
ingu aí hálfu Islendinga, að þeir
myndu ekfci endurnýja sambands-
lagasáttmálann við DanmöritU, þó
að þeiir teldu þiað ekki tímabært
vegna ríkjiandi ástands, að ganga
frá formlieigluim sambiandsisilitum
og áfcveða endanlega stjórnskipu-
Frh. á 2. sílta.
Brezkar flugvélar byrjaðar
rásir á flugvellína á Sýrlandi.
------«,-----
Catroux, foringl frjálsra Frakka i Egiptalaadi,
skorar á landa sina á Sýrlandi að gera uppreisn.
A ÐEINS ÖRFÁUM KLUKKUSTUNDUM eftir að Ant-
-^*-hony Eden skýrði brezka þinginu frá því í fyrradag að
Þjóðverjar væru farnir að fljúga til Irak með viðkomu á
flugvöllum í Sýrlandi, hófu brezkar ^ sprengjuflugvélar
harðar loftárásir á þrjá helztu flugvelli landsins, sem vitað
var að Þjóðverjar höfðu notað og er talið, að margar þýzkar
flugvélar hafi verið eyðilagðar í þeim árásum á jörðu niðri.
Þetta var tilkynnt í Lundúnaútvarpinu sí'ðdegis í gær.
Jafnframt var frá því skýrt, að Catroux herforingi frjálsra
Frakka í hinum nálægari Austurlöndum, sem hefir bækistöð
sína á Egiptalandi, hafi ávarpað Frakka í Sýrlandi í útvarpi og
jafnframt látið varpa niður flugumiðum með áskorun til þeirra
um að gera uppreisn gegn yfirvöldum Vichy-stjórnarinnar þar.
Þá hefir verið frá því skýrt,
að frá Sýriandi til Jrak hafi veriö
flluttar uin 800 smátestir franskra
hergagna.
í morgiun snemma var ílutt í
útvarpið í Londlpn erindi lam
sambúð Bneta og Frakka pg
Bandiaríkjanna og Frakkia. Sagði
fyri-rtesarinn,, að Breiar og Frakk-
ar hefðu verið fóstbræður í 40
ár. Bretar hefðu ekki áfellst
Frakfca, er þeir gáfust upp í ifyr’ra
sumar, og þess hefði verið vænzt,
að Vichystjórnin myndi vernda
heiður Frakkliands með því að
I Frh. á 2. síðai.
Nofðmanua í dag
Erindi Esmarchs sendiherra
i ntvarpimi í morgun.
Þ
JOÐHATIÐARDAGUR
Norðmanna, 17. maí,
er í dag. Hefir félag Norð-
manna og Norðmannavina
gengizt fyrir hátíðahöldum í
dag af þessu tilefni.
Kl. 10,20 hófust hátíðahöldin
með því að sendiherra Norð-
manna, hr. August Esmarch,
flutti ávarp í útvarpið til allra
Norðmanna á íslandi.
Hann hóf mál sitt með því
(Frh. á 2. síðu.)