Tíminn - 21.09.1963, Blaðsíða 14

til Berlínar frá þýzka sendiherran-
um í St'okkhólmi, þar sem sagt var,
að konungurinn hefði kallað hann
til sín í flýti og sagt honum, að
því aðeins að Hitler lengdi frest-
inn til 1. október um 10 daga,
myndi óhjákvæmilega koma til
heimsstyrjaldar. Þýzkalandi væri
einu um að kenna og þar að auki
væri það jafn áreiðanlegt, að það
myndi bíða ósigur, „þegar tillit
væri tekið til samstöðu stórveld-
anna“. í hinu kalda hlutlausa and
rúmslofti Stokkhólms var hinn
slungni konungur betur fær um
að gera sér grein fyrir hernaðar-
ástandinu í heiminum á hlutlausan
iaátt en fyrirmenn stjórnanna í
Berlín, London og París.
Roosevelt forseti hafði veikt frið
aráskoranir sínar tvær, sem ef til
vill var nauðsynlegt vegna banda-
rísks hugarfars, með því að leggja
áherzlu á, að Bandaríkin myndu
ekki skerast' í leildnn né taka á
sig nokkrar skuldbindingar „í
sambandi við sáttaviðræðurnar“.
Þýzki sendi'herrann í Washington,
Hans Dieckhoff, taldi því nauðsyn-
legt að senda af stað ,,mjög áríð-
andi“ skeyti til Berl'ínar þennan
sama dag. Hann varaði við því, að
gripi Hitler til valdbeitingar og
það gegn vilja Bretlands, þá hefði
hann ástæðu til þess að álít'a, „að
öll vigt Bandaríkjanna yrði lögð
á vogarskálina Bretlandsmegin".
Og sendiherrann, sem venjulega
var uppburðarlítill maður, þegar
hann átti að síanda gegn foringj-
anum, bætti við: „Eg álít það
skyldu mína, að láta þetta koma
■skýrt fram“. Hann vUdi ekki láta
þýzku stjórnina draga sömu röngu
ályktanirnar af afstöðunni til
Bandaríkjanna og gert hafði verið
1914. »
Og Prag? Var þar nokkuð farið
að bera á undanlátssemi? Um
kvöldið kom skeyti til OKW frá
jToussaint oíursta, þýzka hermála-
; fulltrúanum: „All't rólegt í Prag.
1 Síðasta hernaðarundirbúningi lok
, ið . . . Heildarúl'kalli'ð nær að þvi
, er talið er tU 1000.000 manna, land
herinn 800.000 ...■■* Þetta voru
I jafnmargir þjálfaðir menn og
j Þýzkaland hafði yfir að ráða á
tveimur vígstöðvum. Samanlagt
höfðu Tékkar og Frakkar mejra
en tvo hermenn á móti hverjum
einum hjá Þjóðverjum.
Hitler settist niður snemma
kvölds 27. september og skrifaði
bréf t'il Chamberlains forsætisráð-
herra, eftir að hafa staðið frammi
fyrir þessum óhrekjandi staðreynd
um og þróun málanna, og án efa
vitandi um orð WUsons og karakt-
er Chamberlains og hinn mjkla
Uta lians v,'ð styrjöld. Dr. Schmidt,
sem kallaður var inn til þess að
þýða bréfið á ensku, fékk það á
tilfinninguna, að einræðisherrann
væri að hörfa aftur „frá hinu al-
varlega skrefi“. Ekki hefur verið
hægt að sanna, hvort Hitler hafi
vitað, að þá um kvöldið var gefin
skipun um útboð brezka flotans.
Iíader aðmírál'i fékk að hitta for-
ingjann kl. 10 um kvöldið, og vel
j getur verið, að' þýzki sjóherinn
hafi frétt um aðgerðir Bre'a, en
skipunin var gefin út kl. 8 um
i kvöldið og til.kynnt opinberlega
kl. 11,38, og Rader hafi skýrt' Hitl-
er frá þessu símleiðis. Að minnsta
kosti bað aðmírállinn foringjann
um að leggja ekki út í sty.rjöld,
þegar hann kom tii funda- við
hann um kvölctið.
Það, sem Hitler viss: a þessu
augnabliki, var, að Prag sýnd .■ t
mótþróa, París var í óða önn að
bjóða ú‘. herliði, London var farin
|að stífna, hans eigin þjóð var sinnu
laus, hershöfðingjar hans andvíg-
I ir honum, og að úrslitakostirnir,
' sem hann hafði sett varðandi God-
I esberg-til.lögurnar runnu út kl. 2
eftir hádegi næsta dag.
