Tíminn - 21.06.1963, Blaðsíða 14

enn einu sinni árið 1932—33, og
hið skelfilega Bændastríð 1524—
25, lagði hið þýzka land í eyði.
Tekjur af landbúnaði höfðu fallið
voru nú meira en billjón mörkum
lægri en á versta árinu eftir fyrri
heimsstyrjöldina, þ.e. 1924—25.
Skuldir bænda námu tólf billjón-
um marka, og til þeirra hafði svo
til eingöngu verið stofnað síðustu
átta árin. Rentur af þessum skuld-
um námu um 14 af hundraði allra
tekna landbúnaðarins, og við þetta
bættist álíka há skattabyrði og
framlag til almannatrygginga og
þess konar.
. „Flokksfélagar mínir, gerið ykk-
ur einn hlut Ijósan: Það er aðeins
um eitt síðasta, eitt allra síðasta
tækifæri fyrir þýzka bændur að
ræða,“ sagði Hitler, þegar hann
tók við kanslaraembættinu, og í
október 1933 lýsti hann því yfir,
að „ógæfa þýzku bændanna mun
verða ógæfa þýzku þjóðarinnar".
í mörg ár hafði Nazistaflokkur-
inn lagt rækt við að styðja bænd-
urna. í 17. grein hinnar „óum-
bsreytanlegu" flokksstefnuskrár
var þeim heitið „landsumhótum ...
lögum um eignarnám án greiðslu
fyrir land, sem tekið væri með
sameiginlega hagsmuni fyrir aug-
um afnámi renta af landbúnaðar-
iánum, og að komið yrði [ veg
fyrir all't gróðabrall með land-
rými.“ Loforðin við bændur voru
ekki haldin, frekar en flest önnur
atriðin, sem fram komu í flokks-
stefnuskránni — með þeirri undan
tekningu þó, að komið var í veg
fyrir gróðabrall með land. Árið
1938, eftir fimm ára nazistastjórn,
'hélt landskiptingin áfram að vera
ójafnari, en í nokkru öðru landi
í Vesturálfu. Tölur, sem birtust
þetta ár í hinni opinberu Hag-
fræðilegu árbók sýndu, að
niinnstu bæirnir, tvær og háLf
milljón að tölu, höfðu minna land-
rými en það 1% bæja, sem mest
land hafði. Nazista-einræðið þorði
ekki, fremur en sósíalisthorgara-
legu stjórnir lýðveldisins, að
skipta hinum geysistóru lénslanda
eignum Junkaranna, sem lágu aust
an Elhe.
Samt sem áður innleiddi naz-
istastjórnin stórfell'da nýja land-
búnaðaráætlun, og henni fylgdi
væmnisleg áætlun imi „Blut und
Boden“ „Blóð og jörð) og um það,
að bændur væru salt jarðar, og
aðalvon Þriðja ríkisins. Hitler
skipaði Walter Darré, til þess að
sjá um framkvæmd áætlunarinn-
ar, einn af þeim fáu meðal flókks-
foringjanna, sem kunni sitt starf
og það vel, enda þótt hann fylgdi
flestum kenningum nazista. Hann
var mikil'hæfur landhúnaðarsér-
Ifræðingur, sem fengið hafði nauð-
synlega akademíska uppfræðslu,
og hafði auk þess starfað í Iand-
búnaðarráðuneyti Prússlands og
ríkisins. Hann neyddist til þess að
hætta störfum vegna agreinings,
sem.upp kom og fluttist aftur til
heimilis síns í Rinarlöndum árið
1929 og skrifaði bók, sem nefnd-
ist Bændastéttin, lífsuppspretta
'hins norræna kynstofns. Slíkt'
bókarheiti gat ekki annað en vak-
iS athygl'i nazistanna. Rudolf Hess
kom með Darré ti'l Hitlers, sem
varð svo hrifinn af honum, að
hann fól honum að gera viðeig-
andi landbúnaðaráætlun fyrir
flokkinn.
Þegar Hugenberg var látinn
hætta störfum í júní 1933 varð
Darré gerður að landbúnaðar- og
matvælaráðherra. í september var
hann tilbúinn með áætlun sína um
algerar endurbætur á þýzka land-
húnaðinum. Tvö undirstöðulög,
sem sett voru þennan mánuð,
endurskipulögðu allt fyrirkomu-
lag framleiðslunnar og dreifingar-
innar, með það fyrir augum, að
Iryggja bændum hærra verð, og
koma um leið fótunum undir
þýzku bændastéttina að nýju —
þetta tókst með því að taka upp
aftur mjög gamalt skipulag, þar
sem bæimir voru látnir ganga að
erfðum, eins og á tímum lénsskipu
lagsins, og bóndinn og afkomend-
ur hans, voru skyldaðir til þess að
dveljast á ákveðnu l'andsvæði
(svo framarlega, sem þeir voru
aríanskir Þjóðverjar) til endaloka
heims.
