Alþýðublaðið - 20.06.1941, Síða 3
FÖSTUDAGUR 20. JÚNI 1941.
ALi»t0OBLAÐIÐ
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefó* Pét-
úrsson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu Við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Erlingur Friðjónsson.
Fjárlogin.
KaipojaM vimofölks oo laodverkamanfla
FYRSTA FRUMVARPIÐ, sem
fram kemh'r á hvierju þingi,
er f j,á r 1 agafrum varpi iog þó er
þa'ö venjulega ajfgríeitt að fullu
síðast mála, eða me’ð þeim sí’ð-
ustu. Sýnir þetta, betur en niokk-
u& annað, hve vandasamt málið
er talið, oig1 hve miikill tfcni og
vinmt er í það lögð. Hér í blað-
inu var þess ■> a'ð niokkrn gietið
þegar fjárlögin voru afgreitíd, og'
þá um leið helztui breytingarti'l-
lagna, er samþyk'ktar voru. Þess
var þá getið tÖ, að fjáriögin
myndu verða meö nokkrum tekj'u
halla, þó' ,að ekki væri þá, á
meðan ekki var búið að reikna
þau saman, hægt áð se-gjfl ná-
kveemlega hve mikill hann væri.
Þetta hefir .nú koimi'ð á d-agfcm.
Þ-essi fjárlög fyrir árið 1942, eru
þau langhæstu, sem nokkurntíma
hafa verið samþykkt, því að
rekstrarútgjöldin nema raú 24
mililjönum krón-a,
Til samanburðar má niefna að
rekstrarútgjöldm hafa undanfar-
in 5 ár verið ákveðin sem hér
segir:
1937 14,9 millj. kr.
1938 16,3 millj- kr.
1939 16,7 millj- kr.
1940 17,8 millj. kr.
1941 18,0 ttiillj. kr.
eða eitts og yfitlitið ber með sér
alltaf nokku'ð hækktmdi.
Hefir þetta, á u-ndatt-förnu-m ár-
um, árlega gefi-ð blöðuim Sjálf-
stæðisflokksins tilefni till þess að
fárast mjög um ógætilega fjár-
málastjórn, og nauðsynina á því
að skipt væri' um stefnu-' En hvað
kemur svo á daginn þegar Sjálf-
stæðisfliokkurinn tekiur fjájrmála-
stjórn-ina í srnar hendur. Lækka
þau þá? Ne-i, þau hækka og það
m:jög verulega, -ekfci fcm nokkur
hundriuð þúsund, heldur uim 6
m .i 1 lj-ón i r pg eru þa-r að auki
afgreidd með 800 þús- kr. tekju-
haT.a, sem ekki hefir k-omið fyrir
í mörg áf. — ,Enda hefir nú
brug-ðið svo við að bæði M-org-
. un-blaðið og Tíminn v»]ja þvo
s-ig aö nokkm af þessari fj-árlaga-
afgreiðsiu, sbr. grein Sk. G. í
Tímanum á þriðjudagmn var,. iog
MorgunblaÖaö n-okkm áður.
. En hér getur hvomgur þessara
aðila sboti-ð sér undan ábyrgð.
Þö áð hin stóru orði'n Sjálfstæð-
i.sflokksins um ögætilega fjár-
málastjóm á undanförnum árum
séu nú orðin að minina en engú
og þö að FramS'óknarflokkurinn
skipl sem sten-dur ekki sæti fjár-
málaráðherra, geta hvoimig-iir þ-ess-
ir flokkar þvegi'ð sig af því að
bera að fullu, að sínum h'luta, á-
byrgð á fjárlögunUm e-ins og þatt
nú eru, sem stærstu flokkar þings
ins, því að v-arla hiefir Alþýðu-
flokkurinn ráðið heim mn/'. Vær-
ingar þess-ar mit f' na eru
því ekki annað e.. t... .-i yfirid-ór
vondrar s-amvizku, s, m veit Upp
á siig að hafa sagt meira en
hægt vár að standa við.