Bréf hans til Cbamberlains var
dásamlega vel út reiknað til þess
að höfða til tilfinninga forsætisráð
herraris. Það var hógvært og neit
aði því, að tillögur hans myndu
„ræna Tékkóslóvakíu öllum trygg-
ingum hennar fyrir því að hún
gæti haldið áfram að vera til" eða
að hersveitir hans myndu ekki
nema staðar, þegar að markalín-
unum kæmi. Hann var reiðubúinn
að ræða öll smáatriði við Tékka.
Hann var reiðubúinn að „gefa form
lega tryggingu fyrir því, sem eftir
var af Tékkóslóvakíu". Tékkar
streiitust aðeins á móti vegna þess
að þeir vonuðust eftir því, að með
hjálp Englands og Frakklands
gætu þeir komið af stað styrjöld
í Evrópu. Samt sem áður myndi
hann ekki skell'a aftur hurðinni á
nefið á síðustu voninni um fúð.
— Eg læt yður um að dæma
um það (sagði hann að lokum),
þegar tillit er tekið til þessara
staðreynda, hvort þér ættuð að
halda áfram tilraunum yðar . .
til þess að eyðileggja slíkar að-
gerð'ir og koma viíinu fyrir stjórn-
ina í Prag á síðasta augnabliki.
Á elleítu stgndu
Bréf Hitlers, sem var sent sim-
leiðis með hraði til London, náði
•til Chamberlains klukkan 10:30
að kvöldi 27. september. Það kom
að loknum annasömum degi fyrir
i forsætisráðherrann
Fréttirnar, sem Hoiare Wilson
-uvarður flutti iil Lor.don af öðr-
a:n fundi hans og Hitlers, og voru
heldur uggvekjandi, komu Chamb
erlain og ráðherrum hans til þess
eð gera eitt'hvað. Ákveðið var að
kalla út fíotann, bjóða út varáliði
flughersin:; og lýsa yfir hernaðar-
, ástandi í landinu. Þegar í stað
j var byrjað að grafa skotgrafir í
I skemmtigörðum og á torgum úti
til varnár gegn sprengjuárásum
og byrjað var að flytja skólabörn
burtu frá Lundúnum.
Forsætisráðherrann sendi einnig
■strax orðsendingu til Benes for-
seta í Prag, og varaði við því að
samkvæmt því, sem lesa mætti úr
fréttum frá Berlín, „þá sé augljóst,
að þýzki herinn muni fá skipun
um að fara yfir landamærin' inn í
Tékkóslóvakíu þegar í stað, ef tékk
26
leg. Voruð þér að heimsækja vin
minn, hr. Wong? Eg er Viss um
að honum hefur þótt vænt um
það. Gleymið ekki boðinu, sem ég
ætla að halda á sunnudaginn til
að bjóða Brett velkominn til Hong
Kong.
— Eg hlakka anjög til að koma,
tautaði hún og kynnti Bobby fyrir
Manning. En Tom bauð honum
ekki með og síðan skildu leiðir.
— Þetta er kúnstugur fugl,
sagði Bobby, þegar þau voru á
leiðinni til borgarinnar aftur. —
Eg tortryggi menn, sem eru of
hjartanlegir og hlæja mjög hátt.
Mér hefur yfirleitt virzt hláturinn
vera tU þess eins að dylja eitthvað.
— Heldurðu, að hr. Manning
hafi verið að reyna að dylja eitt-
hvað áðan?
— Eg held að hann hafi reynt
að dylja þá staðreynd, að hann
var ekkert' alltof hrifinn að rek-
ast á okkur þarna, sagði Bobby
stuttaralega.
12. KAFLI.
Fáleikar þeirra Grants og Gail
héldust alla vikuna. Þau gættu
þess vel ag gleyma ekki að ávarpa
hvort annað „doktor" og „systir'.
En Gail til óblandinnar undrunar
sagði Grant við haná síðdegis á
föstudaginn.
— Þér eigið frí á morgun. Mér
var að det'ta í hug, hvort þér kærð
uð yður um að koma í ökuíerð
með mér um eyjuna, Gail?
— Eg þakka kærlega fyrir, ég
hefði mjög gaman af því, doktor.
Hún fylltist óumræðilegri gleði
og tilhlökkun.
Á laugardagsmorguninn horfði
Mildred á hana meðan hún klæddi
sig í léttan léreftskjól, og spurði
hana, hvert hún væri að fara.
— Eg ætla í ökuferð um eyj-
una.
— Þú ert heppin. Enginn býður
mér neitt. Með hverjum ferðu?
