Alþýðublaðið - 25.07.1941, Blaðsíða 3

---------* MÞÝÐOBLABIÐ •------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021:. Stefán Pét-
ursson, (heima)', Hringbraut 218. 4903: Viihj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
! Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
♦-------------:------,------t------------♦
Ábyrgð vegfarenda.
LT MFERÐAVIKAN, sem hófst
j í gær, átti að befjast sariiia
daginn og ameríksku hermenn-
irnir komu hingað. Þá var henni
frestab.
Umferðavikurnar, sem lögregl-
an hefir efnt til, ásamt öðrum
aðilum, undanfarin ár, hafa haft
stórmerka þýðingu fyrir bætta
umferðamenningu, þó að langt sé
frá því að hún sé orðin góð.
Áður fyrr var hér alt á ring-
ulrei'ð. Hver huigsaði tnn það eitt,
að bjarga sér sem bézt gengi.
Með aukinni umferð vairð Ijóst,
að svo búið mátti ekki standa,
og smátt og smátt, allt frá því,
er Knut Ziemsen fymrerandi borg-
arstjóri tók sér stöðu einn dag-
inn, öllum tii störrar furðu, í
miðju Austurstræti, og fór aö
stjórna umferðiimi, hefir \.-erið að
skapast fast form í umferðinná,
og það heldur áfram.
Þegar brezka setuliðið kom
hingað, margfaldaðist umferð bif-
reiða og bifhjóla og fólki fjölg-
aði geysilega mjög skyndilega.
Þetta gerði strangari umferðar
reglur að knýjandi 'nauðsyn, og
hefir þeim verið komið á, þó að
betur megi gera, ef duga skal.
/ Margir héldu, að hið erlenda
setulið myndi skapa næstum ó-
yfirstíganlega örðugleika í um-
ferðinni, en þessir spádómar hafa
ekki rætzt. Yfirleitt hafa her-
mennimir, það er að segja þeir,
sem stjórna hinum erlendu far-
artækjum, reynzt framúrskaimnidi
\æl ,sýnt nærgæt'ni og árvekni,
og má segja, að íslenzkir bif-
neiðastjórar geti lært ýmislegt
af þeim.
Að vísu má fullyrða, að Bhet-
arnir aki hraðar um göturnar en
íslenzku bifreiðastfórarnir, en
þeir gefa aftur á móti mdklu
greinilegri merld en íslendingarn-
ir og sýna meiri tilhliðrunarsemi.
Er líka haft eftir þeim, að heimia
í Englandi myndu bifreiðastjóirar,
sem höguðu sér eins og sumir ís-
lenzkir b freiðastjórar gera stund-
um, tafariaust vera teknii* úr
umferð. Það verðutf að fara fram
á það viö íslienzka bifreiðastjória,
a'ð þeir giefi grei'nilegrá merki, er
þeir aka, ekki að eiins innanbæjar
heldur og á þjóðvegunum. Það
getur kiornið í veg fyrir marga á-
rekstra og gert umferðina mi'kl’u
léttari, þvi að bif'rei ðastjórairnir
sjálfir geta miklu ráðið tum það,
hve greið umferðin ei'.
En það ,sem fyrst og fremst
ber að ta]a um ,þegar uimferða-
vika er höfð, er framkoma gang-
andi fólks. Það er alveg undra-
vert, hve erfiðlega gengur að
kenna því isæmifega hegðun á
götum úli. Sá, söm þetta ritar,
stóð um stund í gær á borni
Lækjargötu iog Ban'kastrætis,
þegar umferðin var mest. Þaírma
voru þrfr lögregiuþjöraar til leið-
beiningar, en þeir hefðu þurft að
vera helmingi ‘'fleiri. Það gekk
ágætlega að hafa hemil á bif-
reiðaumferðmni. Þó.var einstaka
bifneiðastjóri, og þá allt af ís-
fendingur, sem tieyndi að komast
undan hinum föstu regluim. En
það var hið gangandi fólk, sem
skapaöi alla erfiðfeikana. Það
virtist svo, sem margt af þessu
fólki væri í leiðslu, er það kom
að gatnamötunum. Það teit
hvorki til hægri né vinstri, held-
ur anaði beint út á götuna, án
nok’kurs tillits til umferðarinriiar,
kjagaöi þetta áfram eins og
sauðkindur og hrökk fyrst við,er
lögregluþjónn kippti i öxi þess.
