Alþýðublaðið - 11.06.1941, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 11. JÚNÍ 1941.
AlÞVBtJBlffiMÐ
—i I l 114 I *** - mÆ
Kiut}on: atassa
4861: IitatandMJ- icáttir.
6) Hftetfbnmt 218. 4886: Y1Ö4- B.
(bfljma) Brtrrallag«t« 56.
Aígstíá8a2»: Alþýthibóstntt vHS H
4966 og 4666.
Yor6 kr. 3.96 á asánuOL 1S now í
UÞf BUPRINTSMISJAN H. T
UndifriðDriin iegn stríðstryningnnni.
Breska mennmoarstofannin.
„The British Council“
hefir ákveðið að veita tveimur íeienzkum kandídöt-
um styrk til framhaldsnáms við enska háskóla á
komenda háskólaári. Styrkurínn nemur ca. 6500 kr.
til hvors styrkþega.
Eyðublöð undir umsóknir fást hjá Brezku sendi-
sveitinni i Þórshamri, Reykjavík.
Umsóknir sendíst fyrir 1. júlín. k. til annars hvors
okkar undirritaðra, sem úthluta styrknum, samkvæmt
samkomulagi brezkra og íslenzkra stjómarvalda.
Reykjavík, 6. júní 1§41.
Páimi Hannesson. Cyrii Jackson.
Sfgfals Elíassoai: «
Vörður djúpsins
®9
SiimanBadaBorinn i ketani i]öss m kekkingar.
Fimtudagskvöld kl. 872 i Iðnó.
Aðgöngumiðar seldir sama stað kl. 5-7 og við innganginn.
NÝLEGA hefir v-eriö farin
herferð um landið, sem fáir
hafa. Veitt mikla athyigili. Héöain
ár Rieykjavík hefir verið róið að
pví öllum ámm meðal smáút-
gteirðarmanna, að ko.mía í vieg fyr-
ír framkvæmd stríðsslysatrygg-
inga á hafinu kringum ísl-and.
Fyrir pes-su hafa st-aðið mokkrir,
ekki margir, stríðsgróðamenn hér
í bænum, pó að peir hins vegar
hafi beitt fyrir sig smáútgerðar-
jnönnum og jafnvel sjómönnum
á sumum stöðum- Er pað ekki í
fyrs-ta skifti, sem íhaldið reynir
hlÖ setja verkafólkið í aindstöðu
við sína eigin hagsmuni og ör-
yggí-
Saga pessa máls er á pessa
leið:
Síðastliðið hauist, efti'r að tund-
mrdúflum hafði verið lagt á viss
-svæði kringum landið, fómst
prjú skip á stuittium tíma, tvö fær-
neysk og eitt en-skt. Sannað var,
,að pau hefðu farizt á tundurdufl-
ium. Jafnframt pessu bárust dag-
lega fregnir uim, að tundurdufl
vœru á reki hiinigað og pangað
«g sum spriungu jafnvei í fjömim.
Um petta leyti kaliaði félags-
málaTáðberra á siinn fuind mokkra
sérfróða menn o-g fullltrú-a út-
ger'ðaTmanna og sjómainna ti'I að
ræða við pá um ákvörðun hættu-
svæð-a. En samkvæmt löguim Um
-stTíðstryggmigar skal fé'lagsmáía-
Táðherra ákveða hættusvæðin.
Meðal pes-sara manna, sem maettu
á fundi félagsmálaráðherra, vo-ru
formaður félags íslenzkra botn-
vörpuskipa-eig-enda og* Landssam-
bands útvegsmanina, Kjiartam
Thors, og formaður Sjömatmafé-
lags Reykjavíkur og forseti Al-
pýðusambands ísl-ands, Sigur-
jión Á. Ólafssom. Alls mættu á
fundinium 5 menn, og urðu p-eir
allir sammál-a um pað að ákveða-
hafið krimguim ísland hættusvæði,
en p-að hafði í för með sér, að á
siiglingum kringium iandið varð
að stríðsslysatryggjia sjóm-ermiina'.