Gail sneri sér frá henni að snyrti
borðinu.
— Eg fer með doktor Raeburn.
— Bauð Grant' þér! öskraði Mild
red upp. — Þetta er í annað skipti
sem þú ferð út með honum síðan
þú komst! Eg hélt, að það væri
ekki sérlega 'hlýtt á milli ykkar
þessa dagana.
— Þú gerðir þitt til að spilla
milli okkar, ekki satt? gat Gail
ekki st'illt sig um að segja kald-
hæðnislega.
— Eg var að reyna að gera þér
greiða, Gail og afsaka fjarveru
þína.
— Við skulum ekki tala meira
um það, sagði Gail rólega.
Mildred yppti öxlum.
— Sem þér þóknast, en ég hélt
að við gætum kannski einhvern
tíma farið út öll fjögur. Eg er viss
um, að Bobby hefði að minnsta
kosti þegið það með þökkum. Svo
bætti hún illgirnislega við: — Ef
ég væri í sporum Bobby myndi
ég ekki nenna að snúast svona í
kringum þig og fá svo bara bitana
sem af borðinu dett'a.
— Við erum vinir, sagði Gail.
— Eg held, að hann vilji nú svo
sem vera meira en bara vinur,
sagði Mildred. — En auðvitað
kemur mér það ekki við.
Gail tók upp greiðu og hag-
ræddi á sér hárinu. Hún tók eftir
að hönd hennar skalf. Henni leidd
ist, hvað illgirnisleg orð Mildreds
særðu hana alltaf; húri átti að
reyna að hlusta ekki á hana. En
hún var ákveðin í að vera ekki
döpur í dag — hún átti að fá heil
an dag með Grant. Kuldalegt við-
mót hans síðustu daga hafði sært
hana mjög, en nú yrði allt gott
aftur; þau yrðu vinir á ný.
Þær stundir komu, að hún skildj
ekki sjálfa sig:-Hún gat ekki gert
sér grein fyrir tilfinningum sín-

neska stjórnin hcfur ekki á morg-
un (28. september) klukkan 2 eftir
h’degi gengið að' skilmálum Þjóð-
verja“. En eftir ag hafa varað
Tékka við, gat Chamberlain ekki
lát'ið á sér sitja að áminna þá um,
„að þýzki herinn myndi streyma
inn yfir Bæheim, og ekkert það,
sem annað stórveldi eða önnur
s órveldi gætu gert, myndi vera
nægilegt til þess að bjarga landi
yðar eða þjóð frá þessum örlögum.
Þetta á eft'ir að reynast rétt, hver
svo sem afleiðingin af heimstyrjöld
getur orðið.“
Þannig var það, að Chamberlafn
skellti ábyrgðinni á friði eða stríði
fkki á H’tlej- heldur á Benes. Samt
bætti hann við í lok tilkynningar-
j innar, að hann myndi ekki taka á
' sig þá ábyrgð, sem því fylgdi að
segja Tékkum, hvað þeir ættu að
| gera. Það var þeirra sjálfra að á-
kveða.
En var það nú rétt? Benes hafði
ekki haf tíma til þess að svara
skeytinu, þegar annað skeyti barst,
þar sem Chamberlain gerði tilraun
i til þess að segja Tékkum, hvað
þeir ættu að gera. Hann stakk upp
á því, að þeir gengju að takmörk-
uðu þýzku hernámi 1. október —
hernámi Egerland og Asdh, utan
jvið tékknesku víggirðingarnar —
og að þýzk-tékknesk-brezk landa
‘ mæranefnd ákvæði síðan fljótlega,
j hvaða önnur landsvæði skyldu af-
I hent Þjóðverjum. Og forsætisráð-
herrann bætti við enn frekari við-
vörun:
Fyrir utan þessa áætlun er ekki
um annað að ræða en innrás og
sundurskilnað landsins með valdi,
og ekki yrði aftur hægt að koma
Tékkóslóvakíu upp sem ríki, þrátt
fyrir það að til átaka kynni að
koma, sem leitt gætu til óútreikn-
anlegra blóðsúthellinga.
/
HJUKRUNARKONAIVANDA
Maysie Greig
um. Hún var ástfangin af Brett
— að vísu á mjög holdlegan hátt;
þegar hann tók hana í fangið og
varir þeirra mættust, byltust í
’henni áður ókunnar kenndir. En
þrátt fyrir ást hennar á honum,
hafði hann ekki slíkt vald til að
særa hana eins og Grant. Kuldi
Grants særði hana djúpu sári og
hún var gersamlega miður sín.