Þá leiit það upp, eins og það
væri að átta sig á því, að
það væri ekki heima á sínu eigin
stofugólfi, og staðnæmdi’Sit, en
það var líka athyglisvert, aÖ oft-
ast vildi það standa kyrrt fyrir
neðan gangsfétti'na, í hættunni, en
ekki uppi á sféftimni, eins og því
bar, og urðu lögregluþjónamir
beinlinis að ýta því upp á gang-
stéttina.
Þetta er því óskiljanfegna, þar
sem öilum hlýtur að vera ljós
hættan. Eina skýrimgin er sú, að
þetta fólk hugsi sem svo: „Þeir
bara ráða því, ef þeir aka yfir
mig. Þeir gera það ekki, því að
þeir bera ábyrgðina.“ En þamla
er einmitt misskilningurinn. Þeir,
þ. e. bifreiðastjóramir, bera ekki
einir ábyrgðina. iGamgandi fólk
ber ábyrgð á sjálfu, sér, og það
er rétt að minna á það, að á-
byrgðin er ekki minni hjá því.
Bifreiðastjórunium ber að fylgja
hinum setta ökuhraða, þeim ber
á hættulegum hornum að fylgja
bendingum lögregluþjönanna.
Sama gildir uim gangandi fólk.
En sá, sem brýtur setta tieglu,
ber ábyrgð á því, ef slys verður.
Hvorugur er parna hærra settur
en hinn.
Aninars er bráðnauðsynfegt að
hafa einhver viðuHög við óhlýðni
á götum úti, hvað viðkemUr um-
ferðinni. Ef fólk óhlýðnjast og
fer ekki el'tir settum Umferðaregl-
um, verður að vera hægt að sekta
það.
Líklegt er, að það þyrfti ekki
nema stuftan tíma, því að fáir
vilja verða fyrfr slíkum óþæginid-
um. En þegar alit er gert til að
fá fólk fii að fara eftir tleglUm,
sem allar stefna að því að aufea
öryggi þess jag það hlýðir ekfei,
þá verður lögreglluvaldið að beita
öðrum ráðutrn. Því vair einu sinni
lýst yfir, að þetta myndi verða
geri, en lítið hefir verið gert að
þvi, iog þess vegnia er ekki farið
eins nákvæmlega eftir hinum
settu negDum og krdfjast vwrður.
Hér er um mikið alvöm- og
vandamál að ræða. Alltr verða
að stuðla að því sem ein,n mað-
Framh. á 4. síðu
ALÞYÐUBLAfHI)
FÖSTUDAGUR 25. JCU 1941.
FINNUR JÓNSSON:
átfiifii iim sildarsolu
mboðið i Ameriku
Atvinnum álaráðherra vildi láta bróður sinn
hafa það og neitaði síldarútvegsnefnd um
einkasölu á síldinni, þegar það fékkst ekki.
-----«----
\T EGNA fjarveru minnar úr Reykjavík, hef ég eigi
^ tekið þátt í blaðadeilunum um Síldarútvegsnefnd. En
þó umræður um það mál hafi staðið all lengi, tel ég rétt að
upplýsa nokkru nánara en gert hefir verið tvö meginatriði:
Hið fyrra er það, sem ég hef nefnt fjölskyldusjónarmið at-
vinnumálaráðherra, og í því sambandi starf Vilhjálms Þór
og samþykktin um að ráða Fritz Kiartansson, sem umboðs-
mann í Bandaríkjunum. Hið
hagsmunir útvegsmanna, sem
borð, ásamt tiliögum fulltrúa
útvegsnefnd.