Var og gefin út r-eglugerð Um
petta, og var m-eð pessu orðið
v.ið kröfum sjómanna, s-em höfðu
o-röið æ harðari.
Stiíðsslysa-tryggiingaféiagið hóf
nú að framkvæm-a p-etta, og v-oru
ákveðin iðgjöld til pessara trygg-
img-a, en pegar átti að faira að
krefja inn iðgjöldim, mætti pað
almikiilli mótspyrnu. Neituðu all-
margir að greiða p-au, og mót-
mæluim fór að riigna niður yfir
stríösslysatrygginguna og alpingi.
Kioim brátt í ljös, að pessi ald-a
var vakin af einhverjum bak-
tjaldamönnium hér í R-eykjavík,
og ýmsir íhaldspimgmienn gengu
berserksgang út af pessu- í ping-
inu tökst að k-oma i veg fyrir
pað, að bæturnar yrðu lækkaðar
eða þær afnumdar. Eftir allmik- J
ið þóf var máli'ð Jeyst. Skal -ið-
gj-aldið vera hið sama og til hinna
venjuéegiu trygginga-, en ríkis-
sjóðu-r skal greiða mismlumiinm.
Hi-ð hörmulegasta við pettia
mál allt er það, að himum dul-
klæddu undirróðursmönmum hér
í Reykjavik tókst að fá sjómenn
á nokkrum stöðum til að taka
pátt í þessari baráittu gegn ör-
yggi peirra. Því að pað var af
ráðmim hug stefnt að þvi fýrst
og fremst að fá afnumda skyld-
un-a lum að sjómenn á miðu-num
krimgum lamdið skyldu veira
stríðsslysatryggðir.
Áður em hafið kringum Island
var ákveðið strí-ðshætituisvæði
voru sjómenn farnir að neita að
siigla nema að peir yrðu stríðs-
slysatryggðir. Þ-etta var eðlilegt,
p-ví að hættan hafði margfaldazt.
Ákvörðun félagsmálaráðherra
hafði líka þ-au áhrif, að 25 sj-ó-
menm, sem fóruis-t með Gu-llfossi
og Hirti Pétursisyni, fengUst bætt-
ir samkvæmt stríðsslysatrygg-
imgalögunum, og nam tryggingar-
upphæð peirra um 500 púsund
krórnum. Munaði p-etta geysi'miklu
fyrir ekkj-urnar iotg börn peirra.
— Þá skal pess getið, að nýlega
fórst vélbátur fyrír Vesturíamdi.
Emiginin vi'ssi hv-ermig, fyrr en að
1-óðas-tampar úr bo-nium fundust
af t-ilvilljun, og peir bánu nrerki
eftiir skoit og sprengj'ubrot. Há-
setarmir á pessum báti v-erða
bættir samkvæmt stríðstryggimg-
unni, en ef tekizt hefði að eyði-
leggj-a málið, eins og að var
stefnt, hefðu pessir mentn ekki
fengist bættir. Og svo er veríð að
svívirða sjómenn, sem pora áð
segja pað opimberlega, að peir
frábiðji sér simjaður og fagur-
gala, em ó'ski friekar eft’iir aðgerð-
(pim í pá átt, að kj-ör peir-ra séu
bætt og öryggi p-eirra aukið.
**
Tvö bifreiðarslys
urðu í gær. Maður varð fyrir
brezkri bifreið á Laugavegi og
meiddist lítilsháttar á fæti. Þá
varð maður fyrir brezkri bifreið
í Hafnarstræti og meiddist lítils-
háttar. Báðir mennirnir voru
fluttir á spítala og þar gert að
meiðslum þeirra, en því næst voru
þeir fluttir heim til sín.
Kaupi gull hæsta verði. Sig-
urþór, Hafnarstræti 4.