Helztu útg j aldah ækkaniirnar,
leru í fyrsta lagii verðliagsuippbóí-
in handa starfsmönnium rikisiins
hátt á aðra milljón. Hjá þessari
greiðsliu varð ekki m-eð neinni
saningirni kiomizt og þarf því ekki'
vdð neinin að deila um hana, I
þessu saimbandi ma eiinnig mfcma
á a-ð rekstursboismaður rEkisins
ýmiskoinar, sjúkrahús, skólar o.
fl. o. fl. hefir hækkað með auili-
inni dýrtið.
1 öðru Lagi stafar megnið af
hækkunmni af au'knum fratmlög-
um til verkliegra fram'kvæmda.
13- gr. (vegir icíg hafnargerðir)
hækka uim 1,4 milljónir miðað viö
yfirstandandi ár og 16. (verkleg-
ar framkvæmdir) um 1,5 milljón-
ir. Vi-tanlega getur mjiög brugðið
tfc beggja viona hvoH haagt verð-
ur að vinina öll þaiu verk, sem'
þarna er g©rt ráð fyriir, en allt
eru þetta n-auðsynlegar og þarf-
legaJ framkvæmdir, 'Og' gott að
eiiga viinntu þessa tiT göða, ef
atvinmiástandið breyti-st, tii hins
vena frá því sem nú er.
Lokiks er þess að geta að 17.
grein (almienn s ty rktarstairf sem ii,
berklavamiir, alþý&utryggilngar o.
fl- o. fl.) hækka um n-dkikuö á
aðra miiiljón ’króna frá því sem
gert er ráð fyrfc á þessu ári. Miun
ar þar mestu Wm jöfnumarsjóö
bæja p(g sVeitafélaga, s-em tek-
inn ©r nú i,nn á þessa grein með
700 þús. kr.
Aðrar breytingar eru margar,
en allar mlinni.
Fyrir þá, sem tala hátt um
óvarlega fjármálaaifgreiðslu er
rétt að athuga það, að eftiir öllium
sólarmerkjum að dæma lei-t svo
út sem vemlegur tekjuafgangur
myn-di verða á ríkisreikninguii-
um fyrir yfi-rstandandi ár, sér-
staklega vegna þess &ð íiekj-u-
og eignaskattu-rittn gefur áreiðan-
lega miiklu mei-ra í ríkiissjóð,
vegna hinna nýju skattaílaga' en
g©rt hafði v-erið ráð fyrir. Mun-
þesisi tekjuvon- hafa gert margai
þingni'enn bjartsýnni vi-ð áf-
greiðslu fjárlaga fyriir næsta ár,
en ell-a mundi.
En þessi tekjuvon h-efi-r nú
skyndilega o-rðið minina virð-i fyr-
ir afk-omu ríkissjóðs en efni stóðu
til, þa-r s-em n-æst síðasta d-ajg
þingsins va,r samþýkkt heimild
t’i'l a-ð gr-eiða úr ríkissjóði 5
m i 1 lj ónir kröna ,.ti'l dýrtiðar-
,ráðstafan,a“. Má búaist við að lít-
ill verðii -eftir tekjuafgangurinn
þegar þessi upphæð er greidd
oig ekki ba'r á, að Framsólkna'r-
flokkusrinn væri neitt „klökikur"
vdð að bera frarn kröfun-a Um
þessar milijórniT úr ríkissjóði, þó
að Tímiinn tali svo á eftir um ó-
gæti’lega f járlagaafgreiðsI'u.