Stofnnn «p starfseml
sildarútveisnefndar.
Það er kunnugt, að lögin um
Síldarútvegsnefnd voru sett
fyrir atbeina AUþýðuiflokksins
í árslok 1934 til þess að ráða
bót á vandræðum síldarsöl-
unnar.
Nefndin er skipuð 5 mönn-
um. Óskar Jónsson í Hafnar-
firði, Sigurður Kristjánsson,
Siglufirði, og ég, höfum verið
í nefndinni frá byrjun, enn-
fremur Jakob Frímannsson á
Akureyri, sem gekk úr henni
um áramót, en í stað hans kom
Björi^ Kristjánsson kaupfé-
lagsstjóri á Kópaskeri. Fulltrúi
útgerðarmanna var Jón Arne-
sen konsúll á Akureyri, þar til
hann lézt fyrir þrem árum, þá
tók við af honum Jóhann Þ.
Jósefsson alþingismaður. Nefnd
in hefir þannig alltaf verið
skipuð tveim Alþýðuflokks-
mönnum, tveim Sjálfstæðis-
mönnum og einum Framsókn-
armanni.
Lögin um síldarútvegsnefnd-
ina voru mín verk meira en
nokkurs annars manns. Það
hvíldi þess vegna nokkur
skylda á mér um framkvæmd
þeirra ,enda hafði ég þar hags-
muna að gæta fyrir kjósendur
mína. Ég tók í fyrstu að mér
formennsku ;í nefndinni eftir
áskorun ráðherra Alþýðu-
flokksins og hef síðan verið
skipaður til að gegna henni af
ráðherrum tveggja annarra
stjórnmálaflokka. Þetta var
engan veginn vandalaust verk.
Það mátti heita föst venja í
síldarverzluninni, að ef vel
aflaðist, töpuðu allir. Auk
þess hafði íslenzka síldin hið
versta orá á sér fyrir slæma
verkun, einkum var alveg sér-
stakt ólag á sölu og verkun
matjessíldar. Fyrsta tilraunin
til að bæta úr iþessu, eftir hrun
Síldareinkasölunnlar, var gerð
með stofnun „Samlags ísl. mat-
jessíldarframleiðenda“ á árinu
1934. Fékk það einkaútflutn-
ing á matjessíld með bráða-
birgðalögum, og var ég kosinn
formaður þess. Störf þessa sam
síðara atriðið er afstaða og
ráðherrann hefir borið fyrir
Sjálfstæðisflokksins í Síldar-
lags heppnuðust mjög vel, en
síldarsaltendur gátu eigi sam-
einast um að halda því áfram
á frjálsum grundvelli og skor-
uðu á ríkisstjórnina að láta
Síldarútvegsnefnd fá einka-
sölu á matjessíld. Ríkisstjórnin
varð við þessari áskorun út-
gerðarmanna, og hefir Síldar-
útvegsnefnd, samkvæmt henni,
síðan haft 'einkasöluna á hendi,
þar til nú, að atvinnumála-
náðherra hefir afnumið hana,
þvert ofan í nýjar áskoranir
mikils þorra síldarsaltenda og
gegn' vilja fulltrúa Sjálfstæðis-
manna í nefndinni.
Síldarsaltenldur og útgerð-
armenn, sem margoft yoru
búnir að brenna sig á skipu-
lagsleysinu í síldarsöltunimm,
standa nú agndofa yfir þessari
ráðstöfun atvinnumálaráðh.,
Ólafs Thors, sem gerð er þvert
gegn þeirra vilja, og að því er
séð verður eingöngu af fjöl-
skylduástæðum.
Skulu nú gefnar á þessu
nokkrar skýringar.
Slldanalao til Amerfko.
