Alþýðublaðið - 26.06.1941, Blaðsíða 2

FGíMTUDAGUR 26- JÚNÍ 1941.

JjmíUviefíiió ngjaí]
ii Látið
TIP TOP
•G ' <>
spara yður erfiðið
I við stórpvottana. I
| |
i| TIP T O P er nú vinsælasta !!
ii þvottaduftið og fljótvirkast. ii
X *S
S S
S i 7
]
| DndraefBið nýja TIP TÖP!
AlÞtWWAMP
Hvað er tundurskeyti?
ÞAÐ var tundurskeyti, sem sökkti „Atheniu“ á fyrsta
degi styrjaldarinnar; það voru tundurskeyti, sem
sökktu kjarna ítalska flotans í Tarantohöfn; það voru tundur-
skeyti, sem löskuðu og gerðu síðan út af við „Bismarck“, og
tundurskeyti hafa sent hundruð þúsunda af kaupskipum
niður á hafsbotn og grandað þúsundum mannslífa.
Þeir eru því margir, sem velta því fyrr sér, hvað tund-
urskeyti í rauninni sé. í eftirfarandi grein verður lítillega
reynt að skýra frá því, en það er enginn leikur, því að tund-
urskeytin eru einhver flóknasta vítisvél, sem til er.

SKYRINGARMYND AF TUNDURSKEYTI.
Tundurskeytið er eitt flóknasta og ógurlegasta vopn, sem nú
þekkist. í einu skeyti eru alls 6000 hlutir og það kostar 52.000
krónur. Hlutir tundurduflsins, sem merktir eru á myndinni, eru:
1. Sprengihnappur. 2. Öryggislás. 3. Svokölluð „veiðihár.11 4.
Hvellhetta. 5. Sprengiefni. 6. Geymir með samanþjöppuðu lofti.
7. Vatnsgeymir. 8. Vatnsþrýstings-dýptarmælirinn. 9. Pendúl-
tækið. 10. Paraffin flaska. 11. Tæki, sem setja vélina af stað.
12. Gikkur, sem setur vél'ina í gang. 13. Vélin. 14. Snúnings-
mælirinn. 15. Servo-vél. 16. og 17. Öxull. 18. Efra lóðrétt stýri.
19. Vinstra Iárétt stýri. 20. Tannhjólaútbúnaður, sem snýr spöð-
unum, sínurrt í hvora átt.. 21. Hægra lárétt stýri. 22. Neðra lóð-
rétt stýri. 23. Fremri skrúfa. 24. Aftari skrúfa. — Litla myndín
sýnir, hvernig sprengihnappurinn þrýstist inn er hann snertir
skipshliðina. Öryggið fer sjálfkrafa af í sjónum.
FINNLAND
Frh. af 1. síðu.
honum frá þessum tíðindum.
Lýsti sendiherrann því um leið
yfir, að Finnar myndu verja
sig gegn slíkum árásum með
öllum þeim meðulum, sem þeir
ættu yfir að ráða. Hefði finnska
stjórnin þegar snúið sér til sov-
étstjórnarinnar og beðizt skýr-
ingar á loftárásunum, <en ekkí
ert svar fengið.
Rnssar saka Finna
in itlutleysishrot.
• • i ,
Afstaða Rússa keraur hins
vegar fram í herstjómartil-
kynningu þeirra í gærmorgun,
þar sem sagt er, að Finnar hafi
leyft Þjóðverjmn að nota land
sitt sem hækistöð til árásar á
Rússland og hafi stöðugir her-
flutningar farið fram frá Þýzka
landi til Finnlands síðustu 10
daga.
1 herstjórnartilkynnimguinni seg-
Ir ennfremur, að þýzkar flmg-
vélaX hafi gert ioftárásiir á rú-
mennsku flotahöfnima Kronstadt
í Kyrjálabotni frá Finnlandi,
stTax á mánudaginn og þýzkar
hersveitir reynt ab fara yfir landa
mæri Rússlands frá Kalajárvi,
norðarlega á Finnlandi, en að
vísu verið hraktar til baika.