Gnðmnndnr¥ilbjðinis
son fimmtngnr í dag
UÐMUNDUR VILHJÁLMS-
SON, framkvæmdastjóri
Eimski'pafélags íslands, er fimmt-
íugur í dag. Hann er löngu orðinn
landskunniur maður fyrir störf
sín í págu Eimskipafélagsims,
sem hanm hefir rækt af fra/múr-
skaramdi dugmaði og samvizkiu-
semi. Hamin tók við' stj-órn þessa
fyrirtækis, p-egar hvað mestir
örðuglei'kar steðjiuðu að félagimi,
iog hefír h-onum tekizt að ráða
fram úr peim svo vel, að h-agur
félagsins hefir stöðugt blómgazt
und'ir forstj-órm hams og er nú
betri en mokkru simni fyrr í sögiu
pess. ; i
Guðmundur Vilhjálmssom er
víðsýnn maður, en jafnfnamt gæt-
imn, og hafa þessir tveir megin-
kiostir hans k-omið félagi því, er
hann stjómar, að ómetanlegu
gagmi. , - ,
Ailir, sem kynnzt hafa Gúð-
mundi Vilhjálmssyni, lijúka Iipp
einum mlunmi um driengskap hana
og manmkiosti, og þeir eríi margir,
/sem í dag senda homum h'lýjar
kveðjur og óskiir Um að hanm
beri gæfu tú að ihalda áfrani
sínu pýbingarmikla stamfi fyrir
land og pjóð með sama dugnað*
og árvekni og hingað tii hefin
verið.
xxxxxxxxxxxx
Útbreiðið
Alþýöublaðið.
xxxxxxxxxxxx
hvort þá skortir nokkuð á um
trúarlegar tilhneigingar á við
aðra menn. Það hygg ég ekki,
inema síður sé, því að krafta-
verk og undur sjá þeir gerast
öðrum mönnum oftar.
En öll hin stundum yfir-
rnannlega orkubeiting sjó-
mannsins til að halda sér í jafn-
vægi á stundum starfs og
hættu, á ekki lítinn þátt í þeim
athöfnum sumra þeirra og orð-
um, sem þeim kann að vera leg-
ið á hálsi fyrir í landi og ein-
mitt valda nokkru um ranga
dóma á þeim. Það kostar að
vera karlmaður. Það kostar að
þurfa ajð einbf^ilta allri sinni
orku, andlegri og líkamlegri
langar stundir í ofsaveðrum eða
við óvenjuleg vinbuskilyrði. Til
finningalíf þeirra kréfst úr-
lausnar og lífsnautnar, en því
má ekki gleyma, að hvernig
þessu hagár í tómstundum í
landi, er ekki sízt, komið undir
þeim skilyrðum, sem fjTÍr hendi
eru, eru ekki sízt komið undir
því, hvort sjómanninum mætir
í landi hópur gráðugra úlfa,
sem sækist eftir fé hans, með
hverjum hætti sem það kynni
að nást, eða hvort honum fagna
vinir ,skyldir og óskyldir, sem
leitast við að gera honum dvöl-
ina sem ánægjuríkasta og
notadrýgsta. Þess ber því að
gæta, að því betur, sem þjóðfé-
lagið er mannað, og því betur
sem það sér fyrir þörfum sjó-
mannanna í landi, því betri
þjóðfélagsþegnar verða þeir. Þá
er og hitt, því meira öryggi og
því betri starfsskilyrði sem þeir
eiga á sjónum, því minna verð-
ur misræmið milli þeirra í höfn
og þeirra, sem eiga þess kost að
lifa dag hvern rólegu menn-
ingarlífi. Það er ekki úr vegi, að
vakin sé einmitt á Sjómanna-
daginn sérstök athygli á þessu.
Um hið síðara atriðið, öryggið
og starfsskilyrðin á sjónum hef-
ir orðið svo mikil framför, að
það er þjððinni sem menning-
arþjóð til mikils heiðurs, og svo
virðist, sem stefnt verði í sömu
átt írámvegis, og er þá vel. En
um hið fyrra atriðið, aðbúð
einkum einstæðingssjóm-anna í
landi er mikils ávant, og þar úr.
miklu að bæta fyrir samtök sjó-
manna og þjóðfélagið í heild.
Það er langt frá því, að sjó-
mönnum fagni þjóðfélagið sem
skilningsríkur vinur, miklu
frekar mætir það þeim oft sem
glefsandi úlfur. En of langt mál
yrði að fara hér verulega út í
þá sálma.