■ Erfðalögin frá 29. september
1933, um bændabýlin, voru undar-
legt sambland af því að þrýsta
bændunum aftur til' miðaldanna,
g á hinn bóginn verja þá gegn
því að verða misrétti ba.ttir af
hinn nýtízkulegu öld peninganna.
Allar jarðir, allt að 125 ha að
stærð, sem gátu sómasamlega
framfleytt fjölskyldu, voru gerðar
arfgengar og settar undir hin
fornu lög um erfðarétt. Ekki var
hægt að selja þær, skipta á þeim
og öðrum, né veðsetja þær eða
taka upp í skuldir. Við dauða eig-
andans urðu þær að ganga til elzta
eða yngsta sonar hans, eftir venj-
um hvers staðar, eða til næsta
skyl'ds karlmanns, sem var skyld-
ugur til þess að sjá fyrir og
mennta bræður sína og systur,
þar til þau voru komin á lögald-
ur. Aðeins arianskur þýzkur borg-
ari, sem gat fært sönnur á það,
að blóð hans væri hreint allt aftur
til 1800, gat átt slí’ka jörð, og sam-
kvæmt lögunum gat aðeins þessi
maður borið hinn „virðulega titil“
Bauer, eða bóndi, sem hann glat-
aði, ef hann braut „siðareglur
■bænda" eða hætti að stunda bú-
skapinn af dugnaði vegna skorts
á l'íkamlegri eða andlegri hæfni,
eða af öðrum ástæðum. Á þennan
hátt var komið í veg fyrir það í
Þriðja ríkinu, að hinn skuldugi,
þýzki bóndi tapaði eignum sínum
með því að láta þær ganga upp í
skuldir eða við að sjá þær minnka
(þegar engin ástæða var til þess
að selja smálandskika til þess að
greiða skuld), en um leið var
hann bundinn jörðinni eins óum-
breytanlega og ánauðugir bændur
lénstímabilsins höfðu verið.
Og öllu lífi hans og starfi var
stjórnað stranglega af matvæla-
stofnun ríkisins, sem Darré kom á
fót með lögum írá 13. september
1933, mikilli stofnun, sem hafði
vald yfir öllum hugsanlegum
gireinum landbúnaðarframleiðslu,
dreifingar og sölu og úrvinnslu,
og hann sjálfur var yfirmaður yf-
ir, sem Bænda'foringi rí'k:sins. Tvö
aðalmarkmið stofnunarinnar voru:
að koma á stöðugu og arðvænlegu
verðl'agi fyrir bændur og gera
Þýzkaland sjálfu sér nægt i mat-
vælaframleiðslunn..
Hvernig tókst þetta svo? Bónd-
inn, sem svo lengi hafði íundið
til þess, að hann var vanræktur
í ríki, er virtist vera upptekið í
því að vinna að hagsmunum verzl-
unarmanna og verkamanna, var
vissulega til að byrja með hreyk-
inn af því að vera nú veitt svona
mikil athygli og vera lýstur þjóð-
arhetja og v rtur borgari. Hann
var enn ánægðaii með hækkunina,
sem Darré kom á fyrir hann með
því einu að fastsetja verðlagið
við ábalasamt stig. Á fyrstu tveim
ur árum nazistastjórnarinnar
jókst heildsöluverð landbúnaðar-
vara um 20 af hundraði (á græn-
meti, mjólkurvörum og kjötvör-
um, var hækkunin heldur meiri),
en þetta jafnaðist nær því út
vegna svipaðra hækkana á vörum,
sem bændur urðu að kaupa —
fyrst og fremst vélum og áburði.
Hvað viðkom því, að Þýzkaland
yrði sjálfu sér nægt á sviði mat-
vælaframleiðslunnar, en nazista-
foringjarnir álttu þstta nauðsyn-
legt, því þeir voru þegar farnir
að undirbúa styrjöld, eins og við
munum sjá, þá náðist það takmark
aldrei, né — með tilliti til magns
og gæða þýzka jarðvegsins í sam-
anburði við mannfjölda —, gat
nokkurn tíma náðst. Það bezta,
sem landið gat gert, þrátt fyrir
allar tilraunir nazista í hinum
mjög svo auglýsta „Framleiðslu-
bardaga“, var, að komast svo langt
að framleiða 83 af hundraði þess,
sem þjóðin þarfnaðist, og einungis
með því að leggja undir sig önnur
lönd, tókst Þjóðverjum að afla sér
nægilegrar fæðu til þess að gera
sér kleif't að halda áfram eins
28
Ljósin dofnuðu og hurfu síðan
með öll'u. Vélin beið þeirra í
myrkrinu.
