Tíminn - 16.07.1963, Qupperneq 14
ÞRIDJA RÍKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
— Við óskum eftir nýlendum
frá Englandi og þess að hafa frjáls
ar hendur í austri . . . Þörf Breta
á friði er mikil. Það gæti verið
þess virði að komast að því,
hversu mikið Bretar vddu greiða
fyrir si&ap- frið.
Tækifæri t£ >ess að heyra,
hversu mtkið England vildi greiða
bauðst í aaóvember, þegar Halifax
lávarður fór með áköfu samþykki
Ohamberlains í pílagrímsför sína
til Berehtesgaden til þess að hitta
Hitler. Þeir áttu langar viðræður
saman 19. nóvember og í langorðri
leynilegri skýrslu, sem þýzka utan
ríkisráðuneytið gerði um þetta,
komu fram þrír punktar: Chamber
lain var mjög svo áfram um að
samkomulag næðist við Þýzkaland
og stakk upp á viðræðum milli
landanna tveggja, sem ráðherrar
landanna tækju þátt í. Bretland
óskaði eftir almennum evrópskum
sáttum, og í staðinn fyrir þær var
landið reiðubúíð að veita Hitler
tilslakanir varðandi nýlendur í
Austur-Evrópu. Hitler, þegar hér
var komið, hafði ekki sérlega mik-
inn áhuga á ensk-þýzkum sátt-
mála.
Þegar tillit var tekið til heldur
neikvæðrar útkomu þessara við-
raéðna, vakti það undrun Þjóð-
verja, að Bretar virtust hafa orðið
fyrir hvatningu af þeim. Brezka
stjórnin hefði þó orðið enn meira
undrandi, hefði hún vitað af leyni-
legum fundi, sem Hitler hélt í
Berlín með herforingjum sínum
og utanríkisráðherra nákvæmlega
fjórtán dögum áður en viðræður
hans og Halifax l'ávarðar fóru
fram.
Örlagarík ákvörðun
5. nóvember 1937.
Von Blomberg marskálkur gaf
24. júní 1937, æðstu mönnum allra
þriggja greina hersins í skyn,
hvað koma mundi, og hvaða undir-
búnings væri krafizt. Þetta gerði
hann i leiðbeiningarbréfi, sem
merkt var: „Algjört leyndarmál"
og aðeins var gert í fjórum ein-
tökum. „Stjórnmálaástandið al-
mennt“, sagði hermálaráðherrann
og æðsti maður heraflans, yfir-
mönnunum þremur, „réttlætir þá
ályktun, að Þýzkaland þurfi ekki
að búast við árás frá nokkurri
hlið.“ „Hvorki Vesturveldin né
Rússland höfðu minnstu löngun
til þess að hefja styrjöld, og þau
voru heldur ekki undir hana bú-
in“, sagði hann.
„Samt sem áður“, héldu leið-
beiningarnar áfram, „krefst hið
breytilega stjórnmálaástand, sem
ekki útilokar óvænta atburði, þess
að þýzku herirnir séu stöðugt
undirbúnir styrjöld , til þess
að mögulegt sé að notfæra herinn,
ef stjórnmálalega hagkvæm tæki-
færi eiga eftir að koma i ljós. All-
an undirbúning hersins fyrir mögu
legt stríð á tímabilinu 1937 til I
1938 verður að framkvæma með
þetta i huga.“
Hvaða mögulegt stríð, þar eð
Þýzkaland þurfti ekki að hræðast
árás „frá nokkurri hlið?“ Blom-
berg var mjög nákvæmur. Tveir
stríðsmöguleikar voru hugsanlegir
(Kriegsfalle) „sem nú er verið að
gera áætlanir um“:
I. Stríð á tveimur vígstöðvum,
þar sem aðalátökin eru í Vestri.
(Áætlunin ,,Rot“).
II. Stríð á tveimur vígstöðvum,
aðalátökin í Suðaustri. (Áætlunin
,,Grun“).
í fyrra tilfellinu „var gert ráð
fyrir“, að Frakkar kynnu að gera
óvænta árás á Þýzkaland, og færi
svo, myndu Þjóðverjar beita aðal-
herstyrk sínum í Vestri. Þessar
aðgerðir fengu dulnefnið ,,Rot“
(Rautt).
Og annar möguleikmn:
Styrjöldin í austri getur hafizt
með óvæntum aðgerðum Þjóð-
verja gegn Tékkóslóvakíu Ú1 þess
að komast hjá yfirvofandi árás af
hálfu óvinasamsteypu. Nauðsynleg
skilyrði til þess að réttlæta slíkar
aðgerðir stjórnmálalega og fyrir
alþjóðalögum varð að skapa fyrir-
fram. (Dulnefm ,,rænt“).
