Alþýðublaðið - 10.07.1941, Blaðsíða 3

FEVCITUD. 10. JÚLÍ 1941.
* --------- iHÞfÐUBlAÐIÐ---------------------♦
Ritstjóri: Stefén Pétttrssea.
Bitstjórn: Alþýðubúainu við Hverfisgötu.
Btatar: 4002: Ritatjórt. 4901: Innlendar íréttir. 5421: »te£é« Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4908: Vi£aj. S Vmij&lms-
smt, (heima). Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: AiþýCufaóainu við Hvearfiagöta.
Sfmar: 4900 og 4906.
: VerO kr. 3.09 á mánuði. — 15 aurar i lausasölu.
A 1>> f SV FBINTSMIiJ AN H. F.
* -----------------------------:-------------♦
Garðræktin í sumar.
ÍVOR óttu’ðust menn mjög
aÖ ákaflega litiö yröi um
garörækt í sumair. Vair helst á
tíma útlit fyrir að verkafól'ks-
ek]a myndi valda því aö mjög
iílíÖ yrÖi unnið aö garðyrkjtistörf-
ttm, ©nda var taliö aÖ menn sem
ábu.r hafa unnið sjálfiV að görð-
um síntuim myudu vanrækja það
vegna þess að þeir hefðu næga
atvinnu aðra.
En eftiT því sem Alþýðublað-
ið fékk að v'ita í gær virðist
svio ' sem garðyrkja verði miklu
meiri en gert er ráð fyrir í vor
Og ekki minni en í fyrra, en þá
varð lítil úþþskera vegna óhag-
•stæðrar veðráttu.
Þetta eru góð tíöindi, því að
hvað sem líður mikiili atvinnu
og miklum tekjum, siteriingspmd
um og dollurum, þá er uppaker-
an þó þýðingarmifcil, því að hana
.er hægt að eta en efcki .penimg-
ana, ef erfiðleikar aukast um si'gl-
ingarnar, ©n um það atrifði >er
engu hægt að spá, þó að óneit-
anlega sé útlitiö betra nú um
það atriði, en var fyrir fáum dög
um.
Talið er líklegt, þó að engar
skýrslur liggi fyiiir um það, að í
vor hafi ekki verið sáð minna en
í fyrravor og auk þess er útlit
fyrir að uppskena veröi tiltöluiega
heldur betri. Em jafnvel dæmi
til þess að fólk sé nú þegar farið
að 'sækja sér kartöfktr til matar
í %arðauá sína.
AUirgera ráð fyriir því aö fcart-
öflur, eða jarðarávextir yfifleitt,
verði ákaflega dýrilr í haust, ekki
síður en annað. Við Reykvíkitig-
ar munuim fá að kenna á því,
því að aÖeins örfáir hér í bæn-
um hafa garða, enda iítið sem
ékfeert verið gert af bæjarstjórn
til að aðstoða fólk í því titlliti
eða afhenda því land til rækt-
unar. Fáum við nú að sjá það
hvaða afleiði'ngar slíkt siinnuiley'si
hefir.
Bæjarlífið.
BÆJARLÍFIÐ bar i gær rnokk
urn svip H®nna síðuisíu atb'uröa
Bandaríkskir sjóliðair fóru um
göturnar i hlumdraðatali með sínar
hvítu húfur og skipsmemn af flutn
ingaskipu'num gengu um bæiinn
í venjulegum borgaralegum
klæðnaði. Verzlanir voru fnilar
af þessum nýju gestum og ös í
böutounum, þár var verið a:ð
iskifta dollumm í ísienzka pen-
i’nÍS.
Hini’r bandarístou hermenn virð-
ast vera hinir kurteisuistu og er
fyrsta kynning efcki siæm. Er og
vto'naíidi að í framtíðinni rteynist
þeir eins. Ný farairtæki sáust
bruna um götumar o(g
nýir menn að störfwn við
höfnina. Ailt, sem himn nýi her
hefir meðferðiis. er nýtt af nálinni
og gljáandi, enda kemur það
beint úr venksmiðjumuim. Menn
töiuðu mikið hiéfr ý bænufn' í gæx
um vertolag Bandal'íkjamannanna
og þótti hraði á öllum hluitum,
ekki sízt á uppskiipunimni. En
menn lutou ekki jafn miklu lofs-
orði á akstur þeilraa á götumum.