Sumarið 1935, þegar mestur
varð síldarbresturinn, hafði
síldarútvegsnefnd gert samn-
inga við J. A. Duncan. sem
fyrstur hafði gerzt til að vinna
íslenzkri matjessíld markað í
Ameríku með samningum, er
gerðir voiru við Samvinnufé-
lag ísfirðinga árin 1933 og
1934. Duncan hafði bæði árin
lent í höggi við nokkra amer-
íkska síldarinnflytjendur, sem
vildu ekki þessa nýju síld á
markaðinn og gerðu allt, sem
þeir gátu, til . þess að ónýta
þessa tilraun, sem varð svo
mikilsverð fyrir íslendinga,
eins og raun ber vitni um. Varð
hann fyrir fémissi og sárum
vonbrigðum og lézt í hafi á
leið til Ameríku haustið 1935.
Nú var úr vöndu að ráða.
Forvígismaðurinn fyrir sölu
íslenzkrar síldar í Ameríku var
látinn og stærstu innflytjend-
urnir fjandsamlegir, vegna
hagsmuna, er þeir áttu í Alaska
síld. Réðist þá Vilhjálmur Þór
bankastjóri til Ameríkuferðar
og tók hann að sér að gera
samninga fyrir síldarútvegs-
nefndina. Réð hann vel fram
úr þessum málum og fann nýja
menn, sem voru fúsir til að
taka upp baráttuna, þar sem
Duncan hafði fallið frá. Voru
samningar við þá gerðir 1936
og framlengdir fyrir árið 1937
og sú aðferð höfð eftir ráði
Vilhjálms Þór, að veita kaup-
endum einkaumboð í Ameríku.
Vorið 1938 tók Vilhjálmur
Þór að sér forstöðu heimssýn-
ingardeildar íslands í New
York, og varð að samkomu-
lagi milli hans og síldarútvegs-
nefndar fyrir tilmæli ríkis-
stjórnar, að hann hefði áfram
söluumboð fyrir nefndina, til
þess að létta á sýningarkostn-
aðinum.
Slíkt hið sama varð einnig á
árinu 1939 og 1940 vegna þess,
að sýningartíminn yar þá fram
lengdur um eitt ár, og kom í
ljós við framkvæmd samning-
anna öll árin, að óhjákvæmi-
legt var að Síldarútvegsnefnd
hefði umboðsmann í New York. ■
Deilao oin slldarsðln-
DBboðlt I Amerihn.
í vetur ,sem leið, þurfti að
ráðstafa þessu umboði. Vil-
hjálmur Þór var kominn heim
til íslands og tekinn við
bankastjórn. Heimssýningin
var hætt, og verzlunarfulltrúa-
starfi í þágu landsins hafði
verið breytt í aðalræðismanns-
stöðu. — Síldarútvegsnefnd
hafði borizt umsókn um umboð
frá Fritz Kjartanssyni, sem
verið hafði umboðsmaður
nefndarinnar í Póllandi, og til
þess kjörinn með atkvæðum
allra nefndarmanna, minnsta
kosti hin síðari árin. Er þessa
getið hér, vegna þess, að Fritz
Kjartansson varð um skeið
fyrir hörðum árásum í sumum
blöðum Sjálfstæðisflokksins, en
hann hafði með dugnaði sínum
unnið sér viðurkenningu og
traust allra nefndarmanna.
Fritz Kjartansson hafði í Pól-
landi haft viðskipti við sams
konar fólk og síldarinnflytjend-
ur eru í Ameríku með góðum
árangri. Hann hafði orðið land-
flótta úr Póllandi vegna hertöku
Þjóðverja og var búinn að vera
stafsmaður síldarútvegsnefndar
í fimm ár. Nefndifri hájfði á
hverju ári sent menn til Pól-
lands sjálf, en alltaf varð sama
niðilrstaðan: hagkvæmastiir
samningar voru jafnan gerðir
fyrir milligöngu Fritz Kjartans
sonar. Eins og endranær voru í
M. á 4. sSðœ.