Hér hafa nú verið rákii'n nokk-
ur atriöi hi-nna nýj'u fjárlaga eins
N X þegar alþin-gi h-efir eytt
alljöngum thna í hin svo
köIlUðu ‘dýrtfðamiál, og útvarp
og blöð túika dýrtíðarmáliin ná-
’lega eingöngu í því Ijósi, að hlut-
ur framleiðenda til landsfcis sé
fyrir biorð borinn og verja þurfi
fé af hinu opinbera til þ'ess að
jlafna aðstöðu bænda við aðrar
stéttir þjóðf-élagsin-s, er eidfeá úr
vegi að rifja upp eldri fróðleik
í sambandi við þiessi mál, sem.
sýnir hvemiig forfeður okkar
möttu vinnu' hjúa sinna og
kaupafóliks tfc verðs móti þefcra
eig-fci frandeiðslu, og hvað þeir
töldu sér fært að greiða fyrit
hana. Listi' sá, er hér birtist á
eftir, yfiir kaup'gtleiiðsIUir bænda
til verkafóliks og kaupafolks, er
að þvi leyti sérgtæður meðal
kauptaxta hér á landi, að hann er
tilbúittn af bændunum sjálfum,
réttur verkafólki þei'rra án í-
hlutunar þess, því þá er hann var
settuf, var hvorki tíl Allþýðuisam-
ban-d Islands né Vinnuveitenda-
félag Islands, till þess að takalst
á um hagsmnni þessara tveggja
stétta- Þessi gamli vinnutaxti er
því algerlega settur af öðrtum að-
ilanum, atvitnnurekandauum, og
má þvf gera ráð fyrir, að séð sé
sæmilega vel fyrir haig hans, er
ta-xti þessi er settu-r. Mér er ékki
kunniugt um, frá hvaða tíma hann
©r, en það vefc ég -um ald'uir
han-s, að hann hefir ekki o-rðið til
á þeirri' öld, s-em nú er að liða,
þvi ég ritaði hann upp eftir
k-ennara mínum, Toria Bjarttaisyni
í ólafsdal.um síðus-tu aldamót, og
mun þá að mestú- eða öllU hafa
verið hætt að nota, hann í við-
skiftum manna á meðal, og ekki
er mér heldur kunnugt um, að
hann sé mokkuirs stáðar færöar í
letur.
Þótt allmargár liðær þessa fo-rna
kaniptaxta skifti ekki máli í þeim
umræðum, sem nú fara frarn um
dýrtíðar- oig kauipgjaldsmál, þá
leyfi ég mér að láta hann k-oma
hér fyrir almenn'Inigssjónir í hteild,
eins og ég rita&i hann upp fyrir
nálægt því 40 áriim, í von Mm
að lesandinn telji hann ékki ó-
mierkilegri -en ýmislegt anuað,
sem blöðin flytja, og m'un ég svo
taka nokkra liði hans t’i-1 athug-
unar á eftir í sambandi við þaU
mál, sem nú eru mest á dagskrá.
Kziupgjald vinnlufólbs og
kaupafólks:
ÁrskaUp vinnumainns sé 140 til
og þau eru á p a p p íi r n u m.
Hvernig þau stamlast í Veruleik-
anum er aftur érfitt að segja,
því nú getur á skemmri tíma en
einu ári’ margt s'bip-ast öðruvísi
en ætlað er.
Hefír oft verið bent á það af
Alþýðublaðiniu, að eðlfceg fjár-
laigaafgreiðsla fæst ekki nema
rétt fyrir þann tím-a þegar við-
k omand i fjárhagsár er að byrja.
Ef fjárhagsárið er álmanaiks-ár-
ið, þyrfti' að affgreiða fjárlögin
rétt fyrir nýjár, eða meÖ nú-
verandi afgreiðslutitma, aö iáta
fjárhagsáriö byrja 1. júlí.
Á þess'um övissiu- thnum sem
viÖ nú l'ifum á, væri slíkt fyrir-
ko-mulag ekki einast-a eðlilegra,
h-eldur sjálisaigt-
180 álnir á iandsvísU, en vienu-
kionu 80 tí'l 120 álnir.