Fl'ugvellinum og flughöfninni í
Mirimar var vissulega einkenni-
lega stjórnað, með samblandi af
spánskri kímni og spönsku kæru-
leysi. Þar þekktust ekki lendingar-
Ijós til dæmis og flugmenn, sem
vildu lenda að næturþeli, þurftu
að átta sig á ýmsu öðru — þeir
tóku mið af ljóshafinu á Malaga
á aðra hliðina og haffletinum á
hina, og treystu svo á guð og lukk-
una. Þar voru heldur engar flug-
brautir í venjulegum skilningi.
Flugvöllurinh var þakinn þéttu
grasi, þar sem fjárhópum var
beitt í stað sláttuvéla. Og á stund-
um urðu ýmis vandkvæði þess
vegna, ef lent var á vellinum að
degi til. Það gat komið fyrir, að
flugvélar þyrftu að sveima yfir
vellinum í meira en háltíma, á
meðan strákar voru sendir til að
reka rollurnar á burt frá beitinni.
Það var heldur ekki fjölmennt
starfsliðið á staðnum. Skrifstofu-
menn frá Iberiaflugfélaginu komu
frá Malaga í hvert sinn, sem flug-
vél kom eða fór, og þegar þeir
höfðu lokið afgreiðslunni, hröð-
uðu þeir sér aftur heim á skrif-
stofurnar í borginni. Tollarinn og
lögregluþjónninn spiluðu dómínó
og voru orðnir snillingar í þeirri
íþrótt. Þá var þarna blaðaturn
með gömlum eintökum af Time
og Life og nýjum spönskum dag-
blöðum. Stunduim var blaðasal-
inn þar og stundum lét hann ekki
sjá sig.
Þarna, sem Beecher sat ásamt
Lyneh í biðsalnum og braut heil-
ann, fannst honum ráðagerð Don
Willies ekki fullt eins áhættusöm
og honum hafði áður fundizt. Að
ræna flugvél á þessum stað var
ef til vill alls ekkert erfiðara en
að hnupla rykföllnu eintaki af
Time eða Life í blaðaturninum.
Skyndilega heyrðist bifreið ek-
ið upp að aðaldyrunum og síðan
i#kur í hemlum. Lynch reis á fæt-
ur og leit í kringum sig eins og
varðhundur. Hjarta Beechers sló
örar. Kannske kom einhver, sem
ætlaði að reyna að fá miða til Ra-
bat. Og brottfarartími nálgaðist
óðfluga. Þeir biðu [ hálfrökkrinu,
unz þeir heyrðu bifreiðina aka af j
stað aftur. Þeir heyrðu vélarhljóðj
ið dvína í fjarlægð. Líklega hafði
þetta aðeins verið leigubílstjóri í
leit að farþega. Lynch andaði létt-
ara. Hann settist á ný og kross-
lagði langa fæturna. Framkoma
hans hafði breytzt frá því á golf-
vell'inum forðum. Hann var ekki
ekki lengur þessi glaði, káti og sí-
brosandi náungi, sem Beecher
hafði kynnzt. Það var gætni og
varkárn í far hans — hann líkt-
ist helzt dýri, sem veðrar hættu
og er á varðbergi. Beecher vissi,
að hann mundi ekki hika við að
nota byssuna, ef hann teldi sig
þurfa á því að halda. Taugar hans
voru auðsjáanlega spenntar til
hins ýtrasta og ekki mundi mikið
þurfa út af að bera til að hann
léti byssuna tala fyrir sig.
Beeeher hafði vonað, að ein-
hverjir vina hans kæmu út á flug-
völl til að kveðja. Polly gamla
Soames var vön að safna saman
heilum hóp manna og storma nið-
ur á flugvöll til þess að nota síð-
asta tækifæri til að drekka með
þeim, sem var að fara í það og
það skiptið. Hann hafði vonazt
eftir gauragangi pg húllumhæi á
flugvellinum — lafði Curtis,
Juggy Olsen með nikkuna, Trum-
bull og Nelson, sem skiptust á
skoðunum um komandj timbur-
menn. Hann hafði vonazt eftir ein-
hverju, sem gæti leitt athygli
Lynch að öðru. En nú gladdist
hann yfir, að enginn kom. Lynch
gerði ekki að gamni sínu. Einhver
hefði orðið fyrir barðinu á hon-
um.