SVÍÞJÓÐ
Frh. af 1. »íðu.
einnig við það ástamd, sem nú
hefir skapazt með styrjöldimni
milli Þýzkalands og Rússlands.
En við hana hafi skapazt mörg
ný vandamál fyrir Svíþjóð.
falnr vann Aknreyr-
ínga með 8:2.
Eb K. L bafði 2:1 i hálfleik.
DEMBANDI RIGNING var
framan af leiknum í gær,
en áhorfendur engu að síður all
margir. Leikurinn var fjörug-
ur, sérstaklega fyrri hálfleikur,
sem lauk með því, að Akureyr-
ingar höfðu 2:1, en hinn seinni
var mun leiðinlegri, Valsmenn
sóttu sig jafnt og Akureyring-
ar dofnuðu, 'enda vann Valur
þennan hálfleik með 7:0.
Völlurinm var blautur eftir
rignihiguma, <og háði það leik-
mönnum nokkuð.
Fyrri hálfleikurinm er það
bezta, sem Akureyringamir hafa
sýnt hér. Samlei-kur var góður
og staðsetningar murn betri en
á fyrri leiknum. Leikmenn voru
yfirleht betrx, og niðurröðun liðs-
ins önnur em síðast. Páll Línberg
lék liægri útframherja og stóð
sig vel; setti hann bæði mörk
Nioxðammamna. Ottó lék nú vinstri
bakvörð og 'gerði það allvd.
Sveimn Kristjánsson, markvörður,
bjiárgaöi mörgu ágætlega, en
diofnaði, eins og allt liðið, er á
Idð tókinn. Helgi Schiöth var
helzt til sei:nn,en að öðru leyti er
sarna um hanm að segja og áður.
Um Valsmenmina þaxf ekki að
fjölyrða; þeir eru Reykvíkingum
vel kunmir. Þeir* sóttu sig mjög
í seinni hálfleik, og áramgur-
inm varð 7:0.
i Það var eins og fyrri og seirani
hálfleikir væru alls ekki Ieiknir
af sömu liðum, hinm fyrri fjörug-
ur, jafn og vel leLkimn (2:1),
hinm síðari ójaxn, „burst“ (0 :7).
TUNDURSKEYTI er í laginu
svipað og loftfar, þaranig
geri til þess að það kljúfi sjóinn
sem bezt- Algemgast er, að það
sé um 50 cm. í þvermál og 2—3
m- á Lengd, en aðeins eimm fiimmti
hluti þess er hlaðinn sprengiefni,
hitt eni vélar, sem knýja skeytið
áfram, halda þvi á réttri dýpt
Og stefnu, hfndra það í að sökkva
io. fl. (Samanber skýriragarmynd.)
Tundurskey tum er kastað
á þrjá vegu: 1) Úr flugvélum.
2) Frá tundurspillum oig beiti-
skipum. 3) Frá kafbátmm. Fjar-
lægðin, sem skeytin verða að
fara, er oft allt að 7 km„ svo að
margt getur unnið að því að
breyta stefnu þess, en allt silílú
verður að hindra til þess að
skeytið nái tilgamgi sínUmi. Hér
á eftir verður í örfáum orðum
skýrt frá, hvemig útbúnaðurimn,
sem hefir það hlutverk, starfar.
Innri geri.
Tundurskeytin fara raokíkrum
fetum undir yfirborði sjávaJrins,
og er þeim haldið á réttu dýpi
með tvenns konar útbúiraaði.
Anraað áhaldið er pendúW, sem
hr-eyfir stýrisútbúnaðinra á við-
eigandi faátt, ef skeytið er ekki
lárétt- Hitt tækið tekur til stairfa,
ef vatnsþrýstingurinn verður of
mlkill, en hann er eiins og merai
vita, því meiri því neðar sem
tínegur í sjóinn.
Þá er að fá skeytiÖ til að
halda réttxi stefnu,. og er það gert
með snúningsmæll (Gyroskopi).