í leibeiningunum var lögð á-
herzla á það, að Tékkóslóvakíu
yrði að „skilja úr samsteypunni
þegar í upphafi“ og hertaka hana.
Þá var enn um þrjú atriði að
ræða, sem þörfnuðust „sérstaks
undirbúnings“.
I. Vopnuð ihlutun gegn Austur-
j ríki (Dulnefnið ,,Otto“)
II. Hernaðarleg vandræði við
Rauða Spán (Dulnefni ,,Richard“).
! III. England, Pólland, Litháen
taka þátt í styrjöld gegn okkur.
(Viðbót við ,,Rautt/Grænt“).
Otto er dulnefni, sem á nokkuð
oft eftir að koma fyrir hér á eftir.
„Otto“ kom í staðinn fyrir Otto af
Habsburg, ungan mann, sem gerði
kröfu til austurrísku krúnunn-
ar, en bjó um þessar mundir í
Belgíu. í leiðbeiningum Blom-
bergs frá júnímánuði stóð eftir-
farandi um „Otto“:
Markmiðið. með þessum aðgerð-
um — vonpaðri íhlutun í mál
Austurríkis ef til þess kemur, að
einveldið verði endurreist — verð-
ur að neyða Austurríki með að-
stoð hersins til þess að hætta við
endurreisnina
Notfærð verður stjórnmálaleg
sundurþykkja austurrísku þjóðar-
innar og haldið verður í áttina
til Vínar, og allt viðnám brotið á
bak aftur.
Varnaðarorð, næstum örvænt-
jngarfull, koma síðan í lok þessa
skjals. Það er ekki um neinar
blekkingar að ræða í sambandi við
Bretland. ,,England“, stendur þar,
„mun beita öllum fjár- og her-
styrk sínum gegn okkur“. Viður-
kennt er í leiðbeiningunum, að ef
, til þess kæmi, að England gengi í
lið með Póllandi og Litháen, „þá
• hefur hernaðarleg aðstaða okkar
I versnað svo mjög, að hún er óbæri
leg, næstum vonlaus. Því munu
stjórnmálaleiðtogarnir gera allt,
til þess að halda þessum löndum
hlutlausum, sér í lagi Englandi.
Þrátt fyrir það, að Blomberg
undirritaði leiðbeiningaskjalið, þá
er augljóst, að það kom frá meist-
ara hans í kanslarahöllinni. Til
þessarar taugamiðstöðvar Þriðja
ríkisins í Wilhelmsstrasse í Ber-
139
lín, komu eftir hádegi 5. nóvember
1937, sem einstaklingar, til þess að
taka þar á móti frekari upplýsing-
um og útskýringum frá foringjan-
um: von Blomberg, marskálkur,
varnarmálaráöherra og æðsti mað-
ur heraflans, von Fritsch baron,
yfirmaður landhersins; dr Rader
aðmíráll, yfirmaður flotans Gör-
ing,- yfirmaður flughersins; von
Neurath barón, utanríkisráðherra;
og Hossbach offursti, aðstoðarmað
ur foringjans í hermálum. Hoss-
bach er ekki nafn, sem oft hefur
komið fyrir, né á eftir að gera
það í þessari bók. En ofurstinn fór
með mikilvægt hlutverk þennan
nóvemberdag. Hann sxrjfaði nið-
ur, það sem Hitler sagði. og skrif-
aði það síðan í mjög svo leynilega
skýrslu, og skráði þannig fyrir
mannkynssöguna — skýrsla hans
kom fram við Nurnberg-réttar.
höldin — lýsingu á úrslitaaugna-
blikinu í lífi Þriðja rikisins.
Fundurinn hófst kl. 16:15 og
stóð til kl. 20:30, og hafði Hitler
lengstum orðið. Það, sem hann
hafði að segja, byrjaði hann, var
ávöxtur „rækilegrar íhugunar og
reynslu þeirra fjögurra og hálfs
árs, sem hann hafi farið með völd-
in“. Hann útskýrði enn frcmur, að
hann liti á það, sem hann ætti eft-
ir að segja, sem svo mikilvægt, að
kæmi til þess að hann létist, þá
yrðu þau tekin sem hans síðustu
óskir og erfðaskrá.