Þeir gengu um borð f vélina,
eftir að hafa seinkað í stundar-
fjórðung, vegna pantana Don Wil-
lies í Senegal. Skrifstofumennirnir
frá Iberiafélaginu, höfðu fyrst var
ið áhyggjufullir, en eftir því sem
tíminn leið, fór þeim að standa á
sama og ypptu loks aðeins öxlum
af því kunna kæruleysi, er ein-
kennir alla loftferðastarfsmenn
urn allan heim. Það var út af fyrir
sig að verða of seinn í flugvél —
en annað verra að koma of seint í
kvöldmatinn, þ.e. sinn eigin kvöld-
mat. Þeir tilkynntu brottför og
bjuggu sig til heimferðar.
Lyneh hafði skipað Beecher að
taka sér sæti við ganginn og
Laura settist að baki honum og
otaði köldu byssuhlaupinu að
hnakka hans. Fimm mínútum eftir
flugtak gekk Lynch fram eftir
ganginum og reif upp dyrnar að
stjórnarklefanum. Andartaki síðar
birtust flugmennirnir með upp-
réttar hendur og Lynch að baki
sér veifandi skotvopninu.
„Komdu þér svo fram í og það
í hvelli!“, hrópaði hann til Bee-
chers.
Sjálfstýringin var á. Beecher
settist í flugmannssætið og tók að
sér stjórn vélarinnar. Þetta var
eins og að sitja undir stýri á stór-
um vöruflutningabíl, rólegum,
þyngum, en öruggum. Hann fann
strax, að hann mundi ekki eiga í'
neinum vandræðum með lendingu
slíkrar vélar.
Þetta hafði gerzt fyrir tæpum
hálftíma. Nú voru þau u.þ.b. 96
kílómetra í suðvestur frá Mirimar
og nálguðust La Linea, landamæra
stöð Gíbraltar og Spánar. Hann
gat ekki greint strandlínuna eða
hafið sextán hundruð metra fyrir
neðan. Hvergi var ljós sjáanlegt,
nema dauf Ijósin í mælaborðinu.
Laura kveikti sér í sígarettu og
í loga eldspýtunnar sá Beecher
móta fyrir andl'iti hennar. Andlits-
drættimir voru rólegir, jafnvel.
vingjarnlegir, en augu hennar
voru vökul og á varðbergi. Þannig j
hafði hún litið út í veitingahúsinu!
eftir nautaatið, róleg, ánægð, og1
hamingjusöm.
„Hver í fjandanum eTt þú eigin-1
lega?“ spurði hann. ,,Hvað heit-;
irðu réttu nafni?“
„Laura Meadows. Ég er kanad-|
ísk, ekki amerísk. Ég var alltaf;
hrædd um, að þú mundir upp-
götva það.“
„Það var ýmislegt fleira, sem
ég uppgötvaði ekki fym en of
seint. „Hann fór að hugsa um
kvöldið, sem Don Willie hafði
haldið veizluna. Þegar þau höfðu
setið á barnum hjá íranum með
Trumbull og Nelson. Og hún hafði
notað orðtak enska flughersins1-
„. . . farinn út eftir Burton.“ Það
hefði átt að vekja hann til um-
hugsunar Ef til vill hefði lianrí
grunað eitthvað þá, ef hann hefði j
átt von á svikum.
„Farinn eftir Burton", sagði
hann. „Það hefurðu væntanlega
lært af Lynch.“
„Já, einmitt. Jimmy kenndi mér
það. Það var heimskulegt af mér
að nota slíkt máltæki. Ég hélt, að
þá hefði vaknað með þér grunur.
Þú hagaðir þér svo einkennilega.“
Já, hann mundi, að hann hafði
hagað sér einkennilega. Honum
hafði fundizt hann vera gamall —
eins og fimmta hjól á vagni við
hlið þeirra, er áttu enn fjör og líf
æskunnar og gátu notið þess sam-
eiginlega . . .
Hann langaði til að horfa á
hana, en gat ekki fengið sig til
þess. „Hvers vegna í helvítinu
gerðirðu þetta?“ spurði hann bit-
ur.
„Af því að Jimmy bað mig um
það.“
„Bað hann þig líka um að sofa
hjá mér?“ ,
„Ég býst ekki við, að hann hefði
álitið það nauðsynlegt.“
„Hann lét þig sem sagt ein-
ráða?“
„Að sjálfsögðu.1- Hún brosti.
, Jimmy treystir mér“.
Beecher reyndj að beina hugan.
um að einhverju öðru — einhverju
öðru en fölskum, brosandi augum
hennar Til baka til þeirra tíma.
er hann átti til sálarstyrk og sjálfs-
traust. Þeir höfðu fengið fyrir-
mæli við sólarupprisu. þúsund
manns. sem var þrengt saman í
köldum, óvistlegum skálum og svo
leið þreytulegt andvarp yfir mann
mergðina, þegar hætt var við för-
14
T í M I N N, föstudagurinn 21. júní 1963.