ViikukaUp karlmanns sé við
viorvinnu 12 álnffr á landsvís'u,
en við beyvmn'u 20 álnir.
Vikukaup kvenmanns sé við
vorvinnu 71/2 aUn á landsvísu, en
við beyvinnu 12 álnffr.
Ef kaUpið er grefct í peninglum,
rfeiknast það eftir maðalalin verð-
lagsákrár þeirrair, sem gildir það
ár. • - I- f
Sá hluti kaupsins, sem greidd-
uir kynn.i að verða í -landauaum,
skal greiddur þannig, að hver
etnn af eftirtöldum liðum jafn-
gildi viku'kau-pi karlmanns um
beyattnir:
1. Ein rer framgengin.
2. Tveir di'l'kar, hver á 60 puind
3- Fulloröinn saUður.
4- Þrjú kindarióður.
5- Tveir fjóröungar smjörs.
6- Þrlr bestar taÖa.
7. Sex hestax úthey.
8- Fjórir fjórðungar tólg.
9- Hundraö pottar af sekkbæiU
skyri.
10- T-ö-lf álnir hvítt vaðmá-1.
11. Tuttiuigu lambss-Iátur.
12- Tíu fjórðungar hákari.
13- Tíu fjórðungar har&fi.skur.
14- Fjörutiu- bönd ísa.
15- Emn fjórðungur leður.
16- Tvö hundruð og fimmtíu
pund kartöflUr.
17- Þrjú hundruð pund gu-lrófur.
18- .Karimannsfæ&i í 18 duga.
19- Húsmennska fyrir einn mann
í eitt ár.
20- Eitt hundrað og tuttugu
pottar nýmjólk.
21. Engjalán undiir 36 hesta, hver
á 200 pund.
VikukaUp kvenmanns sé 3/5 af
fcaúpi karlmanns-“
Auk þessa- kaiups fæddi bónd-
inn hjú sín og kaiupafólk.
Ef teknir eru 4 ]iðir þessa
gamla kauptaxta, sem mest ber
fiú á í viðski-ptum bænda log neyt
enda, svo sem kj-ötið, mjólkin,
smjörið og skyriö, kemur í ljós
að verð á þ©im afurðum, s-em þar
eru táldar, er fyliilega upp á
móti hæsta kaupgjaldi í landinu.
Kaupamaður í sveit sem 'tæki
kaup sitt í landaurum, eftir taxta
þessum, fengi samkvæmt verði
í Reykjavík á þefcn afuirðum kr.
134,00 í vákukaUp, eða sem næst
því, og skal þetta nánar skýrt.
Anna-r liður taxtans ætlar
kaupamanni um heyanmir 2 dilka
í vikukalup. Sé gjört ráð fyriir 16
kg. kjöts af hverjxmi dilfc, sem
mun vera nálægt meðal þUnga,
eða 32 kg. af báðum, gjörir þ-aö
meÖ núgildandi kjötverÖi kr. 2,20
aö frád regnu geymslugjaldi yfir
vetuitínn kr. 83,00. Möri gærur og
slátur áætlað kr. 32,00 alls kr.
115.20- Fimmti liÖur gjörir ráð
fyrir 2 fjórðungium smjörs í viku
kaup, eða 10- kg. Söluverð nú
kr. 8,95 á kg. eða kr. 89,50. Átt-
undi Þður telur vikukaUpið 100
lítra af s-kyri á kr. 1,30, eða kr.
130,00, og 20- liður 120 lítrair ný-
mjölk á kr. 0,76 lfcirinn, eða kr.
91.20- Allt Reykjavíkurvei'ð. Með-
altal þessura 4 iffba er kr. 106,00,
aU’rum sleppt.
Sanngjamt mun að áætla fæði
kaupamanns kr. 4,00 á dag þegar
kjöt, smjör og snjólk er k-omið í
það verð, sem greint er frá hér
að lofan, eða kr. 28,00 um vikMn*
og er þá vikUkaUp kaupamann*
ins við beyskap komið upp í Skr.