„Markmiðið með stefnu Þýzka-
lands“, sagði hann, „var að veita
öryggi og viðhalda hinu kynþátta-
lega samfélagi og stækka það. Því
fjallaði allt um landrými (eða
Lebensraum)“. Hann sagði, að
Þjóðverjar hefðu „rétt á stærra
svæði til þess að lifa á, en aðrar
þjóðir . . Því hvíldi framtíð
Þýzkalands einvörðungu á því að
hægt væri að finna lausn á land-
rýmisvandamálinu.“
49
Um leið og Beecher tók upp
blaðið, var honum ljóst, að báðir
hermennimir virtu hann forvitnir
fyrir sér. Hann varð skyndilega
sárreiður. Hvaða rétt höfðu þeir
tn að glápa svona á hann? Þeir
héldu að njósnararnir, dollararn-
ir og kjánalegt, amerískt steigur-
lætið nægði þeim til þess að þeir
gætu þrengt sér upp á hvern, sem
ekki var eins hávaðasamur og
frakkur og þeir sjálfir. Reiðin var
eins og eldur, sem brenndi burt
síðustu krafta hans. Honum fannst
hann vera hjálparlaus, viðkvæmt
gamalmenni. Hann vissi að þeir
voru tortryggnir gagnvart honum,
_ þeim var ljóst að hann var aurn
ur og óttasleginn og að áliti þess-
ara nauta gat það varla þýtt ann-
að, en hann hefði eitthVað óhreint
í pokahorninu. Drykki maður sig
ekki fullan og slægi hnefanum i
borðið og kallaði þá inníæddu ur-
ættispakk og þrælakyn, hafði mað-
ur engan rétt til að kalla sig
Ameríkana. ,
„Má ég bjóða þér upp á emn. ,
spurði liðþjálfinn. „Eg gef einn
umgang, félagi.“
„Nei, þakka þér samt kærlega",
sagði Beecher og sneri aftur að
borði sínu og reyndi af fremsta
megni að ganga rólega og eðlilega.
Á forsíðu blaðsins var frétt um
stjórnarkreppu í Frakklandi. Ráð-
herra hafði sagt sig úr stjórninm
í mótmælaskyni við aðgerðir
Frakka í Alsír. Beecher fletti blað-
inu yfir á næstu sfðu. Hann hrökk
í kút á bak við blaðið og starði á
myndina fyrir framan sig. Myndin
var af honum sjálfum, og yfir
henní stóð letrað feitru letri:
„Grunaður um morð — horfinn
með áætlunarflugvél til Rabat.“
Beecher þvingaði sjálfan sig til
að sitja rólegur Hann reyndi að
draga andann djúpt og rólega
.fef.irrife 50 i6fiso 1160M
nokkrum sinnum. Hægt og rólega,
hugsaði hann. Ekkert óðagot.
Hann kveikti sér í sígarettu og
gætti þess gaumgæfilega að láta
eldspýtuna falla í miðjan ösku-
bakkann. Hermennirnir horfðu
ekki lengur á hann, — hann þorði
að vísu ekki að líta upp, en hann
heyrði teningana slást við flösk-
urnar og borðið, um leið og þeir
köstuðu þeim.
Beecher leit á dagsetningu blaðs
íns og taldi dagana á fingrum sér.
Þeir höfðu farið frá Mirimar á
mánudagskvöldið. 1 dag var
fimmtudagur. Fjörutíu og átta
tíma höfðu þau verið í eyðimörk-
inni. Sagan var sem sagt tveggja
daga gömul og hófst með því að
lík Frakkans fannst i garðinum
við húsið hans á þriðjudagsmorg-
un.
Myndin af honum var augsýni-
lega tekin upp eftir spönsku
blaði, því að hún var illa prentuð
og andlitsdrættirnir máðir Það
var mynd, sem Trumbull hafði
tekið af honum á ströndinni í
skugganum af Casa Flore, vín-
veitingahúsi, sem hafði' verið reist
undir klettunum við Mirimar.
Beecher var í baðbuxum og með
bjórflösku í hendinni, þótt það að
vísu kæmi ekki fram á myndinni
í blaðinu, — þeir höfðu skorið af
honum upp að öxlum og stækkað
andlitsmyndina
Fréttin var nokkuð færð í stíl-
inn, en í höfuðatriðum rétt Þeir
höfðu náð í rétt nafn og aldur og
sömuleiðis var greint í smáatrið-
um frá ryskingunum við Maurice
og siðan var tilkynnt. að hann
hefði farið frá Mirimar í flugvél,
sem (þegar blaðið fór i prentun)
var seinkað um tíu tíma til Rabat.
Nöfn áhafnarinnar og farþega
voru sett upp í stafrófsröð (Fyrsti
flugstjóri Miguel Davoe, 29 ára,
FORUNAUTAR OTTANS
W. P. McGivern
Fransico Menoja, annar flugstjóri,
28 ára, James Lynch, greifi, 41 árs,
Laura Meadows, 26 ára). Þessi
greifatitill Lynch var óumflýjan-
legur, hugsaði Beecher.