Svo virðfet, eins og eðlilegt er,
að þeir þe.kki ekki íslenzka vegi,
því að akstui'shraði þeirra er alt
of geypilegur og hljiur að valda
slysum á þeim og öðrum ef ekki
verður farið nokkm hægar ísak-
irnar. Er og engin ástæða til
að halda annað en að hinir nýju
>»gestir“ verði fljðtir að átta sig
á hinum ' nýju aðstæðum, skilja
hættur hinna íslenzku vega og
haga sér eftir því. Það þýðir ekki
að aka með 50 mílna — uim 75
,km. — hraða á klst. um göturn-
ar hérí Reykjavik, þó að umferð
sé lítil.
Það hefir verið margsagt, að
rnjög er það áriðandi að sam-
búð okkar við hið nýja setulið
verði góð og árekstralaus. Okk-
ur hqgjr verið gefin yfirlýsing
um það' “áÖ allt verði gert af
hálfu „gestanna" svo að það get)
orðið og þá er það okkar, að
gefa engum tilefni til vandræða
sjálfir. **
Tólg
4.20 kg.
^ökaunfeloqiá
Syróp!
Ijóst og dökt i
% og ‘ i dósum
flrettíseðtB 57 Stmi 2&4fl
XXX>OOOÖOTWX
Siðari hluti af grein Gunnars Stefánssonar:
Hésalelgnlðgin og framkvæmd peirra.
— ♦-------
Ég hefi nú neynt hér að sýna
fram á orsök .húsnæðisvandræð-
anna í bænum. Lætur nadþri að í
október síðastliðnum hafi sitaðið
tra eitt hundrað húsnæöislausar
fjölskyidur á götuuni. Á hausti
toomanda má búast við að hús-
næðisiausar fjölsky’jduT verði tvö
ef ekki prjú hundnuð. Hljóta alldr
að sjá, að etoki má við svo bóið
sitja. Þessir borgarar bæjairins og
þegnar þessa lands, hljóta að ætl-
ast til að allit verði gjört ,sem i
valdi mannanna stendur, t"l þess
að þeir verði ekki frá þeim gæð-
um lífsins útiiiokað**', að hafa pato
yfiir höfuðið. Hlýti*' það því að
verða krafa þessa fóR*, að til-
lögar þær, sem fuiltrúa? Alþýðu-
flotoksins í bæjarstjóTn hafa borið
fram, nái fram að gianga. Að hert
verði á eftiriiti með því að þeirri
g-rein h ú s ale '-guiagamia verði
stranglega framfylgt, að ekki
v’érði breytt íbúðarhúsnæði' í lanri-
að en íbúðarhúsnæði, og að tekn-
ar verði of stórar íbúðir og skipt
á milli húsviltra. Má segja að
að þetta sé ekki svo lítif skerðing
á eignarréttinum, sem er helgaður
af Stjórnarskráinni. Ég held varla,
að þeir góðu og vitru menn ,sem
sömdu stjórnarskrá oktoar, hafi
gert ráð fyrir ,því ástandi og
vandiræðnm, sem nú steðjia að
íslenzku þjóðinni. Hefðu þeir gert
það, efast ég etoki um að þeiir
hefðu sett þair pau afbrigði sem
feíast í þessum toröfum. . Þeir
gerðu viss'uiega ráð fynir því að
ailir þegnar þessa lands hefðu
jiafnt tækifæri túl þess áð njóta
þeirra gæða lífsims og menningar
sem þjóðin væri fær um að veita
einstaklingum sínum. Þeir gerðu
án efa ekki ráð fyriir því, að
einhver v*i'ss hiiuti íbúa liandsiins
yrðe retonir út á guð og gaddinn,
meðan aðrir hefðii lítt takmarkað
húsrými vegna fjárhagslegrar að-
stöðu sinnar í þjóðfélaginu.
Geri 'ég enda r,áð fyriir
að aliir sannsýniir menn sjái nauð
sryn þessarar stoerðingar og rými
til hjá sér af fúsum viljaogfrjá’s-
um þegar til þess þarf að koima.
Eins ogx ég gat um í upphafi
þessarar greinar ,þá hefir vart um
meira verið rætt nú að undan-
fömu hér í bæ en húsaleigiuilögin
og framtovæmd þeirra. Það er því
ékki úr vegi að athuga lög þessi
noikkuð af framtovæmd þeirra.