134,00, ef greitt er með afurðun*
bænda, log fylgt gam-la landaum
taxtanum, eða fylililega eins hátt
og kaupgjald- er nú hæst í iland-
inu.
Sjálfsagt ér ekki ástæða tfc aé
álsta að bændur á siðastliðilntti
öld, eða næstu öld'um þar á und-
an, þegar kauptaxti þessi er sett-
ur, hafi ákveðffð hann- sér i óhag,
þégar nægilegt framboð var á
vinnuafUí, og þeir aigerliega ein-
ráðir um kaUpgjaldið, og tæp-
lega hefir aðstað þeirra veriö
betri tfc þess að greiða hátt kaup
gjald þá, en bænda er yfir-leitt
nú. Þá vorui ekfci venkfæri tfc
þess að létta vinnuna með aðstioð
hesta eða vélaafls, og til þesis að
gjöra framleiðs-lu' beyanna ódýr-
ari, eíns og n-ú, eða útlendur á-
burður tfc þess að létta voirvinn-
unai, spara vinnUaflið og auka
grasið- Efcihverjjr kwnna nú að
segja að bændurnir fái ekki
nema niokkurn- hlu-ta af því verði,
siem neytendumir greiði fyrir
afurðir þeirra-, en slíkt er engin
nýung, og sennilega hefir ékbi
minna gengið til miU'iliðanno ai
ver&i landbúnaðarvaranna fyrir
síðustu aldamót, en n-ú, þó samn-
arlega sé þaö nóg sem þeir hiírða
af verði h-snnar.
Fjarri mér er að vfcja að hliat-
ur bænda sé lakari en ammámaj
stétta þjöðfélagsins, en þegar
verkamaburinn fær kli-ppt óg skor-
iö kaup sfct hækika& í samræmi
v;ið dýrtíðitta, tel ég að aðrar
stiéttir verði að sætta sig við
svipuð kjör, og ég fæ ekfci betur
séÖ en að bændur hafi fengiö
fýlliliega kjör sin bætt á móti
verkamönnunum, svo þieir megi
vel við un-aí bráð. En vilji stjóm-
in efcthvað gera tfc almenura
Umbóta í dýriíðarmáiUmum, ættá
hún að leggja hem'ill á óhæfileg-
an gröða sumra þeirra, sem Uota
aðstöðu sína til óhæfilegrar á-
genigrai í viÖskipt'mn, svo sesn
Eimski-pafél. íslands, sem stung-
ið h-efir niður hjá s-ér á síðasta
ári hreinum gró-ða, sem nemur
um 150 króníum á hveri 5 manna
heimfci í la'ttdinu. Þingið ætti að
vera minnugt þes-s aÖ tfcgaogur-
in-n með st'ófniun Eiimskipafélags-
ius var sá, að útfcoka aö almenn-
(ingur í lattditau væri beittur harð-
neskju af þeim sem flutniuga önn
Uðu®t fyrir þjóðiUia að og frá
lamdinu, og þegar þeir sem nú
stjó,m.a þessu fyrirtæki álmenn-
ittgs, sem þeim hefi-r verið trú-
a-ð fyrir, h-afa plgerlega- bundið
fyrir augun, svo- þeit’ sjá elkki
lenigur hinn upphafíegá og sjálf-
sagða tilgang þ-essa fyrirtækis,
vrerður þingið að túlka vija þ jóð-
arinnar gagnvari stjómendum
þess-
Erlingur Friðjónsson.
Lögberg
skýrir frá því, að í byrjun maí
hafi hermálaráðuneytið í Qttawa
skýrt svo frá, að allir canadiskir
hermenn væru farnir frá íslandi,
en í þeirra stað kominn liðsstyrk-
ur frá öðrum hlutum heimsveldis-
ins.