Persónulegar upplýsingar um
hann sjálfan báru vitni um ríku-
legt hugmyndaflug. Hann var til
skiptis kallaður: „auðugur heims-
borgari", „aðlaðandi „flóttamaður“
eða „rithöfundur, sem .dvaldist á
Spáni við að skrifa bók“ Beecher
lokaði augunum og reyndi að bæla
niður í sér löngun til að skella
upp úr. Hann sá vini sína fyrir sér,
Trumbull, Nelson og kannske ír-
ann, hefja hróður hans hærra og
hærra af einskærri, brennandi
hollustu. Nelson hlaut að hafa lagt
til auðinn, — hann mundi ekki
vilja láta neinn halda, að Beecher
byggi á Spáni, vegna þess að það
væri ódýrt. írinn mundi vera al-
varlegur í bragði og Beecher sá
hann fyrir sér hrista fallegt höf-
uðið og segja: „Hann var góður
með stöngina. náunginn sá.“ Rit-
höfundurinn bar keim af Trum-
bull, enda var hann sannfærður
um, að rithöfundar væru dular-
fullt fyrirbrigði, guðs útvaldir,
langt yfir hversdagslegt dægur-
-stríð hafnir.
Að lokum var vitnað i orð Don
Julio, lögreglustjóra Mirimar Inn-
tak orða hans var að morð hefði
verið framið og flugvélar saknað,
en hann neitaði að láta uppi nokkr
ar getgátur um samband milll þess
ara atburða Beecher sá. að Don
. Julio hafði látið vera að minnast
á eitt mikilvægasta atriðið. Hann
hafð ekki minnzt á, að sá, er grun-
aður var um morðið á Frakkan-
um, var einnig þrautreyndur flug-
stjóri.
Hvell hringing frá símanum
rauf kyrrðina, og Beecher beið all-
ur á nálum, á meðan barþjónninn
gekk yíir gólfið til að anza. And-
artaki síðar leit hann við og hróp-
aði: „Monsieur Norton, Monsieur
Norton.“
Beecher þakkaði honum og
flýtti sér yfir að símanum.
„Já?“ sagði hann.
„Þetta er allt í lagi. Gekk ágæt-
lega.“
„Hvaða berbergisnúmer hef-
urðu?“
841“.
„Ég kem eftir andartak."
„Er nokkuð að? Þú ert svo ein-
kennilegur í málrómnum.“
„Nei, allt er i stakasta lagi.“
Beecher dró djúpt andann. „Láttu
engan bilbug á þér finna. Vertu
róleg.“
Beecher lagði tólið á og greiddi
reikninginn við barborðið. Hann
ætlaði að fara að hraða sér út,
þegar liðþjálfinn hrópaði hvasst:
„Andartak kunningi.“
Beecher sneri sér hægt við með
höndina á dyrSsnerlinum, brosti
uppgerðarbrosi og sagði: „Já?“
Liðþjálfinn stóð með hendur á
mjöðmum hár og hrikalegur í
dauflega lýstum salnum. Hann
setti undir sig hausinn, eins og
hann væri við nýliðakönnun í
hernum.
„Blaðið, kunmngi!“, sagði hann
ísmeygilega blíðri röddu. „Blaðið
mitt, ef við eigum að vera ná-
kvæmir."
„Fyrirgefðu". sagði Beecher.
Honum fannst hann stirður og
klaufalegur, þegar hann gekk inn
eftir salnum aftur. „Ég gleymdi
að skila því. Ég hélt satt að segja,
að þú værir búinn að lesa það.“
Liðþjálfinn glotti við tönn. „Ég
skal segja þér, hvernig í þessu ligg
ur. Ég safna nefnilega skopmynda
teikningum Arts Buchwalds, og
mér er illa við að missa eitthvað
úr. Þú skilur, — ef ekkert spenn-
andi gerist, hefur maður þó alltaf
Art til að stytta sér stundirnar i
bröggunum. Og það er allt útlit
fyrir, að það verði eini félagsskap-
urinn í kvöld.“
Beecher fitlaði við blaðið undir
handleggnum. Hann langaði helzt
til að rífa það í tætlur. Myndin af
honum var í annarri síðu, og það
mundi verða það fyrsta, sem Þð-
þjálfinn ræki augun . „Það er
skolli gaman að Buchwald“, sagði
hann og vætti þurrar varirnar.
„Það segirðu satt. Hann er stór-
kostlegur."
„Og mjög frumlegur“, sagði
Beecher og forðaðist augnaráð lið
þjálfans. í rökkrinu virtist tor-
tryggnin sóína út úr augum hans.
Hann starði á teningana á borð-
inu. Liðþjálfinn rétti út höndina
eftir blaðinu.
Allt í einu sagði Beecher: „Get-
ið þið bætt einum við i spilið?“
„Þó það nú væri“, sagði liðþjálf
14
T f M I MN hrfftiuilnviirinn Ifi. inlí I9fi3.