Biskup lands vors, herra Sig-
urgeir Sigurðsson, hefir minnzt
látinna sjómanna. Oft hefir
þungra skatta verið krafizt af
sjómannastéttinni, en sjaldari
sem nú. Allir gera sér vonandi
grein fyrir váveifleik þeirra at-
burða, sem gerzt hafa, bæði af
völdum villtra afla hinnar
dauðu náttúru og af villidýrs-
eðli mannanna sjálfra, og nú
síð-ast hið hörmulega níðings-
verk, sem unnið hefir verið á
vestfirzkum fiskimönnum, þar
sem fyrir fáum dögum hefir
skarð verið höggvið í raðir dýr-
firzkra sjómanna, og stóðu þar
önnur cpin og blóði drifin fyr-
ir. 122 sjómenn hafa beðið bana
á þessu ári, og víst finnst öllum
það ægilerjfa há tala. En þó
hygg ég, hefi það á tilfinning-
unni, að menn geri sér ekki svo
grein fyrir þessu, sem vert
væri. Við undrumst manntjón-
ið úti í löndum, þar sem stór-
þjóðirnar berast á banaspjót-
um, en við berum vart saman,
hve okkar tjón er stórfellt,
samanborið við fólksfjölda hér
og meðal stórþjóðanna. Missir
122 manna svarar til 60 þús-
unda mannfalls í Bretlandi
einu saman og hálfrar milljón-
ar manntjóns í öllu hinu brezka
heimsveldi. Og þið vitið, að
manntjónið í Bretlandi eða
Bretaveldi hefir alls ekki verið
neitt svipað þessu. Athugið
þetta: Manntjón okkar á sjón-
um af völdum náttúruaflanna
og mannlegrar villimennsku er
á þessu ári margfalt við tjón
Breta og Bretaveidis í ófriðin-
um, þrátt fyrir bardaga þeirra
í Libyu, Abessiníu, Grikklandi,
á Krít og í Irak. Við þennan
samanburð ætti engu að þurfa
að bæta.
En þá kem ég aö atriði, sem
ég tel ekki mega vera ógetið
um að þessu sinni. Það er þetta:
Ég hefi heyrt ávæning af því,
að menn liggi sjómönnum á
hálsi fyrir að hafa ekki undan-
farið siglt með fis£ til útlanda.
Menn hafa heyrt nefnda
hræðslupeninga. Ég veit ekki,
hver er upphafsmaður þessa
orðs, en ásökunin,. sem ég
minntist á, er sama eðlis og
þetta alræmda köpuryrði.
Hvorttveggja er vottur fárán-
legs skilningsleysis og skamm-
sýni, en ekki mannvonzku. —
Báru orð skipstjórans á Fróða:
Sinnið fyrst um bróður minn,
báru þau vott um skort á hug-
rekki og manndómi? Hefir
framkoma þeirra manna, sem
lent hafa í ógnum ófriðarins og
okkur hafa komið sögur af, bor-
ið vott um vöntun á stillingu,
manndómi og hugrekki? Nei,
og aftur nei, og hver, sem ef-
ast um hugrekki íslenzkra sjó-
manna og karlmennnsku, hann
má fyrirverða sig fyrir skamm-
sýni sína og skepnuskap. Fyrir
vestan var í vetur lagt tundur-
duflum á miðunum. Það leit ut
fyrir að allar bjargarleiðir
mundu lokast. Á einum stað var
fundur haldinn með formönnum
til að tryggja það, að ekki yrði
róið á önnur svæði en þau, sem
mættu teljast örugg. Eftir langt
samtal og margvíslegt, virtist
samkomulag tryggt um að sækja
aðeins á ákveðin mið. Þá spurði
einn af þeim, sem gengizt hafði
fyrir því, að funidurinn yrði
haldinn.
— Þið róið þá ekki á þetta
svæði sem við teljum hættulegt?
Það er afgert mál.
Það varð alger þögn. Svo reis
upp elzti formaðurinn, grá-
hærður og mótaður af barátt-
! í { Frh. á 4. síðiu. ,