Aðalhluti mælisins er flUghjÖÍ,
sem hangir 1 jafnvægisstöngum,
svo að ás hjólsíras getur auðveld-
lega snúizt í láréttum fleti.. Áður
en tundurskeytinu er skotið, er
flujghjólið sett af stað, og sraýst
það um 18000 snúninga á min-
útu- Nú er það nær óskeikult, að
ás flughjólsins breytir ekki stefnu
meðan hann sraýst, og turadur-
skeytið getur þvi snúizt Um
hann eins og áttaviti utara um
náliraa- Ef skeytið bieytir um
stefnu, gerir hjólið í snúnirags-
mælinum það ekki, hddur snýst
áfram í sínum uppbaflega fleti,
en hreyfir um leið Utlia væragja-
hurð, sem hleypir samanþjöpp-
uðu lofti eftir rörum að stýrds-
útbúnaðinum og hreyfir hann,
svo að tunduirskeytið fær aft-
ur rétta stefnu.
Eins og sjá má á meðfylgjandi
mynd, eru það tvær skrúfur sem
knýja skeytið áfram- Þær eru
báðar knúraar af sömu vól, og
er annar öxullinra rör utan um
hinra, tengt við hann með tann-
hjólaútbúnaði. Véliin er fjögurra
cylindra, 350 hestafla, knúin af
samanþjöppúðu lofti eða mjög
mikið hitaðri gufu, sem er í
geymi framara til í skeytirau '(sbr.
mynd).
HiragaÖ Ul hefir aðeins verið
talað um þaran margþætta út-
búnað, sem kemur tundurskeyt-
inu á áfangastaðinn, en þá er að-
alatriðið eftir, sprengingin. Eins
og áður hefir verið frá skýrt,
er spreragiefnið aðedns dnn
firaimti hluti skeytisins. Efnið er
turadtirspreragiefni og geta þeir
Næsti leikur Islandsmótsins
verður annað kvöld. Keppa þá
K. A. !0g Víkingur.
éirair lýst spieraigánguinum, sem
v©röa af því, sem hafa séð þær-
Þegar skeytið sraertir skipshlið-
ina, þrýstiist hnappur iran og
spiengiragira verður. öryggislás er
hafður við hraapp þeranan, en
harara fer af í vatrainu. Sum tund-
urskeyti eru þaraníg gerð, að
fyrst verður smáspreniging, serai
ryður skeytinu leið lengra inn
i skipshliðina, þar sem aiðal-
spiengiragin verður.
TuadnrskeyU sbotið.
Þetta var í stuttu máli innri
bygging tundurskeytisins, en eft-
ir er þá að tala Um, hvernig þeim
er skotið eða kastað. Við skul-
Um þá fyxst athúga kafbátana.
Það er algengast,' að peir hafi
sex tundiurskeytahlaup, sem eiu
ekki hreyfanleg, svo að það yerð-
ur að miða ölllum Iíafbátnum á
það, sem skotið er á. Er þ:að
að því leyti eins og með miargar
flúgvélar, sem hafa fastar byss-
ur. Tundurskeytahlaupin eru 3
hvoiú megin við stefni bátsins
og fyrir opunium eru lok, sem
skjótast frá um leið og hleypt
er af, en hlaupa strax fyrir aft-
ur, þegar skeytið er farið. ,
Þjóðverjar byggðu í síðustu
heimss ty r j ö ld tundurskeytab áta,
hraðskreiða og hættulega. Bret-
ar gerðu þá tundurspilla, sem
áttu að útrýma tundurskeyta-
hátunúm- Þeir eyðilögðu ekki að-
eins bátaraa, ■ heldur tóku upp
hlutvérk þeirra og eiiu í dag:
helztu skipiin, sem kasta tundur-
skeytum ofainsjávar. Á tuintíur-
spillinum eru sbeytin í hneyfan-
anlegum „rörum“, venjulega 3—4
saiman og er þeim skoÞð út af
hlið skipsiras.
Turadurskeytaflugvélar eru eitt
af þeim fyriirbrigðum hervisind-
anna, sem mestan sigur hafia pran-
iið í þessari styrjöld- Hver flug-
vél ber aldrei raema eitt skeyti
og verður að fljúga rnjög Iágt
til að kasta því- Frægust alTra
þessara flugvéla er ensfea teg-
unidin Fadrey ,,Swórdfish“, sem
er frekar fiornfáleg að sjá, tví-
j ra ai • ■