í gr. laganna innifelst það að-
ailega, að óheimiilt er að hækka
leigu eftir húsnæði. Þó gjörir
þessi grein ráð fyrir hætokun eft-
ir mati vegna aukins viðhalds-
kostnaðar, eldsneytis, sem 'ininifal-
ið er í leigunni, va.xta- og skatta-
hækkana af fasteignum, svo og
húsnæði, sem af sérstökum á-
stæðum hefir verið leigt lregra
en sambærilegt húsnæði' á þeim
stað. Þó taka lög þessi
ektoi ti'l leigu á einstök-
um herbergjam ,sem leigutaki eða
húseigandi leigir einhleypu'm út
frá íbúð sinmi. . ' v >
Allt er petta miðað við giidis-
töku laganna hitm 14- maí 1940.
Þessi greim befir orðið einn
mestur ásteitingarsteinn í aágum
húseigenda, sem hafa viljað
hætoka leigu eftir húsuæði í sam-
ræmi vi'ð það brjálæðis-
hækkmiarkapphlagiip, sem hér hef-
ir átt sér stað á flestuim svdðum.
Hefir n,ú fengist réttarbót þeitm
til handa. Alþimgi síðasta sam-
þytototi viðauka við húsaleiigtulög-
in, þar sem svo er ákveðið, að
húsaleiga megi hætotoa eftir vissri
vísitölu, sem Hagst. Islands hefir
verið falið að reiikna út tvisvar á
ári. Er þessi hæikikun leyfð með
það fyrir augUim að viðhaldskostn
aður hefir hækkað mifcið að und-
ainförnu, en ekki að leggja eigi
út í kapphlaup með húsaleigtuina
í samræmi við hina almennu verð
hæfckun í landimu. Verður þetta
að teljast rétt afstaða’, sem tek-
in hefiir verið. Þó er sá ljóður
á, að ekkeri er áskilið um það, að
húseigendur sé á neinin hátt skyld
ugir t’il að halda húsúim sínum
við, eða bera kostmað af við-
gerðrnm. Því miður eru mörg
dæmi þess að húseigendur hafi
miinna hi'ri urn það en skyldi
að gera við húseignir sínar. Má
segja að það kiomi þeim þá sjálf-
um seinna í koll, því þar með
rýri þeir verðgildi eignanna. Ég
á ekki þarma vfð memn sem hafa
í hyggju að eiga faúsi sín um
lemgri tíma heldur eigendur
þeirra húsa, sem ganga hér kaup-
um og sölum, og etoki er
dittað að lóð minnsta svo áram
skiftir jafmvel. Verður þá að teltj-
ast harla ómaklegt að þeir hinir
sömu mjóti sömiu hlutfalílislhækto-
unar á leigumni og þeir, sem. í
sumuim tilfeLum af vei'kum mætti,
reyna að halda húseignuim sínum
í sómasamlegu ásigkomuilagi'.
Má telja að með þessari hætok-
un hafi húseigenduir fengið góða
kjarabót. Það liggur í hlntiarins
eðli, að á frjálsum markaði'hætok
ar varan í hlutfaililii við aukna
eftirsþurn En það væri hnein-
asta brjálæði, að ieyfa ótakmark
aða hækkun á húsaleigunni nú,
þégar svO' má segja að hundráð
séu fyrir einn um hverja toompu
sem loismar í bænum. Afleiðinig-
in yr&i sú, að húsaleigan færi
upp úr ölliu valdi. Segi ég etotoi
þetta af illviflja til húseigenda.
Húseignir standa alltaf fyrir sér,
ekki sízt nú, þegair liapphlaup
©r um hvern toofa, sem til sölu
er. Skatlar hafa læktoað. Hús-
eiignir hafa stórhækkað í verði.
Einstaka maður hefir fraimfæni
sitt algjöriega af húseignum sín-
Um, en tilfellin eru svo sára fá,
að ekfci getui’ taþzt siðuöú þjóð-
félagi sæmandi, að láta fjöldann
líða fyrir það.
Væri lei'gan gefin frjáis nú, yrði
úttoomam sú sama, sem maður
sér bezt á herbergjum, sem leigð
erii einhieypinguim út frá eiigin í-
búð og era því undanskilin
hú&aleigulögúnum. Vita al'lir, sem
kynnt hafa sér það mál, að þau
j hafa hækkað alit að 100u/o eða
' fttir yfir.