Grant kom stundvíslega og sótti
hana. Hann var klæddur léttum
sumarfötum og var mjög ólíkur
þeim dr. Raeburn, sem hún vann
með hvern dag við stofnunina.
Hann var næstum enn glæslegri'
— ef það var þá mögulegt. Hann
útrýmdi þegar öllum virðuleika
og feimni milli þeirra með því að'
segja:
— Eg hef verið skelfing and-
styggilegur við yður, Gail, þessa
síðustu viku, ekki satt? Eg hef ver
ið í frámunalega vondu skapi,
ekki bara út í yður, heldur út í
sjálfan mig. Viljið þér. vera svo
elskulegar að gleyma þvi.
Hún fann tárin leita fram í
augu sín og flýtti sér að segja: —
Auðvitað, Grant.
— Eg vil ekki að neitt eyðileggi
þennan dag. Mér er sagt, að vorið
sé yndislegasti árstíminri hér í
Hong Kong.
— Hvað gerir Bobby í dag?
spurði hún, þegar þau óku af stað
í áttina til Praya.
Hann leit hálfsakbitinn á hana.
— Eg spurði hann ekki. Eg veit, j
að við hefðum getað slegið okkurj
saman öll fjögur. En ef ég á að
vera alveg hreinskilinn, langaði
mig til að hafa yður út af fyrir
mig, Gail. Mig langaði til að biðja
yður afsökunar á, hvernig ég hef
komið fram við yður upp á síð-
kastið. Mig langaði til að finna,
að þér væruð enn vinur minn. Er-
uð þér vinur minn? Hafið þér fyr
irgefið mér, Gail'?
Hann tók aðra hönd sína af stýr
inu og þrýsti hönd stúlkunnar.
Hún kinkaði kolli og hann varp
öndinni léttar og sagði:
— Þá er allt gott. Mér líður
miklu betur núna.
Þau fóru yfir sundið í bílaferj
unni og von bráðar óku þau fram
hjá járnbrauta-rstöðinni í Kow-
loon og fram hjá Peninsuliar hótel
inu. Þau óku um fjölfarnar götur
í fyrstu, en sveigðu síðan lengra
upp og óku upp í hæðirnar, hærra
og hærra. Og Gail starði frá sér
numin á fegurð landsins allt um
kring.
Þau skildu bílinn eftir og gengu
enn hærra upp, töluðu og hlógu,
tíndu blóm og glettust hvort við
annað. Gail gat ekki annað en velt
fyrir sér af og til, hvort hana
væri ekki að dreyma þetta allt
saman? Gat það átt sér stað, að
þessi töfrandi fylgdarmaður henn
ar, sem hló og spjallaði og gerði
að gamni sinu eins og unglingur,
væri hinn virðulegi yfirboðari
hennar, doktor Grant Raeburn.
Hún hafði alltaf haldið, að hann
vapri mjög hlédrægur, en í 'dag
virtist hann hafa ýtt til hliðar allri
hlédrægni. Hann virtist mörgum
árum yngri en daginn áður.
Loks settust' þau aftur inn í bif-
reiðina og óku niður hæðirnar að
ströndinni aftur. Þau óku fram
fyrir marga smáflóa og horfðu á
litla fiskibáta og pramma, sem
sveimuðu um á sjónum. Þar voru
líka húsbátar, þar sem heilar fjöl
skyl'dur höfðust við, þeir voru
bundnir hlið við hlið, karlmenn-
irnir röbbuðu saman á þilfarinu,
börn léku sér og konur hengdu út
þvott til þerris. Þau óku gegnum
smáþorp, þar sem allt virtist enn
í sömu skorðum og fyrir hundrað
árum. Þau óku urn önnur
þorp, þar sem húsin voru aumustu
hreysi, höfðu líkast til verið byggð
út úr sárri neyð og miklum van-
efnum.
Þau stigu út úr bílnum á einum
stað og gengu spölkorn eftir þorps
götunni og horfðu áhugasöm í
kringum sig. Engar útidyr voru á
sumum húsanna, svo að sást beint
inn, fátækleg, hrörleg húsgögnin
og eldgömul kolavél, börn og hund
ar að leikjum. Loftið var þungt og
svækjukennt, svo ag Gail varð illt
í höfðinu.
Síðar um kvöldið snæddu þau
á Drekakránni. Máltíðin var ljúf-
feng og samanstóð af gómsætum
kínverskum réttum. í loftinu var
kveikt á kinverskum luktum og
fagrar blómaskreytingar voru í
gluggum og á veggjum.
Gail fann til ólýsanlegrar ham
T í M I N N , laugardaginn 21. september 1962
14