2. ,gr. Jaganna hljöðar syo:
Leigusala er óheimilt að segja
upp samningum um húsnæði,
nema hann þurfi á því að halda
fyrir sjálfam sig eða vandamenn
sína. Þó heldur leigusali óskert-
um nétti sinum Hl að siíta leigu-
mála vegna vanstoila á húsaleigu
eða annara samningsrofa af hendi
leigutaka, svo og ef leigutaki ha®
ar sér eða fnemur eitthvað þaÖ,
er að mati húsaleigunefndar (sbr.
4 gr.) gerir leigusala veraileg»
óþœgilegt að hafa hamm í húswx
sinum.
Gneim þessi hefir valdið hús-
eigendum miklu huganstriði. Þó
get ég ekfci séð, að hún. geni
þeim mitoið ógagn,, rnema ef ven*
skyldi, að geta efcki losnað við
skilvísani og háttprúðan leigjandX
til þess með samkomulagii, að
geta le:gt öðram dýrara, og þann-
ig bnotið á bak við tjöldin f.
gr. laganma. Margir hafa sagt ser»
svoi, að húseigendur gætu ekkf
losnað við leigendur. Af þessarf
gnein laganna er augljóst, að efl
þeir ætla að moita jtað sjálfir eða
fyrir vandamenn sína, þá er þaö
hægt. Ef um vansfeil er að ræða.
eða slæma hegðun, er það liton
hægt. Er margt eftir?
I fjóirðu gneim laganna stendúr,
að leggja beri alla leigiisamiitnga
(leturbr. min,) fyriir húsaleigiu-
nefnd til samþyktotar, sem gjörðií
era eftir gildistöku laganna. Þetfia
afiriði ættu bæði leigjendux ogg
húseigendur að athúga. Þettaveit
ir autoið öryggi báðum aðilum,
auk þess að það et lagaleg sfeyltítt
Sést þetta bezt' á nýuppkveðíiUia
hæstaréttardómi í mál'imu öskar
Gísiason gégn M. Bueh.
Þá hafa verið gefin út Iög ttl
viðauka við húsaleigulögin (bráða
birgðalög frá 3. otot. .1940). Segjtt
lög þessi að íbúðarhúsmæði megí
ektoi taka t’il annarar noitikuniair ea
íbúðar og að húsajeigunefnd rnegi
taka til umráða auðair íbúðir og
ráðstafa þeim til afnoita handa
húsnæðislausU fólki, enda komi
fullt emdurgja'.d fyrjr. Sjá aíliir
nauðsyn þessana lagasetninga, svo
þær þurfa ekfei fnekari skýringa
við.
Þegar nú litið er yfir húsa-
leigulögie sem heild, miuin engum
réttsýnum manni blandast hug-
ur um mauðsyn þeirra. Húsaleigu-
tJinini í bænum hefir verið haldið
í mauðsynlegum skefjum. Húseig-
endur hafa nú femgið, í mörg-
um tilfeHluim sjálfsagða hækkun'
á húsaleigunmi, Mætti þó benda
á það hér um leið, að saimtov. hin-
um nýja viðauka við húsaleigu-
lögin um lögfesta hækfeum áleigu
sökum autoins yiðhaldsitoostnaðar,
eMu leigjemdlur alls ekki skyldug-
ír að gianga að þéúri hækkun,
þega*' þar að toemiur, nema að
leigusnmningturinn sé siaðfesturafl
húsaflEÍgiunefnd. Enda hú&eigend-
Um ektoi leyfilegt að leggja hækkun
þessa á leiguna, nema hafa látið
húsaleigunefmd í té afrit af saann-
ingi um leigumálann. Sjá allir
að þetta er nauðsynlegt, þar sem
t .d. verða leigjendasfcifti. Má
ætla að strangt verði gengiið eftir
að þessu skilyrði verði fullnægt,
ef hækkun á að geta átt sér stað.
Húsaleigulögiin stefna að þvi
marki að ibúðarhúisraæði í hæWujtn
rými ekki, og hvað er nauðsyn-
legra nú í þessum húsinæðisvand-
ræðum?
Hvað víðvíkur starfi húsaleigu-
meSndar við framkvæmd húsa-
leigulaganna þá 'vl ég seg|a að-
(Frh. á 4. síðu.)